Morgunblaðið - 08.01.1972, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1972
Skipstjórnar-
og* vélstjóraefni
FRÁ fyrri hluta nítjándu aldar
og allt fram á þennan dag hefur
það verið viðurtekin regla, að
menn ynnu sig upp á togurum
frá því fyrst að vera viðvaning-
ar, þar næst hásetar, þá stýri-
menn og loks skipstjórar. Nútírna
togarafloti þarfnast þess, að
menn læri örar og með öðrum
hætti að nokkru leyti en gerðist
áður fyrr. Togarmaður nútímans
þarf að vísu enn að læra um borð
og öðlast þrek og þekkingu, sem
ekki fæst nema í raunhæfu sbaTfi,
en hann þarf líka að tileinka sér
bókþekkingu og hana ekki litla.
Togarmenn nútímans krefjast
margra annarra hluta en togara
menn fyrri tíðar kröfðust. Áður
fyrr átti togaramaður fárra kosta
völ. Hann varð að taka starfið
eða svelta. Nú velja menn starfið
og það sem meira er skipin, sem
þeir fara á, eru tæknilega full-
komin og krefjast þekkingar og
að vinna sig upp á þessum skip-
um er eins mikils virði og í
hverju öðru starfi í landi. Launin
eru góð og skipin eru orðin það
vel búin, að þau standast hverja
raun að heita má og veita mann-
skapnum þau þægindi, sem beít
verður á kosið miðað við aðstæð-
ur. Ekki má heldur gleyma því
að sjómennskunni fylgja alltaf
nokkur ævintýr, sem hljóta að
iaða unga menn að starfinu. Það
hefur verið rekinn mjög lítill
áróðui' fyrii' þessum atvinnuvegi,
en það er ekkert vafamál að í
framtíðinni hlýtur hann að laða
að sér unga menn.
Nú hefur verið stofnað til sér-
staks náms fyriir unga menn,
sem ætla sér ákveðið að verða
skipstjórnarmenn líkt og ger-
ist á verzlunarflotanum eða
flota hennar hátignar Breta-
drottningar. Þarna má segja
að menn verði kadettar í
hernum. Bæði í Hull og Gríms-
bæ hefur verið komið á fót slík-
um námskeiðum fyriir unga menn
og þessi þjálfun hefur þegar drag
ið að sér menn og skólinn er
mjög sniðinn eftir skóla verzlun
arflotans. Þar á það sama við
um skipstjórnarmenn og vél-
stjórá, að þeir fá hvorir tveggja
æfingu undir sitt starf. Skólinn
er ætlaður fyrir menn á aldrin-
um 16—19 ára fyrir dekkmenn og
yfir 16 ára aldur fyrir vélstjóra-
efni.
Foringjaefnum er ætlaður styrk
ur að upphæð 300 sterlingspund
(63 þúsund krónur) og þeim er
ætlað pláss um borð í einhverj-
um af hinum nýjustu skuttogur-
um. Það er gert ráð fyrir að það
þurfi að ætla tveimur foringja-
efnum pláss um borð í hverjum
skuttogara, 9em Bretar eiga nú.
Eftir sex til átta vikna nám-
skeið á sjómannaskóla í landi er
foringjaefnunum ætlað að fara
til sjós. Æfingatíminn er eitthvað
styttur fyrir nemendur með
menntaskólapróf. Hinum þriggja
ára námstíma er skipt milli raun
Þetta er nýi sjómannaskólinn þeirra í Fleetwood
hæfrar kennslu um borð og
kennslu í landi og í lok námstim
ans gangast þessir nemendur und
ir próf, sem jafngildÍT stýri-
mannsprófi, og þegar hann svo
hefur lokið þessu lokaprófi, er
hann örugigur með pláss og fram
tíð hans er tryggð sem skip-
stjórnarmanns, ef hann stendur
sig.
Þetta foringjaefnanám gefur
ungum mönnum og framagjörn-
um tækifæri til að komast fyrr
áfram en undir venjulegum kring
umstæðum. í þetta nám fara ekki
aðrir en þeir, sem telja sig til
foringja fallna, og þeir læra sér-
staklega að verða skipstjórnar-
menn. Um vélstjóranámið gildir
að mestu það sama og námið til
skipstjómar, þar er um að i'æða
nám bæði til sjós og lands.
Eins og alkunna er fara ungir
menn oftast til sjós óráðnir í því,
hver framtíðin verði. Þegar ungi
maðurinn hefur verið svo og svo
lengi um borð í fiskiskipinu, fer
hann að gera það upp við sig,
hvort hann eigi að fara í skólann
eða ekki. Það gæti verið ráð, að
hvetja unga menn til að ganga að
námi til skipstjórnar eða vél-
gæzlu eins og hverju öðru námi,
sem þeir læra í landi. Nemand-
inn fylgist þá strax betur með öll
um hlutum, sem honum kunna
að giagni að koma og gengur að
þessu eftir fyrir fram gerðri
áætlun en ekki hendingu, eins og
oft hefur viljað brenna við.

;Vý;Á
■
k , ■■
^ ís

Kennsla í landi
SJÓMANNASÍÐA
I UMSJÁ ÁSGEIRS JAKOBSSONAR
Upphaf nútíma hring-
nótaveiða hérlendis
Herpinótaveiði með þeim
hætti, sem nú tíðkast, að nót-
inni er kastað frá sjálfu veiði-
skipinu en ekki úr nótabátum,
eins og fyrrum var, hefur líkast
til fyrst verið reynd af Karli
Friðrikssyni, 1939. Karl Friðriks
son er þekktur maður nyrðra og
viða um land við sjávarsíðuna.
Hann hefur fitjað upp á mörgu
um dagana og er sífellt s' útfuli-
ur af nýjum hugmyndum. Und-
anfarin ár hefur Karl ver-
ið verkstjóri hjá Útgerðarfélagi
Akureyringa en nú er hann orð
inn matsmaður.
Karl gerði tilraun með
að kasta . nót frá veiðisk'pitru
sjálfu vorið 1939, eins og stað-
fest er í vottorði Ingólfs Jons-
sonar hér á eftir.
Ekki fékk Karl neina aðstoð
af hálfu hins opinbera við þess-
ar tilraunir, þó að þær gæfu
greinilega góða raun. Þegar
Karl sótti um styrkinn tók
hann saman eftirfarandi rök
semdir;
1) Aðferðin sparar mannahaid
um helming og eykur þar af ieið
andi hlutinn.
2) Mikill léttir er að því fyr-
ir mannskapinn að vélaafiið er
notað til að kasta nótinni, í stað
þess að henni sé róið út úr
snurpubátum. Auk þessa er of;
erfitt að ferðast með snurpu-
bata.
3) Dekkspilið er notað til að
snurpa saman nótina i stað
mannafls og handspils, þeg-
ar veiit er með snurpubátum.
4) Fækkun manna á bátunum,
hefur í för með sér bætta heil-
brigðisháttu. Það er óhollt að
hrúga jafn mörgum mönnum i
lúkar og gert er, svo að stund-
um verða að vera tveir menn i
hverri koju.
5) Þessi aðferð æ'ti að auð-
velda mönnum að veiða síid á
hafi úti.
Ekki dugðu Karli þessar rök-
semdir og féil þessi nýbreytni,
sem síðar olli hreinni byltingu i
síldveiðum, niður í fjölda ára,
svo sem kunnugt er.
Vottorð það, sem Ingóifur
Jónsson, lögfræðingur, gáí Karli
er svohljóðandi:
4. desember 1963.
„Vorið 1939 gerðist ég stai ts-
maður hjá Óskari sái. Halidórs-
Karl Friðriksson.
syni útgerðarmanni, og vann
hjá honum, sem fulltrúi hans í
næstu 5 ár. Mér er það minms-
stætt að sumarið 1939 gerði Karl
Friðriksson frá Akureyri út
m.b. Marz, um 10 smál. að stærð,
á reknet og lagði upp hjá Óskari
á síldarsöltunarstöð hans undir
Bökkum á Siglufirði. Karli kom
til hugar að reyna síldveiði með
hringnót þetta sumar, enda
hafði hann tveimur árum áður
reynt þá veiðiaðferð á Eyjafirði.
Hásetar hans á Marz höfðu svo
mikla ótrú á þessu, að þeir
vildu ekki taka þátt í tilraun-
inni, en lofuðu að bíða nokkra
daga meðan tiiraunin væri gerð.
Karl hafði útbúið hringnót sem
var 19% faðmur á dýpt og 96
faðma 16ng. Fór hann til tilraun
arinnar ásamt tveimur mönnum,
vélstjóra og formanni. Hann var
3 daga við þessa tilraun og fékk
30 tunnur fyrsta daginn i einu
kasti og 90 tunnur síðan líka í
einu kasti. Sildina lagði hann
upp hjá Óskari Halldórs-
syni. Til þess að missa ekki há-
setana varð hann þó að hætta
frekari tilraunum, sem að áliti
okkar Óskars höfðu þó sýnt, að
framtíð hlaut að vera i pessari
veiðiaðferð. Ég var þess mjög
hvetjandi að tilraunum yrði
haldið áfram, því að ég hafði ein
mitt árið áður fengið í hendur
mínar bækling, gefinn út af fiski
málaráðuneyti Bandaríkjanna
um hringnótaveiðar. En ekki
þekkti Karl þessa bók og var
hringnótin algerlega hugmynd
hans.
Mér er vel kunnugt um það,
að Karl hefur langa reynslu við
alls konar veiðiaðferðir og var
um langt skeið brautryðjandi
við Eyjafjörð um tilraunir með
veiðarfæri, sem hann sjálfur
breytti og fann upp.“
Malsveinor fiskiskipum
Fundur verður haldinn að Lindargötu 9 uppi,
laugardaginn 8 janúar kl. 2.
Fundarefni: Samningarnir.
Stjórnin.