Morgunblaðið - 12.09.1970, Qupperneq 15

MORGUNB'LAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. SBPT. 1970
15
Bandarísk SST TU-144 Concorde
Stærð 188 fet 193 fet
Vænghaf 142 fet 72 fet 84 fet
Farþegafjöldi 298 120 128
Farflugshraði 1786 mílur .... 1550 mílur 1350 mílur
Flugþol 4000 míl'ur 4000 mílur 4000 mílur
Flughæð 62—70.000 fet 55000 fet
Kostar
Pantaður hingað tiil ..., 122 74
Hvenær í notkuin 1978 .... 1972 1974
)rde?
•vélafram-
* og f lug-
11 tjar-
leikum
r telja
tbært að
5miða
rar þotu
andamál
'yrir
austantjaldsrikjunum, heldur
einnig vestan hafs.
Til þess að auka sölumögu-
leikana, bjóða þeir væntanleg-
um eða hugsanlegum kaupend-
um ýmis fríðindi. Flugfélögum
í eigu ríkisstjórna hafa verið
boðin aukin lendingarréttindi i
Sovétrikjunum, ásamt leyfi til
að fljúga yfir Síberíu. Siík til-
boð hafa verið gerð flugfélög-
um í Skandinavíu, Hollandi,
Indlandi, Pakistan, Japan og
jafnvel Bretlandi og Frakk-
landi, þar sem yrði hörð sam-
keppni við Concorde.
Rússar eru í mjög góðri að-
stöðu þar sem þeir eru langt á
undan Bretum og Frökkum og
Bandaríkjamönnum. Ekki er
gert ráð fyrir að Concorde
hefji farþegaflug fyrr en 1974,
og þar sem Bandaríkin hafa
ekki einu sinni lokið smíði til-
raunavélar, eiga þeir enn
lengra I land, og er vafasamt
að þeirra þota geti hafið far-
þegaflug fyrr en eftir 6—8 ár.
Bandaríkjamenn treysta hins
vegar á að þar sem þeirra þota
verður bæði stærri og hrað-
fleygari en hinar tvær muni
flugfélögin sjá sér hag í að
bíða. Mörg flugfélög hafa þó
hótað því að kaupa annaðhvort
Concorde eða TU-144, ef ekki
verði sett einhver tímatakmörk
um framleiðslu bandarisku þot
unnar. Stóru bandarísku flug-
félögin yrðu nánast neydd til
að gera það til að vera sam-
keppnisfær, og bandarískum
hagfræðingum telst til að það
myndi kosta það að sjö miilj-
arðar doliara færu út úr land-
inu.
A AÐ HÆTTA VIÐ?
Bretar og Frakkar hafa þeg
ar varið tæpum tveim milljörð
um dollara til að fullkomna
Concorde, og nú spyrja menn
hvort þeir peningar fáist nokk
urn tíma aftur, og hvort rétt-
ara sé að bera þessa upphæð
sem tap, eða ausa enn meira fé
í vélina til að reyna að bæta
hana.
Ef Concorde heppnast vel og
verður tekin í notkun, styttir
hún um helming flugtíma á
flestöllum flugleiðum sem notað
ar eru í dag. Flugtími frá Lond
on til New York er t.d. 7.40
klst., en yrði með Concorde að
eins 3.25 klst. Flugtími frá San
Francisco til Tokyo, sem núna
er 13,35 klst. yrði aðeins 6,45
klst. Það er þessi tímasparnað
ur sem er helzti kostur hljóð-
fráu þotunnar. En það eru
margar spurningar sem verður
að svara áður en framleiðsla
hefst og hér fara nokkrar
þeirra á eftir: 1) Verður af-
kastageta véiarinnar jafn mik-
il og lofað hefur verið?
Flugmálasérfræðingar í Bret-
landi eru ekki á eitt sáttir.
Sumir segja að vélin sé of lítil
til að hagnaður geti orðið af
rekstri hennar og benda á að
rekstrarkostnaður verði líklega
um 25 prósent hærri en á venju
legum þotum. Aðrir segja að
hingað til hafi vélin uppfyllt
öll loforð. Útkoman kemur lík-
lega til að byggjast að miklu
leyti á því hvernig nýir og
sterkari þotuhreyflar reynast,
en verið er að setja þá á til-
raunavélarnar. Þeir eiga að
sögn að auka um 20 prósent
arðbært burðarþol Concorde.
2) Kaupa flugfélögin nógu
margar vélar til að réttlæta gíf
urlegan hönnunarkostnað ?
Sextán flugfélög hafa hingað
til lagt inn pantanir (með fyrir
vara) fyrir alls 74 vélar. Fram
leiðendurnir miða að því að
selja 250 vélar á 23 millj. doll-
ara stykkið. En jafnvel þótt
það takmark náist, hafa bæði
Bretland og Frakkland vitað í
mörg ár að Concorde borgar
sig líklega aldrei hvað sölur
snertir. Talið er að Bretar
muni tapa um 600 milljónum
dollara, jafnvel þótt Concorde
heppnist vel.
3) Er Concorde dauðadæmd
ef farþegaflug yfir hljóðhraða
er bannað yfir landi?
Framleiðendurnir svara
þessu neitandi. Þeir benda á
að 75 prósent af langflugsleið-
um heimsins séu yfir sjó, þann
ig að það hafi engin áhrif.
4) Er Concorde of hávær í
lendingum og flugtaki, og er
mengun frá henni of mikil?
Þetta er einnig deiluatriði,
en mælingar hafa sýnt að
hávaðinn er ekki meiri en frá
Boeing 747 risaþotunum, og
menguiíin minni en frá venju-
legri fólksbifreið.
Aðrar spurningar eru varð-
andi það hvort ekki hafi þegar
verið varið of miklu fé í Con-
corde til að hægt sé að hætta
við hana, og hvort það yrði
ekki of mikill álitshnekkir fyr-
ir framleiðendurna, jafnvel
þótt þeir tapi á framleiðslunni.
Þessu er auðvitað erfitt að
svara og tíminn verður að leiða
það í ljós.
BANDARÍKIN
Og þá er bezt að bregða sér
vestur um haf, og kanna hvern
ig Bandaríkjamönnum gengur.
þeir eru lang stytzt á veg komn
ir, og bæði Concorde og TU-144
yrðu komnar í notkun nokkr-
um árum á undan bandarísku
þotunni, sem Boeing á að
smíða. Eins og fyrr segir verð-
ur hún hins vegar bæði stærri
og hraðfleygari en systurhenn
ar, og Bandaríkjamenn binda
vonir sinar við þá kosti.
1 Bandaríkjunum eru uppi
harðar deilur um hvort halda
skuli áfram hönnun þotunnar.
Þeir sem vilja hætta við hana
bera ýmsu við. Þeir segja að
hún verði of dýr, of hávær og
mikill mengunarvaldur, og sum
ir spá jafnvel heimsendi ef hún
komist í loftið. Þeir segja að ef
miklir flotar hljóðfrárra þota
verði á ferð í útjaðri gufu-
hvolfsins getai myndazt mikið
vatnskennt mistur sem að lok-
um umlykti jörðina. Þettayrði
til þess að jörðin ofhitnaði,
heimsskautaísinn bráðnaði og
löndin færu í kaf.
Þeir sem vilja halda áfram
smíðinni, segja að ef Bandarík
in ekki sendi Concorde og TU-
144 keppinaut, verði það mik-
ill álitshnekkir fyrir banda-
rískan flugvélaiðnað, auk þess
sem hann drægist aftur úr,
tæknilega séð. Þar sem Banda-
ríkin hafa síðan um 1950 átt
um 80 prósent af farþegaflug-
vélamarkaðinum, er þarna tölu
vert í veði.
Þrjár nýjar gerðir flugvéla
eru nú komnar (eða á leið) á
markaðinn, á mjög skömmum
tima. Það er Boeing 747 risa-
þotan, hljóðfráu þoturnar, og
svo risaþotur fyrir styttri flug
leiðir. Samkeppninnar vegna
neyðast flest stærri flugfélög
til að fá sér þessar vélar, og
það kostar þau óskaplegar fjár
hæðir. Samkeppnin milli fram-
leiðendanna er einnig geysilega
hörð. Sumir flugmálasérfræðing
ar vilja halda þvi fram að
þetta sé of mikið, of fljótt, end-
irinn verði sá að allt fari í
handaskol, og allir á hausinn.
Þetta er kannski heldur svart-
sýn spá, en það mun vissulega
ganga á ýmsu i heimi flugsins
á næstu árum. Það er alveg
víst að marga mjög stóra að-
ila, bæði flugfélög og framleið
endur, skortir mikið rekstrar-
fé, og það verður sjálfsagt eitt
af þeim atriðum sem skera úr
um hvort hljóðfráar farþega-
þotur bætast í flugflota heims-
ins.