Morgunblaðið - 04.09.1970, Blaðsíða 23

Morgunblaðið - 04.09.1970, Blaðsíða 23
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. SEPTEMBiER 1970 23 — Bak við grímuna í Tékkó- slóvakíu Framliald af bls. 17 Fórnarlömb hreinsananna, opinberu starfsmennirnir, blaðamennirnir og stjórnmála mennirnir, reyna nú eftir beztu getu að ná fótfestu í lífinu á ný. Þeir aka leigu- bifreiðum, vinna í bjórkrám, sem burðarkarlar, aka jarðýt um, vinna í verksmiðjum eða bara sitja heima og vona. Þeir fá ekki að aka almenn- ingsvögnum, hvernig sem á því stendur. Þeir reyna að hjálpa hver öðrum, og svo virðist, sem óttinn frá þvi i fyrra sé að hverfa, og upp- gjöf komin í hans stað. „Stjórnmál?, Ég. veit ekki hvort við orkuðum að byrja upp á nýtt“. Efnahagsástandið er mikið til umræðu. Óðaverðbólga síð asta árs var heft með verð- stöðvun, ströngu eftirliti með launahækkunum og banni við ferðalögum til Vesturlanda. Verzlanirnar eru fullar af rándýrum, innfluttum vörum og kaupgetan þvi lítil. Grund vallarendurskipulagning efna hagskerfisins, einkum iðnaðar ins, er enn óleyst vandamál. Efnahagskerfi Ota Siks um verðmyndun á grundvelli framboðs og eftirspurnar er nú grafið og gleymt. Hendur verksmiðjustjórna, varðandi fjármagnsmyndun, eru bundn ar á ný og verðlag ákveðið af yfirvöldunum. Nú gera verksmiðjurnar lítið annað en bíða. Þeim er yfirleitt stjórnað af tryggum flokks- mönnum, sem litið vita um starfið, og halda bara áfram að framleiða sömu gömlu vör una, eftirspurn skiptir þá engu máli. Afleiðingarnar eru skortur á vörum, léleg þjón- usta og gróska i mútukerf- inu. Allir verða að greiða ein verja þóknun ætli þeir að eignast eitthvað, eða fá eitt- hvað gert. Eftirspurnin er miklu meiri en framboð. Verkamennirnir bíða líka. Verkamannaráðin hafa verið lögð niður, og eftirlit í verk- smiðjum er strangara. Launa kerfið er þolanlegt, en hvet- ur engan til að leggja sig fram eða vinna sig upp. Marg ir hafa sagt sig úr flokkn- um, einkum í Prag, úti á landsbyggðinni er ástandið betra, enda flokksforingjam- ir yfirleit.t betur liðnir. Husak og samstarfsmenn hans vita þetta allt. Þeir eru nú með nýja 5 ára áætlun i smíðum, og þeir vita að ekk- ert þýðir að bjóða upp á gömlu skipulagsþættina, sem tröllriðu landinu fyrir 15 ár- um. Þeir gera sér grein fyrir að stöðva verður hreinsanir tæknimenntuðu mannanna og koma þeim aftur að teikni- borðunum, en þeir vita ekki hvernig þeir eiga að fara að, án þess að svo virðist sem þeir séu að herma eftir „ævintýra manninum“ Ota Sik. Þeir vita bara, að eigi þeim að takast að koma á efnahagskerfi, byggðu á nútíma iðnaðarhátt um, verða verksmiðjurnar að haga framleiðslunni í samræmi við eftirspumina. Takist Hus- ak að halda velli innan flokks ins, mun hann líklega fikra sig áfram af varkárni og end urbyggja efnahagskerfi á nokkrum árum, sem verður djarfara en a-þýzka kerfið, en íhaldssamara en ung- verska kerfið. 1 allri óvissunni eru menn þó sáttir um að auðug en ög- uð Tékkóslóvakía er bæði sovézkum og tékkóslóvakísk- um kommúnistum í hag, því að auðvitað vill enginn eyði- leggja landið, og það vita all- ir, en eins og einn hinna út- skúfuðu sagði „Hér er aðeins talið skynsamlegt það sem er óskynsamlegt." Það verður ekki skynsemi sem ræður úr- slitum um hvort Tékkóslóv- akia fær umbótaráðstafanir, sem hún þarf, heldur hvort Husak tekst að forðast tund- urskeyti andstæðinganna og sigla skipi sínu heilu til hafn ar innan flokksins. í stuttu máli sagt. Husak verður að vinna fullnaðarsig- ur í flokksstjórninni, áður en hann getur byrjað raunhæfar uppbyggingaraðgerðir. Það var á þessu sviði, sem Dub- cek urðu á mistök. Hann stóð á stjórnpalli og beindi skipi sínu út á hið dásamlega fljót endurbótanna, en neðan þilja brugguðu skipsmenn hans honum launráð. Husak mun ekki láta slíkt koma fyrir sig. Hann getur misst völdin, en eins og hann nú heldur á málum, virðist slíkt fremur ó líklegt. Einn af blaðamönnun um sem lentu í hreinsunun- um sagði: „Hvílíkt ólán fyrir þá og okkur, að Husak skyldi koma á eftir Dubcek en ekki öfugt.“. Kólera í Odessa MioSkvni, 2. sept. NTB. KÓLERU hefur orðið vart í hafn arborginni Odessa og ennfremur í Kersj og Astrakan, að sögn Moskvublaðsins Pravda. Anetik Burnatsjan aðstoðarheilbrigðis- málaráðherra segir hins vegar, að svo að segja öll tilfelli hafi verið einangruð, en þess er ekki getið hve þau eru mörg. Aðstoð- arráðherrann sagði, að sjúkdómn um hefði svo að segja verið út- rýmt á Svartahafssvæðinu. Sprengja í Aþenu Aþenu, 2. sept. NTB. KÝPURBÚI og ítölsk kona biðu bana þegar sænskur bíll, sem þau voru í, sprakk í loft upp á bíla- stæði bandaríska sendiráðsins í Aþenu í dag. Sprengingin var svo kröftug, að gluggarúður í sendi- ráðinu og öðrum nálægum bygg- ingum brotnuðu. Gríska frétta- stofan segir bráðabirgðarannsókn hafa lpitt í ljós að konan og maðurinn hafi haft sprengiefni í bílnum og ætlað að nota það til árásar á bandaríska sendiráðið. V anræktur atvinnuvegur í Morganblaðinu síðastliðinn miðvikudag, 26. ágúst birtist grein undir ofanritaðri fyrir- sögn. Grein þessi er i greina- flokki blaðsins, Sjómannasíð- unni, sem nú upp á síðkastið heit ir að sé „í umsjá Ásgeirs Jak- obssonar" og er þetta eitt af hin um sérkennilegu nýyrðum 5 ræðu og riti. Ásgeir hefur skrifað margar hressilegar og athyglisverðar greinar í þennan lið blaðsins, og hafa sjómenn og aðrir aðilar, sem ættu að hafa áhuga á ýmsu því efni, sem drepið hefur verið á þar, sýnt einkennilega lítinn áhuga á því. Ég minnist þess ekki að hafa séð greinar hvorki í dagblöðum né Sjómannablað- inu Víkingi, sem þakka Ásgeiri, þegar hann hefur vel gert né heldur tekið hann í „hnakkann“, þegar hann hefur „látið móðan mása“ kannski full mikið. Þetta er ef til vill ættgeng hæverska hjá sjómönnum, en ég held þó, að meira gæti tómlætis en hæ- versku. Nútimasjómenn verða tæplega flokkaðir í neitt hæ- verskari hóp en aðrar stéttir þjóðfélagsins. Ég ætla að gera frávik frá þess ari reglu af því að Á.J., sem ég held að hafi sjálfur skrifað þessa grein, ræðir hér um mál- efni, sem ég hef haft mikinn áhuga á á liðnum áratugum, enda oft drepið á það í blaða- greinum og víðar og þá jafn- framt af því að ég er engan veg inn samþykkur ályktunum höf- undar í ýmsu, sem hann drepur á i greininná og eninfreimur af því að ég finn ekki i henni þann jákvæða stuðning við aukningu kaupskipaflota landsmanna, sem hann virðist þó stefna að með samningu hennar og yfirskrift. Ég held, að Á.J. taki heldur of hressilega til orða þar, sem hann byrjar á þeirri fullyrð- ingu, að „gamlar og grónar iðn- aðarþjóðir í grennd við okkur bíði nú í óttablandinni óvissu um það, að hverju við helzt snú- um okkur“ o.s.frv., þvi að að þeirra áliti og okkar sjálfra höf um við einhverja töfrahæfileika til þess að slá alla aðra út. Bet- ur að satt væri og við fyndum ráð til þess að virkja betur og á fleiri sviðum þessa mengunar- hættulausu kjarnorku. Annars er það ekki tilgangur minn að hártoga þessa grein lið fyrir lið, aðeins benda á nokkur atriði eða setningar, sem mér virðast orka tvímælis. Á.J. virðist ekki hafa trú á, að auðvelt sé fyrir okkur að byggja upp iðnað á stuttum tíma, af því að þar vanti reynsl- una en sjómennskan sé þjóðinni í blóð borin. Hér er ég á öðru máli. Sjómennska og landbún- aðarstörf voru aðalverkefni þjóð arinnar frá landnámstíð og fram á þessa öld. Það má með því nokkrum rétti segja, að þetta væru einu störfin, sem ungir menn höfðu reynslu af, ólust upp með og voru hlutgengir til hvers konar starfa, sem þeim við kom, um leið og þeir uxu úr grasi. En þetta er orðið anzi mik ið breytt hina síðustu áratugi með fjölbreyttari atvinnuvegum og þéttbýli. Þannig hefur mik- ill hluti þjóðarinnar núlifandi aldrei unnið sveitastörf né held ur stundað sjómennsku, hvorki fiskveiðar né farmennsku. Að ungir og óreyndir menn íslenzk ir séu fljótari til að tileinka sér sjómennsku frekar en önnur störf held ég að sé hinn mesti misskilningur, þótt afar þeirra í langfeðratali hafi verið afburða sjómenn og hákarlajarlar. Aftur á móti hafa íslendingar verið mjög fljótir að tileinka sér hvers konar vinnubrögð, véltækni og vísindi á öllum sviðum hins dag lega lífs og þá að sjálfsögðu jafnt og ekki sízt við sigling- ar, farmennsku og fiskveiðar. Þeir hafa yfirleitt getið sér gott orð hvert sem þeir hafa farið til stuttrar eða langrar dvalar og eru eftirsóttir, ekki aðeins í Noregi, heldur hvar sem er i heiminum, þar sem nokkur kynni hafa á þeim orðið. Sem betur fer hafa ungir menn sýnt lofsverðan áhuga á far- mennsku og eru nú sökum skipa skorts dreifðir víðs vegar um hnöttinn sem yfirmenn stærri og minni skipa. Þeir eru eins og fyrr segir, eftirsóttar þar sem þeir þekkjast, og svo mun enn verða, ef þjóðin ber gæfu til að forðast blöndun við ólíka og lé- legri kynþætti. Sú stefna, sem ennþá ríkir hér, að halda viðkomu farmskip anna í öðrum flokki en fiski- skipanna og þar með koma i veg fyrir eðlilega fjölgun þeirra, neyðir hina ungu farmenn til þess að leita til annarra þjóða með atvinnu við sitt hæfi og sigla þeir ef til vill öll sín manndómsár undir erlendu flaggi, sem er að sjálfsögðu al- veg óþolandi, enda algjörlega óskiljanlegt. En þetta er stað- reynd eins og Á.J. bendir á. Við getum fengið ágætis fyrir- greiðslu til þess að kaupa og byggja fiskiskip, styrk á hvern úthaldsdag og hagkvæm reksturs lán og hvers konar aðra fyrir- greiðslu. Ég mæli ekki með því, að flutningaskip séu keypt eða byggð í þeim eina tilgangi að sjá farmönnum fyrir atvinnu, heldur af fullri nauðsyn til þess að sjá um sem mest af þeim nauð synlegu flutningum að og frá landinu sem óhjákvæmilega verða enn um ófyrirsjáanlega framtíð að fara fram sjóleiðis. Reynslan hefur svo aftur sann- að á öllum sviðum, að um leið og við fullnægjum þjóðarþörf- inni erum við tilbúnir til þess að taka upp samkeppni við aðr- ar þjóðir með góðum árangri. Áþreifanlegasta dæmið er ef til vill loftsiglingar, þótt fleira mætti nefna, og vísir að ótal möguleikum virðist vera í deigl- unni, jafnvel stálskipasmíðar til útflutnings, tilbúin föt, húsgögn o.fl. Hins vegar er raunalegur seina gangur og afturhald ríkjandi hjá þeim, sem valdið og peningaráð- in hafa. Þar virðast aðeins tveir atvinnuvegir vera viðurkenndir: Landbúnaður og fiskveiðar. Þar er ég innilega samþykkur Á.J. um það alvarlega efni. Sú stefna, sem nú ríkir, að ausa takmarkalítið lánum, ríkis- ábyrgðum, styrkjum og hvers konar fyrirgreiðslu til þessarra tveggja þjóðlegu atvinnugreina, sem með aukinni tækni komast af með sí færri menn, annars vegar til þess að fullnægja þjóð arneyzlu (landbúnaður) og hins vegar til þess að gereyða hverri fisktegundinni eftir annarri, er að sjálfsögðu forkastanleg með- an fjölmennasta stétt þjóðarinn- ar, iðnaðarmenn, verða að sæta afarkostum og alls konar and- stöðu. Sú atvinnugrein, sem við Á.J. hér ræðum, er utan við öll þau takmörk, sem peninga- stofnanir telja sér skylt að ræða við. I okkar viðreisnarriki, sem tel ur sig fylgjandi hvers konar framtaki, virðist alveg vonlaust fyrir framsækna menn að fá nokkra fyrirgreiðslu til þess að kaupa og reka farmskip, hversu litla hjálp sem um er að ræða. Þetta er því torskildara, ef til lit er tekið til þess, að þessir sömu menn, peninga- og styrkja úthlutarar, sýna á ýmsum öðr- um sviðum stórhug og framsýni (?) og eru þá svo stórtækir og fljóthuga, að ekki er nema um tvær leiðir að ræða, annaðhvort ríkisrekstur eða erlenda auð- hringi. Hér virðist ekkert meðal hóf þekkjast, annað hvort í ökla eða eyra, ekkert þar á milli. Ég mæli ekki með þvi að ríki og peningastofnanir ausi fé í æv- intýramenn né komi á fót risa- vöxnum fyrirtækjum til þess að selja úr landi óunnið hráefni, og ég held, að Á. J. geri það ekki heldur, en heilbrigða þró- ún á sem allra flestum sviðum ber að styðja við í stað þess að torvelda framsæknum mönnum allar framkvæmdir. Við höfum í áratugi haft mý- mörg erlend leiguskip, sem um tíma bóksíaflegá fyrirbyggðu rekstur íslenzkra farmskipa sök um undirboðs á farmgjöldum með þeim afleiðingum að flest minni skipafélög urðu að hætta rekstri sínum, seldu skip sín úr landi eða stærri félögum sembú in voru að ná fastri stöðu í þjóð félaginu og ýmiss konar fyrir- greiðslu og sérréttindum. Þessi félög, sem sum eru köll- uð óskabörn þjóðarinnar og önn ur, sem nutu og njóta enn stuðn- ings sterkra samtaka, höfðu að- stöðu til að hagnýta hin er- lendu leiguskip með útlenda menn undir erlendum flöggum með verulegum hagnaði á sama tíma og minni félögin urðu að „leggja upp laupana". Þannig var það sum árin, ekki ýkja- langt umliðin sem þessi félög skiluðu þokkalegum hagnaði af útgerð sinni, þótt tap væri á eig in skipum. Þetta hefur að sönnu breytzt allverulega til batnaðar síðast- liðin fjögur til fimm ár, en enn- þá eru þessi félög með tugi er- lendra leiguskipa, ekki einn og einn túr til að taka toppana, heldur í fastri leigu árum sam- an. Hver er svo ástæðan fyrir þessari öfugþróun, af hverju geta erlend skip boðið niður farmgjöld til og frá Islandi? Er- lendir farmenn hafa yfirleitt hærri laun en íslenzkir, hvað er hér að gerast? Hvers vegna kippa okkar ágætis forráða- menn ekki í spottann og upp- ræta þennan ósóma með öllu í stað þess að viðhalda honum í aðalatriðum? Væri ekki tími til kominn að endurskoða sjómannalögin og siglingareglur? Þar mætti senni lega finna ýmsa liði, sem orðnir eru úreltir, óþarfir og margir skaðlegir, enda byggðir á allt öðrum forsendum en þeim, sem við verðum að byggja á í dag. Alls konar tækni hefur létt öll störf á skipum og gefið tilefni til þess að sigla þeim með meira öryggi og mun færri mönnum en þessi löngu úreltu lög kveða á um. Hér er aðeins eitt dæmi tek- ið af mörgum, sem þurfa endur- skoðunar við. Það er staðreynd, að nágrann ar okkar, sem við verðum að keppa við, hafa endurskoðað og afmáð úrelt fyrirmæli um fjölda skipverja á sínum skipum. Þeir hafa tekið tæknina í sína þjónustu og fækkað mönnum með tilliti til hennar. Þess vegna geta þeir gert betur við sína far menn og boðið niður farmgjöld á sama tíma. Þá virðast þeir heldur ekki vera haldnir þeirri firru að ekki megi styðja við annan atvinnurekstur en land- búnað og fiskveiðar. Vonandi líður ekki allt of lang ur tími þar til stefnubreyting verður hér á, svo að áhugasamir athafnamenn, sem aðstöðu hafa til að ná eignarhaldi á sæmileg- um skipum án teljandi aðstoðar þess opinbera og hafa áhuga á rekstri þeirra og þar með leggja einn stein í uppbyggingu þess- ara þjóðnauðsynlegu tækja, þurfi ekki að ganga milli vald- hafa og koma bónleiðir heim. Það má ekki setja steina I götu þeirra manna, sem vilja leggja eignir sínar, vinnú og mannorð að veði til þess að fá að vera með í að byggja upp glæsilegan verzluniarflota. Verzl- unarflota sem ekki aðeins full- nægi sívaxandi þörfum þjóðar- innar með inn- og útflutning hvers konar varnings (að olíu og bensíni ekki undanskildu), heldur keppi við aðrar þjóðir um flutninga um heimshöfin, sigl andi undir íslenzkum fána með íslenzka áhöfn og auki hróður landsins ekki síður en hinir öt- ulu loftsiglingamenn hafa gert á sínu sviði. En til þess að svo megi verða verður vissulega að drepa við fæti og leggja hart í borð. Að lokum þakka ég Á.J. fyrir umrædda grein og margar aðrar í spjalli hans í Sjómannasiðunni og vona, að hann haldi sínu striki. Reykjavík, 28. ágúst 1970 Guðfinnur Þorbjörnssonu

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.