Morgunblaðið - 26.05.1970, Blaðsíða 17

MOBGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1970
17
Doktorsvörn um eignar-
nám við Háskóla íslands
Gaukur Jörundsson doktor í lögum
GAUKUR Jörundsson, prófessor,
varði doktorsritgerð sína um eign
arnám í hátíðasal Háskóla íslands
á laugardaginn. Andmælendur
voru lagaprófessorarnir ólafur
Jóhannesson og Þór Vilhjálmsson
og luku þeir miklu lofsorði á rit-
gerðina og það starf, sem að
baki hennar liggur. Magnús Þ.
Torfason, prófessor, stjórnaði at-
höfninni og lýsti Gauk Jörunds-
son doktor í lögum. Mikið fjöl-
menni var við doktorsvörnina og
meðal áheyrenda voru herra
Kristján Eldjárn, forseti íslands,
dr. Bjarni Benediktsson, forsætis
ráðherra, Magnús Már Lárusson,
háskólarektor, dómarar Hæsta-
réttar og prófessorar Háskólans.
f upphafi varnarinnar gerði
doktorsefni grein fyrir sjálfum
sér og rakti helztu þætti rit-
gerðar sinnar. Hann gat þess, að
hún hefði verið meiri að vöxt-
um upphaflega en verið stytt
vegna útgáfukostnaðar, var sögu
legum kafla- sleppt. >ess má geta
hér, að þessi kafli hefur nú ver-
ið gefinn út í tímaritinu Úlfljóti,
sem laganemar í Háskóla íslands
gefa út.
Olafur Jóhannesson, prófessor,
rakti tvo fyrri þætti ritgerðar-
innar í ræðu sinni. En þeir heita:
Réttargildi og réttareinkenni 67.
gr. Stjórnarskrár lýðveldisins ís
lands nr. 33, 17. júní 1944 og Um
eign og eignaraðild. Þór Vil-
hjálmsson, prófessor, reifaði meg
Brotizt
Sandgerði:
21 þús. lestir
á vertíðinni
Sandgerði, 25. maí.
VERTÍÐARAFLI Sandgerðisbáta
varð í heild um 21.150 lestir. Þar
af voru um 1200 lestir af loðnu
og 18.7 lestir af síld. Bolfiskafl-
inn varð því tæpar 20 þúsund
lestir á móti tæpum 14 þúsund
lestum í fyrra.
Aflahæsti bátur í vetur varð
Þorri, sem lamdaði 1058 lestum
í Sandgerði oig 95 lestum í öðrum
höifnum, eða samtals 1153 lest-
um. Þorri vax eingöntgu með niet.
Næstiir urðu Víðir II með 829 lest
iir og Bergþór með 803 lestir, en
þeir voru með línu og net.
— PáU.
um borð
í skip
BROTIZT vair í danskt flutn-
inigaskip í Reýkjavíkurhöfn að-
faranótt sunimudags og stolið
þaðam Sony-segulbanidi, ferða-
segulbandi af Stanidard-gerð,
Kodaik-Inistamatic-myndavél, Pol
aroid-myndavél, tveimur Ronson
kvei'kjutrum, nokkruim áfenigis-
fllöskium og 2 lenigjium af sxgar-
ettuim. Málið er í rannsókn.
Gaukur Jörundsson, prófessor, ver doktorsritgerð sína um eign
arnám. Til hliðar við hann eru frá vinstri lagaprófessorarnir
Magnús Þ. Torfason, sem stjórnaði vörninni og andmælendurnir
Ólafur Jóhannesson og Þór Vilhjálmsson.
inþátt ritgerðarinnar; þriðja þátt
inn: Um eignarnám. En doktors-
efni svaraði aðfinnslum og gerði
skýrari grein .fyrir einstökum atr
iðum. Tók þessi þáttur varnar-
innar um þrjár klukkustundir.
Við svo búið hurfu andmælend-
ur og stjórnandi úr salnum, og er
þeir komu aftur las Magnús Þ.
Torfason bókun þeirra um, að
Gaukur Jörundsson væri doktor
í lögum.
Dr. Gaukur Jörundsson er fædd
ur í Rvík árið 1934. Hann er
sonur hjónanna Guðrúnar Dal-
mannsdóttur og Jörundar Brynj-
ólfssonar fyrrv. alþingismanns.
Gaukur varð stúdent frá Mennta
skólanum í Reykjavík árið 1954
og cand. juris. frá Háskóla fs-
lands árið 1959. Hann hefur
stundað framhaldsnám í Osló,
Kaupmannahöfn og Berlín. Hann
varð fulltrúi yfirborgardómarans
í Reykjavík árið 1962 og síðar
lektor við lagadeild Háskóla ís-
lands, hann var skipaður þar
þrófessor á síðasta ári. Gaukur
Jörundsson er kvæntur Ingibjörgu
Eyþórsdóttur.
Kröfur gerðar til
ítrustu kjarabóta
— frá fundi Hagfræðafélags
ins um gengishækkun
Hagfræðafélag íslands hélt
fund s.l. laugardag um efnið:
Gengishækkun sem hagstjómar
tæki og kjarabótaleið. Frummæl
endur voru þeir dr. Jóhannes
Nordal seðlabamkastjóri og
Bjarni Bragi Jónsson, forstöðu-
maður Efnahagsstofnunarinnar.
Ragnar Borg var fundarstjóri.
í ræðu sinni gaf dr. Jóhannes
Nordal almennt yfirlit yfir þær
reglur, sem gilda um gengis-
mál í heiminum. Hann gerði
grein fyrir f rj álsgengiskerfi
annars vegar og fastgengiskerfi
hins vegar. Og sikýrði síðan
þær alþjóðlegu reglur, sem sett-
ar voru um notkun gengisbreyt-
inga sem hagstjómarkerfis með
stof nskrá Alþj óðagj aldeyrissjóðs
ins, er samþykkt var í Bretton
Woods árið 1944. En meginstefna
sjóðsins er að tryggja sem mest-
an stöðugleika í gengismálum.
Síðan gerði hann grein fyrir því,
hvers vegna gengislækkanir eru
tíðari en gengishækkanir. En
helzta skýring þess er, að þjóð'irn
ar geta mun frekar sætt sig við
greiðsluafgang en greiðsluhalla,
og gengisfellingar eru helzta
leiðin til að stöðva útstreymi
gjaldeyris, sem leiðir af greiðslu
halla. í síðasta hluta ræðu sinnar
reifaði Jóhannes þá spurningu,
hvort gengitehækkanir væru raun
hæfur möguleiki hér á landi. Fer
sá kafli óstyttur hér að neðan.
Bjarni Bragi Jónsson talaði
um gengishækkun sem kjara-
bótaleið. Sagði hann hugmynd-
ina um gengishækkun nú hafa
komið fram sem kjarabótaleið.
vegna þeirra sérstöku aðstæðna,
er nú ríkja í efnabagsmálum
þjóðarinmair. Launþegar væru
staðráðnir í að fá bætta þá
kjaraskerðingu, sem þeir hefðu
óhj ákvæmilega orðið fyrir, á
meðan verr áraði en nú. Gjald-
þol atvinrxuveganna væri mjög
misjafnt og finna yrði leiðir til
að jafna það. Gengishækkun
kæmi þar að góðu gagni jafn-
framt því, sem hún kæmi í veg
fyrir það, að kjarabæturnar
mögnuðu aðeins upp verðbólg-
una og eyddust síðan í nýrri
verðbólguskriðu. Bar hann sam
an áhrif einhliða kauphækkanna
annars vegar og gengishækkun-
ar og hóflegrar kauphækkunar
hins vegar og sagði að síðari
kosturinn væri mun skynsam'
legri, þegar til fnamtíðarinnar
væri litið. Hann nefndi fyrn
leiðina verðbólguleiðina og hina
síðari hagvaxtarleiðina. Hér yrði
að velja á milli, þetta val reynd
ist erfitt í framkvæmd hér á
landi, því að félagsleg sjónar-
mið mættu sín yfirleitt meira í
kjarasamningum en val þess hag
kvæmasta.
Að loknum framsöguræðum
voru leyfðar fyrirspurnir. Þar
kom m.a. fram, að tilfærsla út-
flutningstekna við 10% gengis-
hækkun mundi nema um 900
miilljónum, sem er um 3% heild-
arþj óðartekna.
Hér fer á eftir síðasti hluti
ræðu dr. Jóhannesar Nordals:
„En eru gengishækkanir hér á
landi raunhæfur möguleiki?
Að mínum dómi hefur þróun
greiðslujafnaðarins tvisvar sinn
um á undamförnum tíu árumver
ið svo ha'gstæð, að ástæða hefði
verið til þess að taka gengis-
hækkun til íhugunar. Fyrra
skiptið var á árunum 1964—65,
en síðara skiptið nú á þessu
vori. Lítum fyrst á fyrra tíma-
bilið.
Á árunum 1962—1965 hafði út
flutningsframleiðsla íslendinga
farið vaxandi hröðum skrefum
og greiðslujöfnuðurinn verið
sterkur, þrátt fyrir miklar inn-
lendar verðhækkanir. Út fi'á al-
mennu greiðslujafnaðarsjónar-
miði og með tilliti til hinnar
sterku gj aldeyrisstöðu, hefði því
átt að vera æskilegra að hækka
gengi gjaldmiðilsins og draga
þannig úr víxlhækkunum kaup-
gjalds og verðlags og skila kjara
bótum til almennings frekar í
formi hagstæðara innflutnings
verðs en síhækkaðs kaups. Sé
hins vegar nánar að gáð, kemur
í ljós, að ólíklegt er, að gengis-
hækkun hefði komið að notum
við þær aðstæður, er þá ríktu.
Ástæðan er einkum sú, að aukn-
ing útflutnings var á þessum ár
um fyrst og fremst að þakka hin
um gífurlegu síldveiðum, sem sog
uðu til sín vinnuafl og fjár-
magn og þrýstu upp almennu
verðlagi í landinu. Aðrar grein-
ar sjávarútvegsinis og innlendur
iðnaður áttu hins vegar í vök
að verjast. Almenn ráðstöfun,
dins og gengishækkun, hefði
því ekki aðeins tekið vænan kúf
af síldargróðanum og flutt hann
yfir til almennings í formi lægra
innflutningsverðlags, heldur
hefði hún einnig þrengt stórlega
að öðrum greinum sj ávarútvegs-
ins og iðnaðinum, sem þá voru
á engan hátt aflögufærar, enda
þurfti þá verulegur hluti fisk-
iðnaðarins á beinum framleiðslu
styrkjum að halda. Niðurstaða
mín er því sú, að gengishækk-
un hefði ekki átt við á árunum
1964 og 1965, heldur hefðu þurft
tiil að koma annara konar aðgerð-
ir, svo sem útflutningsiskattur á
síldariðnaðinn eða stórfelldar
greiðslur í einhvers konar
tekju- og verðjöfnunarisjóð.
Þetta dæmi bendir á eina for-
sendu þess, að gengishækkun sé
framkvæmanleg ráðstöfun. Hún
er sú, að afkoma framleiðsluat-
vinnuveganna sé nægilega jöfn
til þess, að þeir geti allir tekið á
sig þá rýrnun samkeppnisað-
stöðu, sem almenn aðgerð eins
og gengishækkun hefur í för
með sér. Þessu skilyrði virðist
hins vegar vera að verulegu
leyti fullnægt við þær aðstæð-
ur, sem nú ríkja. Munurinn á
afkomu atvinnuveganna er nú
miklu minni en oft áður, en auk
þess á starfsemi verðjöfnunar-
sjóðs þegar nokkurn þátt í að
ja.fna áhrif veriðibreytiniga er-
lendis á vissar greinar sjávar-
úbvegsins. En hvað þá um önnur
skilyrði fyrir því, að gengis-
hækkun sé nú réttlætanleg? Því
er ekki að öllu leyti auðsvarað.
í fyrsta lagi verð ég að viður
kénna það, að allar þjóðir, sem
hækkað hafa gengi á undanförn
um árum, hafa verið komnar í
miklu sterkari greiðslustöðu en
fslendingar eru í dag. Það er að-
eins hálft annað ár liðið, síðan
greiðslujöfnuðurinn snerist við
eftir gengisbreytinguna 1968 úr
stórkostlegum halla í vaxandi
greiðsluafgang. Og þótt gjald
eyrisstaðan hafi farið ört batn-
andi á þessu tímabili og nettó-
gjaldeyriseign sé nú komin upp
í rúmlega 2800 millj. kr., getur
staða okkar út á við á engan
hátt talizt sterk. Gjaldeyriiseign
in samsvarar aðeins um þriggja
mánaða innflutningi og erlendar
skuldir eru mjög miklar. Það
væri því full ástæða til þess að
reyna að njóta greiðsluafgangs-
ins nokkru lengur í því skyni
að styrkja stöðu þjóðarbúsins út
á við til langframa. Vandinn er
bara sá, að allt útlit er fyrir,
að sá kostur sé alls ekki fyrir
hendi.
Þróun mála hér á landi að
undanförnu og hin mikla kjara-
skerðing, sem launþegar hafa
tekið á sig undanfarin tvö ár,
hafa valdið því, að kröfur virð-
a®t nú vera gerðar til ítrustu
Kjarabóta, er staða þjóðarbúsins
í heild og afkoma atvinnuveg-
anna leyfir. Við stöndum því
þegar frammi fyrir því vanda-
máli, að hinn hagstæði greiðslu-
jöfnuður muni að öllum líkind-
um eyðast að miklu eða öllu
leyti á næstunni vegna stór-
felldra hækkana á verðlagi og
framleiðslukostnaði innan lands,
Eina raunhæfa leiðin til að skila
samsvarandi kjarabótum án verð
bólgu er að grípa nú þegar
tækifærið og hækka gengið,
jafnframt því sem kaupkröfum
yrði stillt í hóf. Gengishækkun
mundi tryggja tilfærslu verð-
mæta frá atvinnuvegunum til
launþega í formi lægra verðlags
á innfluttum vörum, sem aftur
mundi eyða verðhækkunaráhrif
um þeim, sem hæfileg kauphækk
un hefði í för með sér.
Þessi síðari leið er sérstak-
lega æskileg hér á landi nú
vegna þess að, að því er stefnt
að leiðrétta að verullegu leyti þá
kjaraskerðingu, sem sigldi í
kjölfar gengislækkunarinnar
1968. Það væri með öðrum orð-
um verið að gera gengisbreyt-
ingar að virku hagstjórnartæki
til beggja hliða, eftir þörfum
efnahagsþróunarinnar á hverj-
um tíma. Það er engin ástæða
til þess að ætla, að þessi leið
skili launþegum minni kjarabót
um nú en kauphækkunarleiðin,
Hiitt tel ég vís.t, að lausn kjara-
málanna nú með gengishækkun
í stað verðbólgu mundi
geta skapað algjönliega ný
viðihorf í hagstjórnanmálum
á íslandi á komandi ár-
um. Mér hefur því ekki bland-
azt hugur um, að æskilegt hefði
verið að fara þessa leið, en til
þess þurfti að vera fyrir hendi
skilningur og velvilji af hálfu
beggja samningsaðila og þó
einkum launþega, sem hefðu í
launasamningunum orðið að
taka fullt tillit til hinna nýju
viðihorifa, er gengiishækkiunin
hefði skapað.
Það sem hér hlýtur að ráða úr
slitum, er hið nána samhengi
milli þróunar kaupgjalds- og
verðlagsmála annars vegar og
gengisins hins vegar. Notkun
gengisins sem hagstjórnartækis
er að verulegu leyti háð því, að
aðilar vinnumarkaðsins viöur-
kenni og skilji þau markmið,
sem að er stefnt. Þannig var það
t.d. með gengisbreytinguna 1968.
An skynsamlegra launasamn-
inga hefði árangur hennar fljót
lega runnið út í sandinn. Á þetta
reyndi í kjarasamningunum fyr-
ir ári, en vegna þess skilnings,
sem samningsaðilar, og þá ekki
síður verkalýðsfélögin, sýndu þá
hefur verið unnt að ná þeim ár-
angri í efnahagsmálum, sem
raun ber vitni. Hliðstæð rök
eiga við nú, þótt um gengis-
hækkun en ekki lækkun sé að
ræða. Svigrúmið, sem fyrir hendi
er, er ekki svo stórt, að við höf
um efni á að framkvæma gengis
hækkun, er þrengja mun að af-
komu atvinnuveganna og
greiðslujöfnuðinum við útlönd,
nema það sé metið til fulls til
kjarabóta af hálfu launþega.
Gengishækkun, sem yrði þegar í
stað gerð óraunhæf vegna stór-
felldra launahækkana væri eng
um til ávinnings. Þess vegna virð
ist því miður þetta tækifæri til
að leysa kjaramálin á grundvelli
stöðugs verðlags vera gengið
okkur úr greipum."