Morgunblaðið - 10.02.1970, Blaðsíða 13

MORGlTlNrRLAÐIÐ, ÞRIÐJTJDAGTJIR M. FEBRÚAR 1070
13
Forsenda aðildar íslands að
NORDEK er þátttakan
Ræða Jóhanns Hafstein, dómsmála-
ráðherra á fundi Norðurlandaráðs við
upphaf hinna almennu umræðna á laugardag
Herra forseti.
Virðulegu áíheyrendur.
ÞVÍ miður getur íslenzM for-
eætisráðherrann, dr. Bjami
Benediiktsson, ekki tékið þátt í
þessu þinglhaldi Norðurlanda-
ráðs sökum veiikinda. Hainin hefir
beðið mig að bera yður kveðju
sína aneð beztu óakum um árang-
unsrílkt starf.
Oss þykir það mikið gleði-
eáni hverju sinni, sem fuindir
Norðurlandaráðs eru haldnir hér
á fslandi, en það mun nú vera í
þriðja siinn, sem þingað er hér á
landi. Vér vitum, að allir þurfið
þér, þingfulltrúar frá hinum
Norðurlöndunum, að fara um
langan veg hingað, og er oss því
mjög annt uim, að auðnast megi
að búa yður sem bezta aðstöðu
meðan þér dvelið Ihér, þótt oss
sé vel ljóst, að vér erum no/kk-
uð vanbúnir til þess. Það gleður
oss mjög að á þeissu þingi
Norðurlandaráðs sitja nú í fyrsta
einn sérlegir fulltrúar Færeyinga
og Álandseyja og séu þeir sér-
staklega vefllkomnir til íslands.
Þetta þing Norðurlandaráðs er
á viasan hátt haldið á mer'kum
tímamótum, þegar til þesis vixð-
iist draga, að til nánari eifnahags-
samvinnu Norðurlandanna verði
stofnað, ef Nordek verður að
veruleika, í þann mund sem
ísland er að gerast aðili að frí-
verzlunarsamtökum Evrópu, —
EIFTA.
Vér íslendingar höfum eíklki
verið beiinir aðilar að þeim
Nordek-samningum, sem verið
hafa á döfinni. Þó hötfum vér
vissulega fylgzt með þeim af
áhuga og verið á stundum
áheymarfulltrúar. Oss er það
ljóst, að sé Nordek orðið að veru
leilka verðum vér að endurmeta
aðstöðu vora og aístöðu innan
hins norræna samfélags. Þetta
endurmat mun án efa grundvall
ast á óváfengjanlegum vilja vor
um til þess að hafa svo víðtækt
samstarf sem verða má við
bræðraþjóðir öldkar á Norður-
löndum. Ég leyfi mér
að vökja sénstaka athygli á
því, sem íslenzki forsætisráð-
herrann hefir ®vo oft tjáð sig um
og mér er íkunnugt um að er
sameiginlegt álit allra hinna for-
sætisráðherra Norðurflanda, að
óhjálkvæmilegt skilyrði þess, að
ísland geti síðar orðið aðili að
Nordek er, að það haifi áður orð-
ið aðiii að EFTA.
Varðandi aðild okkar að EFTA
þyikir hlýða að minnast sérstak-
lega þess góða skilnings og
vinarhugar, sem vér höfum notið
frá hinium Norðurlöndunum við
undirbúning þeirrar aðildar og
sérsamninga, sem vér höfum í
því sambandi orðið aðnjótandi.
Er mér því efst í huga samn-
inguriinn um hinn norræna Iðn-
þróunarsjóð. Er hæpið að ætla
að slik sjóðsstofnun hefði orð-
35 að vertileiflca, á® þeiss að
grundvallaður hetfði verið sá
gagnlkvæmi sfldlningur milfli
landanna og þau persónulegu
tengsl og vinátta mflli fyrir-
svarsmainna landanna, sem öðru
fremur á rætur sínar að relkja til
Norðurlandaráðs og starfsemi
þess. Íslenzki forsætisráðherr-
ann, dr. Bjamd Benediktsson,
hetfir beðið mig að flytja eér-
staika kveðju sína til hinna for-
sætisráðherra Norðurlanda og
jafnframt að leggja á það
aherzlu, hvers mikils virði hann
í EFTA
hefir talið hinn gagríkvæma
dkilning þeirra og vinsamlegt
mat á sérstæðum vandlkvæðum
íslands, sem fram ikomu, er hug-
myndin um norrænan Iðnþró-
unarsjóð fyrir ísland sikaut rót-
um og siðar reyndist auðvelt að
semja um.
Vér íslendingar vanmetajm
ekki framlög hinna Norðurland-
anna til vor. Vér tökum á móti
fraimlagi þairra með sama bróð-
urhug og vér vitum að það er
af höndum innt. Vér erum þess
fullvdssir, að þessi sjóðsstofnun
mun verða til milkilia r örvunar
og eflingar íslienzkum iðnaði.
Vér treystum því, að þegar vér
höfum endiutfgoldið framlögin að
tuttugu og firnm árum liðnuan,
þá séum vér orðnir stæltari á
svellinu í viðökiptasamkeppni
við önraur lönd. Vér berum einn-
ig þá von í hrjósti að þessi sjóðls-
stofnun verði mikill hvati til
frekara efnahagslegs samBtaxfs,
sérstalklega við hin Norðurlönd-
in, sem verða megi þjóð vorri til
farsældar.
Á sama hátt metarnn vér mdk-
ils viðákiptasamninga um sölu
landbúnaðarafurða til Norður-
landa, er tengdir hafa verið
I EFTA-aðild ofldkar.
Jóhann Hafstein
Norðurlandaráðið er vissulega
vettvangur til þess að tjá sig í
hreinákilni og þalkkiæti um það
sem vel hefir verið gert í vom
garð af hinum frændþjóðunum.
Vér lifum því miður í heimi
mikillar óvissu um frið og sátt-
ir þjóða í milli. Þvi mikilvægara
er að vort samstarf — norrænna
þjóða, — megi verða öðrum
þjóðum fordæmi um úrlausnir
mála með vinarþeli og gagn-
kvæmum skilningi.
Þar sem Norðurlandaþjóðirnar eru
eiga íslendingar nánustu og beztu vini
Ræða Gylfa Þ. Gíslasonar, viðskiptamála
ráðherra á fundi Norðurlandaráðs
FRÁ 1. marz n.k. verður fs-
land aðili að EFTA. Þá verður
um að ræða tímamót í efnahags-
sögu fslendinga. Við höfum stig-
ið þetta spoir vegna þess, að það
er bjargföst saranfærirag okkar,
að það muni efla og treysta
framfarir og hagvöxt í landi
okkair og gera utanríkisvið-
skipti okkar hagkvæmari, en
jafnframt vonum við, að það
muni einnig geta orðið öðrum
EFTA-ríkjum til nokkurs ávirain
ings, án þess þó að spilla við-
skiptum okkar við aðra mikil-
væga viðskiptavini með nokkr-
um umtalsverðum hætti.
Um það bil 40% utararíkisvið-
skipta okkar eru við EFTA-rík-
in. Það er því eðlilegt, að spurt
sé, hvers vegna fsland hafi ekki
tengzt EFTA fyrr en nú. En það
er auðvelt að skýra. Þegar Efna
hagsbandalagið vair stofnað, var
fslandi ekki boðið til þeirra við-
ræðraa frekar en hinum Norður-
löndunum. Þegar umiræður hóf-
ust innan OEEC fyrir rúmum
áratug um stofnun fríverzlunar-
svæðis í Veatuir-Evrópu, tóku fs
lendingar þátt í þeim. Það vax
einmitt á döigum íyrstu ríkis-
stjómarinnar, sem ég átti sæti í.
Ég tel mér óhætt að fullyrða, að
hefði orðið af stofnun slíks ÍErí-
verzlunairsvæðis milli landa, sem
íslendingar áttu þá um helming
utanríkisviðskipta sinna við,
hefðum við orðið aðilar að því
fríverzlunarsvæði með einum
eða öðrum hæt'ti. En af því varð
ekki, svo sem kunnugt er. ís-
lendingum var hins vegar ekki
boðin aðild að umræðunum um
stofnun EFTA, og við hefðum
ekki heldur óskað eftir aðild að
þeim umræðum. Það á sér tvær
skýringar. í fyirsta lagi stóð þá
sem hæst deilan við Breta um
fiskveiðilögsöguna. í öðru lagi
var efnahagskerfi íslendinga þá
evo ólíkt efnahagskerfi hinna
EFTA-ríkj-anna, að miklir erfið-
leikar hefðu orðið á aðild ís-
Gylfi Þ. Gíslason.
lands, nema með m-args konar
undanþágum, sem íslendingar
hefðu veigirað sér við að biðja
um og erfitt hefði verið fyrir
hin aðildarríkin að samþykkja.
En báðar þessar ástæður eru
nú fyrir löngu úr sögunni. Deil-
an við Breta leystist upp með
skynsamlegu samkomulagi. Og
upp úr 1960 var tekin upp ný
stefna í efnahagsmálum á ís-
landi, sem smám saman breytti
efnahagiskerfinu í svipað horf
og það, sem tíðkast í EFTA-ríkj-
unum.
En af hverju liðu samt næst-
um 10 ár, áður en íslendingar
sóttu um aðild að EFTA? Skýr-
ingin er sú, að á fyrstu árum
EFTA höfðu íslendingar tiltölu-
lega lítið óhagræði af því að
standa utan EFTA, þótt það
væri sem heild stærsti viðskipta
aðili fslendinga. Svo sem kunn-
ugt er, tekur EFTA-samningur-
inn ekki nema að takmörkuðu
leyti til sjávarafurða, sem eru
aðalútflutn imigsvara ísliendinga,
auk þesis sem afnám varndar-
tollanna og haftanna í EFTA-
ríkjunum gerðist smám saman.
Auk þess var fyrri hluti þessa
ánatugar mikið uppgangstimabil í
íslenzku atvinnulífi, sérstaklega
vegna gífurlega mikillar síld-
veiði og batnandi viðskipta-
kjiara, og vó þetta mfllfclu meira
en óhagræðið af þvi að standa
utan EFTA. En á undanförnum
árum hefur þetta gerbreytzt. Eft
ir mesta uppgangstímabil, sem fs
lendingar hafa lifað um langt
skeið, á árunum 1962—1966,
komu tvö ár, árin 1967 og 1968,
sem reyndust ár einhvenra
mestu efnahagsáfalla, sem fs-
lendimigar hafa orðið fyrir á þe3S
ari öld, meiri efnahagsáfalla en
dæmi eru um hjá nokkurri ná-
lægri þjóð á jafnskömmum tíma
á síðari árum, en á þessum tveim
árum minnkaði útflutningsverð-
mæti þjóðarinnar, bæði vegna
aflabrests og verðfalls, um
hvorki meira né minna en 41%
íslendingar urðu tvívegis að
lækka gengi sitt og grípa til
margna annarra róttækra ráð-
stafana til þess að mæta efna-
hagserfiðleikunum. Nú hefurþró
unin snúizt við aftur, bæði
vegna máðstafana innanlands og
hins, að afli fer nú aftur vax-
andi og viðskiptakjör batnandi.
En allt þetta olli því, að íslend-
ingar tóku viðskiptaaðstöðu
sína gagnvairt öðrum þjóðum til
athugunar og enduTmats, með
þeirri niðurstöðu, að fyrir rúmu
ári var sótt um aðild að EFTA.
Aðildin var samþykkt á Al-
þingi með atkvæðum allra stuðn
ingsmanna ríkisstjómarinnar og
tveim atkvæðum nýs flokks, sem
er í stjórnarandstöðu. Gegn að-
ildinni vo-ru aðeinis 7 atkvæðiAl
þýðubandalagsins, en Stærsti
st j órnarandstöðuflokkuxinn,
Framisóknarflokkurinn, greiddi
ekki atkvæði.
Það hefur verið íslenzkum
stjómarvöldum og raunar ís-
lendlingium öllum sérstakt
áraægjuefni, hvensu umsókn ís-
lendinga um aðild að EFTA var
vel teikið og hversu samningam
ir um inngöngu íslands gengu
greiðlega. Mig langar til þess að
nota þetta tækifæri til þess að
þakka ríkisstjómum hinna Norð
urlandanma alveg sérstaklega
fyrir þann skilning, sem þær
hafa sýnt á sérstökum vandamál
um íslendiruga. Við höfum í
þessu máli fundið einu sinni
enn, að þar sem Norðurlanda-
þjóðinmar eru eiga íslendingar
nánustu og beztu vininia. Það
styrkir okkur enn í því að fram
fylgja þeinri stefnu okkar að
vera nærræn þjóð, þótt hags-
munir í vainraarmálum tengi okk
ur líka Bandaríkjunum góðum
böndum og bæði þau og Sovét-
ríkin séu líka mikilvægir við-
skiptaaðilar. í sambandi við
samningana um aðild íslands að
EFTA langar mig hér til þess að
láta í ljós sérstaka ánægju ís-
lendinga yfir samkomulaginu
um stofnun nortræna iðnþróunar
sjóðsins á íslandi og samkomu-
laginu um aukinn útflutning á
lambakjöti til hinna Norðurland
anna. Hvort tveggja þetta hafði
mikla þýðingu í sambandi við að
ild íslands, og við erum ríkis-
stjómium hinna Norðurlandarana
þakklátir fyrir samningslipurð
og góðan hug.
Ég gat þess áðan, að bæði
Bandaríkin og Sovétríkin væru
mjög mikilvægir viðskiptaaðilar
fyrir Islendinga. Aðild íslands
að EFTA hefur að sjálfsögðu
engin áhrif á útflutning íslands
til Bandaríkjanna, en þangað
flytjum við meira en til nokk-
urs annars lands. Hins vegair
munu vemdartollar á vörum frá
Bandaríkjunum að sjálfsögðu
haldast, þótt þeir verði smám
samain afnumdir af vönim frá
EFTA-löndunum. En hér er ekki
um annað og iraeira að ræða en
það, sem verið hefur að gerast í
skiptum EFTA-ríkja og Efna-
hagsbandalagsríkja gagnvart
Bandaorikjunum á unöanfömum I
áratug. Engin rödd hefur heyrzt
frá Bandaríkjunum um það, að
aðild íslands að EFTA sé and-
stæð eðlilegum viðskiptahags-
munum þeima. Að því eir við-
skiptin við Sovétríkin snertir,
er það að segja, að aðild fslands
að EFTA mun engin áhrif hafa
á þau. íslendingar em þakklát-
ir fyrir, að EFTA-ríkin sam-
þykktu þá ósk íslendinga, að
þurfa efltki að gefa frjálsaninn
flutning á öllum helztu olíuvör-
um, en þær kaupum við að lamg
mestu leyti frá Sovétríkjunum.
Geta því þau viðskipti haldið
áifram, en þau eru undirstaða úit
flutningsmarkaðar okkar í Sov-
étríkjunum. Án þess að geta
haldið áfram olíuviðskiptunum
við Sovétríkin hefðu íslending-
ar ekki getað gerzt aðilar að
EFTA. Hvað tolla snertir breyt-
ir aðild fslands að EFTA ekki
að neinu leyti aðstöðu Sovétrikj
anna á íslenzka markaðnum, þar
eð ekki eru verndartollar á
neinni þeirxi vöru, sem íslend-
ingar kaupa frá Sovétríkjunum,
svo að sömu tollar haldast á
þeim vörum, hvaðan sem þær
eru keyptar.
Að síðustu langar mig til að
segja örfá orð um ísland og
Nordek. íslendingar hafa fylgzt
af athygli með umræðunum um
Nordek, þótt þeiir hafi ekki ver-
ið beinir aðilar að þeim. Við
fögnum því, ef samkomulag get-
Ur orðið um stofnun Nordek á
þeim grundvelli, sem nú er um
irætt. Á þessu stigi getum við
hins vegar ekki tekið ákvörðun
um, að gerast aðilar að þessu
samkomulagi. Við eirum áð verða
aðilar að EFTA. Það er nóg við-
fangsefni fyrir okkur í bráð. Þvi
fylgj a margir kostir fyrir okkur
að gerast aðilar að EFTA. En
hvorki við né aðirir megum loka
augunum fyrir því að það gerir
nauðsynlegar hér innanlands
ýmsar breytingar, sem erufjarxi
því að vera auðveldar. Aðild að
Nordek mundi gera enn fleiri
breytingar nauðsynlegar. Undir
það erum við ekki búnir að svo
Framhald á bls. 20