Morgunblaðið - 28.03.1971, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1971
7
enginn botngróður kcmur nú
longur í vörpuna, en íiskur geng
«r samt enn á Halann. Fremst
é Halanum er nú leirbotn en oí
ar malarbotn.
Eins og Arin'björn Sigurðsson
segir í bókinni Mennirnir i
brúnni, þá „kunna menn mis-
jafntlega við sig á þessum bdeyð
um“. Skiipstjónaimir vonu rnjög
misgóðir „Halamenn", því að
Iþar var vandi að toga og menn
komust misjafnlega upp á lagið
með það. Sami maður gat borið
af á bönkunum syðra, iþótt hon
um gengi ekki nema í meðallagi
á Hallötniuím.
Á sjóikortum, þar sem dregin
er 200 metra jafndýpislina, kem
«r Haiinn (Djúp-Halinn) nokk
■urn veginn í Ijós, þar sem 200
metrar svara til rúmilega 109
faðma en á kortum þar sem
dregin er 100 faðma jafndýpis-
lina sést Halinn ekki glöggt.
Mér fannst það vera að verða
óljóst fyrir mörgum, hvaða
svæði hefði upplhaflega verið
kailað Hali, og þar sem mér og
fleirum þótti einsæ nauðsyn
Iþess að varðveita lýsingu af
Iþessu forna og fræga fisikimiði,
ieitaði ég til þeirra manna, sem
ég vissi hafa traustasta vitn-
eskju um þessa fisikdsióð, feðg-
anna Guðmundar Marteússonar
og sonar hams Markúsar en þá
menn þekkja allir islenzkir tog
arasjómenn. Markúts rissaði upp
fiyrir mig kort af Halanum með
stefnum, vegalengdum og dýpt-
arlinum og Jóhannes Reylkdail
hjá Vitamálaskrifstofunni út
íærði teikningu Markúsar eins
og meðfylgjandi mynd sýnir.
Það eru um 45 sjómílur frá
Deild og út á Barðshorn, ef
haidið er í morðvestur að norðri,
réttvisandi. Eins og sést á kort-
in,u, hefur Markús miðað við
Öskubakinn og Vesturvikið, sem
er rökréttara, þar var byrjað að
kasta, og það eru 400 sjóm. norð
vesbur hálft vestur, réttvisandi
írá öskubaik í Vestara-Vik. Þeg
ar komið er að sunnan er Vest-
ur-Vikið, sem næst 70 sjóm. í
anorður rétbvísandi, þegar komdð
er fyrir Látrabjarg á eððilegri
sigtlingaleið.
ÖU togleiðin á vesturkanti
Haians frá því kastað er efst í
Vestur-Vitei og fram á Barðs-
horn er um 12 sjómdiur og þess
ari togleið var skipt d 3 höl.
Vestur-Vikdð er flái í vesturhall
inn og þar var togað fyrst í
norðnorðausitur, misvisandi (all
ar togstefnurnar hér eru misvís
andi) 1 sjóm. en þá 5 sjóm. í
norðaustur hálft norður. Þá var
komið fram á Olnboga og þar
híft. Miðið á Olnboga er fjallið
Þorfinnur fyrir botni Önunda-
f jarðar í Sauðanesið.
Við Olnboga sveigir kantur-
inn til austurs og þar er togað
d norðaustur hálft austur um
iþað bid 3 sjóm. 'þá er komið aust
«r í Ausbur-Vik (eða Austara-
Vik. Það er ýmist sagt Vestur-
Viik eða Vesibaira-Vik og eins er
um Ausbuir-Vik. Til er iSka
Stóra-Vik og Litla-Vik en það
heid ég sé fábíðari talsiháttur)
1 Aiustara-Vikinu er hlft upp
og kastað aftur og togað i norð-
norðaustur út á Barðshom en
það er um 3 sjóm. Guðímundur
Markússon gaf kantinum úr
Austara-Viki og út & Halatot-
una nafnið Rarð og þar af Barðs
horn.
Það var til, að toga af Barðs
taorninu og upp Djúpáflískantinn
en hitt var algengast að toga
sömu leið til baika og það tók
um þriðjungd lengri tdma en tog
ið út vegna hins mikla austur-
falls, sem þarna er jafnan upp
úr djúpinu að vestan og inn yf-
iir Hafliamm. Háflft stinik eða meira
þurfti að gera fyrir str&umaf-
driftinni. Oft var ekki bogað
fram á Barðið, það var lengi
fram eftir mjög vandasamt tog,
heddur var togað frá Oilnlboga
og þvert austur yfir Halann og
austur í Djúpkrókinn. Annars
segir Guðmundur, sem þekkir
þetta frá fyrstu tíð, að það hafi
verið togað um allan Haiann frá
þvi fyrsta að þarna var íarið að
toga. Það var einna seinast far
ið að toga út Barðið. Sáðan var
farið að toga yfir á Kögurgrunn
ið á hafti fremst í Djúpálnum,
sem nefnt er Djúpálsrif. 1 Djúp
álnium sjlálfum var litið togað,
því þar fékkst helzt ekki nema
grálúða. í vesturhailinum var
alls ekki togað dýpra en niður
á 120 faðma, Iþvi að þá fylltist
varpan af karfa og alltítt að
menn sprengdu í karfa, ef þeir
fóru of djúpt í hallinn. Karf-
inn var ekki vel séður fengur
í eina tdð. Menn áttu í mestu
erfiðfleikum mieð að koma honuim
út fyrir aftur. Norður af Barð
inu toguðu menn ekki heldur,
þvi að þá fylltist varpan af
ostum og öðrum botngróðri, svo
sem var upp á Halanum sjáifum
fyrst, þegar byrjiað var að toga
á honum.
Guðmundur Markússon segir
þorskinn koma inn á Halann
upp úr dýpinu vestan við hann
og upp hallinn, dreifast inn yfir
Halann sjálfan, síðan upp
Djúpálinn og suður grunnflák-
ana úti fyrir Vestfjörðunum og
suður á hrygningastöðvarnar
fyrir Suóuir- oig Suóvesrturliamd-
inu. Á vorin hverfur svo sumt
af þessum fiski vestur af land-
grunnskantinum, en sumt af hon
um gengur alla leið norður á
Hala aftur. Þar varð Guðmund
ur oft var við netafisk á vorin
Hann segist ekki aðeins hafa
fengið norður á Hala, fisk með
greinilegum förum eftir möskva,
heldur með sjálfa möskvana á
hausnum. Þá var ekki farið að
leggja net í sjó fyrir norðan
Jökul, svo að þetta hiaut að
vera netafiskur af miðunum við
Suðuirland. Guðmumduir segist
iðulega hafa náð göngufiski
norður á bóginn úti í djúpkönt
unum út af Faxaflóa. Fiskurinn
gekk þá svo hratt, að hann náði
ekki nema poka í hali á norð-
austu'ritoginu, en þremiur, fjór-
um á suðvesturtoginu, en þá tog
aði hann á móti göngunni.
Guðmundur segist þannig
-------—----------

SkíðaferÖ er skemmtun góð
Bjóðum hjónum, fjölskyldum, námsmönnum og hópum sérstök vildarkjör.
Kynnið yður sérfargjöld Flugfélagsins.
Allar upplýsingar veita ferðaskrifstofurnar og Flugfélagið.
FLUCFÉLAC ÍSLANDS
ICEtLANDÆIFl
hafa oft og iðulega fylgzt með
Halafiskinum, fyrst á suður-
göngu hans, sem hófst i janúar
fyrir þann tíma féktest aldrei
bein á grunnunum fyrir sunn-
an Halann — og svo aftur á
norðurgöngu hans á vorin, en
þá hvarf hann allur smám sam-
an, þegar leið á vorið, á víð
HALAMIÐ
Dýpi í föómum
Stefnur eru segulstefnur
Drullan4?jT>
Austur-vik
Baröshorn
4.
SV-halli
Ölnbogi.
og dreif út af landgrunninu að
vestan.
— Halinn — á mótum tveggja
hafa — er veðravíti, þokur tið-
ar, sjólag slæmt, sem stafar af
hinum mikla austurstraumi, sem
beljar upp úr djúpinu og upp
vesburhallinn. Guðmundur
Markússon segist oft hafa séð
þess glögg skil, hvernig straum
tungan lá inn yfir Halann, á ísn
um, sem hún bar með sér. Is-
inn kom eins og fleygur inn yf-
ir Halann.
Veður- og íslýsing af Halan-
um er annað greinarefni.
GEIMALDARTÆKI VIÐ
FISKLEIT
Það er langt síðan mönnum
fór að finnast það seinleg að-
ferð við fiskleit að leita frá
hæggengum skipum. Enda er
það mála sannast að það tekur
óratíma og kostar morð fjár að
leita fisks á úthöfunum með
þessari hefðbundnu aðferð.
Rannsóknir hafa sýnt að mis-
munandi fisktegundir endur-
kasta mismunandi litrófi og eft-
ir því er möguleiki á að þekkja
þær.
Visindamenn við haf- og fiski
ranin'sókniastofmuniinia í Missi-
sippi ljósmynduðu úr lofti upp
sjávarfisk, sem var aininaðhvort
uippi á yfirborðimiu eða Skaimmt
undir því og rannsökuðu siðan
litrófið og fundu eftir því hvaða
fisk var um að ræða og hversu
mikið var af honum.
Það er einnig hægt að finna
fisk úr lofti eftir lýsisbrálkinni,
sem af honum leggur. Lýsisbrák
in veldur ekki aðeins litbrigð-
um heldur er hitastigið i henni
annað en í sjónum umhverfis og
er því einnig hægt að styðjast
við hitamælingar í leitinni.
Eitt er það tæki, sem vísinda-
menn binda miklar vonir við í
sambandi við fiskleit á úthöfun-
um, en það er eins konar ljós-
magnari. Allur fiskur, sem synd
iir hraitt myndair á eftir séir Ijós-
rák, sem stundum getur orðið
mjög sterk og áberandi.
Fiskimenn við Floridaströnd
nota þeinimain „eld“, sem þeár
kalia svo til að veiða makríl á
nóttum. En þó að „eldurinn", sé
ekki nægjanlega mikill til þess
að menn geti merkt hann með
berum augum, þá er hægt að
magna styrkleikann og það gera
vísindamenn og tengja ljósleitar
tækið og magnarann sjónvarps-
tæki. Magnarinn eykur ljós-
styirteleitea'rm ailt að um 100 þús-
und og það hefur tekizt með
þassutm aðferðum að greina
ljósrák frá dreifðri síld úr hæð
allt frá 500 fetum og upp í 5000
fet. Þessar frumtilraunir með að
greina fisk úr mikiMi hæð þykja
lofa góðu og liklegt að það megi
fullkomna þær svo að hægt
verði að leita fisks á stóru haf
svæði í einu úr lofti og ekki að
eins finna fiskinn heldur sjá
hversu mikið magn er af 'honum
og þá hversu mikið megi veiða.
(Commerciail Fisheries Rev.)