Morgunblaðið - 06.07.1971, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚLÍ 1971
11
Er Hannibal að glopra niður
kosningasigrinum?
Þegar úrslit kosnlnganiia
hinn 13. júní al. eru hugleidd,
og viðhorfin að þeim loknum,
m.a. stjórnarmyndunartiílraun
Ólafs Jóhannessonar, er vert
að leiða hugann að kosningun
um 1967 og úrslitum þeirra.
Þá beindist athyglin ekki sízt
að I-listaframboði Hannibals
Valdemarssonar í Reykjavik og
baráttan í höfuðborginni stóð
um það, hvort Hannibal næði
kosningu. Það tókst og að
loknum kosningimum var það
samdóma álit manna, að Hanni
bal hefði styrkt mjög stöðu
sína i baráttunni við kommúr.
ista innan Alþýðubandalagsins.
Þess var beðið með talsverðri
eftirvæntingu, hvað gerasft
mimdi er þingfiokkur Alþýðu
bandalagsins kæmi saman til
fundar um haustið og kysi sér
formann. Á fyrsta fundi þing-
flokksins var Hannibal boð-
inn fram gegn Lúðvík Jóseps-
syni en Lúðvík var kjörinn.
Þeir Hannibal, Björn Jónsson
og Steingrímur Pálsson hættu
fljótlega að sækja fundi þing
flokksins en ekki leið á löngu
þar til Steingrímur sagði skil
ið við Hannibal og Björn og
tók sæti í þingflokknum á ný.
Rúmu ári siðar sögðu Hanni-
bal og Björn skilið við Alþýðu
bandalagið. Þeir höfðu gersam
lega glutrað niður þeirri stöðu
innan Alþýðubandalagsins, sem
skapazt hafði með kosninga-
sigri Hannibals í Reykjavík.
Þessir atburðir eru rifjaðir
upp hér, vegna þess, að margt
bendir til þess að sagan sé að
endurtaka sig þessa dagana.
Hinn óumdeilanlegi sigurvegari
þingkosninganna 13. júni sl.
var Hannibal Valdemarsson.
Kosningasigur hans á Vest-
fjörðum er nánast eimsdæmi í
Islenzkum stjómmálum. Þess
munu fá ef nokkur dæmi, að
stjórnmálamaður vinni slíkan
persónulegan sigur í kosning-
um hér. Þar við bætist, að
margra skoðun er, að fylgi það
sem F-listinn fékk í Reykja-
vik í þessum kosningum, hafi
að talsverðu leyti verið at-
kvæði fólks, sem vildi tryggja
Hannibal þingsetu og taldi ó-
víst að hann næði kosningu á
Vestfjörðum, sem fyrirfram
hlaut að teljast næsta ólíklegt
og raunar kraftaverk. Aðeins
rúmur hálfur mánuður er lið
inn frá kosningum. Hvemig
hefur sigurvegari kosninganna,
Hannibal Valdemarsson, not-
fært sér þennan sigur?
ÓLÝÐRÆÐISLEG ÖFL —
SAMEINING
í ummælum Hannibals Valde
marssonar að kosningum lokn
um vakti tvennt mesta athygli.
í fyrsta lagi lagði hann á-
herzlu á, að Alþýðubandalagið
vaeri ólýðræðislegur flokkur
og ólýðræðisleg öfl réðu þar
ferðinni. Hann lét jafnframt í
ljósi þá skoðun, að sú ábyrgð
hvíldi á herðum hinna lýðræð
issinnuðu stjórnmálaflokka að
sjá fyrir stjórn á máLefnum
lands og þjóðar. í öðru lagi
lagði hann þunga áherzlu á,
að eitt þeiirra mála, sem hann
hefði hvað mest rætt um í
kosningabaráttu sinni á Vest-
fjörðum, væri sameiningarmál
íð, en með því átti hann við
sameiningu lýðræðissinnaðra
jafnaðarmanna í einn flokk,
þ.e. sameiningu Alþýðuflokks
og Samtaka frjálslyndra og
vinstii manna. Ummæli Hanni
bals Valdemarssonar urðu ekki
skilin á annan veg en þann,
að hann mundi undir engum
kringumstæðum taka þátt í
stjómarsamistarfi með kommún
istum og að hann liti á sam-
einingu lýðræðissinnaðra jafn
- aðarmanna, sem þýðingar-
mesta hlutverk sitt að kosning
um loknum. Kosningasigurinn
tryggði Hannibal lykilstöðu í
íslenzkum stjómmálum. Stjóm
armyndun var nánast óhugs-
andi án hans og ósigur Al-
þýðuflokksins hlaut að skapa
grundvöll innan Alþýðuílokks-
in fyrir aameiningu.
SKJÓTX SKIPAST
VEÖUR 1 LOFTI
Það var við þessar að®tæð-
ur, sem Ólafur Jóhannesson
tók að sér stjómarmyndun
Að kosningum loknum var
það almenn skoðun að gera
yrði tilraun til þess að mynda
vinstri stjóm, stjórnarandstöðu
flokkanna, þó ekki væri nema
til þess að sá möguleiki hefði
verið kannaður ti'l þrautar. Um
mæli Hannibals bentu ekki til
þess, að líkur væru á því, áð
sú stjóm kæmist saman og i
ljósi þess var ekki óeðlilegt,
að formanni stærsta stjórnar-
andstöðuflokksins yrði falið að
gera þessa tilraun, enda þótt
hann og flokkur hans hefðu
beðið mikið áfall í kosning-
unum og í rauninni lilotið al-
varlega vantraustsyfirlýsingu
kjósenda.
En skjótt skipast veður í
lofti og það á ekki sízt við,
þegar Hannibai Valdemarsson
er annars vegar. Þessa dagana
er það mat hinna fróðustu
manna, að stjórnarmyndunar-
tilraun Ólafs Jóhannessonar
muni takast og vinstri stjóra
verði komin á laggirnar innan
tiðar. Þá hefur það í fyreta
lagi gerzt, að hinn vígreifi sig
urvegari kosninganna, Hanni-
bal Valdemarsson, hefur geng
ið til samstarfs í ríkisstjórn ís
lands við ólýðræðisleg öfl i
Alþýðubandalaginu og engum
dettur í hug að draga þá skoð
un hans í efa, að Alþýðubanda
laginu sé stjómað af ólýðræðis
Iegum öflum. Hann starfaði
með kommúnistum um 12 ára
skeið í Alþýðubandalaginu
og þekkir þá. Hannibal Valde-
marsson ætlar sem sagt að
taka þá ábyrgð á sínar herðar
að hleypa ólýðræðislegum öfl-
um til áhrifa við stjórn lands-
mála. f öðru lagi gerizt það,
að því tækifæri, sem nú er til
að sameina jafnaðarmenn í
einum flokki og mynda sterkan
verkalýðsflokk, sem mundi
verða stærxi flokkur en A1
þýðubandalagið með yfir 20
þúsund atkvæði á bak við
sig og 11 þingmenn, er kastað
á glæ. Þessu tækifæri er ekki
aðeins kastað á glæ nú heldur
er augljóst, að líkumar fyrir
slíkri sameiningu fara minnk
andi um leið og Samtök frjáls
lyndra em orðin aðili að vinstri
stjóm en Alþýðuflokkurinn er
í stjórnarandstöðu.
Þessu til andsvarS kunna
menn að segja, að Samtök
frjálslyndra og vinstri manna
hafi knúið það fram, að Al-
þýðuflokknum yrði boðin þátt
taka í viðræðunum um stjórn
armyndun. En til hvers var
það gert? Var það ekki einung
is til þess að skapa glundroða
Ólafur Jóhannesson, formaður
Framsóknarflokksins. Flokkur
hans tapaði 3000 atkvæðum í
kosningunum. Á hann að verða
forsætisráðherra?
innan Alþýðuflokksins í kjöl-
far hins mikla kosningaósig-
urs?
Það tókst að vissu marki, en
þó er ljóst, að Alþýðuflokkur
inn hefur snúið vöm upp í
sókn. Alþýðuflokkurinn bauð
fram viðræður um samein-
mgu, áður en stjórnarmyndun
kæmi til tals. Jafnvel þótt SVF
hefðu tjáð sig fús til viðræðna
við Alþýðuflokkinn, um sam-
einingu, en gengju um leið til
stjómarsamstarfs við Alþýðu-
bandalag og Framsóknarflokk
er ljóst, að slikt tilboð væri fyr-
irsláttur einn og gæti ekki leitt
til eins eða neins. En eins og
skýrt er frá í Morgunblaðinu
í dag hefur SFV einungis lagt
fram sýndartilboð um Scimein
ingarráð. Þar með er ábyrgðin
á áframhaldandi sundmngu lýð
ræðissinnaðra jafnaðarmanna
komin yfir á herðar Hanmi-
bals Valdemarssonar. Hann hef
ur brugðizt kosningaloforði
sínu við vestfirzka kjósendur,
og yfirlýst stefna SFV um, að
samtökin væru reiðubúin að
leggja sjálf sig niður til þess
að koma sameiningu á, rej'nist
innantóm orð, því að þegar
allt kemur ti’l alls, eru ráð-
herrastólarnir meira virði en
hið margyfirlýsta markmið um
sameiningu. En látum þetta
liggja á milli hluta. Það er
ekkert nýtt I sögunni að stjórn
málamaður gangi á bak orða
sinna og geri allt þveröfugt
við það, sem hann sagðist
mundi gera.
HVER Á AÐ MYNDA
VINSTRI STJÓRN?
í kosningunum hlaut Ólafur
Jóhannesson og flokkur hans,
Framsóknarflokkurinn alvar-
legt áfall og vantraust kjós-
enda. Framsóknarflokkurinn
bætti ekki við sig einu ein-
asta atkvæði frá kosningunum
1967, heldur tapaði hann þvert
á móti atkvæðum. Hann tap-
aði allri aukningunni og um
400 atkvæðum að auki. Til
þess að halda því hlutfalli, sem
Framsóknarflokkurinn fékk í
heildaratkvæðamagninu í þing
Hannibal Valdemarsson, sigur-
vegari þingkosninganna 1971.
Ætlar hann í stjóm með
„ólýðræðislegum“ öflum?
kosningunum 1967, hefði flokk
urinn þurft að bæta við sig
um 2500 atkvæðum, þannig að
raunverulegt tap hans nemur
um 3000 atkvæðum frá 1967.
Þetta er árangur flokks, sem
verið hefur í stjórnarandstöðu
frá 1958, og hefði samkvæmt
öllum venjulegum lögmálum
kosninga átt að auka fylgi sitt,
ekki sizt í kosningum eina og
þeim, sem nú fóru fram, þeg
ar hreyfingin var frá stjómar
flokkunum til stjórnarandstöðu
flokkanna.
í kjördæmi Ólafs Jóhannes-
sonar, formanns flokksins, tap
aði flokkurinn einu þingsæti.
f kjördæmi fyrrverandi for-
manns Framsóknarflokksins,
Eysteins Jónssonar, nam tap
Framsóknarflokksins hvorki
meira né minna en 9,3% frá
kosningunum 1967 og í kjör-
dæmi ritara flokksins, Stein-
gríms Hermannssonar, tapaði
flokkurixm 7,9% atkvæða frá
kosningunum 1967. Þessi kosn
ingaúrslit eru því ekki aðeins
áfall fyrir Framsóknarflokkinn
heldur sérstök vantraustsyfir-
lýsing kjósenda á forystumenn
Framsóknarflokksins. Kosninga
úrslitin sýna, að þeim er> ekki
treyst til forystuhlutverks í j
landsmálum. ' !
Gagnstætt þessari niðurstöðu !
fyrir Framsóknarflokkinn og '
forystumenn hans, hlutu Hanni [
bal Valdemarsson og samtök |
hans, sérstaka traustsyfirlýs- i
ingu kjósenda. Sjálfur vann j
hann stórsigur á Vestfjörðum I
og hlaut nær 25% atkvæða þar
og lagði tvo stjórnmálaflokka
í rúst í því kjördæmi, Alþýðu
flokkinn og Alþýðubandalagið.
Samtök hans, sem höfðu á sér
slíkan feigðarsvip fyrir kosn-
ingarnar að með fádæmum
var, hiutu 1 þrjá kjör-
dæmakosna þingmenn og
tvo uppbótarþingmenn til við
bótar. Nú virðist sigurvegari
kosninganna ætla að ganga inn
í ríkisstjórn undir forsæti.
manns, sem tapaði kosningun-
um. Það er auðvitað afskræm-
ing á kosningaúrslitunum, ef
samkomulag tekst um vinstri
stjórn, að hún verði mynduð
undir forsæti Ólafs Jóhannes-
sonar. Hana á auðvitað að
mynda undir forsæti Hannibals
Valdemarssonar. Þegar sam-
komulag hefur tekizt um
stjórnarmyndun væri eðli-
legt, að Ólafur Jóhannesson
skýrði forseta frá því og benti
honum jafnframt á, að fela
Hannibal Valdemarssyni að
mynda stjómina. Það væri í
samræmi við úrslit sjálfra
kosninganna. En samkvæmt
þeim fregnum, sem nú berast
úr herbúðum vinstristjórnar-
manna em ekki iikur á að þetta
gerist. Þvert á móti bendir allt
til þess, að þeir Hannibal og
Bjöm ætli endanlega að glutra
niður kosningasigri sínum og
samtaka sinna með því að
skriða inn í flatsæng með
Ólafíu á allt annan veg en sig-
urvegurum sæmir — og að
Hannibal ætli að verða utanrík-
isráðherra!!
I stuttu máli sagt verður
ekki annað séð en að sagan frá
1967 sé að endurtaka sig. Hinil
mikli baráttumaður, Hannibal
Valdemarsson, er enn einu
sinni búinn að vinná orustu
en á góðri leið með að tapa
stríðinu. Honum ætlar að tak-
ast á tveimur til þremur vikum
að glopra gersamlega niður
þeirri pólitisku stöðu, sem
kosningaúrslitin tryggðu hon-
um.
— StG.
TÆKNILEGAR
UPPLÝSINGAR
XDP 4.88 XDP 4.90 XDP 6.90
STOKKFJÖLDI 4 4 6
ROMTAK CM5 1.946 2.112 3.168
Hestöfl 68/4.500 75/4,500 106/4.000
HÁMARKSÁTAK . M/KG 12/2.200 13.3/2200 20.1/2.000
VER-ÐK) MJÖG HAGSTÆTT
BRÆÐURNIR ORMSSON%
Lágmúla 9. simi 38820