Morgunblaðið - 11.03.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. MARZ 1971
JllttgMllMflftÍfr
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Hsraidur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 12,00 kr. eintakið.
HVAÐ GERIR ÍSRAEL?
ótt samkomulag hafi ekki
tekizt um að endumýja
vopnahléð milli ísraels og
Egyptalands í byrjun þessa
mánaðar, eru þó friðarvonir
mun meiri en verið hafa síð-
ustu tvo áratugina. Það, sem
fyrst og fremst veldur aukn-
um vonum um samkomulag
milli deiluaðila, er sveigjan-
legri afstaða Egypta en
nokkru sinni fyrr.
Fram til þessa hefur það
verið yfirlýst stefna egypzkra
leiðtoga að heyja heilagt stríð
á hendur ísraelsmönnum og
þeir hafa ekki verið til við-
tals um að viðurkenna Isra-
elsríki og semja frið. Raunar
á þetta ekki aðeins við um
stjórnmálamenn í Egypta-
landi heldur við hinn ara-
bíska heim yfirleitt.
Sadat, forseti Egyptalands,
sem við tók eftir lát Nassers,
hefur komið umheiminum
þægilega á óvart með því að
taka upp mun friðsamlegri
afstöðu til ísraels en áður
hefur þekkst meðal arabískra
stjórnmálamanna. Hann hef-
ur lýst sig reiðubúinn til
þess að viðurkenna Ísrael
sem fullvalda ríki og til þess
að undirrita friðarsamninga
við ísrael. Að sjálfsögðu ger-
ir hann ýmsar kröfur á móti
svo sem um brotthvarf ísra-
elsmanna frá hinum her-
numdu svæðum.
Þessi breytta afstaða Egypta
hefur vakið heimsathygli og
átt verulegan þátt í að breyta
almenningsálitinu í heimin-
um, sem hefur nú meiri skiln-
ing á afstöðu Egypta og
Araba yfirleitt en verið hef-
ur. Því miður sjást þess enn
ekki merki, að ísraelsmenn
hafi brugðizt nægilega já-
kvætt við hinni breyttu stefnu
Egypta. Sú staðreynd hefur
gert það að verkum, að í aug-
um þeirra, sem utan við
standa, er nú komið að ísra-
elsmönnum að sýna meiri
sveigjanleika og sáttfýsi en
þeir hafa gert um skeið. Einn
mesti styrkur ísraelsmanna í
deilum þeirra við Araba, hef-
ur jafnan verið stuðningur
almenningsálitsins á Vestur-
löndum. Sá stuðningur er
bersýnilega í hættu, ef ísra-
elsmenn grípa nú ekki tæki-
færið og ganga til heiðarlegra
samninga við Egypta.
Þátttaka almennings
FTér á landi hefur lengi ver-
ið rík tilhneiging til þess
að gera kröfur til ríkisvalds-
ins eða hins opinbera um það
að þetta eða hitt skuli gert.
Það hefur ekki sízt þótt eðli-
legt þegar um hefur verið að
ræða menningarmálefni, að
ríkið eða sveitarfélög legðu
fram fjármagn til margvís-
legrar menningarstarfsemi.
Skoðanir manna hafa verið
skiptar um geirfuglssöfnunina
ekki sízt vegna þess, að hún
kom til á svipuðum tíma og
söfnun stóð yfir til þess að
hjálpa bágstöddu fólki í
Ástralíu að komast heim, —-
og gekk mun betur. En
ástæða er til að vekja athygli
á einu atriði í sambandi við
geirfuglssöfnunina. Þar voru
það þrír klúbbar eða félaga-
samtök, sem tóku höndum
9aman um að efna til fjár-
söfnunar meðal almennings.
Engin rödd heyrðist um það,
að ríkið ætti að leggja pen-
ingana fram eða fjársterkar
stofnanir eins og bankamir.
Peningamir komu frá al-
menningi. Þetta atriði mætti
gjarnan verða til fyrirmynd-
ar á öðrum sviðum.
Víða erlendis er það svo, að
einstaklingar og félagasamtök
leggja fram talsverða fjár-
muni til menningarstarfsemi
af ýmsu tagi. Við íslending-
ar mættum gera meira af
þessu, að gera kröfur til
sjálfra okkar í stað ríkiskass-
ans. Ef geirfuglssöfnun verð-
ur til þess að auka áhuga
manna á slíkum frjálsum
framlögum til menningar-
mála hefur hún borið víðtæk-
ari árangur en þann að þjóð-
in eignaðist verðmætan grip.
Hagnýtur árangur
lYforræn samvinna hefur bor-
’ ið hagnýtan árangur fyr-
ir okkur íslendinga á ýmsum
sviðum hin síðari ár. Norr-
æna húsið í Reykjavík var
reist af Norðurlandaþjóðun-
um ölium og gegnir nú þeg-
ar þýðingarmiklu hlutverki í
menningarlífi okkar, ekki sízt
að því marki að beina hingað
til lands norrænum menning-
arstraumum. Á sviði atvinnu-
mála birtist árangur norrænn
ar samvinnu einnig í starf-
semi Iðnþróunarsjóðsins, sem
mun hafa mikla þýðingu fyr-
ir uppbyggingu íslenzks iðn-
aðar á næstu árum.
Nú bendir margt til þess,
að Norðurlandaþjóðirnar
muni koma á fót hér vís-
indastofnun, þar sem er
norræn eldf j allar annsókna-
stofnun. Norræn sérfræðinga-
nefnd hefur unnið að athug-
unum á þessu máli um skeið
Skúli Skúlason skrifar
Frá Noregi
Afstaða til Efnahagsbandalagsins
aðalástæðan til vantraustsins á Borten
Nesbyen, 5. marz.
AÐDRAGANDI vantraustsins á Borten
hefur skýrzt talsvert þessa undanfömu
daga. Þegar forustumenn stjórnarflokk-
anna þriggja voru að gera grein fyrir
vantrausti sínu fyrir nokkrum dögum,
nefndu þeir aðeins eina ástæðu fyrir
afstöðu sinni, sem sé þá, að Bortem
hefði fyrst reynt að humma lausmælgi
sína fram af sér með villandi yfir-
klóri, en ekki sagt sannleikann fyrr
en hann sá að ekki var hægt að dylja
hann. Hann hefði farið á bak við
stjórn sína í málinu og ekki sagt
henni frá hvernig komið var. Þessir
sömu formenn Hægri-, Vinstri- og
Kristilega flokksins lögðu þá áherzlu
á það í yfirlýsingum sínum, að sam-
komulagið hefði verið ágætt í stjórn-
inni.
En nú er það komið á daginn (og
hefur að visu oft sézt af blöðum Hægri
og Vinstri siðasta misserið) að stjórn-
arsambúðin hefur alls ekki verið eins
hjartanleg og af var látið. Bæði Hægri
og Vinstri hefur þótit Borten of aðgerða
lítill í því að reka erindi þeirra, sem
umfram allt vilja komast inn í Efna-
hagsbandalagið, en þar eru Hægrimenn
ólmastir, enda eru flestir stóriðjumenn
í þeim flokki. í Vinstri- og Kristilega
flokknum mun meirihiltuti þimgmanna
vera fylgjandi aðild að EBE, en hins
vegar mun meirihluiti þingmtanna Mið-
flokksins vera á móti aðild. Þegar
Borten hefur verið spurður um afstöðu
sína, hefur svarið verið á þá leið, að
of snemmt sé að segja nokkuð um að-
ild fyrr en séð verði hvort stjórn EBE
gan'gi að þeim skilyrðum sem Norð-
menn setja viðvíkjandi undanþágum
í sambandi við landbúnað og sjávarút-
veg.
En svo gerðist það um áramótin að
9tofnað var „Folkebevægelse" gegn
þátttöku í EBE, og þessi hreyfing þyk-
ist alls ekki þurfa að bíða eftir hvernig
EBE tekur í undanþágukröfurnar.
Hreyfingin berst með oddi og egg gegn
aðildinni. Og einn af framámönnum
hennar er Arna Haugestad hæstaréttar
lögmaður, sá sem Borten varð sam-
ferða til Hafnar 15. febr. og sýndi trún-
aðarplaiggið frá norska sendiherranum
í Briissel.
Eitt af meiriháttar blöðum Hægri-
rnanna segir svo um klofning Mið-
flokksins úr stjórnarsamvinnunni:
„Það er örlítill möguleiki á að Mið-
flokkurinn geti endurskoðað afstöðu
sína, eftir að baráttunni fyrir því að
Per Borten
halda Borten í formannssæti stjórnar-
innar er lokið án árangurs. Vér vonum
að flokkurinn geri það. En sannast að
segja: Við höfum ekki trú á því. Það
er augljóst að flokkurinn er nú kom-
inn að þeim vegamótum að hann held-
ur að hann hafi allt að viinna en engu
að tapa á því að snúa baki við allri
samvinnu, og geta leikið einleik í
stjórnmálum.
Hefði „leka-málið“ (uppljóstrun
Bortens á bréfinu frá Brússel gengur
undir naifntnu „lekkasje-saken") verið
fullnægjandi skýring á þeim reip-
drætti, sem nú fer fram, hefðu úrslitin
tæplega orðið þau sem þau væntanlega
verða nú. Miðflokkurinn hefði þá lík-
lega þrátt fyrir allt endurfundið sinn
stað í borgaralegu samvinnunni. En eft-
ir öllum sólarmerkjum að dæma verð-
ur ekkert úr því, og skýringin á því
er afstaðan til markaðsmálsins (Efna-
hagsbandalagsins) “.
Mér þykir líklegt að þessi skoðun
sé yfirleitt ráðandi í Noregi í dag. Með
öðrum orðum: að undirrót þess, sem
gerzt hefur síðustu viku, sé sú, að borg
araflokkunum þrem hafi þótt Borten
svo hálfvolgur í EBE-málinu að þeim
hafi fundizt óhjákvæmilegt að losna
við hann þess vegna — ekki fyrst og
framst út af „lekanum".
Ým9ir harma það þessa dagana, að
hér er ekki leyfilegt að rjúfa þing. Hér
þyrftu sannarlega nýjar kosningar til
að skýra línurnar.
Esská.

Handhægar
staðreyndir
*
— um Island
KOMIN er út handhæ.g og mjög
snotur bók um ísland, sem nefn-
ist Handy Faets on Iceland. Út-
gefandi er Atlantica Iceland
Review. Er bókin i þannig broti,
að auðvelt er að stinga henni í
vasa og hafa með sér.
og hefur nú einróma komizt
að þeirri niðurstöðu, að ís-
land sé tilvalinn staður fyrir
slíka vísindastofnun. Hefur
nefndin mælt með því við
ríkisstjórnir Norðurlandanna,
að eldfjalliarannsóknastöð
verði sett upp á íslandi.
Fari svo, að ríkisstjórnir
Norðurlandartna fallist á
þessa tillögu er gert ráð fyr-
Þama eru upplýsingar um
landið sjálft með hverum þess,
eldfjöH'um, ám, lækjum, jurta-
og dýralífi og veðurfari. Einnig
greinar um fólkið og lifnaðar-
hætti þesa, sögu þjóðarinnar,
stjómarfar, menningu, menntun,
ir því, að hin nýja samnorr-
æna stofnun geti tekið til
starfa á árinu 1972. Hér hafa
verið nefnd þrjú dæmi um
hagnýtan árangur norræns
samstarfs fyrir okkur íslend-
inga á sviði vísinda, menn-
ingar og atvinnumála. Þessi
árangur ætti að verða til þess
að auka enn þátttöku okkar
í norrænu samstairfi.
félagsmáJl, iðnað, ferðalög, sport
og skemm'tanir og um Reykjavik
og menningarstofnatnir í borg-
inni.
Er bókin ætluð enskumæilandi
ferðamönnum og er í henni f jöldi
fallegra litmynda. Sigurður A.
Magnússon tók saman efnið og
Gísli B. Bjömsson sá um útlit.
Bðkin er 64 bls. að stærð.
Skipsflökin
fjarlægð?
Hamborg, 5. marz. NTB.
TALSMAÐUR v-þýzks björgun-
arfélags skýrði firá því í Ham-
borg í gær að féiag hams mumi
ininian tíðar hefja viðræðuir við
egypzk yfiirvöld um aið fj arlægja
16 skipsflök úr Súezsfeurði. Hef-
ur egypzka stjórnin fiarið þess á
leit við fyrirtækið, Ulrích Harmis,
að Skipsifilökin verði fjairlægð. Fyr
irtækið mun leita til annarra fyr
irtækja víða um löind og æskja
samstarfs. Ekki hafur verið
ákveðið hvenær verfcið á að
hefjast og ekkert er enn vitað
um kosifcnaiðion, aimnað en að tals-
mað'ur þýzka féfiiagsims sagði að
hanin miundi niema „nokkrum
mffljónium marka“.