Morgunblaðið - 24.03.1970, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. MARZ 1970
Affhugið
Seljum næstu daga SVEFNBEKKI og SÓFA
á framleiðsluverði frá verkstæði okkar
Dugguvogi 23.
OPIÐ TIL KL. 22 í DAG OG Á MORGUN.
SVEFNBEKKJA
| DC 3E> JA. 3SH-|
DUGGUVOGI 23 — SIMI 15581.
Opið ylir hótíðornor
GRILLRÉTTIR — HEITIR RÉTTIR —
SMURT BRAUÐ — SNITTUR.
— AÐEINS 18.00 KR. SNEIÐIN. —
— KÖLD VEIZLUBORÐ —
BJÖRNINN
Njálsgötu 49 - Símt: 15105
SÍMI 15105 OG VIÐ SENDUM FERM-
INGARBRAUÐIÐ AÐ KOSTNAÐARLAUSU.
H Opið föstudaginn langa og páskadag.
Loftrúm milii glerja 6 og 12 mm.
Hvergi meiri einangrun
Beztu fáanlegu greiðsluskilmálar
Símí 99-5888

— Norður-
landaráð
Framhald af bls. 14
landaráð og annars staðar. Síð-
an Sigurður A. Magnússon hætti
sem gagnrýnandi við Morgun-
blaðið hefur minna borið á hon-
um, þó að hann skrifi stundum
yfirlitsgreinar í Samvinnuna. En
honum hefur tekizt að fá inni
með bókmenntakenningar sínar
í norrænum ritum. Þau eru
Vinduet, gefið út af Norsk
Gyldendal, og Ny litteratur i
Norden, sem norræna félagið
sænska stendur að. Verður hér
lítilsháttar vikið að þessum skrif
um S.A.M. og getið hins sér-
kennilega samstarfs þeirra Ól-
afs Jónssonar.
Að sjálfsögðu eru oft skiptar
skoðanir um bókaval þeirra
Helga Sæmundssonar og Stein-
gríms prófesaors Þorsteinssonar
til samkeppninnar. Bækurnar
hafa verið þýddar af útlending-
um, ýmist á dönsku eða ný-
norsku. Þó er ein undantekning,
skáldsagan Bak við byrgða
glugga eftir Grétu Sigfúsdóttur,
sem hún þýddi sjálf á norsku,
en bókin kom út á íslenzku hjá
Almenna bókafélaginu árið
1966. Þangað til þessi bók var
valin, hafði ríkt nokkum vegin
friður um þessi mál, en þá hóf-
ust þau dómadags ólæti að fara
verður um það nokkrum orðum
vegna þess hve táknrænt það
var.
Bak við byrgða glugga er
nýstárleg að því leyti að hún
gerizt öll í Noregi og bregður
upp mynd af síðasta stríðsárinu
og stríðslokunum, en höf. var
búsettur þar í tuttugu ár. Saga
þessi hlaut yfirleitt góðar við-
tökur í blöðum, þótt nokkuð
bæri á því að pólitísk sjónar-
mið hefðu slæft dómgreind
sumra ritdómara (hér er Er-
lendur Jónsson undanskilinn),
vegna þess að höf. lýsir persón-
um sínum af samúð, jafnvel þótt
um „þjóðverjadræsur“ (nafngift
eins ritdómarans) sé að ræða.
En engum rithöfundi tekst að
lýsa persónum án samúðar og
skilnings, jafnvel þótt þær eigi
að túlka sjónarmið andstæð höf-
undi. Einn ritdómari gengur
meira að segja svo langt að láta
líta svo út að höf. dragi fjölur
yfir grimmdarverk Þjóðverja, en
geri mikið úr grimmd Norðmanna
sjálfra og spyr svo hvers vegna
Norðmenn hafi verið svo reiðir
Þjóðverjum og „dræsurn" þeirra.
Þetta er nokkuð fljótfærnislega
ályktað og varasamt að gefa í
skyn að „reiðin“ hafi verið svo
einstaklega „réttlát", því að
fyrstu dagana eftir striðið var
um hömlulausar múgæsingar að
ræða af sama tagi og kostuðu
einn af okkar beztu rithöfund-
um lífið í öðru landi, þar sem
likt var ástatt. Það er hrein fjar
staeða að slá því fram að „reið-
in“ hafi eingöngu beinzt að
Þjóðverjum og „dræsum" þeirra
— þvi miður, mætti kannske
bæta við. Skáldsaga Grétu er
raunsönn lýsing miðuð við sinn
tima. Kunnugir vita, að almennt
var fólki ekki ljóst hvað gerð-
ist í pyndingarklefum Gestapós,
eða álíka lítið og almenningur
hér vissi um tilburði Breta að
pynda íslenzka menn til „sagna"
hérna inni á Kirkjusandi.
Frændur okkar í Noregi og Dan
mörku hafa verið ófeimnir við að
endurskoða það sem gerðist
þetta örlagaríka vor, og ég ef-
ast stórlega um að persónuníð
um frægasta rithöfund frænda
okkar austan hafs myndi nokk-
urs staðar komazt að, nema ef
til vill í íslenzka ríkisútvarpinu.
Þegar þessi skáldsaga var val-
in 1968 urðu ærsl mikil út af því
frá vissum aðilum, en því hef ég
orðið nokkuð fjölorður um hana,
að hún er efnislega nýstárleg,
enda segir Helgi Sæmundsson í
blaðaviðtali að það hafi nokkru
um ráðið, auk þess sem norska
þýðingin var góð, enda mun
einn norsku nefndarmannanna
hafa látið í Ijós að hún ætti að
verða gefin út í Noregi. En
illskan hérlendis stafaði á yfir-
borðinu af því að bók Guðbergs
Bergssonar, Tómas Jónsson met-
sölubók varð ekki fyrir valinu,
þó að pólitík sé líka með í spil-
inu. Að skáldsögu Guðbergs
ólastaðri, vita þessir gagnrýn-
endur mætavel sjálfir að eftir
henni myndi naumast verða tek-
ið á Norðurlöndum, en bók
Grétu stenzt fyllilega saman-
burð við fjölda Norðurlanda-
skáldsagna sem viðurkenndar
hafa verið, hvað sem þeir Ó.J.
og S.A.M. segja.
Ólafur Jónsson ríður á vaðið
í Alþýðublaðinu 21. jan. 1968 og
segir um bók Grétu eftir að hafa
skammað íslenzku dómnefndar-
mennina:
„Þýðing á vegum Norðurlanda
ráðs er afar mikilsverð þeim
höfundum sem fá verk sín í
framboð í nefndinni, vís veg
ur til útgáfu, þó ekki komi verð-
laun til. En með bók Grétu Sig-
fúsdóttur er sjálfri henni gerð
skömm (auðk. hér), bókmenntum
okkar sýnd óvirðing og þeim
höf hróplegur óréttur sem að
réttu lagi kæmu til álita“.
í 3. hefti Samvinnunnar 1968
ritar Sigurður A. Magnússon
um bókmenntir og segir m.a. um
skáldsögu Grétu eftir að hafa
farið viðurkenningarorðum um
valið á L,auf og stjömur eftir
Snorra Hjartarson og harmað að
oftnefnd „metsölubók“ varð
ekki fyrir valinu: „1 stað henn-
ar völdu þeir Helgi Sæmunds-
son og Steingrímur J. Þorsteins
son stórgallað og stíllaust verk,
sem fáum nrun hafa dottið í hug
að kæmi til álita, hvað þá meir:
Bak við byrgða glugga eftir
Grétu Sigfúsdóttur. Með þessu
gerðu nefndarmennirnir ekki
einungis höfundinum skömm
(auðk. hér), heldur óvirtu gróf-
lega íslenzkar bókmenntir og
beittu Guðberg Bergsson og
aðra sem til greina koma hróp-
legu ranglæti".
Svo mörg eru þau orð. Það er
blindur maður, sem ekki tekur
eftir hinu nærri fullkomna sa
ræmi í þessum tilvitnunum. Jafn
vel orðalagið er hérumbil eins í
aðalatriðum. Væru slíkir textar
frá fyrri öldum og höfundar
ókunnir, myndu vist fáir texta-
gagnrýnendur fornrita efast um
að þeir væru eftir einn og sama
höfund.
Áhuginn á vissri tegund bók-
mennta leynir sér ekki í skrif-
um hinna alvitru gagnrýnenda,
auk þess sem maður hlýtur að
dást að umhyggju þeirra fyrir
því að skáldkonunni sé ekki
gerð „skömm“ með verknaði
þeirra Steingríms og Helga. Það
liggur við að maður komizt við
er maður les slíkt og fái inni-
lega samúð með viðleitni hinna
miklu bókmenntaspekinga til að
íklæðast kufli eins konar „sálu-
sorgara" og óski þeim einlæg-
lega farsældar í slíku gervi.
BÓKMENNTAKYNNING
SIGURÐAR A.
MAGNÚSSONAR ERLENDIS
Sigurður A. Magnússon
er langsamlega afkastamestur
þeirra, sem hafa tekið að sér að
kynna íslenzkai bókmenntir á er
lendum vettvangi. Hann er sjálf
ur afkastamikill rithöfundur, en
síðari árin hefur hann lagt aðal-
áherzluna á gagnrýni. Það er þó
sú grein bókmennta sem ég hygg
að sé í minnstu samræmi við
hæfileika hans. í kveri er hann
nefnir SmáræSi er margt gott og
á ég þó einkum við söguna „Sól-
feisli", sem mér þykir afbragð.
!g held að hann hefði átt að
gefa sig meira að skáldskapnum,
úr því að ’nonum er ekki gefið
það hlutleysi og réttsýni sem er
óhj ákvæmilegt fyrir hvern þann
sem tekur að sér að kynna út-
lendingum íslenzkar samtíma-
bókmenntir. En því miður verð-
ur að segja hverja sögu eins og
hún gengur, þó að það sé stund-
um allt annað en skemmtilegt.
S.A.M. hefur birt tvær yfir-
litsgerðir um íslenzkar bók-
menntir árið sem leið, „íslenzk-
ar bókmenntir eftir stríð“ birt-
ist í norska tímaritinu Vindnet
3. h. 1969. Þar eru og birt sýnis-
horn af ljóðum og sögum nokk-
urra ísl. skálda í þýðingu Hann-
esar skálds Sigfússonar, sem
einnig hefur þýtt grein Sigurð-
ar.
Ritgerðin er prýdd myndum af
höfundunum auk glæsilegrar
myndar af S.A.M. sjálfum .Und-
ir myndinni eru æviatriði S.A.M.
rakin svo sem eðlilegt er, þar
sem lesendur tímaritsins eru
sennilega ekki kunnugir höf-
undi. Kemur í ljós að hann hef-
ur „stúderað" bókmenntir við
háskóla í Kaupmannahöfn,
Aþenu, Stokkhólmi og New
York, þar sem hann lauk BA
prófi. Skýrt er og frá að hann
hafi verið bokmennta- og leik-
listargagnrýnandi við stærsta
dagblað á fslandi, (það mun
hafa orðið til að greiða götu
hans á Norðurlöndum) en sé nú
ritstjóri tímarits samvinnu-
manna. Síðan er greint frá bók-
menntastörfum hans. — Nú vildi
ég sízt af öllu að mér yrði bor-
ið á brýn að skýra ónákvæmt
frá, svo að ég leyfi mér að auka
við þessa kynningu nokkrum
orðum úr Ny litteratur í Nord-
en, sem einnig kynnir Sigurð
fyrir lesendum sínum, en þar
upplýsist, að hann hafi verið
háskólakennari (universitetslær
er) og samið leikrit (ogsá op-
fört pá Nationalteatret í Reykja
vik) — nú er Þjóðleikhúsið
nógu gott — og að hann hafi
skrifað greinar í mörg amerísk,
grísk, indversk og norræn tíma-
rit og sum ljóða hans þýdd a.m.k.
á fjögur erlend tungumál. Nú er
síður en svo að ég sé að fetta
fingur út í það, þótt menn kynni
sig rækilega í útlandinu — það
getur oft verið gagnlegt til þess
að menn fái áheyrn, því að allir
vita að háskólakennari, jafnvel
þótt fyrrverandi sé, er líklegri
til áhrifa en tómur Þorlákur.
Frá Borgarbókasafni Reykjavíkur
Allir útlánsstaðír Borgarbókasafns verða aú venju lokaðir
páskavikuna frá kvöldi miðvikudags 25. marz til þriðjudags
31. marz.
Þeir sem ætla að ná sér í bækur fyrir hátíðina. verða því að
gera það í dag eða á morgun og eru þá vinsamlega minntir
á, að skila um leið þeim bókum, sem hjá þeim liggja.
Lánsfrestur er alls ekki lengrí en 30 dagar.
BORGARBÓKASAFN REYKJAViKUR.
<22»SKÁLINN
Dodge Weapon árg. 1953
með íslenzku húsi.
ÍMít KR. KHISTJANSSDN H.F.
II M B n fl I fl SUCURLANDSBRAUT 2, VIÐ HALLARMÚLA
“ U - U SÍMAR 35300 (35301 — 35302).