Morgunblaðið - 30.10.1970, Blaðsíða 17

MO RGUNBL.AÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBBR 1970
17
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
Myndbandsbylt
ing yfirvofandi
ÁRIÐ 1948 viar bvikmymdaiðinia®-
uiriinin á hiaettu'leigiuim tíimiamótium.
Óvimiuiriinm var tíiu tommu
fllöktaindii mytnid sjóiwarpsims,
mieð sin-n mákníkeninda hljóm.
Hiiin riisavöxnju kviikmyndaver
(sem seininia uppsikáru þó hagruað
ai£ þessiari nýbreytni), svöruðu
iniýj'unigiuinium mieð því að stimga
hiauisimum n'iðiuir í sainidiinm og
nieita að trúa því að nokkuð gæti
ógniað einlvieidi þeirra. Afiei'ðinig-
in vairð sú, alð sjómivarpslhrimgim-
ir áttu mium auðlveldana mieð að
Ihiasia sér völl og slkapa sér sií-
fellt stærri miarikað á kostniað
kvikmyndainma.
Þó varð það samt sj ónvarp ið
isem bjargaði hinjum riðaindi
jÐvilkmymdiaiðniaði, rnielð því að
kaupa hiin iruikiu krvitomymdiaisöfn
fyrirtæikjanin'a fjrrir milljónir
dala og hleypa (þaniniig lífi í
iönaðinn að nýjiu.
Bnin á mý stemidiur þesei iðn-
aður á tím'amóiium vegrna nýrr-
air taetkmiL Og niú spyrja mangir:
„Hefur rteynislam kiemint forráðia-
miöninum þessa iðmaðar að taika
jiálkvæöa afstöðu, minmiugir 'gam-
alla hrakfaria?“ Svarið er nei.
Vegna stórauikins fnamieiðisliu-
kostnaðicu- og mimmtaamidi ágóða,
taeppas't niú riisaverin í Hiolly-
wood við að k>®a sig við upp-
tökiuisali, tœtaniiútibúmiað, ieik-
tjöld og eigiolega allit, sem þau
geta miöguiega klomiat af ám. Og
hátt isiem iáigt settir starfsmemn
spyrjia hvorir aðma: „Hverjum
vterður saigit upp niæet?“
Hin gnuigigiuiga fnamtíð er blönd
uð óánægiju hinina umigiu tavik-
mymidaigerðanmiamina, sem árieiga
útskrifast í hópum úr slíkum
slkóium, táil þesa eims að lendia- í
biðnöð við hálfluiktar dyr þessa
mötnandá iðmaðar. Samitök tætani-
mianma vedða eimmiig að sjá á
eftiir síaiutanlum fjölda kivik-
imyindafnamleiiðen'clia til Bvrópu,
þar siem þeir igeta giert mymidir
símiar muin kostmiaðiarminmi.
Það sem að miemm gera sér
Myndbandstækið frá Sony.
eikiki grein fyrir, er, að Caisiettu-
byltiingin mium bj'amga öllum þeirn
vamdamálum tovifcmymidammia,
sem í daig hnaninast upp. Afleið-
imgar þeisisanar nýjumigax mumu
verðia það gífurieigar, að kivik-
miyindaverin taoma til mieð að
verða iðiandi af lífi aiiam sóiar-
Jóhann Hjálmarsson
sjkrifar um
BÓKMENNTIR
Dýrlingurinn Che —
byltingar- eða ævintýramaður
Ernesto Che Guevara:
FRÁSÖGUR
ÚR BYLTINGUNNI
Úlfur Hjörvar þýddi.
Mál og menning,
Reykjavík 1970.
Fyrir þremur árum var skæru
liðaforinginn Ernesto Che Gue-
vara skotinn til bana í Bóliviu.
Viðburðaríkri ævi var lokið, goð
sögnin hófst.
Var Chie Guevana saminur bylit-
ingarmaður eða var hann dæmi-
gerður ævimitýramaður? I maiuð-
synlegum inngangi Dagbókar
Ghes frá Bólvíu, er Fiidei Castro
harðorður í garð þeirra, sem
hailda því fram að Gbe haiffi. ver-
ið ævintýramaður og að honum
hafi skjátlast. Eins og kunnugt
er var Skoðuin Ohes sú, að vopn-
uð uppreisn eins og á Kúbu væri
eima leiðin til að frelsa róm-
önsku Ameríku úr klóm heims-
valdastefnunnar. Hann hafði
tekið þátt í byltingunni á Kúbu
og var orðinn einn áhrifamesti
maður þar í landi þegar hann
fór til Bóliviu til að stjórna
skæruliðaflokki. Draumur hans
var reyndar sá, að uppreisnin
breiddist út um allan heim og
hann leit á Vietnamstriðið sem
æskilega leið til að lama við-
námsþrótt Bandarikjamanna. 1
frægri grein, sem prentuð er í
Frásögum úr byltingunni, og
nefnist þar Tvö, þrjú, mörg Víet-
nammstríð. segiir Che: „Ljómiaindi
framtíð væri á næsta leiti ef tvö,
þrjú, mörg Víetnamstríð loguðu
á jarðkúlunni, hvert með sínum
óskaplegu raunum, með sínum
daglegu hetjudáðum, með sínum
endurteknu árásum gegn heims-
valdasinnum, sem væru neyddir
til að dreifa herjum sinum vegna
hinna skyndilegu árása og yrðu
fyrir vaxandi hatri allra þjóða
heims.“
Fideil Castro viiU. ekki sam-
þýkkj a að daiuði Ches hatfi tákn-
að endalok vopnaðrar uppreisn-
ar i rómönsku Ameríku. Dagbók
fná Bólvíu, etftiir Clhe, sanmair
aftur á móti, að þeir erfiðleikar,
sem mæta skæruliðum í landi
stað-
■■iÍSIi
fagurgala og friðarhjal í
inn.
1 Frásögum úr byltingunni,
sem gefnar eru út í svokölluðum
pappírskiljubókaflokki Máls og
Menningar, er úrval úr ritum
Ohas, aulk tfyirrgreinids inniganigs
Castros og greimar um Che etftir
Svíann Lars Alldén. Viðamestu
kaflar bókarinnar eru lýsingar
Ches á byltinigunni á Kúbu og
BOKMENNTIR - LISTIR
bæði fyrir sigurvegararaa og fórn
arlömlbin. Hiin tætanilega undir-
staða fyrir þessari stökk'breyt-
inigu, er mjó fjölöatframleidd
piaistræmia, sem hafur þann-hæifi-
ieilkia, að igeta varpað mynd með
milkium tón og litagæðium gagin-
uim venijiuieigt litisijórwarpstækL
Afieiðiimgar þassia mumu ver'ða
þær, að þetta raftamúnia hieimiilis-
tæfci verður semndlegia baldbezta
söluwanan í framtíðimni. Einnig
er ektai ólíiklegt að framleið&la
þess verði það gífurleg, að hún.
jatfnvel fari fram úr bílaiðnað-
imum, isem er eiras og állir vita,
stærsta framleiðisluvara Banda-
rikj'anma. Þessii yfiirvotfandd bylt-
img mun. hatfa áhrif á náraaisit
hvem þátt amieríiskrar menninig-
ar, gierandi heimdlið að þumga-
miðjiu skiemmtaraa og upp-
fraéðslu.
Að uimdiantförniu hafa margir
þetalktir fj'öimið'iatframledðendur
uinmið að rammsótainum á sjón/tón
oasettumnd. Fjögur kerfi eru raú
komiin vel á veg í tilraiuraaistiofuin-
um og drep ég lauslega á þau
helztu.
A: Audiotape/Videotape. Sony
fyrirtætaið j'aparaska framleiðir
svoiniefnit Vidieocorder. Þó að þaið
hatfi verið á maxtoaðnum um
nioktauim tímia, hefur það ekiki
dragið að sér athygli raeytenda
að nieirau veruiliegu ieyti. ÖlSkt
hiraum þretmur býður hfð jap-
airastaa Videocorder upp á bæðd
Framhald á hls. 21
hriiniginn. Þörtfin fyrir fram-
leiðisliu þeirra verður næstum
ótæmamdi. Þá miá enntfremur bú-
ast vi!ð að sjálfsitæðir framlieið-
enidur blómistiri, það ornuin verða
pliásis fyrir aila í hvikmyndadðn-
aði framtiðarininlar. Atvimnu-
vaindamiáliin verða úr söguinini og
tætaifæriin munu margtfaldast.
Þessi byltinig mun öruiggleiga
geraist. Orruistulíraur enu þegar
dregniar, bardagaaðiiamdr batfa
vígbúizt oig spdlaíéð er geipiieigt,
Emesto Che Guevara.
eins og Bólivíu, eru óteljandi.
Von Ohes að vinma bændur til
fylgis við skæruliða fór út um
þúfur, auk þess var kommúnista
flokkur Bólivíu ekki einhuga í
afstöðunni til skæruliðahreyfing
ariminiair. Ohe viildi tfaira eiigiln
leiðir og ekki verður fullyrt að
hann hafi verið kommúnistum
beinlínis þægur. Hann átti það
meira að segja til að deila hart
á forystuna i Sovét og sumir
hafa haldið þvi fram, að brott-
för bam* frá Kúbu hatfi verið atf-
leiðinig þess. Ohe var iðniaðair-
miálartá'ðherina í stjóm Castrosog
þjóðbankastjóri. Líklegt er talið
að Sovétstjórnin hafi stungið
upp á því við Caistno, að Che
yrði látinn víkja og hann neyðst
til að láta undan kröfum hennar
þrátt fyrir aðdiáuin haina á Che.
Ernesto Che Guevara ieit á
sig sem marxistískan byltingar-
mann. Hann var óvenju hrein-
skilinn og rit hans og ræður
sýna það andlit, sem er í sam-
ræmi við grundvallarhugmyndir
marxismans, en margir kommún-
istar kjósa að fala og hafa uppi
Framhald á bls. 21 ' Technieolor 1000

Guðmundur G. Hagalín j 1A1 n ATXTnn t
skrifar um X HMLNNIIR
Enn ein kerlingaskáldsagan
Rósa Þorsteinsdóttir: Hulinn
harmur. Bókaútgáfan Örn og
Örlygur. Rvík 1970.
Svo 'sern öillum ísleindim'gum mé
vera kunnugt, eru starfaradi hér
á lamidi ritdómiairar, sem auðsjá-
aralega telja sér sikýl't að sjá um,
að íslenizkar bóíkm'enmitir tolli í
tízkunimi, — það er: Að höfumd-
ainnir l'eitiist við af fnemsta megmi
— hvað sem 'liður gerð þeinna,
gáfum og manraiinigairerfðium, að
gera skáldrit sín að formi, efmi
og orðfæri — einraig að pensiórau-
legri viðmiðuin, ef sliílku ©r hægt
að gera náð fyrir í böslu'legrii
eftiröpum — sem alLria Mkastar
þeiirni tízlku, sem rdlkt hetfur í
bókmienintum Norðurdamda — og
þá einfcum iSviþjóðar, bimu mikla
ríki hluitleysis, aiuðs og siötfáigun-
ar — síðasta áratuiginin, tízku,
sem oftast hefur reymizt s'íðalin'-
ingur, kynj'aðiur frá Fraík'k'l'aimdi,
þar sem svo ótt og tiítt taomia
fram ný tilbrigði, að lærisvem-
arn'ir norrænu hatfa eklki við að
Skipta um svip og skælingar.
Þessuim ísdeni2iku ritdómuTium
hlýtur að vera sár rtaum að því,
að slílk bók sem þessi Skáldsaga
Rósu Þorsteinsdóttur bættiist nú
við í hóp þeiirra, sem þeir hatfa
valilð heitið kerlin gabækur —
uppnefni, sem er kvenþjóðínini
slik rai'ðruin að Rauðsoktaiuinium
ber að fcretf jast þess, að þaö verði
gert að bannorði!
Ég veit ekiki, hver Rósa Þor-
steámsdóttiir er, era mér virðiist
atf efmii söguiranar, að hún miurai
vera (kamáin á etfri ár. Emntfremuir
Þýkir mér ilíklegt atf staðháttum,
að bún ®é uppadin í vestuirhluta
Austur-Skaif tatfeilssýslu, þó að
hún sé ef til vifll dkki búsett
þar lengur, enda koma fyrir orð
í SöguinmL sem orðalbók Siigfúsar
Blöndalls segir vera auisturslka'ft-
feilsk.
Sagan gerist auiðisjáainilega á
fyrsta áratug þessarar aldair, og
er þar að firaraa einlhverjar þær
gleggstu 'lýsiragar, ®em till eru í
raöklkru Skáldriti á búiskapar- og
lífsháttum, eiins og þeir voru
yftóbeitt í laradbúniaðarsveitum,
áður en á þeim varð molkkur
breyting frá aldagömlu sniðL og
þessar lýsingar fcoma frarn smátt
og smátt, samræmidar llífii og lítfa-
baráttu þeirra tilLtölutega mörgu
karla og kvenraa, sem viði sögu
ikiamiai.
Sagan er sögð á hreiraiu og til-
gerðarlausu mál'i, en svo iátlaius
sem frásagraarháttu’riran er ævin-
lega, er yfir homuim samfelldur
persónulegur blær, og stuindium
bregður sögulkoraan upp Skyndi-
myndum, sem vairpa Skæru blifci
á hugarástarad persóniainnia, án
þess að höfuraduriran gefi um þaíð
nokkna vísberadinigu, að sú ®é ti’l—
ætlunira, og þó að yfiiríieiitt sé all-
variegur svipur á frásögrainmi, er
auðsætt, að sögulkomam er laium-
kírnin.
Öl'l atburðarásiin er hversdag»-
leg, engum válegum éða tiltiak-
amllega áhritfairikum aitbuirðum
lýst. Sagan er taölluö ástarsiaga —
og það með réttu, en jatfnvel ást-
tónar mega heita hversdagslegar
og valda ekki æsilegum eða ör-
lögþrungnum atibuirðum. En í öi’l-
um hversdagsleikarauim gæðiist
fólkið 1 sögunmii sínium enigam
vegirnn stórbrotinu. em þó yfi.rleitt
skýru persórauil'egu eimkenniuim,
efltir þvi sam efni starada til satair
þátttöiku þeirra í því, sem gerist.
Ekfci verður sagt, að sagan rísi
raeiins staðar hátt, og þaö er síð-
ur en svo, að eftiiminniilieg reism
Framhald á bls. 24