Morgunblaðið - 21.03.1970, Blaðsíða 19

MORGUNBLA.ÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1970
19
Björg Einarsdóttir, Reykjaví k, Ásthildur Pétursdóttir, Ingi björg Ólafsdóttir og Valgerður
Stefánsdóttir, allar úr Kópavogi.
sotningu uim ýmis málefni þeirra.
Á s.l. ári voru, að beiðnii stjómnar
Baimibainidsins ,ti'lniefn!dir þin)g-
mienm, einn frá hverj um þi-ng-
fliotókianma, sem yrðu eins koniar
tengiliður mi'lOd flokikaininia og
sambanidsimis. Lanigar mig til þess
að mimmast á eitt málefni, sem
saimtoanidið hefur beitt sér fyrir,
en það &r saarueininig sveitanfé-
laga. Er þetta ákaiflieiga viðlkiv'æmt
mál, og hefur einnig reynzt svo
í iniágrairnnlalöniduinum, e>n þar hetf-
Uir verið gerð ganigslkör að því að
saimeima svedtairifélög og gera þau
þaninig öfluigri og þar með virk-
arii í ýmsum hagsm'uimamáilium
íbúanina. Er nú til meðtferðar á
Allþirngi fnumvarp, sem ætlað er
að greiða fyrir sameinimgu, ef að
lögum verðúr.
REYKJAVÍK HEFUR
ALGERA SÉRSTÖÐU
Einis og áður segir um hlut-
veúk sveitairfélaga eru umisvif
þeirra mjög mismiumamidi milkil.
Reykjavilk hieifiur allgera sérsitöðiu
mieðail íslenZkra sveitarfélaiga
vegnia fóllksifjölda oig fjárö'fluinar-
möguilaika. Stærri katupstaðir
miáligast það eðlilega helzt að
komiaist þar nærri. Það hefur
lengi verið svo að gengið hefur
verið út frá því sem gefnium hlut
að komuim, sem sæti eiga í sveit-
arstjórnum, vaeri sérstaldtega
ætlað að simma þar vissum verk-
efnium, s.s. fnamfærsiumállum og
m/álefnum, sem vaTða böm sér-
stalkleiga. Ég minmtist þaste t.d. að
í bar'niaiverndarniefnid hér í Reykja
vík, Skipaðri 7 fuiltrúum, var ár-
uim sairruam einin karlmaður. Þetta
er þróum, sem er eklki alis kostar
heppillag. Hvort tveggjia er að
■elklk'i verðiur á það fiallizt að sveit-
anStjórnairistörf séu flbklkuð 1
kvennastörf annians vegar og
kiairiaistörf hins vegar og einmitt
hitt, að það á eiklki að sleppa körl
uim við að siinina t.d. þeim málum,
sem vairða börn og bamauppeldi.
Nú þykir ykkur e.t.v. gæta moJdk
urrar mótsagnar hjá mér, þegar
ég vílk að einum málafioiklki, sem
ég býst við að ‘koniur hafi öðru
fremur 'álhuiga á, en það eru fé-
iagsmál.
Fyrirferðamesti útgjaMaibálikur
inn í fjárbagsáætluin Reytejavík-
urborgar árið 1970 eru félaigs-
málin; 415 mdilj., sem slaigar hátt
í að vena 'helminigur af nekstnar-
útgjölidium, sem l'osa 1100 miilrj.,
ein af þessuim 415 millj. fara rúm-
iega 240 miiijóntr til aiim'a/nina-
trygginga og um 36 millj. í lög-
boðin friamlög til sjóða, s.s. at-
vinniu'leysiistr.sj., bj argráðasj óðs,
bygginigairjóðs verkamanna.
Undir félagsmálabállkinin kem-
ur framifærSlan og ýmisiegt henni
Skyit. Eiranig bairnaheiimiidi, vist-
un oig suroardvöl barna o. fl.
Fyrir niokkru voru félagsmálin
endurskipulögð hjá Reyteja/víteur-
boirg og stofniað félaigsmá'laráð og
störf, sem áður heyrðu uindir ýms
ar nefndir voru feldd undir fé-
liagsmála'ráð. Þurfti nioteterar laga
breytingar til þess að slíkt væri
heimilt ag vonu þær heimiMir
bundnar við Reýkjavik. Nú hef-
ur verið lagifest Slik heimild til
handia öðrum stöðum, sem þess
kymnu að óska, en hér í Reykja-
vík er reynsla góð af hirani nýju
tilihöguin,
Nú, þegar sveitarstjórnakosn-
inigar fara í hönid, er áhugi á
sveitarstjórnamálefnum meira
vaikandi en élla. Nú er því æSki-
l'egt tækifæri fyrir ykteiur, góðair
fundiairlkoniur, til þess að bafa
áhrif á stafnuimörteun ýkfcar
fMkks, hver í sínu byggðarla'gi.
Með óste um fansæl úrslit sveit
arstjórnakosninganna ökikur og
þair rn'eð oktear flöktei til handa,
lýk ég þessuim orðum.
Börn sem eru vanrækt
eiga erfið unglingsár
- sagði Sigurlaug Bjarnason kenn-
ari og varaborgarstjórnarfulltr.
Síðust á mælendaskrá var Sig
urlaug Bjarnadóttir, kennari og
varafulltrúi í Borgarstjórn
Reykjavíkur. Ræddi hún um
æskulýðs- og barnaverndarmál.
í upphafi máls síns ræddi hún
m.a. um hve athygli uppeldis-
fræðinga beindist nú í vaxandi
mæli að frumbernskuskeiðinu, og
reynslan hefði að jafnaði verið
sú, að börn sem alizt hafa upp
við almenna vanrækslu og upp-
eldisleysi ættu fyrir höndum erf-
ið unglingsár, lentu í andstöðu
og árekstrum við umhverfi sitt
og liðu jafnvel í versta tilfelii
skipbrot upp á lífstíð. Þó væru
vissulega til dæmi um hið gagn-
stæða, þ.e. að einstaklingar
væru hreinlega það vel af guði
gerðir að þeir risu í eigin krafti
yfir erfiðleikana og kæmust
klakklaust og jafnvel með sóma
á leiðarenda. Væri það vissulega
gleðiefni að vaxandi skilningur
væri fyrir hendi á mikilvægi
hins fyrirbyggjandi starfs.
Sigurlaug sagði:
í barnavemdarmálum kemur
þetta m.a. fram í breyttu við-
horfi frá því áður var, þegar
talið var helzta og reyndar eina
nothæfa úrræðið að fjarlægja
barnið frá foreldraheimili sínu
og flytja það sem lengzt í burtu,
svo slitin væru sem rækilegust
öll fjölskyldutengsl. Nú er þvert
á móti litið svo á, að skylt sé
að vernda, ekki aðeins barnið
sjálft, heldur jafnframt fjöl-
skyldu þess og heimili og styðja
það og endurhæfa með margvís-
legri félagslegri og oft fjárhags-
legri aðstoð.
Síðar í máli sínu kom Sigur-
laug, að þeirri blekkingu sem
margir foreldrar stæðu í gagn-
vart uppeldismálum: Algengt er
að þeir taka ekki eftir vanda-
málunum þegar þau eru í upp-
siglingu, þ.e. þegar börnin eru
lítil og við eigum alls kostar við
þau, en vöknum svo allt í einu
upp við vondan draum, þegar
sjálfstæður og ótaminn vilji
barnanna brýzt fram og fer eig-
in götur, hvað sem hver segir,
af því hreinlega að við höfum
sofið á verðinum.
Mikið hefur verið rætt um hin
svokölluðu unglingavandamál,
snarvitlausa táninga og loðin-
lubba, sem gera sína góðu for-
eldra gráhærða fyrir aldur fram
með alla vega skrípislegu — eða
þaðan af alvarlegra athæfi.
Nokkur huggun er það e.t.v. að
ástandið í þessum efnum kvað
vera sínu alvarlegra með ýmsum
nágrannaþjóðum okkar og það
er staðreynd, að enn er hér
miklu færra um unglingaafbrot
en í ýmsum öðrum löndum, þótt
þau raunar færist ískyggilega í
vöxt að því er séð verður af
skýrslum Barnaverndarnefndar
Reykjavíkur. Drap Sigurlaug í
þessu sambandi á hina aðkall-
andi nauðsyn á sérstökum vist-
heimilum fyrir þessa afbrota-
unglinga — sérstaklega stúlkna
heimili — en ekkert slíkt væri
til.
Sigurlaug ræddi um óeirðir
ungs fólks úti í heimi og vék
síðan nokkrum orðum að hvað
Sigurlaug Bjarnadóttir
Valdið gæti óánægju íslenzkra
ungmenna, sem alizt hafa upp í
stéttlausu þjóðfélagi við alls-
nægtir og félagslegt öryggi. Or-
sakir þess væru eflaust marg-
víslegar. Minntist Sigurlaug á
nokkur atriði er gætu verið or-
sakir til slíkrar hegðunar ung-
menna:
— Ég held, sagði hún, — að
enginn vafi sé að hér er í og
með um hreint tízkufyrirbæri að
ræða, eða venjulega eftiröpun,
— hræðslu við að skera sig úr
hópnum og teljast íhaldssamur
og gamaldags. Á það raunar
ekki við um unglingana eina.
Þessi hræðsla er orðin ískyggi-
lega almenn. Saman við þetta
blandast svo ugglaus fróm og
einlæg ósk um að bjarga bág-
stöddum heimi, hugsjón um full-
komið og óspillt þjóðfélag, ham-
ingju til handa hverjum og ein-
um. Þennan þátt tel ég að alls
ekki megi vanmeta, þó að okkur
ung
sýnist aðferðir og röksemdir
þessa unga fólks stundum dálít-
ið skringilegar og byggðar á
litlu raunsæi.
í þriðja lagi hefur mér oft
dottið í hug — sagði Sigurlaug
— að ein ástæðan fyrir þessum
einkennilega lífsleiða, sem verð-
ur vart hjá alltof mörgu korn-
ungu fólki, kunni að liggja í
uppeldi, sem það hlaut á árum
óeðlilegs peningaflóðs og taum-
lausrar eyðslu. Það fékk allt
sem hugurinn girntist, þurfti
ekki einu sinni að biðja um það,
hvað þá að láta sig dreyma um
það. Þá koma mér í hug orð
Þórarins heitins Björnssonar,
skólameistara, hins ágæta skóla-
manns og mannvinar. Hann
sagði einu sinni í skólaslitaræðu,
er hann talaði um uppeldisleg
vandamál líðandi stundar, að
það væri verið „að ræna draum-
inum úr lífi íslenzks æskufólks".
Vildi skólameistari ekki með
þeim orðum benda á og vara við
hömluleysi og áfergju í að
hreppa 1 augnablikinu öll lífs-
ins hnoss æt og óæt, fyrirhafn-
arlaust, svo að leiddi til ótíma-
bærrar fullsaðningar, kæruleys-
is og leiða.
Hver ætti þarna að bera
ábyrgðina fremur en foreldrar
eða aðrir uppalendur, sem í
skammsýni sinni eða hugsunar-
leysi telja sjálfsagt, að þetta
blessaða frelsi til að bruðla með
hvers kyns verðmæti sé vænlegt
til að tryggja þroska og ham-
ingju barna þeirra.
Sannleikurinn er sá, að börn
og unglingar vilja búa við að-
hald og aga bæði frá heimili og
skóla, — sé honum beitt af skiln
ingi, réttlæti og sýnilegri um-
hyggju fyrir velferð þeirra. Það
stuðlar tvímælalaust að þeirri
öryggiskennd og jafnvægi, sem
svo átakanlega skortir hjá mörg
um unglingum.
Það er haft fyrir satt, að ungt
fólk í dag taki fyrr út líkam-
legan þroska en áður var, telp-
ur séu jafnvel kynþroska um 13
ára. Á sama tíma hrúgast upp á
markaðnum hvers konar lyf og
tæki til getnaðarvarna, er raun-
ar áttu upphaflega að ráða bót
á vandamálum hungrandi of-
fj ölgunarþ j óða, er í fáfræði
sinni og menntunarleysi kunna
hvorki né vilja færa sér í nyt
slík menningartæki.
En hjá okkur, hinum upplýst
ari þjóðum, er „pillan“ komin í
tízku með stórkostlegum ár-
angri, og víst er að áfanganum
í kvartmilljón íslendinga, seink
ar aS mun með sama áframhaldi.
Ég tel í sjálfu sér ekki rétt
að amast við „pillunni“ í ábyrg-
um höndum, geti hún raunveru-
lega leyst úr vandamálum fólks.
Ræddi Sigurlaug þá um áhætt-
una varðandi líkamlegt og and-
legt heilbrigði unglingsstúlkna í
sambandi við „pilluna", og um
það, hvort læknum bæri ekki
skylda til að fræða almenning
um hvað hér er að gerast.
Þá vék Sigurlaug máli sínu
að mjög athyglisverðu málefni,
þ.e. hvort ekki sé orðið meira en
tímabært að taka upp kynlífs-
fræðslu í íslenzkum skólum. Mér
er ekki grunlaust um, sagði hún,
að fáfræði flestra unglinga,
ótti og viðkvæmni í þessum mál-
um, leiði til ýmiss konar ankanna
háttar og öryggisleysis, sem
varla var á bætandi fyrir. Það
kann að vera álitamál á hvaða
aldursstigi^ ætti að hefja slíka
fræðslu. Ég hefi nýlega heyrt
reyndan og ágætan skólamann
halda því fram að hún þyrfti að
hefjast um 8—9 ára aldur í sam-
bandi við nám um líkama manns-
ins.
Alla vega þyrfti hún að vera
í höndum hæfra manna, sem
leystu hana af hendi af kunn-
áttu og eðlilegu hispursleysi.
Væru þá ekki einmitt læknar
(auðvitað ekki í hvítum slopp)
rétti aðilinn.
Og það er á fleiri sviðum, sem
við þurfum að tengja æskulýðs-
og fræðslumál nánar en nú er
gert. Við þyrftum að efla stór-
lega fræðslu unglinga um áfengi,
reykingar, eiturlyf og síðast en
ekki sízt í almennri siðrænni
þjóðfélagsfræði, þar sem mann-
leg viðskipti, réttindi og skyld-
ur einstaklinga við umhverfi og
þjóðfélag væru látin sitja í fyr
irrúmi fyrir skiptingu landsins í
hreppa og sýslur og þar fram
eftir götunum.
Annað atriði, sagði Sigurlaug
ennfremur, — sem heimfæra
mætti jafnt undir æskulýðsmál
sem fræðslu- eða skólamál, er
nauðsyn á sálfræðilegri þjón
ustu við alla stærri skóla. Fé-
lagsleg umhyggja íslenzkra
skóla í dag fyrir nemendum sín-
um er vissulega ekki upp á
marga fiska. — Sálfræðideild
skóla í Reykjavík er vissulega
spor í rétta átt, en nær vitan-
lega skammt til að sinna þeim
verkefnum, sem sinna þyrfti.
Að lokum sagði Sigurlaug:
— Já, það ber allt að sama
brunni. Við þurfum hér, eins og
á öðrum sviðum í vaxandi mæli
á sérfræðilegri ráðgjöf að halda,
eftir því, sem þjóðfélagið verð-
ur margbrotnara og sérhæfðara.
Samt tel ég ástæðu til að minna
á, að hvað sem líður ágæti og
nauðsyn á alls kyns sérfræðing'
um og sérfræðilegum stofnunum,
að þegar börn og uppeldi eiga
í hlut, þá hljóta það enn sem
fyrr að verða foreldrar og heim
ili sem stærstu og ábvrgðar-
mesta hlutverkinu hafa að
gegna.
vík og Hulda Vilmund ardóttir, Grundarfirði.