Morgunblaðið - 22.10.1969, Blaðsíða 17

MORGUNÐLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÖBER 196»
17
Nauðsynlegt að
um sem minnst
- Engar nýjar skattaálögur lagðar á
- Síðari hluti fjárlagarœðu Magnúsar
Jónssonar, fjármálaráðherra
íþyngja borgurun-
á erfiðleikatímum
í BLAÐINU í gær var birtur
fyrri hluti fjárlagaræðu Magn-
úsar Jónssonar fjármálaráðherra.
Hér fer á eftir síðari hluti ræð-
mmar.
40 millj. kr. til
Landspítalans
Lagt er til að (hækka framlög
til byggingar sjúkrahúsa um 10
millj. kr. og er þar um að ræða
byrjunarframlag til nýbygging-
air fæðingardeildar Landspítal-
ans. Eru framkvæmdir við þá
byggingu að hefjast. Mun hún
loosta milkið flé og eir þess að
vænta, miðað við þann mikla
áhuga, sem virðist vera til stað-
ar í umræðum um það mál á síð-
astliðnum vetri, að myndarleg
þátttaka vetrði í hinni almennu
fjársöfnun, sem kvennasamtökin,
af sínum alkunna dugnaði, hafa
hrint af stað nú fyrir alllöngu
síðan til stuðnings þessari nauð-
syinlegu byggingu. Áfram verð-
uir unnið að því á næsta ári að
talka fleiri deildir í Landspítal-
anum í notkun og er lagt til að
verja 40 millj. kr til þeirra fram
kvæmda, en undanfarin ár hafa
framlög til sjúkrahúsabygginga
verið stúraukin, þótt enn séu þar
ýmis btrýn verkefni óleyst og þá
ekki hvað sízt aðbúnaður geð-
sjúklinga. Þótt framlög tilrekst-
uirs ríkissjúkrahúsanna beinlín-
is lækki í fjárlagafrumvarpinu,
þá er þar um mjög villandi mynd
að ræða, sem stafar af hinni
nýju löggjöf, sem sett var á næst
síðasta þingi um ákvörðun dag-
gjalda sjúkrahúsanna, en með
þeim lögum er að því stefnt, að
daggjöldin séu ákveðin það há,
að þau nægi til þess að standa
undir reksturskostnaði sjúkra-
húsanna. Leiðir þessi ákvörðun
af sér stórkostlegar daggjalda-
hækkanir, sem koma svo fram í
stórauknum útgjöldum sjúkra-
trygginganna, en ríkissjóður
greiðir að hálfu tilkostnað sjúkra
samlaganna. Leiddi þessi breyt-
ing af sér stórfellda hækkun á
framlögum ríkissjóðs til sjúkra-
trygginga í fjárlögum þessa árs,
en þó mun hækkunin verða enn
meiri á næsta ári vegna endur-
skoðunar á daggjöldum sjúkra-
húsanna, sem nýlega hefur ver-
ið framkvæmd með hliðsjón af
auknum tilkostnaði við rekstur
þeirra. Hækka framlögin til
sjúkratrygginga hvorki meira né
tminna en um 180,7 millj. kr. Þótt
hægt sé að færa ýmis góð og
gild rök fyrir þessari nýskipan
mála varðandi rekstur sjúkrahús
anna, einkum hvað snertir sann-
gjarnari drieifingu rekstrarkostn
aðar milli sveitairfélaga, þá hef-
ur þessi nýskipan einnig ýmsa
annmarka í för með sér og þann
stærstan, að hætt er við að að-
haldið að sjúkrahúsunum minnki
og hefur þegair komið til nokk-
urra árekstra og leiðinda út af
því, að þau sjúkrahús, sem til
þessa hafa lagt sig fram um að
spara í rekstri telja sig nú verða
illa úti við ákvörðun daggjalda.
Gert er ráð fyrir í lögunuim,
að flokka sjúkrahúsin eftir
þeinri þjónustu, sem þeim er ætl
að að veita, en ekki eingöngu
farið eftir reikningslegum til-
kostnaði við þau hverju sinni.
Er nauðsynlegt, að þeirri flokk-
irn verði sem skjótast hrundið
í framkvæmd, því að til þessa
hiefur daggjaldanefndin ein-
göngu orðið að styðjast við
reksltursafkomu sjúkrahúsanna
við ákvörðun daggjalda þeirra.
Hefur daggjaldanefndin áreiðan
lega reynt að leysa sitt vanda-
sama viðfangsefni sem bezt af
hendi, en hér er sú hætta á ferð-
um, að eyðslusemin verði veirð-
launuð. Þessi nýja skipan geirir
nauðsynlegt stóraukið eftirlit
með rekstri allra sjúkrahúsa í
landimi, jafnframt því sem
styrkja þarf verulega fram-
kvæmdastjóm ríkissjúkrahús-
anna, og þyrfti raunar að vera
sérmenntaður framkvæmdastjóri
með víðtæku valdi við hvert
hinna stærri sjúkrahúsa. Ræki-
legar viðræður hafa farið fram
um þetta mikla vandamál milli
fjármálaráðuneytisins og heil-
brigðismálaráðuneytisins og hef
ir heilbrigðismálaráðuneytið nú
til athugunar ráðstafanir til úr-
bóta í þessum efnum. En rekst-
ur og skipulagning sjúkrahúsa
er sérgrein og eru í sumum lönd
um starfandi sérstakir skólar til
að mennta menn til starfa á
þessu sviði. Er áreiðanlegt, að
það fé, sem varið yrði til að
styrkja irekstrarstjórn og sem
hagkvæmasta skipulagningu í
starfi sjúkrahúsanna myndi marg
borga sig, enda er hér um að
ræða einn þann lið ríkisútgjalda
sem hækkar mest ár frá ári og
mun óhjákvæmilega vaxa mjög
á næstu árum með tilkomu nýrra
sjúkradedlda og sjúkrahúsa.
Aukið framlag til
gœzluvistarsjóðs
Lögum samkvæmt er árlegt
framlag til Gæzluvistarsjóðs,
sem vairið er til úrbóta vegna
áfen.gissj úfclinga 7,5 miillj. kr.
Lagt er til í fjárlögum að hækka
þetta framlag nú um 1.5 millj.
kr. og er þá fyrst og fremst
höfð í huga sú brýna nauðsyn
að bæta með einhverjum hætti
aðbúnað heimilislausra drykkju-
manna.
Stofnuð vinnu-
máladeild
í sambandi við atvinnuerfið-
leikana á þessu ári og hinar
mjög miklu bótagreiðslur al-
manniatrygginiga þykir óumflýj-
anlegt að reyna að fylgjast bet-
ur með þeim málum, bæði skrán
ingu atvinnulausra og fram-
kvæmd bótagreiðslna, sem því
rniður er verulega ábótavant og
óhætt er að fullyrða, að þessi
mikilvæga aðstoð við atvinnu-
leysingja hefur verið óhóflega
misnotuð. Hefur af þessum sök-
um verið sett upp sérstök vinnu
máladeild í félagsmálaráðunieyt-
inu og sérstakur fulltrúi ráðinn
til þess að sinina þessum verk-
efnum.
Fyrsta greiðsla til
lífeyrissjóðs
verkafólks
Ýimisar breytingar verða á fram
lögum til almannatryggingakerf-
isins, þar með taldar atvinnu-
leysistryggingar, en frádráttar-
liðir koma þar nokkurn veginn
á móti hækkunarliðunum, að
undanskildri hinnli miklu hækk-
un framlags til sjúkratrygginga,
sem áður hefur verið um rætt.
í sambandi við kjarasamninga
verkalýðsfélaga og vinnuveit-
enda á síðastliðnu vori varð sam
komulag um myndun lífeyris-
sjóðs fyriir verkafólk. Var í því
samkomulagi gert ráð fyrir, að
um nokkurt árabil tæki ríkis-
sjóður á sig nokkrar kvaðir til
þess að koma fótum undir rekst-
ur sjóðsins. Er í fjárlagafrum-
varpinu gert ráð fyrir fyrstu
greiðslu í samræmi við þetta sam
komulag, 6,3 millj. kr.
50 millj. kr. til
afvinnujöfnunarsjóðs
Aukaframlag var veitt til At-
vinnujöfnunarsjóðs á þessu ári,
50 millj kr., tál þess að standa
straum af sérstökum verkefnum,
sem sjóðnum voru falin á þessu
Magnús Jónsson,
fjármálaráðherra.
ári. Ekki er lagt til að endur-
nýja þessa fjárveitingu á næsta
ári, en hins vegar má geta þess
að á næsta ári fer sjóðurinn að
fá tekjur af skattgjaldi álbræðsl
unnar í Straumsvík, og er gert
ráð fyrir, að þær tekjur nemi 30
millj. kr. á næsta ári, og munu
þær tekjur fara síðan verulega
hækkandi næstu árin, enda eru
í lögum sjóðsins gert ráð fyrir
því, að tekjumar af álbræðsl-
unni verði burðarásinn í eigin
fjármyndun sjóðsins. Á undan-
förnum árum hafa útgjöld vegma
skattstofanna og embættis ríkis-
skattstjóra vaxið mjög mikið,
þar eð í upphafi var vanáætluð
starfsmannaþörf þessara emb-
ætta, ef þau áttu á viðlhlítandi
hátt að geta gegnt hlutverki
sínu. Nú er svo komið, að þessi
kostnaðaraukning er stöðvuð, að
flrádregnum eðlilegum launa-
hækkunum og sama er að segja
um kostnað við tollgæzluna, en
hún hefur verið efld mjög veru-
lega á undanförnum árum.
45 millj. kr. vegna
verðlagsbóta á laun
Framlag til ríkissjóðs til Rík-
isábyrgðarsjóðs hækkar um 8
millj. kr. og verður þá 101 millj.
á næsta ári. Miðað við reynslu
síðastliðins árs og ársins í ár er
hér um vanáætlun að ræða, en
framlagið er ekki hækkað meira
í trausti þesis, að hagur ábyrgð-
araðilanna fari batnandi og þá
fynst og fremst þeirra, sem hafa
verið þyngstur baggi á sjóðnum,
svo sem Flugfélag íslands og
síldarverksmiðjanna, og jafn-
framt verði með þeirri endur-
skipulagningu, sem gert er ráð
fyrir, að fram fari á fjármálum
hafnargerðanna, tekið fyrir
áframhaldandi vanskil hafnanna
við Ríkisábyrgðarsjóð. Vegna
skulda við Seðlabankann hækka
vaxtagreiðslur um 32 miiiij. kn
Þar sem ekki var vitað um hækk
un verðlaigsuppbóta 1. sept. og 1.
des., þegar gengið var frá ein-
stökum launaliðum fjárlagafrum
varpsins eir sér liður á vegum
fjármálaráðuneytisins, 45 millj.
kr., vegna þessara verðlagsupp-
bóta, og er gert ráð fyrir, að
þessum launum verði skipt niður
á einstakar stofnanir í meðför-
um fjárlagafrumvarpsins í þing-
inu. Við afgreiðslu fjárlaga árs
ins 1969 vair framlag til bifreiða-
kaupa ríkissjóðs lækkað úr 4
millj. í 2 millj. kr. Þessi lækk-
un var algjörlega óraunhæf og
vafalaust byggð á misskilningi,
og er því lagt til, að fjárveiting
á þessum lið verði á næsta ári
4 millj. kr. Hér er um það að
ræða, að endumýja óumflýjan-
legan bifreiðakostnað ríkisins
með eðlilegum hætti, því að það
hefur enn meiri kostnað í för
með sér fyrir ríkið, ef þarf að
hafa gamlar bifreiðar í notkun
sem leiðir af sér óhóflegan við-
haldskostnað. Ríkið verður óhjá-
kvæmilega að gera út og eiga
verulegan fjölda bifreiða og
lækkun þessa fjárlagaliðs er að
engu leyti lausn á vandanum
varðandi hinar svokölluðu „for-
stjórabifreiðar", sem er allt ann-
ars eðlis, og endanlegar ákvarð-
anir liggja nú fyrir um, svo sem
ég mun síðar víkja að.
Greiðslur vegna
vegaframkvœmda
f sambandi við samþykkt vega
áætlunar á síðasta þingi til
næstu fjögurra ára, varð sam-
komulag um það, að rikissjóður
tæki að sér að annast greiðslu
fastra lána, sem tekin hafa ver-
ið síðustu árin vegna ýmissa
vegagerða, og veldur þesei
ákvörðun ríkissjóði 21 millj. kr.
útgjöldum á næsta ári. Undan-
skilin þessu samkomulagi var þó
Reykjaniesbraut, en þar er um al
varlegt vandamál að ræða, sem
■ekki verðiur lengi skotið á frest
að leysa með einhverjum hætti,
þar eð tekjur af veggjaldi og
flramlög frá Vegasjóði nægja eng
an veginn til þess að standa
straum af vaxtagreiðslum vegna
lána af Reykj anesbraut, hvað þá
afborgunum. Hefur því síðustu
árin árlega orðið að afla veru-
legra fjárhæða til þess að greiða
afborganir og vexti af eldri lán-
um vegna vegagerðar þessarar
og lagt til, að svo verði einnig
gert í framkvæmdaáætlun ársins
1970. Mismuniandi úrræði geta
komið til greina til lausnar á
þessu vandamáli, en ég tel ekki
hægt að leysa vandann á þann
einfalda hátt, að ríkissjóður taki
á sig að greiða hallann. Ríkis-
sjóður hefur lagt út verulegt fé
vegna hægri umferðar umfram
tekjur af hinu sérstaka biflreiða-
gjaldi, sem á var lagt til þess að
standa straum af þessum kostn-
aði. Voru þessi framlög ríkissjóðs
innt af hendi með því skilyrði,
að biflneiðagjaldið yrði framlengt
ef þess reyndist þörf og má gera
ráð fyrir tillögum um það efni á
þessu þingi.
Hafnarmál
f lok siðasta þings var lögð
fram lögum samkvæmt áætlun
um hafnargerðir næstu 4 árin.
Sú áætlun er ekki endanleg
ákvörðun um 'hafnangerðir á
þessu tímabili svo sem er um
vegaáætlun, heldur er hér um
leiðbeinandi áætlun að ræða, sem
þó er nauðsynlegt að sé í sem
nánustu samræmi við þær fjár-
veitingar, sem hugsanlegt þykir
að verja til hafnargerða ár hvert
á umræddu tímabili. Samráð var
haft milli samgöngumála- og fjár
málaráðuneytanna, áður en þassi
áætlun var lögð fi'am, og taldi
ég auðið að beita mér fyrir fjár«
veitingum í samræmi við áætlun
ina, og er tillaga í fjárlagafrum-
varpinu um fjárveitingu til hafn
argerða við þetta miðuð. Hins
vegar hefur síðar komið í ljós,
sem etr mjög miður farið og skap
ar mjög mikinn vanda, að við
nánari athugun séu fleiri af þess
um hafnaframkvæmdum, sem
falli undir 75 prs. greiðisluhluta
ríkissjóðs beldur en gert hafði
verið ráð fyrir þegar frá áætl-
uninni var gengið. Skapar þetta
vandamál, sem ekki er tekin af-
staða til í fjárlagafrumvarpinu.
í fjárlagaræðu minni síðastliðið
ár ræddi ég rækilega um nauð-
syn þess að koma fjárreiðum
hafnargerðanna á viðunandi
grundvöll og koma í veg fyrir
hin sífelldu vanskil margra hafn
argerða við Ríkisábyrgðarsjóð.
Benti ég á ákveðin úrræði til
lausnar á þessum vanda og þá
fyrst og fremst byggt á því, að
heildaráætlun yrði gerð um út-
gjöld hafnargerðanna næstu ár-
in, skuldir þær, sem nú hvíldu
þegar á viðkomandi hafnargerð-
um annars vegar og hins vegar
greiðslugetu hafnarsjóða og við
komandi sveitarsjóða, og síðan
yrði veitt aðstoð fyriir milli-
göngu Hafnarbótasjóðs tímabund
ið til þess að brúa bil hugsan-
legra tekna og gjalda. Hafamikl
ar umræður verið um þetta
vandamál bæði milli ráðuneyt-
anna og við fjárveitinganefnd,
og hefur nú orðið samkomulag
um að fara í meginefnum þá leið,
sem ég þá beinti á. Eru af þessu
tilefni framlög til Hafnarbóta-
sjóðs hækkuð um 9 millj. kr. Þá
hefur skapazt verulegt vanda-
mál vegna erlendra lána, sem á
undanfömum árum hafa verið
tekin til hafnargerðanna á veg-
um ýmissa sveitarfélaga. Hefxir
otrðið samkomulag um það, að rík
issjóður taki á sig þann hluta
gengishallans, sem leiðir af van
gneiddum framlögum ríkissjóðs
til viðkomandi hafnargerða,
þannig að gengishallinn skiptist
eftir sömu hlutföllum og fram-
lagsskylda ríkis og sveitarfélaga
til hafnanna.
Hagur af skipulags-
breytingu ríkisskipa
Sameiginlegur rekstur allra
ríkisskipa er nú þegair kominn
til framkvæmda og er fyrirsjá-
anlegt að muni gefa góða raun,
þannig að í heild sparist allvexu
legt fé á þessari skipulagsbreyt-
ingu. Eru þó ekki enn komin til
öll skip, sem gert er ráð fyrir
að lúti hinni sameiginlegu út-
gerðairistjórni. Lagt er til aðverja
3.7 millj. kr. sérstaklega til rekstr
ardeildar ríkisskipa, en meiri
lækkanir koma á móti á rekstr-
arkostnaði þeirra stofnana, sem
skipin eiga.
Nýtt hús fyrir
Veðurstofuna
Lengi hefur verið mikil þarí á
að reisa nýtt hús fyrir Veður-
stofu íslands. Voru fyrstu hug-
myndxr um það húsnæði mjög
stórair í sniðum, en hafa nú ver-
ið endurskoðaðar og endanlegair
tillögur um húsnæði veðurstof-
uninar verða að teljast miðaðar
við hófsamlegar kröfur. Að því
er nú komið, að annar hvort verð
uir veðurstofan að hverfa með
þjónustu sína úr Sjómannaskól-
anum eða að skólinn verður að
fá húsnæði annars staðar. Af at
vinnuástæðum etr einnig mjög
æskilegt að geta ráðizt í þessar
framkvæmdir nú, og er því lagt
til að verja 10 millj. kr. til ný-
byggingar húsa fyrir Veðurstofu
fslands á næsta ári.
Iðnþróunarsjóður
Við meðferð fjárlaga í þinginu
má gera ráð fyrir að taka þurfi
upp sérstakt framlag, sennilega
11 millj. kr. til væntanlegs iðn-
þróunarsjóðs fyrir ísland, sem
Norðurlöndin sameiginlega hafa
fallizt á að stofna, til þess að
greiða fyrir nauðsynlegum skipu
Framhald á bls. 18