Morgunblaðið - 24.03.1970, Qupperneq 17

MORGUNBLABIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. MARZ 1970
17
Athugasemd frá
f j ármálaráðherra
SÁ sjaíldigætfii atburSmr gerðilst mú
íynir helgiinia, að Moa’iguinlblaiðilð
Og Þjóðviljinm turðu eaimimiáLa.
Var svo miilkiið í Ihiúifi, að riitábjóir-
air bliaðanmia ajiáíllfiir gemgu tfrarn
fyirfir skjöldu. Vair oraök þees'a
saimilyimd'is sjámvairpsv.iiðtfall við
iruilg, hvaða aðteitioð míkið veiitti
dalgblöðiuiniuim. Leggjia báðiir miit-
Stjórarnir miiklið kapp á að atf-
aanina það, að rikið veitti daig-
bllöðuiniuim mnkkuinn styirk í eimu
mlé mieiruu fonmi, og kiemst Þjóð-
villjariitsitij'óiniinm í slimin versta haim
og hreytiir í mig ýmisuim peirsóiniu
tegU'm. svívirðingum um miis-
iniobkun rikisfjáir.
Ég varð saitt að segja forviða,
þegar ég lais þessi sknitf, því að
ég taildi eflöki mmig ekki haifa sagt
aininað en Staiðneyirudir í mietfndu
vilðtaiM og Biét þair beinM/mig komia
fram, að þótlt ég teldi vera um
styirlk til dagbteðainmia alð maeða,
þá myrndu tforr<áðamienm þeinra
vería á laminiainri slkoðum og telja
það gneiðslu fymiir veitita þjóm-
ustu. Þesisi viðkvæmimi rdltistjór-
anina benddir því óinieiibamllega í þá
átt, að þðim 'þyki alf einlhvierjium
ástæðium miiklliu vahða, að ail-
miemniiiniguir tfái ekki þá hiuig-
iruynd, að bllöðanium sé að eim-
hverjiu lieybi haildið Jlppi alf al-
mianimalfé.
Staðreyind þessa miáls er sú,
sem emgiin ritstijóiraiskrif rniegna
að afsaniraa, að á áriinu 1997 var
tadiið svo illlLa kiomiið hag surnira
dagbliaðanima, að Hlögð var á það
Iþuing áhierzil'a, að þau yrðlu mieð
einlhverjum haetitii að íá aðStoð,
öf þau æititiu að geta haffldið áfiram
aið koma úit. Var þá álkveðið mieð
aamlkomialagii tfarystiuimanma áilira
þinigflllokfca — og þer ég mluma
ábyrgð á að haifa saimþykkt þá
ákvörðum — að rikissgóðuir
Skyldi kauipa 300 éiimltök af hverju
daigbLaði, tíl viðbóitiar þéiirn ein-
tökuim, sem ýmisair rikissibofinamir
höfðu áðluir beypt, að sjómvarp
og Wljóðvarp skyldu hvort uim,
sig grieiða SOO krómur á dag fyrir
dagskrárbiirltiimgu og telkiin skyllldi
upp sénstök 'gneiðsia fyirir aíllar
tfréttatólllkynimiinigar ráðiameyta í
dagblöðam, sem enm hetfir þó
efcki komið till tfraimkvæimida, auk
afisllátitar á þjóimuisitiu póstsiinis við
blöðin.. Á síðastiBðrau ári iniámu
þessi aulkrau dagbiaðialkaup 2,6
mdflllij. kr. og greiðslur úitvarpis-
imis mámiu 1,7 msUlillj. kr. Ekki þótiti
þatta þó ruógu laragt genigið og
vairð við laifgreiðsiki síðustiu fjár-
faga saimikomiaLaig mlililLi afliina
flbkba — rnieð miismiamandi mik-
ilíii hráfin'inigu þó — uim að sarni-
þykkja tifllliöguir, sam riitstjómar
dagbiaða úr þnermor tflOkkuim og
þinigm. ór þeim fjórða fllldtitiu,
um að haekka bLaðabaapaifjár-
vetíltiiniguina í 6 miifllllj. kr. og yinðu
þá blaðakauipin uim '660 eintiök.
Muin þá svo komiið, að rikið
kaapir samtais uim sjötta híiatia
þeinna eiintiaka, sem seljiast atf
Þjóðviijanuim. Hverjum detitiuir í
hu/g í aíivönu að halida því tfr-aim,
að hér sé aðeinis urni saninigtj anna
greiðsiu rikisiins fyrir eðiilieg
biaðakaup að ræða?
Auðvitað eiga rikisstotfnamir
enlgara rébt till að flá daigbltöð
ókeypils. Það er á vaMi úit-
igefierada dagbiað'aruna að meta
hverju Siirani, en mér er miær að
hálda, að sum daglblaðaniraa að
roinnsta fcastii haifi gent þeitita af
eigin hvöbuim í úittoneiðsLuSkymi
fyni'r keniniinigar Síiniar. Af Skinif-
uim Monguinlbiaðsinis mæititii ætia,
<að það hatfi miáraast verið atf
manmúðar ástæðum vegna sijúkil-
inlga á sjúlknaíhú'sum að óSkitr
dagblaðanina unn 300 eintaka
kaupin vonu tfram bomniar. Þetita
hljóimar tfálliaga, en rauinar var
það náðuinieybið, sem ákvað
dneilfiragu bLaðamna, því að eitit-
hvað varð að gena við þessi 300
einitök og nóg 'er lesið atf diag-
blöðum á opinbenum Skriifstotf-
um, svo að ekki var á það bæt-
aradi. En það sanmairfliaga ekfci
síður ,,ainkeniniiiegt“ en ummiæflii
múi, að j'atfnviirðulegt blað og
Morgunibiaðið skaLi reyna að
skjóta sér á bak við sjúklimga
í isj’úlkrahúsuim tii að verja 300
eimitaba kaupin.
Hvort gneiðsla fyrir binbingu
dagdkmár útvanpsinis skuLi tefljast
sararagjörin eða elkM, fleflflidi ég
engan dóm um, hefldiar aðeiras
Skýrði flrá heinini sem stiaöreymd.
Monganíbiaðið segir, að með
sama rétti hefði mátit ætfiast tiil
iþeiss, að útvarpið fllytiti eraduir-
gj aldsllaust efini dagblaðannia. Nú
villll éimmitit svo tiO, að þetta ger-
ir útvarpið dagleiga á simm eigin
koStniað mieð liastiri ritstjórmar-
gneiraa, sem æitflla má að jaÆiraain
fllytiji hélata boðSkap bfliaðaninaj.
M. a. mun útvarpiö batfa fllutit
hlustiendum sínum ammæddia rilt-
stjönnarigréiin, þar sem ég var
víttur.
Um póstlbarð'argjöfldin er það
sama að segj’a. Ég sagði það, sem
satt er, að þau væmu fflanigt uiradir
kosbnaðairverði en fordæmdi á
enigan hátit þá aðstoð. Hér er þó
eragu að síður um ríkisaðstoð að
ræða, þótt svipuð aðstoð sé veflltt
í ýrrasum öðnum laradlum.
Það er ég en eikki ritsitjónar
Monguinlbiaðlsimis og Þjóðviflj anis
sem sbenid í þeHrmi eflidmauin að
útskýra fyrir úbgetfendum ann-
anna 'biaða en daigblaðanina hvers
vegna sjállflsagt sé og eðlitagt 'að
styitbja dagblaiðaiútgáflu úr rífcte-
Sjóði en elkfci veáiba t. d. vilku-
blöðum samibærifliega aðstoð. Eitit
vikubiað, að’allmiáligagn fllökikis
fnjálsljnndna og vinstmi manina,
sem hefir efldkent daigblað sem
Tnáflgagn, hefir þó verið fllátið
njóta fríðilrada að rikissjóðuir
kauipi 300 eiratök af því, einimiiltt
með þeim röksbuðrainigi, að þessi
aðstoð við dagblöðin sé óbein-
llírais aðstoð við þingtfiliokbairaa tiil
þesis að þeir geti komið Skoðura-
um síraum á finamfæni. Sú fiunðu-
llega kemnimig riitstjóna Þjóð'vllj-
ans, -að það sé aðeinig gneiðsiia
fyrir eðlifliega þjóniustiu að kaupa
300 eintök af Þjóðviljanum en
„stynbur" við íhaldisfynintæki að
kaupa 300 éintök aif vilkubiaöi
þessu, mun vafalauist fleirum en
mér reynast torskilin röksiemda-
fænsla.
Dyigj'ur Þjóðviflfjaina um mis-
miotbun mína á ribiafé koma
þessu máli ekktent við og enu
miauimast svana verðar, enda
mangaraduntefcin tiugga. Enigin
aðlstoð fliefir verið véitit Sllipp-
stöðiinini á Akuneyri niema í sam-
ræmi við sénstialct samlþyflcki Al-
þingia, sem óg mtinnist ékki að
mieiran ágneiniiragur væri um. Eng-
in ríkisaðstioð 'hefiir verið véiibt
öligenðinini Sana, en þar var um
að ræða venUllag vanskil á fnam-
leiðsliugjiaflidi fná fyrsta sbartfsári
fyniríæhiSiins. Stnax og ráðunieyt-
inil var kuinniuigt um þau varaskil
var miæfllt fyrir um stöðvun fynir-
tælkii'siins, ef um flnekari vanSkil
yirði að ræða. Var þá fyrirtiækið
endurskipULagt með stónaufloniu
Miut’aifé. Rikissijóðlur heifir efkkent
fé fliagt 'tiifl þeinnar endunskipu-
lagninigar, en af liáltfu ráðunieyit-
isiins er vaindtega fyfligrí með
rékstiri öLgerðan'inmar tíi þess að
tirytggjia sam skjótastia gneiðslLu
framleiðSiuigjaldsslkuldiarininiar
Miangunbliaðið spyr, hvont fjár-
fflögin „sagá ósabt“ í sambamdi við
6 milflj. lcr. útigjaltíiálið „tii
igneiðsllu á dagbfllöðtum“. Ég hefi
áður í þesisani athutgasemd miiinni
sflcýrti fná því, hvennig sú fjiár-
ílagahieimiiM er til. ikomiin, Þesis-
ari tfjárhæð mun að sj'álifstögðu
verða varið í ár tii Stuðn/inigs
dagblöðunum í einhverju formi,
en það mun ékki verða óslkað
eftiir fléirá eiinibökum.
í ýmisrum flöndiuim er sbjórin-
máiatflokkum veiitt ríkisaðsboð tiil
þess iað gena þá óhláðarí í Startf-
semii sinini. Mlá fæna ýrois rök
fynir því, að sú aðstoð sé ékíki
óeðffliiieg, en biaðastyrfcur itiun
óvíða eða hverigi tíðkaðuir einda
mjög hæpið að halda uippi rnieð
rikisframiLögum blöðuim, sem al-
mieraniniguir vilLl ékki tesa. Það er
hlLiðstætt hugrrayndiiraníi um það
að SkyLda bófcasöfn tiifl að baupa
nokbur hundnuð éiinltök hvernar
útgefinnar bókar, hvorí sem lík-
iegt eir að fólk viíLji Lesa þær
eðia lefcki. Mig uinidnar ékk’i, þótt
ú'tigefonduir vikuibLaða og jaif:nvél
tíiiraariita séu ekki hrifinir af
þéinni sérstöku dagbLaðiaaðlstoð,
sem níkið veiiti, og ég endumbök
það, sem ég sagði í sjónvarps-
viðtalLinu, að óg tel múvenandi
tiillthögun ékki viðuniandi og
rnyndi hvað miig varðair firemuir
kjósa að vaitia þimgfflökkunium
stiahfsstyrki, sam þá væri á
þeinra valldi að ráðstatfa tiiL
bLaðaútgátfu eða á amraan hátt.
Élg vonia, að ritistjórar Mongutn-
bLaðsins og Þjóðvi'ljanis sjái sér
fænt að binta þessa athugasemd
mlinia, þótit éktoi komii tiL sónstöik
'gneiðsila fyrir biritiiniguna ,og giet
um teið hiuggað þá m’eð því, að
ég rouin etoki engja þá raiieð frelk-
ari Storiifum um þetta feimiraismáil,
þátit þeir kunná að sjá ásbæðu tiilL
svaira 'af sinini háltfu.
Rækjudagur
kirkjunnar
Hólmavík, 21. marz
í DAG er hér í Hólmavík rækju
dagur kirkjunnar. Sú venja hef
ur skapazt undanfarin ár, að
rækjubátar gefa Hólmavíkur-
kirikju afla eins dags. Fólkið gef
ur vinnu sina við aflann, fuLL-
orðnir, unglingar og börn, og
kaupfélagið lætur í té endur-
gjaldslaust húsnæði og tæki til
vinnslu þar.
Með þessu móti hefur kirkjan
fengið töluverðar tékjur þennan
dag, enda veitir ekki af, því að
skuldir eru enn miklar vegna
byggingar kirkjunnar. Hólma-
ingardag 1968. Ágóði af rækju-
víkurkirkja var vígð á uppstign-
degi kirkjunnar í fyrra var um
77 þús. krónur. — Andrés.
Kappkosta ber að
auka rækjuveiðina
— og dreifa sókninni sem mest
á veiðanlegan sjávarafla
Úr ræðu Þorsteins Gíslasonar
SX. fimmtudag mælti Þorsteinn
Gíslason fyrir tillögu til þings-
ályktunar um rækjuveiðar, er
hann flytur á Alþingi, ásamt Sig
urvin Einarssyni. Var þetta jafn
framt jómfrúarræða Þorsteins á
Alþingi.
Með tillögunni er lagt til, að
ráðinn verði erindreki til þess
að ferðast um landið og kynna
mönnum nýjungar í leit rækju,
útbúnaði rækjubáta og fl. Lagði
Þorsteinn áherzlu á það í ræðu
(sinni, að ástæða væri til að
ætla að rækja finndist og væri
veiðanleg á öðrum svæðum en
hún veiðist nú þegar á. Sagði
Þorsteinn að íslendingum bæri
að dreifa sókninni sem mest á
veiðanlegan sjávarafla, og kosta
kapps um að auka veiði og iðn-
að á dýrustu tegundum sjávar-
aflans og auka fjölbreytnina,
þar sem þá værl síður hætta á
að ofsókn myndaðist í þær fiski
tegundir, sem veiðanlegastar
væru hverju sinni.
Hér á eftir fer meginhluti
jómfrúarræðu Þorstieins Gísla-
aonar:
Fram er komin tillaga um,
að ríkisstjórnin beiti sér fyrir
því, að ráðinn verði til reynslu
vel hæfur erindreki, sem ferð-
ist um landið til að glæða áhuga
og kynna mönnum nýjungar í
leit, útbúnað báta, veiðar og
vinnslu á rækjum og þá sérstak
lega eins og það gerist á meðal
þeirra þjóða, sem lengst eru
komnar á þessu sviði. Hér á
landi hófust rækjuveiðar á fsa-
fjarðardjúpi árið 1936, og hafa
einkum verið stundaðar við
Vestfjarðarkjálkann eða í Arn-
arfirði, ísafjarðardjúpi og á
Hrútafirði. Við leit á undanförn
um árum hefur rækja fundizt á
mörgum stöðum við landið. Allt
frá grynnstu miðum og út í lands
grunnkantinn. Og er menn tóku
Þorsteinn Gíslason.
að stiuinda 'girláfflúðiuvieilðiair dl. suirn-
ar á djúpmiðum úti á Norður-
og Austurlandi, þá urðu þeir var
ir við rækju. Er leitarskip fóru
í könnunarleiðangur á þessa
staði s.l. haust virtist vera þarna
um mikið magn að ræða. Þá
fundust í þessum leiðangri góð
rækjumið nær landi eða í nám-
unda við Kolfinnsey. Einnig er
vitað að Norðmenn fundu ný-
lega líkleg mið við Jan Mayen
og var það mjög stór raékja
sem veiddist þar.
Þar, sem sáralítið hefur ver-
ið leitað á dýpri miðum, má
ætla, af þessari byrjunarreynslu,
að þarna geti víða verið góð
veiðisvæði, og er þarna ærið
verkefni handa leitarskipunum
framundan. Verkefni, sem við
höfum engin efni á að láta bíða.
Markaður fyrir rækju er stór.
Þetta er dýr vara og eftirspurn
mikil. Hlutur okkar ísiendinga
er lítill. Á seinustu árum heíur
ársaflinn komist upp í 2-300 lest
ir. Þegar heimsframleiðslan er
milli 8.9000 lestir. Og þótt við
getum aukið verulega fram-
leiðslu í þessum afurðum, er tal
ið, að það ætti engin áhrif að
hafa á sölumöguleika okkar. í
þessu sambandi má nefna, að á
seinustu árum hefur sala á
rækju aukizt mikið frá Banda-
ríkjunum til Svíþjóðar og frá
Kanada til Englands.
Meðal þeirra þjóða, sem mest
veiða hefur ýmislegt nýtt komið
fram í gerð rækjubáta. Þróunin
hefur verið sú, að bátarnir hafa
stækkað og gerðir breytzt vegna
fenginnar reynslu. Þessir bátar
eru einfaldari í byggingu og
þess vegna tiltölulega ódýrari.
Þá hefur gerð veiðarfæra breytzt
og ýmsar nýjungar komið fram.
Hafa þær hentað vel við breytt-
ar aðstæður. Hér á íslandi var
t.d. tekið í notkun árið 1967
mun stærri varpa en áður hafði
verið notuð og við það óx aflinn
stórlega. í notkun er komin ný
gerð dýptarmæla, sem hefur
reynzt mjög vel við leit og
rækjuveiðar, bæði í Asíu og
Ameríku. Enn þá hefur ekkert
íslenzkt skip fengið slíkt tæki.
Aðferðir við geymslu hafa
breytzt. Á heitari hafshöfum eru
bátar upp í 12 daga í einu. í
Noregi hafa menn t.d. víða þann
hátt á, að þegar afla hefur verið
landað er hann fluttur í hylkj-
um til staða, þar sem hann er
svo unninn.
Hér hefur verið drepið á fá-
ein atriði aí mörgum, sem við
gætum e.t.v. lært af reynslu
þeirra, sem af henni eru ríkari.
Okkar fámenna þjóðfélag, hef-
ur engin efni á því að stunda
rannsóknir á vinnubrögðum í
stórum stíl, eða eyða mörgum
og dýrmætum orðum í vanga-
veltur, um gerð og útbúnað
skipa á meðan aðrir ausa hér
upp fiski við nefið á okkur á
sínum fullkomnu togveiðiskip-
um. Rækjuvinnsla krefst ekki
mikils útbúnaðar, hvorki fryst-
ingu né niðursuðu, en hún þarf
mikið vinnuafl. Dragist bolfisk-
veiðar saman á grunnmiðum,
eins og margir ætla, gæti þarna
orðið verkefni fyrir marg,a af
minni vélbátum okkar, en það
hefur sýnt sig að þeir geta
stundað rækjuveiðar á dýpri mið
um a.m.k. yfir sumarmánuðina.
Víða toelfur 'skaipaZt silæimit ástsimd
með sumaratvinnu. Sérstaklega
hefur þetta bitnað á skólafólk-
inu. Og jafnvel gert þeim ókleift
að ljúka námi, eða sækja skóla
fjarri heimilum sínum. Þess
vegna megum við ekkert tæki-
færi láta ónotað til þess að auka
þennan atvinnuveg, sem gæti
stóraukið möguleikána á sumar-
atvinnu fyrir æskufólkið. Því
miður er það ósbhyggja, að það
verður um næstu framtíð, að
álíta að við getum haldið áfram
að lifa hér í landi við þá lífs-
hætti, sem rið höfum tamið okk-
ur, á öðru en fyrst og fremst
því, sem okkur teket að draga
úr sjónum. En við verðum að
dreifa sókninni sem mest á veið
anlegan sjávarafla, og kosta
kapps um að auka veiði og iðn-
að á dýrustu tegundunum og
auka fjölbreytni, þá er síður
hætta á að ofsókn myndist í þær
tegundir, sem veiðilegastar eru
hverju sinni. Við þurfum að
byggja og láta byggja fleiri skip,
einföld, dugleg og þróttmikil
veiðiskip, af ýmsum gerðum, sem
henta þeim verkefnum, sem
þeim er ætluð. Okkur vantar
verðug verkefni handa þeim
stamffúsu höndiuim sem meyðzt
hafa til þess að þiggja atvinnu-
leysisstyrk, svo þær þurfi ekki
að liggja að ósekju undir ámæli
um misnotkun bóta. Og þá oft
frá þeim sem sízt skyldi. Og
væri þá ekki hægt að nota
styrkinn, sem skapandi atvinnu-
fé. En það er napurt ef ekki
verður hægt að skapa nýjum
skipum eðlilegan rekstrargrund
völl, skipum, sem mörg skila
þjóðarbúinu árlega í útflutnings
verðmæti upphaflegu kaupverði
sínu. Takist okkur að endur-
nýja fiskiskip okkar á eðlilegan
hátt ásamt mögulegri og vit-
legri iðnvæðingu, þá þurfum
við ekki að kviða framtíðinni.