Morgunblaðið - 03.07.1971, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JÚLl 1971
— „Að skemmta sér og öðrum“
Framhald af bls. 15
fyrir sunnan kirkjuna. Voru þá
iætendshúsið og Árbær einu hús-
in sunnan kirkjunnar og Sauð-
áin rann þá út og gegnum bæ-
inn. Einnig voru tveir torfbæir
sunnan árinnar.
— Var iþróttalíí ekki mieð
blóma?
— Jú fyrir því stóð Un,g-
mienmafélaigið TindastóH, sem
Jón Bjömssom, kennari stofnaói
að þvi er ég heM 1906 eða ‘7.
Með mesitum blóma stóð þá
gifenan og var Jón Pátaii Jóns-
son, Ijósimyndari mestur giírnu-
maður. Hann tók okikur strák-
ana heim ttl sín á kvöidiin og
Ikenndi oklkur. Hann hafði dá-
góðan sal hedma hjá sér og þar
gBmdum við. Á sadmium var stór
gíkiggi og ósjialtían brotmaði rúð
an í honum við það að einhver
rak hældnn í hania, en alltaf lét
Jón niýja rúðu í sitaðfarL
— Nei hjá okkiur strákunum
var aldrei giíimiuJoeppm, en með-
al hfana fuiBorðnu var
Ikeppni. Var Jón Páitmi liengst af
gQlímiufcómigur eða unz hann fiiuitt
j®t tdi Ameríku. Hann kom sivo
í hedmsókn htagað 1930.
— Mér eru mimnisstæðastir frá
sýsudtfundarvikummi málfund-
'iimár. Á þeim var rœtt um aiia
hedma og geima. Þar voru nú
kiarlar, sem gátu teikið á. Séra
Ármór Arnórsson í Hvammd í
Laxárdal er mér eimfcar mfanás-
stæður oig þá einfcum fyrir það
að honurn viar alweg sama um
iþað þótt hann talaði á móti
sammifærimigu sdnni, aðeins eif
honum tókst að skapa f jöruigar
samræður með því. Hann vár
imijög smjall. Eitt sinn er fram-
söguræður höfðu verið fiiuttar
varu menn tnagdr tii þess að
tala, þótt fundarstjórfaq Páli
Zophandasson eggjaði menn
óspart. Þegar ekkert gekfc, man
ég að Páll sagði: ,,Er ekikd séra
Arniór í Hvammi viðstaddur?“.
Jú hann var á -fundinum og sté
nú i point-u og þar með var fund
faum bjargað. Stemmfaigdn á
Siýsduifiundarvikiuinni í gamia
daga var mikiu jafnari og ég
sakna mofckuð mifcið þessa gamia
tíma. Nú kemur fóifcið ba,ra á
kvöldlin tii þess að stoemimta sér
é seeluwiiku ag er svo rofcið á
brött stnax. Það er hraðinn sem
gerir, alMr eiga bila og siuimdr
hwerjir fcannskd fleiri en eiim.
— Jú oft hetf ég farið í Drang
ey. Áður fyrr var dálítiið erfitt
að komast upp Hauiginn, en áð-
ur var þar, aðedns keðja, sem
maður las sig upp etfltir. Okfcur
sitnáfcunum fammst þetta ekkert
ertfitt, við vöndumst þessu frá
bemsku, en oft vorum við þó
íkianmsfci efaum of gliannatfenign-
ir.
— Hve langt er Dranigeyjar-
sund?
,— Ja það hefur verið tail-
Ið eán dönsik mdlB. Suinddð er
mjög breiytiilegt, vegna strauima,
sem verið geta miisjatfmSr. Mér
vitanllega hefiur enigdnn Sauð-
knæfcfaigur synt Dramigieyjar-
sund, þar eð aðstaða tii sund-
iðfcana hetfur aditatf verið frem-
ur bágborin hér unz sundiaiug
var oredst hér. 1 mdnu ungdeemd
iserðum við að synda x íslköld-
um poiili og sdðan í sjó. Sdðastur
Drangeyjarsundmainina er Axel
Kvaran lögiregiiuwarðstjóri, sem
syínitd. firá landi tái eyjardmmer,
öfiuigt vdð það sem aðrir gerðu.
— Ég man ved, er Erfldnigur
Pádsson synti Dranigieyjarsund.
Hainin kom hdnigað í óskaplega
góðu veðri ásamt SLguirjóná Pét-
urssynii og ég og fóstiri mfan fór-
um með þeám út í eyju um kvöld
4ð. Við vorum lenigd uippi og vdð
vdssuim ekki annað en þeir væru
eð sikoða eyna. Þegar fór að
moongna var komfam stoonbaikki
I morðrinu og haf ði þá fóstrii
mánn cxrð á því að betra veerd
nú að hypja sig í fjöruna áður
em kærmi kviika. Lemt var á Upp
gönguwík og þar er edmtómt stór
grýti, em þeir fóru þegar niður
var komdð á Fjörur og þar voru
þeir lemgi. Áfram hvessti að
norðaustan og þá skyndd-
iiega fór Erliendiur úr fötumum
og þedr tóku að bera á hann efa
hverja fieiti. Siigurjón fór liíka að
synda í fjörummd. Okfcur fannst
þetta nú heldur kyntegt,
en þeir sögðu að Erldnigur ætl-
aði að synda 1 land. Vorum við
með tvo báta og fylgdium hon-
uim sdðan etftir. Sigurjón var alflt
aif i sumdbotaum og tifl'búxnn að
fiara út í tái þess að aðstoða
Erlfaig, en að öðru leyti sdió
harnn urtan um sig teppi. Erllimg-
ur hatfði glleymit gteraiuigum sfa-
um hedma á hátetllfau ag þegar
hanm fór að málligasit temd fór
honium að daprasit sjón vegna
sieltunnar. Ætlumdn var að
Erliimigur tenti í Reykjadisíki eða
norðan í hooum, en hanm bar atf
lieið óig ienti fam í siumdim hjá
Ingveldiarstöðum og lemgdi það
sumddð um fjórðumg mílu. Þar
var ósikaplieigt stórgrýti og hálit
og þar eð ErHnigiur var cxrðtam
swo srjómidiapur treysrtum við hom-
um ekki upp í stórgrýtdð. Var
hamm þvi tefcimm um borð rétt
við fjörustafaama, því að þó
nokfcurt brim var. Þegar við tók-
uim hann um borð, vairð hanm
bálvondur. Við stímuðum síðan
með hanm tam í Reykjawör, en
þar er heit teug, sem köllluð er
Grettisteuig og þvoðum af hom-
uim fiitiuina þar.
— Jú fteiri hafa synrt Dranig-
eyjarsund, t. d. Pétur. ELrífcssom,
siem synti mi'kdiu terngra og tenti
uipp hjá Sævarlandsstaipa, stem
Sighvatur P. Sighvats
er kflettur, sem stendur uipp úr
sjó norðam TindastólS. Ég er
handviss um það að kapp þess-
ana mamma var svo miíkið að þeir
voru vísdr til þess að symda ság
stefadauða. - Þeigar Pétur t.d.
náðd tendi sitóð hann uipp og
hrópaðd: „Húnna, liand!“ og með
það dartt hann kyliHiflatur og var
í angváitii. Jónas Krdsrtjánesom var
þá með og spraiuitaðli hamm strax.
Hefðd hamm aldnei getað bjargað
siér sjállfiur þarna. Á þessiu
marka ég að memm þessdr synda
sig stefadauða, enda var hrað-
fan á sumddmu aflHrtatf jatfn srtöð-
ugur frá upphatfí sumds til enda
— sagði Óskar Stetfánsson um
teið og vdð kvöddium hamm.
• ELZT INNFÆDDRA
SAUÐKBÆKINGA
1 Mitflu húsd við Aðafligötu búa
roskfa hjón, Jón Björnsison, fyrr-
uam dedldarsitjóri hjá Kauipfélagi
Skagfirðimiga oig kona hans
Unmur M'agnúsdóttiir. Unmiur er
ellzrti borgari Sauðárkrólks, sem
fæddur er á staðniuim, em húm er
fædd 1894. Liitfla húsdð
þeirra, sem er nr. 17 er einkar
slkemmtáflteigt og otokur er boðið
itil stofiu.
— Ég er fædd hér á býHi, sem
stóð hér og hét Hldðarendd. Ég
fiuittist svo þaðan ffildiega á öðru
ári að Árbæ, en þaðan út á Há-
eyrfaa. 1907 fiuttist ég svo atft-
ur Snn i bæfan á Hótefl Tfada-
stól, þar sem við bjuggum í
oakikur ár. 1907, þegar ég ffluitt-
ist aftur inn í bæ, lézt faðdr
minn úr bamawedtoí og imbidh
barðisit við að haflda Hfi í okik-
ur börniunum.
— Jú það eru afllt aðrir
tímnar I dag — fáitæktta var mák-
jfl og það er svolitið anniað líf
unga fóllksiins í daig en oklcar
Skömrnu efrtir aldamótdm-. Pem-
faigaráðfa hjá oktour voru emg-
fa.
— En alfla tíð haáa Sauðkræk
fagar verið glaðvært fóflfc?
— Ektol aðetais Sauðikræikiing-
ar hefldiur og Skagtflirðtagar, sieg-
dr Jón Björnssom. Þair hafa adflit-
otf vanið mjög opmdr og ég, sem
fæddur er í Þinigeyjarsýsflu, fór
þaðan umgur, bjó á Afcur-
eyiú im tíma og kom svo hfaigað
famm mjög mifcimm mismium á fólk
imiu hér og þar.
— Sæiuwdifcam er ef tii vdfll
merki þessiarar giaðværðar?
— Já hún er það — sagflr
Unmiur. Anmars finmisit mér sæflu
viikam öðru visd nú em áður. Há-
vaðtam ar helzt til mikifll,
en fumdirtnír sem áður serttu
skemmtiiegan svip á hátíð-
faa horfmir með öliu.
— Já fólk var glaðværora og
hfló medira áður fyrr, þrátt fyrdr
þremigri efnahag, Þegar ég kom
híimigað unigur vann ég viið verzi-
xrn og var þá alwanategt að flá
mieinm táfl þess að gera eiitthvað
viðvik fyrir 25 aura á fldukku-
stiurnd. Þá var Mka hægt að fá
eitthvað fyrir 25-eyrfagitaim. 1
því sambandi man ég eftir því
að sem strákur var éig sendur
niður að sjó tii þess að ná í fisk
í sioðið. Faðir mánn gatf mér þá
efaa ýsu, sem ég seldd og fyrir
hana fékk ég vasiahmiítf, vasa
kflút og gait að autoi keypt mér
eitthvað atf sæigæti, Fyrir efaa
ýsu, þótt stór væri, flenigi maður
efcki mitoið í dag.
— Já það hafa orðið mikl-
ar framfarlir mdðað við tekjur
manna. Atvinna var hér áður
fyrr heldur rýr, en fóik komst
fluirðanflega af. Fyrstu árfa hér
þurfltu menn yflirieiitt ekki að
kaupa flisik í soðið. Kæmd mað-
ur niOuir á bryggju þegar verið
var að koma að var mannd iðu-
iaga gefdð í soðið og þá var ekká
að taia uim að miaður flenigi að
borga. Menn voru gjöfiuilár i þé
daga. Ég flurða rniig oft á þvi —
segdr Jón, hvermig flóflfc gat Htf-
að á þessiu timaibifl'i t.d. um 1915.
Ég man efitdr þvd að þá um haust
ið hækikaði kdllódð af sykrd úr
efani krónu í fjórar krómiur og
hlýtur þetta að hafa verið mjög
tliflifiinmianiliegt fyrir fóílik, en eikíki
varð ég ammars var, en fólki
Mði vefl. 1 þessu húsi, siem við
búum í bjuigigu, fyrst er ég kom
hífagað 4 fjöliskyidur, að vísu
eikki ýkja mammmargar. Nú bú-
um við tvö eim hér —- oig gömilu
hjóndn brosa hvort til anmars um
teið og við kveðjuim þau og
gömgum atfitur út á Aðafligötuna.
« MYNDARLEGASTA
ÞORP LANDSINS
Við Suðurgötu í húsi nr. 10
býr Kristján C. Magnúsison, sem
um árabil var bófeaui í Kaupfé-
teigi Skagflirðiniga. Við heiímsótt-
um Krdsrtján og spjöMúiðuim vxð
hann uim stund:
— Sauiðárkirókur var sagðiur
mjög myxxdarlegit þorp í upp-
gangi strax á árunum 1890 til
1907, t.d. í iðniaði. Mátti heiita að
hér vseru þá iðnaðarmieinin
í hverri grefa og í sunaum ginein-
um fiedri en einn. Hér voru t.d.
Guðjón Sigurðsson
3 úrsmiðir, skósmiður og múrari
í næsta nágiremmi. Smíðaði hann
brúna yfir Gömguistoarðsá. í
Narðantfiaira stendiur einhvers
staðar að þetta sé með mymdar-
iegirfl þorpum tendSfas.
— Þeitta ar mikið að þatoka
kauipmönmiumum Popp og Knud-
sien oig frá uipphatfii hieflur það
veriö stefna í bænium að bygigja
vei, enda sésit á gomatii mynd
frá 1888, að öifl húsdn eru reisit
af mynítersikap og er etok-
ert þeirrai, úr torfi og grjóti
nema giaimiali torfbær, sem
stendiur í forgrummii. Þeir Popp
og Kniudsen hatfa og haiflt stoiflm-
fag á því að móta aðafligötuma
um bæinn mjög breáða, swo að
tifl íyrirmynidar er. Húsbygigj
endur sdðard tíma hatfa etotoi ver-
ið efas for.sjáliir hvað það snerti
og því er vdða potrtur brotfan
í því efni og gaitam þi'emgri en
skyidii. Poppfjöiskyldain hélt qg
uppi ýmsum mienmdngiairfyinir-
bæiruim, það sagðd móðir mfa
mér og eitt sxnn á teilksýndnigu
létou Popp-bömifa fjögur á
dönisku á rnieðan ísdienzku
kratokaimdr léku á ísilenzku í
sama leikritinu.
— Það sem ungan gleður
verður ef til vdill mfanisstæðast
og það hrífur mann mest. Ég
hefld þvd t.d. statit og stöðugt
fram að beztu uppfærslurnar,
sem ég hefi séð á Ævfatýri á
igöngutför hatfi verið hér á Sauð
árkröki 1917 og 1918 og var
þetta i gömlu Gúttó.
Mér tfanmst adltaif skemmtileg
ast við þassar skemmtanir und
irtoúnfaigurinn sjálfur. Þegar átti
að færa upp eitthvert leikrit var
undirbúnfaguriinn hatfimn venju
legasit í efahverju heimahúsi og
kjörta var undirtoúnfagsnefnd.
Þegar leiikrit var sdðan tfengið
var það lesið upp og skrifaði
hver leikairi þá upp sifaa rullu
Og stilkkorð. Þegar því lauk
fóru allir heim tid þess að læra
hfatverfcið og að þvi búmu hótfst
samflestur og lofcs æfingar.
Undirbúnfaguirirm hófst venju-
lega 4 til 5 vikum fyrir sýslu-
fund, sem haddtam v£ir í fetorú-
ar-marz. Nú eru sýislliufundirnir
slitnir úr samhengi við Sæluvik-
una og tfyrsti sýslumaðurfan til
þess að breyita þvd var Linnet
sýslumaður. Síðan hafa sýsilu-
fundir verið í xmin fastara
formi.
— Ég man eftir xnjög bros-
tegu atviki efau sinni á sýsflu-
flundi. Þá var Skugga-Sveinn
sýndur og iék Jónas Svefasson
Oddviti Lárentsíus sýslumann.
Nú var það mál, sem kom fyrir
sýsluifund, þar sem oddvitflnn
þurfti að vera — útsvarskæra
út aí 10 tkrónum eða eitfhvað
þvd um fldfct. Jónasi var tdlfcynnt
að hann ærtti að mæta í þing-
saflnum um kvöxdið, en swo
ðheppiflega vildi til að þá áitti
að sýna Skuggasvein. Jónas odd
vflti sertti mann á vörð við þing-
salimn til þess að aðgæta, hven-
ær máilið toæmi fyrir og átti
hann þá að koma eins og örskot
ag tilkynna honum það. Vdfldi
svo til að leilklhllé var, þegar
hraðboðinn toom og brá því Jón
as sér niður efitir í Lárentsiusar
gervinu og því var það sem Lár
entsius sýsflumaður mærtti sýslu
manni Skagtfirðfaga augliti til
auglitis í fuJflum skrúða. Hen.tu
menn gaman að — sagði Krist-
ján C. Magnússon að lokum.
• HITAVEITA Á
SAUDÁRKRÓKI
Jón Nikódemusson hita-
veitustjóri á Sauðáricrðki býr í
sögufrægu húsi, Theobaldshúsi,
sem sonur fyrsta landnáms-
mannsfas á Sauðárkróki reisti
1897. Hét sá Theobafld Árnason.
Nú nefnist húsið ekfci lengur
Theobaldshús hefldur Lfadar
gata 7.
— Pabbi flurttist hingað 1913
og var hér heimilismaður æ síð-
an. Ég hef alið allan minn ald-
ur hér útan eitt ár á Sigluíirði
og 4 á Akui'eyri er ég var við
vélstjóranám. Hitaveitustjóri hef
ég verið hér frá upphafi hita-
veitunnar og árið í ár er 20. ár
ið, sem hún starfar.
— Hvemig er vartnssöfliunni
háttað?
— Við seljum vatnið þannig
að við veljum út ákveðinn
fjöflida lítra á minútu og þegar
igreitt er fyrir vartnið er eining-
fa mánuður. Efan mínútuldtri
kostar á mánuði 200 krónur nú,
len nýflega hefur orðið hæfkk-
un á verði hvers Idtra. Hver
notandi igetur svo igert hvað
hann vifll við þetrta heita vatn
og um 100 íermetra íbúð þarf
þetta um það bil þrjá og háfltf-
an mfaútulíitra. Ráða menn sjálf
ir hve marga mínútulítra þeir
kjósa. Eru þess dæmi að 90 fer-
metra hús sleppi með hálfan
þriðja Mtra eða sem sagt 500
krónur í kyndtagarkostnað. Við
útreilknfag á hitunarkostnaði
var gert ráð tfyrir 8 mánaða upp
hitun og síðan deilt í með 12.
— Er nóg vartn ?
— Við höfum reynt að hafa
nóg vartn, en það hefiur á stund
um verið knappt. Borgarmenn
eiga 1/5 hlluta atf fyrsrtu 25 lírtr-
unum og höfum Við gripið tdl
þess að kaupa atf þeim vatn,
þegar skortur hefur verið. Ann-
ars hefur vatnsnotkun aukizt
mjög. Sútunarverlksmiðjan efa
rtók hvorki meira né mfana en
3 sekúnduflítra, sem jafngilda
180 mfaútulditrum og nýja hverf-
ið í syðsta hluta bæjarins tek-
ur einnig sitt.
— Hér haifa verið boraðar 10
hoflur qg við höfum aliitatf tfeng-
ið eitthvað — stundum milkið úr
hverri hoflu. Jarðhitadeildin hetf-
ur borað tfimim og við sjálfir
htaar tfimm. Geirt er ráð fyrir að
í sumar verði boraðar hér fleiri
holur. Okkar tæki komast elklki
nema niður á 150 til 170 metrá
dýpi, en við þuríum að komast á
500 tifl 600 mietra. Sala hjá okk
ur nú er um 2000 mfaútuflíírtrar á
mániuði.
Jarðhitasvæðið, sem ýljar
Sauðikrækllinigum er við Ástthiild-
arhólsvatn. Menn veitrtu því at-
hygli hér áður fyrr að í tfrost-
um voru þar aliitaf vaflrir eða
ótraiustur ís. Þetrta var jatfnan
kalllað kalldavermsl, en svo létu
menn sér detta í hwg, að jarð-
hiti gæti leynzit undir — boran
ir voiru hatfnar og hitaveita
Sauðkrækinga varð að veru-
leika. Vatninu er nú dælrt til
bæjarfas um 3ja flrilómetra leið.
Eru dæfliumar tvær og geta atf-
kastað 40 sekúndúlíltrum hvor.
• SK AGFIRÐIN GAR
GLAÐSINNA OG KUNNA
AÐ SKEMMTA SÉR
Eýþór Stefiánsson, tónskáld
er sá maður, sem ef til vilfl hefur
áitit drýgstan þáltt í myndun
tyiómiegs mennfaigarfllífs á Sauð
áifcróki hfa síðustu ár. Við fór-
um þess á fleit við Eýþór að
hann spjallaði við okfcur og
Framhald á bls. 19