Morgunblaðið - 07.10.1971, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐtÐ, FIMMTUDAGUR 7. OKTÓBER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Reykjavik.
FramkvBemdastjóri Haraidur Sveinsson.
Rilatjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstraeti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 12,00 kr. eintakið.
STEFNAN MÖRKUÐ
T svo strjálbýlu landi sem
íslandi er alltaf miklum
örðugleikum háð að koma
upp og halda við sæmilega
tryggu akvegasambandi í
samræmi við kröfur tímans.
Þótt mikið hafi áunnizt á
undanförnum árum, eru enn
til byggðarlög, sem búa við
óviðunandi ástand í þessum
efnum og önnur, þar sem
mikilla endurbóta er þörf. En
þó svo sé, verður ekki fram-
hjá því komizt, að síðasti ára-
tugur markaði þáttaskil í
vegamálum íslendinga. Þá
var stefnan mörkuð, sem
fylgja ber, ef ekki á að verða
um afturför að ræða.
Grundvöllurinn að nýskip-
an vegamála var lagður með
vegalögunum frá 1963. Fram
að þeim tíma höfðu vegamál-
in verið tekin fyrir á Alþingi
til eins árs í senn og afgreidd,
án þess að nokkur heildarsýn
fengist yfir framkvæmdimar
á næstu árum. Nú var annar
háttur upp tekinn og ákveð-
ið að vinna að vegafram-
kvæmdum eftir fjögurra ára
áætlun í senn, sem þó skyldi
endurskoðuð á þriðja ári.
Með þessum hætti tókst að
korna á skipulegri vinnu-
brögðum en ella og árangurs-
ríkari. Auk þess fylgdi þess-
ari breyttu skipan sá kostur,
að íbúar byggðarlaganna
fengu vitneskju um, hvað
framundan væri í vegagerð,
sem beðið var eftir.
í annan stað var tekin upp
gerð landshlutaáætlana í
samgöngumálum. Riðið var á
vaðið á Vestfjörðum, en þar
var þörfin brýnust og verk-
efnin örðugust viðfangs, en
yfir langa og erfiða fjallvegi
að fara. Með hinni nýju vega-
gerð þar hefur tekizt að
tengja byggðarlögin betur
hvert öðru og aðstaðan í at-
vinnulegum sem félagslegum
efnum er allt önnur en áður.
Samgönguáætlun Aust-
fjarða var tekin á dagskrá
fyrir ári og hófust fram-
kvæmdir á þesisu sumri, en á
að ljúka á árinu 1975.
Snemma á sl. ári fól svo At-
vinnujöfnunarsjóður Efna-
hagsistofnuninni gerð Norð-
urlandsáætlunar í samgöngu-
málum og hefjast fram-
kvæmdir samkvæmt henni
þegar á næista sumri, ef sami
háttur verður á hafður sem
um framkvæmdaáætlun Aust
fjarða. Framundan eru svo
samgönguáætlanir Vestur-
og Suðurlands.
Þegar ofangreindum fram-
kvæmdum lýkur, verður að
ætla, að samgöngumál strjál-
býlisins séu komin í viðun-
andi horf. En það er mjög
brýnt einmitt nú, að íbúar
landsbyggðarinnar viti, hvað
framundan er í þessum efn-
um fyrir margra hluta sakir.
Samgöngumálin koma inn á
marga þætti daglegs lífs
bæði í átvinnulegu og félags-
legu tilliti og lausn ýmissa
sérstakra miála strjálbýlisins
svo sem í heilbrigðis- og
skólamálum veltur á fram-
vindu þeirra.
Erfiðasti hjallinn að baki
TtÆeð lagningu Keflavíkur-
■" vegar hófst nýr kapítuli
í sögu samgangna hér á landi.
Öll byrjun er erfið og eðli-
lega kostaði það nokkur átök
að koma því máli fram. Eftir
á sjá allir, að rétt var að far-
ið, og þess þurfti ekki lengi
að bíða, að framhald yrði
á hraðbrautarframkvæmdun-
um. Þannig er í vegaáætlun-
inni frá 1969—1972 ákveðið
að nífalda vegalengd þeirra
þjóðvega, sem teknir voru í
hraðbrautartölu, og verða
þeir í lok næsta árs 3,8% af
öllum þjóðvegum landsins.
Ná þær frá Elliðaám að Sel-
fossi annars vegar en að
Kollafirði hins vegar. Til
hraðbrautarframkvæmda við
Akureyri er varið 50 millj.
kr. á þessu ári.
Með þessum áfanga er erf-
iðasti hjallinn að baki í hrað-
brautarframkvæmdunum, því
að þær eru að sjálfsögðu dýr-
astar næst Reykjavik, þar
sem umferðarþunginn er
mestur. Næst liggur fyrir að
leggja olíumöl á Vestur- og
Norðurlandsleiðinni og verð-
ur að ætla, að ríkisstjórnin
sjái sér fært að halda þeim
framkvæmdum áfram, en láti
ekki þráðinn niður falla. Var-
anlegt slitlag á helztu þjóð-
vegum landsins er áð sjálf-
sögðu það, sem koma skal, og
borgar sig upp á fáum árum
með minna viðhaldi þjóð-
vega og minna sliti á bílum.
Sé litið yfir framlög til
vegamála síðustu 15 árin,
kemur í ljós, að þau hafa
margfaldazt. Þannig lætur
nærri, að á fimm ára tímabil-
inu frá 1968—1972 sé varið
jafnmiklu fé á föstu verðlagi
til vegamála og á næstu 10
árum á undan. Sé miðað við
síðasta ár vinstri stjórnarinn-
ar gömlu 1958 er munurinn
enn meiri. Þannig voru fram-
kvæmdirnar 1970 nær þrefalt
meiri en 1958 og rúmlega
fjórfalt meiri á yfirstandandi
ári. Allt segir þetta sír.a
sögu um þau stórátök, sem
unnin hafa verið á síðustu
Pentagon-skj ölin
Byrjun Víet-
namstríðsins
GREINAR þær, sem hafa
birzt í Washington Post og
New York Times um leyni-
skjölin úr Iandvarnaráðu-
neytinu síðan banninu við
birtingu þeirra var aflétt,
hafa fá ný stórkostleg sann-
indi fram að færa. Upplýs-
ingarnar lýsa viðhorfi land-
varnaráðuneytisins til stríðs
ins. Önnur viðhorf koma
fram í skjölum, sem ekki
hafa verið birt, svo sem í
skjölum Hvíta hússins og
utanríkisráðuneytisins. í
heild gefa skjölin góða mynd
af þróun Víetnam-stríðsins,
en upplýsingarnar eiga fyrst
og fremst erindi til sagn-
fræðinga.
Ýmsar kunnar staðreyndir
eru staðfestar í leyniskjölunum
eins og fram kemur í ítarlegri
yfirlitsigrein í tímaritinu News-
week um efni þeirra. Athafnir
bandarískra stjórnvalda hafa
jafnan átt rætur að rekja til
þeirrar sannfæringar, að það
Fyrsta grein
varðaði brýna þjóðarhagsmuni
Bandarikjanna að bjarga Suð-
ur-Víetnam frá yfirráðum
kommúnista. Um það bil sem
stjóm Kennedys tók við völd-
um, varð það sannfæring
bandarískra stjórnvalda, að
Bandaríkin mættu aldrei sem
voldugasta ríki heims hika við
að standa við skuldbindingar
sinar. Grundvallarmarkmiðið
var alltaf hið sama, aðeins var
reynt að breyta um aðferðir og
leiðrétta fyrri mistök. Afleið-
ingin yarð sú að hlutdeild
Bandaríkjamanna í striðsrekstr
inum jókst stöðugt og náði
þessi stigmögnun hámarki á ár
unum 1965 til 1968.
* HO HAFNAÐ
Greinaskriíunuim um leyni-
skýrslurnar er nú lokið, og
hafa þá verið birtar uppljóstr-
anir um allt tímabilið frá
stjórnardögum Harry S. Tru-
mans til síðustu valdadaga
Lyndon B. Johnsons. Skjölin
frá Truman-tímanum sýna
hvernig þær skoðanir urðu til,
sem mótuðu afstöðu banda-
riskra stjórnvalda æ síðan: s'ú
sannfæring að það varðaði
bandaríska þjóðarhagsmuni að
koma í veg fyrir að kommúnist-
ar næðu yfirráðum í Suður-Viet
nam og dóminó-kenningin svo-
kallaða þess efnis, að næðu
kommúnistar þessu markmiði í
Suður-Víetnam, mundi sagan
endurtaka sig um alla Suðaust-
ur-Asíu.
Þær upplýsingar frá þessum
tima, sem vekja hvað mesta at-
hygli, sýna að bandarísk
stjórnvöld hafi margoft vísað á
bug hjálparbeiðnum frá Ho
Chi Minh rétt eftir síðari heims
styrjöldina. Skjölin segja, að
Ho hafi lagt fram þá undar-
legu beiðni að staða Víetnam
yrði sú hin sama og Filipps-
eyja, það er að segja að land-
ið nyti bandarískrar verndar í
óákveðinn tíma og fengi siðan
sjálfstæði Bandaríkjastjóm
virti að vettugi átta orðsend-
ingar á fyrstu sex mánuðunum
eftir síðari heimsstyrjöldina, að
því er skjölin segja. Þess vegna
féllst Ho á það 1946 að veldi
Frakka í Víetnam yirði endur-
reist og var fús að samþykkja
að þeir héldu völdum sinum í
fimm ár. Bandariíkin lögðust í
fyrstu gegn endurreisn ný-
lenduveldis Frakka, en lögðust
sífellt meir á sveif með Frðkk-
um. 1 skjölunum segir, að
Bandarikjamenn hefðu í þess
stað getað stuðlað að þvi, að
Ho tæki að sér svipað hlutverk
í Asíu og Tító í Evrópu.
Afstaða Bandarikjanna var
þó lengi vel tvíræð, en í febrú-
ar 1950 kömst Þjóðaröryggis
ráðið að þeirri niðurstöðu, „að
útvikkun yfirráða kommúnista
í Kina jafngilti alvarlegum póli
tískum ósigri fyrir okkur. Ef
Suðaustur-Asía fellur einnig
undir yfirráð kommúnista jafn
gildir það stórfelldri pólitískri
uppgjöf okkar, og afleiðing-
anna mun gæta hvarvetna í
heiminum, einkum í Miðaustur-
löndum og í Ástralíu, sem kærn
ist I aivarlega hættu. „Dómínó-
kenningin kom betur fram í
öðru áliti, sem Þjóðaröryggis-
ráðið gerði tveimur árum síðar
þegar Kóreustríðið stóð sem
hæst.
Bandarískir hermenn stíga á land í Víetnam.
árum. En þar með er ekki
sagt, að nú megi láta deigan
síga. Fyrir næsta Alþingi
liggur að semja vegaáætlun
fyrir árin 1972—1976 ag þess
verður að vænta, að ríkis-
stjórnin sjái sér fært að halda
þeirri stefnu stórhugar í
vegamálum, sem mörkuð var
aif fyrirrennurum hennar.
Meðan annað kemur ekki í
ljós, verður að trúa því, að
orð Hannibals Valdimarsson-
ar, samgönguráðherra, í Tím-
anum 28. sept. sl. um hið
gagnstæða hafi verið á mis-
skilningi eða vanþekkingu
byggð og að hann komiz t
að annarri niðurstöðu, þegar
hann gefur sér tíma til að at-
huga málin.