Morgunblaðið - 24.03.1970, Síða 12

Morgunblaðið - 24.03.1970, Síða 12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRLÐJUDAGUR 24. MARZ 1970 F (*■ 12 snGozmi Blekkingatilraunirnar Öll ádeiluatriði stjórnarandstæðinga í Búrfells- virkjunarmálinu hafa verið hrakin Frá umræðum á Alþingi um málið Á FUNDI neðri-deildar í gær var fram haldið siðari umræðu um tillögu til þingsályktunar um rannsóknarnefnd vegna Búrfells virkjunar, en umræðan hófst sl. föstudag og voru þá búnir að taka til máls Matthías Á. Mathíe sen formaður fjárhagsnefndar og framsögumaður meirihluta álits, Lúðvík Jósefsson, framsögumað uri minnihluta álitsins, Jóhann Hafstein iðnaðarmálaráðherra og Magnús Kjartansson. Skýrt var frá ræðu iðnaðarmálaráðherra í blaðinu á laugardaginn, en þar sýndi hann, rökstutt fram á, hversu raforkusölusamningur- við ísal er hagstæður fslending- um. Við umræðurnar í gær hélt fyrst Magnús Kjartansson áfram ræðu sinmi, en síðan tóku til máls Jóhann Hafstein, Þórarinn Þórarinsson, Lúðvík Jósefsson og Matthías á Mathiesen. Snerist síðari hluti umræðnanna ein- göngu um fellt stjórnarfrum- varp í efri deild. Svo sem fyrr segir mælti Matt hías Á. Matjhiesen fyrir áliti meirihluta fjárhagsnefndar og fer hér á eftir útdráttur úr ræðu hans: Mér þykir rétt að gera í upp- hafi örlitla grein fyrir aðdrag- anda þessa máls. Við fyrstu um- ræðu fjárlaga á síðastliðnu hausti flutti Magnús Kjartansson ræðu, og gerði hann þar Búrfellsvirkj unina að sérstöku umræðuefni. Fullyrðingar þingmanmsins í nefndri ræðu, voru m.a. á þá lund, að kostnaðurinn við Búr- fellsvidkjun hefði nú farið stór- kostlega fram úr áætlun og að framieiðslukostnaðurinn á kíló- vattstund væri orðinn 45 aurar. Sagði hann ennfremur í ræðu sinni að salan á rafmagni til ís- als væri eitt stórfelldasta stjórn mála- og fjármálahneyksli sem gerzt hefði hér á landi. Þessar fullyrðingar þingmannsins hafa svo sjálfsagt orðið til þess að hann flutti þingsályktunartil- lögu, ásamt Þórarni Þórarinssyni þar sem þeir leggja til að skip uð verði rannsóknarnefnd tiil þess að rannsaka ailar staðreyndir um byggingarkostnað Búrfells- vidkjunar, rekstrarkostnað nú og síðar og samnimga virkjunarinn- ar uim orkusölu. Allur þessi aðdragandi hlaut að hafa töluverð áhrif á það, með hvaða hætti fjárhagsnefnd athugaði þetta mál. Hér er um að ræða fullyrðingar, sem ef sannar væru, gæfu tilefni til siíkr ar athugunar, og það hla/ut því að verða megin starfs fjárhags- nefndar að gera athuganir á þeim hlutum sem hér var fram haldið. svo og að bera saman þær upplýsingar og þær ákýrslur, sem hægt var að fá, svo og að finna skýringar og þau sannindi. sem ættu að vera fyrir hendi í þessu máli. Af nefndaráliti meri hluta fjárhagsnefndar. má siá, með hvaða hætti nefndin hefur unnið að þessu máli. Á fund nefndar innar voru kvaddir þeir dr. Jó- hamnes Nordal formaður lands- virkjunarstjórnar og Eiríkur Briem verkfræðingur. fram- kvæmdastjóri Landsvírkjunar. Nefndarmenn lögðu fram þær spumingar, sem þeir óskuðu eft ir, og þeir Jóhannes og Eiríkur lögðu fram skýrslu þá. sem hafði verið lögð frarn í stjórn Lands- virkjunar. vegna þessa máls, þar sem þeir rekja mál þetta og hrekja þær fullyrðingar er komu fram í nefndri ræðu Magnúsar Kjartanssonar. Eftir að fjárhagsnefnd hafði af greitt þetta mál og nefndarmenn höfðu ekki óskað fleiri upplýs- inga, né heldur óskað eftir öðr- um mönnum til viðræðna við nefndina, þá barst nefndinni í hendur bréf frá Landsvirkjunar stjórn, þar sem fram kemur bókun eins af stjórnarmeðlimum Landsvirkjunarstjórnar svo og athugasemdir til framkvæmda- stjóra Landsvirkjunar, og er þessi attougasemd birt sem fylgi skjal með nefndarálitinu. Þegar athugununum var loikið og málið hafði verið skoðað, taldi meiri hluti fjárhagsnefndar ekki ástæðu til þess að setja á fót slíka rannsóknarnefnd sem til- lagan gerði ráð fyrir, og leggur því til að tillagan verði felld. Eins og áður segir var það uppistaðan í fullyrðingum Magn Jóhann Hafstein. úsar Kjartanssonar að heildar- kostnaður Búrfellsvirkjunarinn- ar hefði farið 25% fram úr áætl un. Formaður og framikvæmda- stjóri Landsvirkjunar, gera í skýrslu sinni, mjög glögga grein fyrir hvernig málum þessum er háttað og gera þar saunanburð á upprunalegri áætlun, miðað við það gengi sem þá var á Banda- rikjadollar, svo og núverandi á- ætlun, miðað við núverandi gengi. Verður niðurstaðan sú, að upprunalega áætlunin hafi verið 42,8 millj. dollara, en sé í dag miðað við núverandi gengi 43 millj. doliara. Minni hluti fjárhagisnefndar getur ekki komizt að sömu nið- urstöðu og dregur fram þær töl- ur sem honum þykja henta, til þess að hann geti bent á hversu núverandi áætlun sé óhagstæð miðað við þá upprunalegu áætl- un. Segir hann t.d. að vextir og lántöikufcoistnaður sé 4,09 millj. dollara, en í upprunalegu áætl- uninni, gerir minnihlutinn ekki ráð fyrir nokkrum vaxtar- né lántöbukostnaði i sínum útreikn ingi. Það er sem sagt, reiknað með vöxtum og lántökukostnaði í annarri áætluninni, en sleppt i Mnni. Þá er því haldið fram, af flutn ingsmönnum tillögunnar, að kostnaður á kwst. á framleiddri raforku sé mun hærri heldur en gert var ráð fyrir. í nefndaráliti meiri hluta nefndarinnar er gerð grein fyrir þeim tölum, og þar kemur glögglega fram, hvert er áætlað kostnaðarverð Búrfells- viikjunar á orkueiningu. Þær tölur sem flutningsmaðurinn hef ur slegið fram, eru svo fjarri lagi. að það verður nánast efcki hægt að gera sér grein fyrir því, að slíkur útreikningur geti verið Matthías Á. Mathiesen. á borð borinn fyrir þá sem reyna að gera sér einhverja grein fyr ir þessum hlutum. Og í sambandi við útreikning- inn á áætluðu kostnaðarverði á orkueiningu þá er þvi haldið fram, að mjög ó'hagstæðir samn ingar hafi verið gerðir við ál- verksmiðjuna, og að hún borgi nú langt undir sannvirði. Það var ætíð vitað að í fyrstu árin myndi raforkuverð til álversins verða óhagstæðara, eða heldur minna heldur en kostnaðarverð á orkueiningu. Hins vegar er vit að að innan örfárra ára, mundi kostnaðarverðið lækka, og þann ig, að þá kæmi fram sá hagur, sem um var að ræða í upptoafi máisinis. Það sem er meginkjarni þessa máls er vitanlega sá, hvort við með þessum samningum fá- um hagkvæmara raforkuverð fyr ir landsmenn eða ekki, og er í nefndarálitinu einmitt tafla, sem sýnir hversu margfalt raforku- verðið hefði orðið, ef ekki hefðu verið fyrir hendi samningur á söliu raforkunnar í svo stórum stíj sem til álverksmiðjunnar. Ef Búrfellsvirkjun hefði ver ið byggð eingöngu fyrir innan- landsimarkað hefði kostnaðar- verð á selda kwst. fyrsta rekst- ursárið numið 224 aurum. Þetta hefði lækkað smám saman ofan í 77,8 aura á 5. rekstursári. Með sölu til ÍSALS er kostnaðarverð á selda kwst. hins vegar 47,4 aur ar fyrsta árið, en 22,7 aurar 5. | árið, og imeð sölu til ÍSA'LS næst full nýting á 6.—7. ári og þá er kostnaðarverðið komið niður í 20,1 eyri á kwst. Söluverð kwst. til álversins er í dag 26,4 aurar, en ekki 22 aurar, einis og kemur fram í áliti minni hlutans, og stendur það verð til ársins 1976 og lækkar þá ofan í 22 aura. Þá er því haldið fram, að kostn aðarverð Búrfellsvirikjunar í dag sé orðinn 3708 millj. kr. Bókfærð ur stofnkostnaður var, hins veg ar 30. september sl. 3331,1 millj. kr. Að lokum ræddi svo Matthías Matthíesen nok'kuð þjóðhagslegt og atvinnulegt gildi álverksmiðj unnar og sagði þá m.a.: í efnahagslífi okkar verða oft sveiflur, vegna þess hversu ein- hæft atvinnulíf okkar er og bygg ist mikið upp á sjávaraflanium. Éig er eikki í vafa um að þeirra sveiflna mun gæta rninna í Hafn arfirði en öðrum stöðum, eftir til komu álbræðslunnar. Magnús Kjartansison telur sig sjálfsagt vera fulltrúa verkalýðsins hér á Alþingi, og ég held þesis vegna það sé ekkert óeðlilegt, að ég geti þess, sem var rætt á fundi verkalýðsfélagasins í Hafnarfirði fyrir nokkrum vikum. Þar ósk- uðu félagsmenn beinlinis eftir hafa mistekizt því v.ið bæj'aii'yfiirvöld'in og sittjórto völd ríkisins, að áfram verði haldið á þeirri braut sem núver and ríksstjórn hefur markað við uppbyggingu stóriðju í landinu og þeir óskuðu eftir því að slik stóriðja yrði áfram staðsett 1 sínu byggðarlagi. Þeir hafa kynnzt þessuim málum af eigin raun og skilið notagildi þeirra við atvinnuuppbygginguna. Lúðvík Jósepsson (K), sagði að tillaga um skipun rannsókn- arnefndar til þess að kanna stofn kostnað Búrfellsverkjunar og framleiðsluverð raforkunnar hefði komið fram vegna and- stæðra skoðana og deilna um mál ið á Alþingi. Stjórnarliðið á Al- þingi hefði talið, að fjárhags- nefnd Neðri deildar gæti annast þetta verkefni, en það gæfi auga leið, að venjuleg starfsnefnd gæti ekki framkvæmt slíka rannsókn og kafað ofan í málið. Það er algerlega ófullnægj- andi, að formaður og fram- kvæmdastjóri Landsvirkjunar segi sitt álit á þessu máli. Þeir eru slíkir aðilar að málinu að þeir verða ekki teknir sem hlut- lausir aðilar. En hvers vegna eru ráðherrarnir andvígir því, að hlutlaus rannsókn fari fram? Það er ekki til önnur skýring á þeirra afstöðu en sú, að þeim finnist að með því séu þeir að viðurkenna fyrirfram, að eitt- hvað hafi misfarið eða þá að þeir óttast það að staðreyndir máls- ins verði leiddar fram á ótvíræð an hátt. Lúðvík Jósepsson sagði, að Magnús Kjartansson hefði haldið fram þremur meginatrið um í saimbandi við mialið. í fyrsta lagi, að stofnkostnaður Búrfells virkjunar hefði farið 25% fram úr áætlun. í öðru lagi, að stofn- kostnaður með gasaflsstöð væri orðinm 3770 milljónir króna og í þriðja lagi að framleiðslukostn- aður raforkunnar væri nú 45 aur ar á kílóvattstund en þegar virkj unin væri fullnýtt yrði sá kostn aður 26 aurar á kílóvattstund. Ræðumaður vék síðan að hverju einstöku atriði fyrir sig og sagði, að miðað við fyrirliggj andi gögn færi ekki á rnilli mála að stofnkostnaður hefði farið verulega fram úr áætlum. Aætl- unum um stofnkostnað hefði jafn an verið Skipt í tvennt, annars vegar innlendan kostnað og hins vegar erlendan kostnað. Um leið og gengið breyttist hlaut áætlun um innlendan kostnað að lækka í dolluruim vegna gengisbreyting arinnar, sagði þingmaðaxrinn. — Þegar forsvarsmenn Landsvirkj unar vonx spurðir hvað hún hefði átt að lækka mikið svöruðu þeir að upphaflega áætlunin hefði átt að lækka um 7,4 milljónir doll- ara vegna gengisbreytingarinnar einnar. Reynslan varð hins veg ar sú, að dómi Landsvirkjunar, sagði Lúðvík Jósepsson, að inn- lendur kostnaður lækkaði ekki heldur beinlínis hækkaði í doll urum talið. Skv. greinargerð Landsvirkjunar hefði innlendur kostnaðtor farið 678 milljónum króna fram úr áætlun. Þá vék ræðumaður að því hver stofnkostnaðurinn væri orðinn og saigði, að Magnús Kjartansison hefði fullyrt að hann væri orð- inn 3770 milljónir króna. Ingólf ur Jónsson hefði í þingræðu sagt, að hann væri orðinm 3660 millj. en í greinargerð Landsvirkjunar væri hann talinn 3708 millj. kr. í þeirri tölu væri ekki allur kostnaður vegna miðlunarmann virkja og gætu allir séð að mun urinn væri óverulegur. Loks gerði Lúðvílk Jósepsson fram- leiðsluverðið að umtalsefni og sagði að Landsvirkjun teldi kostn aðarverð nú 47,4 aura eða nokkru hærra en Magnús Kjartansson hefði haldið fram. í upplýsitig- um Landsvirkjunar væri enn- fremur viðurkennt, að kostnaðar verðið mundi verða nokkru hærra en söluverð fram til ársins 1975. Það vekur athygli, sagði Lúð- vík Jósefsson, að I útreikning- um um kostnaðarverð rafork- unnar gengur Landsvirkjun nú út frá öðrum forsenduim en þeg- ar áætlun um Búrfellsvirkjun var lögð fram. Nú væri reiiknað með 40 ára afskriftartíma en áður með 25 árum. Nú væri reiknað með 8,5% rekstrarkostn aði árlega af stofnkostnaði en áður með 9,2%. Nú segði, að stjórnunarkostnaður og vextir mtundu nema 1% en áður 1,5%. Nú kæmi fram, að seld orka yrði 1720 milljónir kílóvattstunda en áður var reiknað með 1635 millj. kílóvattstunda. Áður var gengið út frá því að vextir yrðu 6% en nú væri reiknað með 7,5% vöxt um. Það er augljóst sagði þingmað urinn, að rekstrarkostnaður verður a.m.k. 9,2% og þó líiklega hærri. Ef gengið er út frá upp- haflegum forsendum og bætt við kostnaði vegna gasaflsstöðvar verður kostnaðarverð raforkunn ar 23 aurar eða nokkru hærra en söluverð orkunnar til ÍSAL. Ef teknir væri til greina ýmsir fleiri þættir, svo sem að áætlanir um þær framkvæmdir sem eftir eru muni ekki standast fyllilega og að fyrir liggja háir reikningar frá verktökum, um viðbótar- greiðslur er efcki fjarri lagi að ætla að fullyrðing Magnúsar Kjartanssonar um 26 aura verð á orkueiningu muni standast. Magnús K.iartansson (K) sagði í ræðu sinni, að engir nema þeir, sem færu með vísvitandi ranigt mál gætu verið á móti tillögunni um rannsóknarnefnd. Andstaðan gegn tillögunni væri viðurkenn- ing á rönguim málstað. Ég má vel við una slífca viðurkenningu, sagði þingmaðurinn. Hann gagn- rýndi vinnubrögð fjárhagsnefnd ar og sagði augljóst, að deilurn- ar á Alþingi í haust hefðu aðeins að forminu til verið milli sín og báverandi raforkumálaráðherra. í raun hefðu þæri verið við Jó- hannes Nordal og Eirik Briem. Engu að síður léti meirihluti nefndarinnar þessa tvo menn sjálfa kveða upp þann dóm, að þeir hefðu á réttu að standa. Þeir væru í rauninni sakborning ar og eintkennilegt að láta sak- borninga kveða upp sýknudóma yfir sjálfum sér. Þá vék Magnús Kjartansson nokkuð að byggingarkostnaði Búrfellsvirkjunar, og sagði að nú væru margir verktakar sem væru með kröfur á Landsvirkjun, sem næmu stórum fjárupphæðum. Spurðist hann fyrir um, hvort talið væri öruggt með öllu að ekki þyrfti að fallast á einhverj- ar af þessum kröfum. Magnús sagði, að auðséð væri að þeir sem væru andvígir því að stofnuð yrði rannsóknarnefnd hefðu slæman málstað að verja, þar með sú leið að fara út í al- mennar umræður um notagildi álverkismiðjunnar. Þá sagði hann ennfremur að það hefði aldrei verið neinn ágreiningur um bygg ingu Búrfellsvirkjunar, en Al- þýðubandalagið væri andvígt því að eftirláta útlendingum orkuna — fslendingar ættu sjáifir að búa að henni. Jóhann Hafstein iðnaðarmála- ráðherra tók aftur til máls og sagði hann að auðheyrt væri af málflutningi þingmannsins að hann ætti erfitt með að komast út úr vítahring kommúnismans. Umræðurnar snerust engan veg- inn um tillöguna, heldur væri nú Framhaid á bls. 21

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.