Morgunblaðið - 05.02.1971, Page 12

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1971
12

Biafra-liermenn við niðurskotið götuvígi
Litið um öxl
NEITUÐU AÐ TRUA
STAÐREYNDUM
Þótt endanlegur ósigur hafi
verið orðinn óumflýjanlegur í
fyrstu viku janúar 1970,
reyndu Biafrabúar að láta eins
og ástandið væri eðlilegt. Það
var ekki aðeins að þeir gætu
ekki hugsað sér þá niðurlæg
ingu að bíða ósigur fyrir her-
mönnum Hausa- og Yoruba-
þjóðanna í Nígeríu, heldur
héldu þeír fram á síðustu
stundu fast í þá fjarsæðu-
kenndu von að skyndilega bær
ust nægar vopnabirgðir frá
Frakklandi — þótt allir vissu
raunar að fyrir löngu hafði
dregið úr þeirri samúð, sem
Biafra naut eitt sinn hjá frönsk
um yfirvöldum. Einnig heyrð-
ust fullyrðingar um að danska
stjórnin væri í þann mund að
viðurkenna Biafra, að Harold
Wilson hefði snúið baki við
stjórninni í Lagos, eða að loks
ins væri hafin byltingin, sem
lengi hafði verið búizt við í
vesturhéruðum Nígeríu.
Þegar ég hugsa til baka ligg
ur við að mér bregði er ég
minnist þess hve mikið skipu
lag ríkti í Biafra þrátt fyrir
einangrunina. Meðal allra
þeirra pakka, sem ég tók með
mér til Biafra, var lítill kassi.
Átti ég að afhenda hann dóm
ara einum þar í landi. Frændi
hans — stúdent við Oxford-há
skóla — sýndi mér innihaldið
til að fullvissa mig um að þar
kvæmni. Og í verksmiðju
nálægt Uli-flugvelli var meir
að segja bruggað áfengi, sem
líktist koníaki. En þessar hetju
legu tilraunir Biafrabúa til að
sýnast vera sjálfum sér nógir
gátu ekki dulið þann mikla
skort, sem ríkti í landinu
vegna umsátursins. Ég sá hjálp
arflugvélamar koma flytjandi
matvæli víða að úr Evrópu —
ein vélin sem ég flaug með
var hlaðin barnamat, sem var
gjöf frá vestur-þýzkum mót-
mælendum. En aldrei barst nóg
til að koma í veg fyrir tak-
markalausan næringarskort
flóttamanna í bráðabirgðabúð
um þeirra.
MATARDREIFING
Til að fylgjast með dreif-
ingu matvælanna fór ég með
háfermdri vörubifreið eftir
þjóðvegi, sem viða var þakinn
braki frá liðnum orustum. —
Þrisvar urðum við að stökkva
út og leita skjóls í skóginum
þegar flugvélar flugu þar yfir
— nunna ein hafði fallið fyrir
sprengju frá Mig-þotu á þess-
um sama vegi.
Það var gráhærður, írskur
prestur, sem dreifði matvælun
um með hjálp afrískra aðstoð
armanna. Hver maður fékk
sinn skammt, sem nægði í eina
máltið annan hvern dag þar til
næsti bílfarmur átti að berast
— lágmarksskammt til að
framhleypa lífinu ef hann var
ári eftir uppgjöf Biafra — Eftir Richard Hall
ÞAÐ er stundum erfitt að niuna eftir því að Biafra hafi
einhvcrn tíma verið til. Önnur atvik hafa gripið hugi
manna og Afríkuríkin, sem mest deildu á dögum styrjald-
arinnar í Nígeríu, hafa fyrir löngu lagt deiluniálin til
hliðar. Þessi Ojukwu, sem birtist svo oft alskeggjaður á
sjónvarpsskermunum og forsíðum daghlaðanna er fallinn
í gleymsku í útlegðinni á Fílabeinsströndinni; lýðveldið
hans þáverandi hefur verið máð út af ferðaáætlunum al-
þjóða fréttamanna.
Já, ég geri mér grem fyrir því að fyrir aðeins ári var
ég í Owerri. Ungur rithöfundur af ættflokki íbóa kom þá
í heimsókn til mín með dreifibréf, þar sem tilkynnt var
um upplestur „styrjaldarskálda Biafra“. Gæti ég komið?
Við ræddumst við á svölum hótelsins þar sem ég bjó, og
allt í einu kom ein af Mig-þotum flughers Nígeríu þjót-
andi yfir borgina og skaut eldflaugum sínum niður á hana.
Loftvarnarskyttur Biafra svöruðu með nokkrum dýrmæt-
um en tilgangslausum Bofors-skotum, og sprcngjumekk-
irnir liðu hægt um kvöldhimininn.
Eftir að við höfðum staðið upp og dustað af okkur ryk-
ið sá ég að atvik þetta hafði dregið úr eldmóði félaga
míns. Undir dökkum hörundslit hans virtist andlitið grátt.
Hann neri saman höndunum. „Hvað verður um okkur?“
sagði hann hvað eftir annað. Spurningunni var marg
beint til mín, en ég gat ekki svarað. Innst inni vissum við
báðir að alger ósigur Biafra var skammt undan.
Trúlega má ætla að Biafrabúar hafi fallið fyrir eigin
áróðri. Þeir höfðu áunnið sér samúð í Evrópu með að-
vörunum sínum um að Nígería ætlaði að fremja þjóðar-
niorð á íbóum. Ljóst er þó að það hefur ekki gerzt; starfs-
menn hjálparstofnana segja að fylgzt sé náið með Ibóun-
um og oft ieitað á þeim og á heimilum þeirra í þéttbýl-
inu, þar sem sveitir úr Nígeríuher eru staðsettar, en ekki
sjáist nein merki um fjöldamorð. Ekki þarf lengur að
kvarta yfir matvælaskorti, þótt áhrif langvarandi nær-
ingarskorts sé áberandi, aðallcga meðal barnanna — og
eftir hungursneyðina sem ég sá í Bifra voru þau áhrif
óumflýjanleg.
Hins ber að geta að óttinn við það hvað gæti gerzt þeg-
ar Biafrabúar legðu niður vopnin var alls ekki ástæðu-
laus. í Vestur-Afríku er ofbeldi og skyndidráp ríkt í mönn-
um, og engir skilja það betur en íbúar Vestur-Afríku
sjálfir. Framkoma umsáturssveitanna (og verjendanna
einnig) var ekki til fyrirmyndar þá 30 mánuði, sem styrj-
öldin stóð. Ég varð áhorfandi að því þegar 85 manns —
aðallega konur og börn — fórust í einni loftárás á borg
í Biafra. Hvítir trúboðar gáfu mér hroðalegar lýsingar á
því hvað gerzt hafði í herteknum þorpum. Svo voru að
sjálfsögðu flestum enn í fersku minni dráp mörg þús-
unda íbóa í norðurhéruðum Nígeríu; það voru þau ódæðis-
verk, sem hrundu styrjöldinni af stað.
væri enginn óleyfilegur varn-
ingur. í kassanum voru sex
harðir skyrtuflibbar. Jafnvel
meðan óvinahringurinn um
Biafra þrengdist héldu dóm-
stólarnir áfram störfum, og
dómararnir klæddust hárkoll-
um, skikkjum og hörðum flibb
um að enskum sið.
Matvælaskorturiinm var gíf
urlegur, en forstöðumenin Pro
gress hótelsins í Owerri héldu
áfram að gefa út dagsetta mat-
seðla. Eini rétturinn á matseðl
inum var súpa gerð úr smábita
af geitarkjöti og laufi. Vegna
mikillar dýrtíðar kostaði rétt-
urinn 2 Biafrapund, og banani
kostaði sex skildinga. Þegar ég
fór frá hótelinu — eftir að
stórskotahríð var hafin á borg
ina — rak ég augun í auglýs-
ingu þar sem stóð „bolli af
svörtu kaffi, sykurlausu: 5
skildinga“. Ég hefði þegið það,
en starfslið hótelsins var þeg
ar flúið á undan mér.
Jafnvel úti í skóginum, ná-
lægt víglínunni, var reynt að
halda uppi einhverri stjóm.
Þremur dögum fyrir uppgjöf-
ina sá ég bréf, sem borizt
hafði frá fjarlægri trúboðsstöð
Bréfið hafði borizt um lands-
svæði, sem Biafra hafði tapað
mörgum vikum áður.
Innfæddir tæknifræðingar
unnu bensín í heimatilbúnum
olíuhreinsunarstöðvum. Vís-
indamenn smíðuðu vopn, með
al annars eldflaugar, sem
skjóta mátti átta kílómetra
vegalengd með sæmilegri ná-
drýgður með laufi trjánna.
Banadarískur læknir, sem
stundaði þarna hjálparstörf,
tjáði mér að rannsóknir hans
hefðu sýnt að þrír fjórðu íbú
anna að minnsta kosti þjáðust
af langvinnum næringarskorti.
í öllum þessum hörmungum
var reynt að grípa hvert hálm
strá til bjargar. Fimmtudaginn
8. janúar, þegar Nígeríuher var
í sókn fyrir austan Owerri og
undirbúningur þegar hafinn
að brottflutningi frá borginni,
var mér tjáð að tvær af Mini-
con-flugvélum sænska greifans
von Rosen hefðu gert árás á
hafnarborg í Miðvestur-Níger
íu. „Þetta eru stórkostlegar
fréttir“, sagði starfsmaður upp
lýsingaráðuneytis Biafra um
leið og hann afhenti mér stór
orða fréttatilkynningu. í dögun
næsta morgun höfðu hann, fé
lagar hans, konur þeirra og
börn og ég — síðasti erlendi
fréttamaðurinn á þeirra vegum
— leitað hælis í stórum kofa
í útjaðri þorps um 16 kíló-
metrum fyrir norðan Owerri.
Allt í kringum okkur voru
ritvélar ráðuneytisins, raf-
magnsviftur og spjaldskrár.
Voru spjaldskrárnar það fyrsta
sem flutt var úr borginni
þessa ógnarnótt þegar um 250
þúsund borgarbúar streymdu
þaðan eftir öllum færum leið
um. Var það dæmigert fyrir
óraunveruleika dauða Biafra,
rétt eins og útvarpsstöðin, sem
við hlustuðum á í bifreiða-
garmi ráðuneytisins; þar hlust