Morgunblaðið - 17.10.1970, Blaðsíða 10

10
MOHGUNHLAÐH), LAUGARDAGUR 17. OKTÓBBR 1870
8JOWARP
EFTIR
GÍSLA SIGURÐSSON
Hringferðin um Aðalstraeti var eimkar
fróðleg, aið miiruneta kosti fyrir þá, sieim
efkki þektojia ndðiur í kjölinn sögiu Reykja-
vílour. Það gera þó fáir tál j'afnis við
Árraa Óla ag hjefur saniniarlega veri'ð til
hams leitað um þessi efui ag ágætar frá-
sagnir hainis komið jöfmium hörudum í út-
varpi, blöðum ag niú í sijómivarpimu. Nafn
(þáittarims: Úr borg ag byggð, — er það
efcki diálítið miairiglþvaelt, em það er nú
svto. Fátt er víst mýtt umidár sólimmi. Ann-
ars sfciptir það efcki höfuðmiáli. Ármi
Óia kvaðst sjálfur ekki vera ámægður
mieð áramigurinm; hianum famost að haegt
hefði verið a(ð vinjnia þáttimm betur. Það
er rétt, sijónrv'arpið byrjiar ævimlega á
öfuigium enda: Fyrst er mymdin tefcim ag
tolippt, síðam verður höfumdiur að sfcrif a
texta, sem fcetour ákveðinm siekúndufjölda
að lesa upp, allt eftir lengd mymdar-
immar. Aðaistræti er raiumiar einm af
mieáriháttar söguistöðum þjóðarinmar;
enigám gafca höfuðsfcaðiarins getur að því
leytá kieppt við sjávargötumia frá bœ
lamdiniámsmiammisins. A'ð srjálfsögðu ger-
um við ráð fyrir að bær ImigóLfis fhafi
sfcaðið siyðsfc við Aðalsfcræti. Bn það er
mierkilegt, að eimimitt við þessa sömu
igötu sfcyldi ruálega 900 árum síðar verða
hafin fyrsfca viðleitmi Isáemdiniga til iðm-
aðarframleiðslu. Þessiar níu aldiir hafa
þó miaiuimiast baft sfcórfemigiegar breytimig-
ar í för með sér í Aðalstræti. Ekfci nóg
með það; við Aðalstræti er eininig elzta
verzlumiarióð í Reykjavík, þar stóð elzta
kirfcijia Reykj avíikur ag allir Reyfavíkimig-
ar voru grafmir þar í kirkjugarðimum
uim aldir. Og þessi gata, sem er daigleigt
og hversdaigslegt uimlhverfi oktoar á
þessu biaði, hún var einmiig um tíma
daiglegt uirhhverfi Jómasar Hallgrímsson-
ar og Siguirðar Bneiðfjörðs. Amdrés
Indriðaisiom er sérsfcaklega þægileigur þul-
ur og flutfci hamm textainm með prý'ði.
— ★ —
Spurningakeppni eða spurningaleikir
eru mieð því sikiammitiefmá, sem jiafmam er
tekið með heldiur þaktoiátu buigarfari.
Þetta form hefur þamin kost, að margir
geta tekið þátlt í því, það úitlheimtir ekki
aitvinmiujmiemm í stoemmtamiaiðmaðimum ag
það nýtur sám maktouim veginm jafm vel í
aj óruvarpi ag á samtaomum. Megingald-
urinm sýnist vera sá, að finma hieppileg-
an stjórmamda ag mieð Krisfcni Halisisymi
hefiur ölium lýðrnum borizt upp í hend-
unniar hæfileitoamiaður á þesisu svíði eims
og naumar vænita máftti. Að vísu mieigm-
ar stjórmiamdinm niaiumast einm að gæða
spurminigaieikinn lífi, em Kriistimm þurfti
ekfci á því að balda; hamm hafði gott lið
sér til haldis og tnausts. Það er alltaf
ánæigjiuieigt að sjá vörpuliega menm á
skerminíuim eins ag Guðmiumd Jómssom
ag Imdriða G. Þorsfceinssiom oig rauðsokk-
urmiar stóðu sig að sjáMsögðu til jiafns við
þá eins ag þeim ber eiginleiga sikylda
til. Aninars virðist hálfur bjömuinm unm-
inm mieð því einu að fá þátttakendur til
að siappia af ag gleyma myndiaivélum-
uim. Til þesis þairf miikia þjálfum ag varla
naktour vom til þesls að hvaða Pétur og
Páll sem hóað er upp í sijónvarpsBal, gleti
á srvipsitumdu orðið eima og hann hafi
eklki aminiað gert um dagaina. Saga Stef-
áns af hjólreiðameynslu sinmii Var athy'gl-
isverð ag talsvert ísmeygileig þar að
auki. Er það furða að börmim reki upp
stór auigu: Fuliorð'inm miaður á hjóli. En
miér kom á óvart vitoisburðurinm, sem
Stefán gaf umferðinmi. Ég hefði að ó-
neymdu haldið, að yfirleitt væri míðzt
á 'hjólreiðamömmlum.
— ★ —
Upphaf Churchill-ættarinnar gefur ei-
lítið ramiga huigmynid um sammiefndan
sjiónrvarpsþátt í tólf hlufcum. Hitt er amm
atð mál, að John Churdhill, hertogi af
Marlborouiglh, hóf æittarmafmáð tii vags
og virðinigar. í fljótu braigði gæti virzt,
að eittbvað hafi BBC teikið mið af For-
syfce-sogunmi og miæistum dæmalausum
vinisældum henmiar. Þó byrjar þesisi saga
mium fyrr; John Chiurdhiil fæddist á
þeim dögum, er Brymjólfur var biskup
í Skálbalti, em Forsyte-siagam hefst á
Vilktoríutímiabilinu, sáðla á síðuistu öld.
Kaminisiki er það fesfcan í friamigönigu og
mienniinlgu Enigieindámiga, sam tenigir þessa
tíimia isiaiman. Þar að aiufci er eitt og anm-
að í klæðaiburði fyrirfóltosiins við hirð-
inia, sem mdmmir á tízkuinia frá síðusfcu
öld. Susan Hampslhire, Fleur úr For-
syte-söigummá, á lífca sinm þátt í að tenigja
þetta samiam. Hér er á ferðinmi sjórwarps
þátfcuir, sem ástæða er til að faigima og
má ætla, að hanm veiti mámudaigsmymd-
um Háskólabíóis harða siaimlkeippmi oig
seigi sikák á Bunuei hinm spámsfca. Kvik-
mynidaluúsin neymia einikium með tvenmu
mióti að bregðasfc við samtoeppminmi af
ibálfu sjóinivarpsins: I fyrsta iaigi méð
eimu oig einu sm'iiiidiarverki eftir heiams-
þeikkfcan ieitostj'óra, en í öðru lagi rrueð
sívaxamidi fjölda mynida, siem eiga að
draiga að krvikimyndahúisgesiti veigma svo-
niefmdrar dirfsku í kynilífslýsimigum.
— ★ —
Bandarískir hafa gert kvikmynd eftir
bók Sfceinibedks um ferðaiag hans á hjól-
hýsi um þvert otg einidilarugt mieigimland
Norður-Ameríku. Þegar staáld eiinis ag
Steimbeck siagir frá, iaggur maðiur við
hiuistirmar ag væmtir þeisis að heyra perl-
urmiar faila. Stórstaáld á hairus mæ'Ii-
kvarða eru að jiafmaði slíkir iþróttamenm
í orðsirus lilsit, að friásögmin bregzt þeim
aldirei. Nærtæikt dæmi um þetfca er að
sjálfsöigðu Halldór Laxmieiss; miaður leis
mieð ámæigju og aööáum mdminiimgargreim
sem bamm skrifar í daigblað, jiafmt eims og
nýtt slkálövertk frá hainis herudi.
Þess vegnia gleigniir það furðu, bvað
texti Steinibeckls var þuinin súpa. Samt
hef ég á tiifinmimigummi, að hamm hafi ekki
verið eyðilaigður í þýðimigummi. Lýsinigar
skáidsiins og afchugaseimdir* voru með
þeim hætti, að fretoar siaökur biaðiamað-
ur heifði nauma'st skilað fiatari texta.
Myrudefnið var raiuiniar heldur flatt lífca,
iíkt og þetta miklia mieigiirulamd, þar sem
hæigt er að ataa dögum og jiafinrvel vitoum
saimian ám þess að moktour mieirilháttar
mishæð isgáiist.
— ★ —
Exercic, verðlaunaverk Bengts Bratts,
telst verðlaarmiammia vert og fremur mé
telja likiagt, að það lýsi vei því, sam
þar er tekið fyrir: Hermiemmistou oig ber-
þjálfum umlgira mammia í Sviþjóð. Stumd-
um heynast þær raddir, að silítoa her-
þjálfum og ögum vainti íslenzik umig-
mieorui sáriega oig ef tál vill er eitthvað
til í því. Bn er eteki eitthvað broslegt
við allt þetta sfcapp, „homöra" oig stríðs-
ösfaur val alinma Svía, sem látmir eru
velta sér í grasi ag freta á íinuyrudiatða
óvimi. Karunistei voru það mieira að seigja
púðúrstoot. „Eg hef verið að reyna að
huigsa mér þetta ekus og það er í raium
og veru“, saigði eiinm piltumiginm og
nueinti alvöruhenniað. Jafmrvel him elzta
kymisilóð sæosikna hermanmia hefur aldnei
á vígvöli komið. Þamia var lítoa gef inn
dáiítill smijiörþiefur af heilaþvagmum at-
vinmiuhenmiöininum Og ómiemirustoum við-
horfuim þeirra: „F'ólk, sem efakiert þekk-
ir til henmaðar, fær alltof mikiið plésa
í fjölmiðlum“, saglðd eiirun garpurinm.
Hu.gsa sér. Frá því sjónarmiiði er ámæl-
isvert að spyrjia ispuminliga. Maður á að
sjálfsögðu að fcrúa oig umfnam aillt að
fonðast „villuitrú friðiansdmma." Einm af
yfirhoðuirumum viar að fnæða stnákaigrey
iin um fnaimfarirnar. „Sýlklalhermiaði verð-
ur beifct í fnamitíðiiuni“, sagði hiamm ag
nefrudi sérstakiaga, hiviað bamm væri ó-
dýr. Hoinum fanmst mikið til þeiss kioma
að geta spanað ruoklkinar krómur rrueð því
að niota sýtola í stað þesis að briemmia fólk
í kj'arruortouieidi. Huigsia sér, að gleta smit-
að heiit lairud mueð tauigiaveiki úr einmi
fiuigvél. Bnaitt gefur otokiuæ huigmymid um
lífið í herbúðumiuim, um famtaSkiapinm,
lítoamlagain ag amdleigam. Þar enu þeir,
sem einislkiis spyrja ag alltaf bursta stoóna
Sírua, verðámidd fyrirmynidarhiermiemm, sem
hlýða miuinu hivaða skipumum brjálaðra
forinigjia. Og svo enu þeir sem eflast:
„Við stönduim eiirus og fífl oig skjótum á
hiin fiflin, sem hefur verið sögð sama
vifcleysam, — heiimskulegt. Við enum
einfeldnimigar, sam látum gena aktour að
miorðiirugjum..“ Umig stúltoa á bar, túlkaði
það sjóruairmið, sem við tökium trúleiga
heilshuigar unudir: „Ég bef enigam álbuiga
á því, sem þið gerið“, siagði hún otg hélt
áfnam að dnektoa.
Verkfall gegn f járlaga-
frumvarpi í Noregi
— Sundurþykkja í stjórnarflokkunum vegna EBE
Nesbyen, 12. okt.
ÓLAFUR konungur setti Stór
þing nr. 115 fyrra föstudag, en
daginn áður hafði þingið end-
urkosið forseta Bernt Ingvald-
aen. Hásætisræða konunigs var
stutt, og að venju þannig orð-
uð, að þar var fátt „til að
hengja hattimn sinm á.“ Tiikymm
inguna um „rikets tilstand" —
ástand ríkisins — las hinn ný-
bakaði ráðherra úr vinstri
flokknum, Hallvard Eika, sem
nú er kominn í stjórnina í stað
Helge Seip, sem setztur er á
þingmannabekk og orðinn for-
maður flokksins í stað Gunnars
Garbo, hins unga þingmanns
frá Bergen, sem á undanförnu
ári hefur valdið flokknum tals
verðum magaverk, með hótun-
um um að slíta stjórnarsamvinn
unni og halla sér að verkamanna
flokknum og Bratteli. í sumar
varð það að ráði að taka af
Garbo forustuna, en til sam-
komulags við yngri deild
flokksins varð hann þó varafor
maður. Þetta er ekki eina breyt
ingin, sem orðið hefur á stjórn
Bortens síðan í vor. Þá sagði
John Lyng utanríkisráðherra af
sér en við tók af honum Svenn
Stray, þáv. formaður flokksins.
En í hans stað varð formaður
Káre Willoch ráðherra, sem þá
um leið varð að víkja úr stjórn
inni, en í hans stað kom G.
Hellinsen, stórþingsmaður. Loks
baðst önnur konan í stjórninni
lausnar og fór þaðan fyrra
laugardag, Elisabth Schweigárd
Selmer dómsmálaráðherra. Eft
irmaður hennar er Egii Andre
sen þingmaður frá Rogalandi og
hæstaréttarlögmaður.
Það hefur þannig orðið tals-
vert mikil breyting á ráðu-
neyti Per Bortens og formanna
skipun flokkanna núna í sum-
ar. ,En ólíklegt er, að það valdi
nokkurri stefnubreytingu í
stjórnarfarinu.
— Ræða sú eða skýrsla um
„ájftand ríkisins", sem jafnan
er flutt þingsetningardaginn
vekur að jafnaði meiri forvitni
almennings en hásætisræðan.
En í þessari skýrslu var sagt
frá því — auk þess að íbúatala
landsins hefði verið 3.891.000
þann 1. október og aukizt um
0,8% á liðnum 12 mánuðum
(en það er gömul ag góð venja
að nefna þessar tölur við þetta
tækifæri), — að raunverulegar
tekjur þjóðarinnar hefðu aukizt
um 9% á síðasta ári en hins
vegar hefði framleiðslan auk-
izt um 3,4% á fyrri helmingi
þessa árs, frá þvi sem var á
sama tírrua í fyrra. Með öðrum
orðum: vaxandi velmegun og
ríkulegur gjaldeyrisforði, þó að
ekkert erlent ríkislán hafi ver-
ið tekið í nokkur ár . . .
FJÁRLAGAFRIJMVAPIÐ
VELDUR DEILUM
— Þetta var allt „godt og
bra“. En á laugardaginn kom
annað hljóð í strokkinn, eftir
að fjárlagafrumvarpið fyrir
1971 var lagt fyrir þingið. Þá
fór hrollur um marga, bæði
stjórnarsinna og andstæðinga,
en þeir síðarnefndu — eða nán
ar sagt „Landsorganisasjonen"
tilkynnti þegar í stað allsherj-
ar mótmælayerkfall gegn
stjórninni fyrir að dirfast að
bera fram jafn „níðingælegt"
f j árlagafrumvarp.
Það má lífca með sanni segja,
að frumvarpið er laust við allt
kjósendadekur, hvort litið er til
hægri eða vinstri. Þar eru boð
aðar skattahækkanir, ekki að-
eins á tóbatoi og brennivíni, sem
að gamall venju eru ákj ósanleg
ar vörur þegar um tekjuöflun
er að ræða, heldur líka á bíl-
um og bensíni. Brennivínið
hækkað um 5 krónur flaskan,
en 50 gr. tóbaksbréf verður nær
krónu dýrara en í dag og 10
sígarettur 35 aurum dýrari. Ef
þetta væru íslenzkir aurar
þætti það ekki umtalsvert, en
auramir eru norskir og 12 sinn
um dýrari en þeir frórusku.
Þó voru það ekki þessi at-
riði fjárlagafrumvarpsins sem
ollu verkfallshótuninni, heldur
ný ákvæði um ýmsar aðrar
hækkanir, sem snerta alla þjóð
ina — hvort heldur hún reykir
eða drekkur eða notar bensín.
Til dæmis 0,4 aura hækkun á
hver j um kílówatttíma raf-
magns, sem fólk notar (í stað
0,2 aura áður) og hækkun á
framlagi einstaklinga til elli-
styrkfcarsjóðs úr 4,0 til 4,5%. —
En jafnframit skal skattur hluta
félaga lækka úr 30 í 26,5%.
Það em þessi síðastnefndu
ákvæði sem valdið hafa verk
fallstilkynningunni. Og verk-
fallið fór fram á miðvikudaginn
var, og þátttakan var mjög al-
menn. í 15 mínútur stöðvaðiat
allt: járnbrautimar, almenn-
ingsvagnar, afgreiðsla í búðum
ag jafnvel þeir sem áttu að
segja fyrir verkum þögnuðu í
miðri setningu.
Verkfallinu var ekki beint
gegn atvinnurekendum heldur
gegn ríkisstjórninm. Og þar af
leiðandi greiða atvinnurekend
ur kaup fyrir þessar 15 mínút
ur, nema ef sannað verði að
atvinruurekendur hafi beðið
meira tjón en þessari vinnu-
stöðun svarar. Yfirlöifct varð
almenningur lítið var við þetta
verkfall, og margir í stjórnar-
flokkunum- höfðu samúð með
því.
En þetta er ekki eina vopnið
sem stjórnarandstæðingar hafa
í sókninni, sem þeir magna nú
á hinu nýbyrjaða þinigi. Bratte
li formaður Verkamannaflokks
ins hefur fcilkynnt, að hann
muni leggja fram algerlega
nýtt fjárlagafrumvarp (ems og
flokkurinn gerði í fyrra), og
hann kennir 20% „momisinum",
sem verið hefur í gildi síðan í
upphafii ársins, um þau neyð-
arúrræði, sem stjórnin hafi orð
ið að grípa til nú. — Ef „moms
inn“ hefði verið ákveðinn 15%
en ekki 20%, hefði allt farið
betur, segir Bratteli.
— En um fjárlagafrumvarp
ið er það annars að segja, að
það hefur „rutt meti fyrirrenn
ara síius“, eins og norsk frum-
vörp þess efnia hafa gert svo
lengi sem „elztu menn muna“.
Samkvæmt frumvarpimu verða
rífcisútgjöldin 1971 ekki minni
en 23,7 milljarðar króna og er
það 14,1% hækkun frá 1970.
En tekjur ríkisiins eru áætlað
ar 20,5 milljarðar, auk tekna af
afbongunum, og er það 23%
hækkun frá núgildandi fjárlög
um.
VÍSITALAN HÆKKAR
Þessar hækkandir þykja
blöskranllegar, en þær endur-
spegla það þjóðarmein, sem þjá
ir öll Norðurlönd og enda fleiri:
Verðbólguna! Lesendur þessa
bréfs míns munu að vísu ekki
kalla allt ömrnu sínia, þegar tal
að er um verðbólgu, en hún er
orðlin áhyggjuefni hér í Noregi,
ekki síður en í Danmörfcu og
Svíþjóð, og þair hafa stjórnar-
völdin fyrirskipað „pris-topp“
— verðhækkunarbann, — En
svo má beita að á síðustu tíu
árum hafi ríkisútgjöldin nær
Framhald á bls. 14
- Noregsbréf frá Skúla Skúlasyni