Morgunblaðið - 08.01.1972, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1972
Dr. Guðmundur Magnússon prófessor:
V í sitölutölví si
og nefskattar

NÝLEGA hefur verið gengið frá
samningum um kaup og kjör
af aðiljum vinnumarkaðarins fyr
ir næsta tveggja ára tímabil.
Einnig hafa nýlega verið lögð
fram á Alþingi frumvörp, sem
fela í sér mikla breytingu á skatt
kerfinu. Jafnframt tengjast þess-
ar skattbreytingar afgreiðslu
hallalausra f járlaga.
Komið hefur fram, að sitt sýn-
ist hverjum um skattafrumvörp-
in, en eðlilegt er, að hinn al-
menni launþegi líti á allt i senn
— hina nýgerðu samninga,
breytta skattatilhögun, minnkað-
ar niðurgreiðslur og áhrif þess-
ara aðgerða á kaupgjaldsvísitöl-
una og þar með á kaupið — því
það sem skiptir mestu máli er
raunvirði ráðstöfunartekna
(tekna eftir skatt).
Viðurkennt mun af flestum, að
það vísitölukerfi, sem við búum
113 —
voru niðurgreiðslur auknar veru
lega við setningu verðstöðvunar-
laganna á sínum tíma. Það láir
því enginn fjármálaráðherra, að
hann skuli vilja draga úr niður-
greiðslum, eða a.m.k. hafa hem-
il á aukningu þeirra, einkum þar
sem æ dýrara verður að greiða
niður hvert stig og finna vörur
til að greiða niður, svo eitthvað
muni um niðurgreiðslurnar. Kom
ið hefur fram, að rikisstjórnin
hyggst nota það svigrúm, sem
skapazt við afnám nefskatta (al-
menns tryggingarsjóðsiðgjalds
og sjúkrasamlagsgjalds) til að
draga úr niðurgreiðslum (eða
mæta óorðnum hækkunum að
hluta).
Nefskattamir jafngilda 4,2 stig
um í kaupgreiðsluvísitölunni, en
0,48 stig munu hafa verið greidd
niður í des. sl. í útreikningum
þeim, sem fjármálaráðherra
2. Að meta áhrif skattbreyting-
arinnar á meðaltekjur i landinu.
Það vandamál, sem um er að
ræða, er samsvarandi því, að skó
tegund, sem væri í vísitölunni,
hyrfi af markaðnum. Eðlilegast
væri þá að taka aðra skótegund
inn í vísitöluna í staðinn — eins
og reyndar er gert í slíkum til-
vikum. Þar sem samkomulag
var hins vegar um það á sínum
tíma milli vinnuveitenda og laun
þega, að tekjuskattur og tekju-
útsvar skyldu ekki vera í vísi-
tölugrunninum en hins vegar nef
skattar og söluskattur, kemur
einnig til greina að fella nef-
skattana úr í grunninum og
þyngja vægi annarra liða vísitöl-
unnar, þannig að hún verði ó-
breytt.
Hugsum okkur hliðstæðu við
fyrirhugaðar ráðstafanir rikis-
stjórnarinnar. Hægt er að lækka
1. niynd: Kaupgreiðsluvísitalan, ef lækkun niðurgreiðslna samsvarar afnámi nefskatta (22 þús.
kr. fyrir hjón með 2 börn).
við, hafi marga ókosti, en laun-
þegar hafa þó talið vísitölubind-
ingu launa þá haldbeztu tryigg-
iingu kaupmáttar, sem kostur er
S — og það vissulega með tais-
verðum rétti.
í þeim skrifum, sem hér fara
S eftir, er ekki tekin afstaða tiJ
vísitölukerfisins sem slíks, held-
ur skal einungis bent á hvaða
álhrif fyrirhugaðar skattbreyting
ar og lækkun niðurgreiðslna
hafa á kaup og kjör í því kerfi,
sem við búum við.
SAMBAND KAUPGJALDS
OG VÍSITÖLU
Til þess að lesendur geti átt-
að sig betur á því, hvað er að
gerast, er rétt að benda á nokk-
ur atriði í sambandi við vísitölu-
bundin laun.
1 samningum Alþýðusambands
Islands og Vinnuveitendasam-
bands íslands er (m.a.) samið
uim ákveðin grunnlaun og verð-
iagsuppbót á þriggja mánaða
fresti skv. nánar tilteknum regl-
um. Miðast kaupgjaldsvísitalan
við vásitölu framfærslukostnað-
ar næstliðins mánaðar með nokkr
um breytingum.
Eins og öllum er kunnugt, ekki
slzt bændum og húsmæðrum,
studdist við, þegar hann útskýrði
skattbreytinguna fyrirhuguðu,
reiknaði hann með hækkun nef-
skatta í núgildandi kerfi úr 14
þús. fyrir hjón með 2 börn í 22
þús. Því verður að reikna með
hækkun vísitölunnar um 2 stig
af þeim sökum, þannig að nef-
skattar hefðu numið samtals um
6 vísitölustigum (ef ekki hefðu
komið til auknar niðurgreiðslur).
Kaupgreiðsluvísitalan er nú
108,37 stig miðað við grunn 100
þann 1. júní 1970.
Hér er talað um brúttótap
neytenda, en hvert vísitölustig
jafngildir 1% hækkun á grunn-
laun. Nettótap neytenda mun
reiknað út hér á eftir, en það fæst
með því að taka tillit til skatt-
breytingarinnar í heild og lækk-
unar niðurgreiðslna.
Tekið skal fram, að kaupiags-
nefnd úrskurðar, hvernig tekið
skuli á afnámi nefskatta í fram-
færsiuvísitöliinni, en rök hníga
að því, að gera eigi annað af
tvennu:
1. Að fella nefskattana úr
grunni vísitölunnar og láta hana
þar með vera óbreytta, að öðru
jöfnu.
vísitöluna með því að minnka
söluskatt (eða greiða hann nið-
ur), en hækka beina skatta á
móti: En hver getur haldið því
fram, að maður sé betur settur,
ef hann greiðir 20 þúsund í sölu-
skatt (í vöruverði) og 50 þúsund
í aðra skatta en ef hann greiðir
10 þúsund í söluskatt og 60 þús-
und í aðra skatta? Það, sem er
gefið með annarri hendinni, er
tekið aftur með hinni.
VF.GNA VÍSITOHIHÆKKIINAIl
rAdstofunar>
TEKJUR
416 ftCS. KR.
.. 600..
-.400-.
• * so# • •
SKATTCR AF HÆKKUV
. ^.......
SKATTAR
Brúttí.
», te&jnr
I Þfe. kr
•■I0*..
rAdstöfcnar-
TEKJIJR
443 ÞCS. KR.
SKATTAR
A) GILDANDI KERFI
B) BREYTT KERFI
2. mynd: Sanianburður á brúttótékjum annars vegar og ráðstöf-
unartekjum hins vegar. Hjón með 2 böm og 550 þús. kr. í
brúttótekjur að óbrenglaðri vísitölu. Lækkun niðurgreiðslna sein
nemur afnámi nefskatta. Skatt greiðslur samkvæmt töflu fjár-
málaráðherra.
Dæmi:
1. Ef nefskattar eru felldir úr
grunni vísitölunnar og ekkert
kemur í staðinn, mundi skerð-
ing á kaupi skv. forsendum íjár-
máiaráðherra nema um 6 vísi-
tölustigum, eða 33 þúsund krón-
um á ári á 550 þúsund • króna
brúttótekjur. Þetta jafngildir að
sjálfsögðu um 6% brúttótekna,
en um 7% nettótekna (ráðstöfun-
artekna, eða tekna eftir skatt).
2. Sé hins vegar reynt að meta
áhrif skattbreytingarinnar og
lækíkun niðurgreiðslna í heild og
athugað, að hve miklu leyti þetta
vegur upp á móti þvi að sleppa
við að greiða 22 þúsund í nef-
skatta (hjón með tvö börn, eða
ekki fjarri visitölufjölskyldunni),
verður eftirfarandi uppi á ten-
ingnum:
a) Núgildandi kerfi (allar töl-
ur teknar úr töflu fjármálaráð-
herra, eftir því sem kostur er):
Brúttótekjur 550 þús.
Kauphækkun v. hækkunar nef-
sk. og lækk. niðurgr. 33 þús.
Samtals 583 þús.
Skattar 118 þús. (þar af 11
þús. vegna 33 þús kr. hæklk.).
Ráðstöfunartekjur 465 þús.
b) Breytt kerfd, skv. frumvörp
um ríkisstjórnarinnar:
Brúttótekjur 550 þús.
Skattar 107 þús.
Ráðstöfunartekjur 443 þús.
Mismunur á a) og b) 465443
= 22 þús. kr. á ári.
Greiða verður sama vöruverð
í báðum tilvikum og ráðstöfun-
artekjur eru 22 þús. kr. lægri
með fyrirhuguðum aðgerðum
ríkisstjórnarinnar en verða
mundi í gildandi kerfi. Þetta
ja'fngildir í dæminu um 5% ráð-
stöfunartekna og 4% brúttótekna
á ári.
Niðurstaða er útskýrð í 2.
mynd.
Þess má geta, að skv. nýút-
komnu hefti Hagtíðinda, þar sem
birtar eru tölur um brúttótekjur
kvæntra karla 25—66 ára á árinu
1970, kemur í ljós, að meðaltekj-
ur voru um 431 þús. kr. Með
25% hækkun verður þetta um
3. mynd: Meðaitekjur kvæntra karla 25—66 ára og fjöldi fram-
teljanda árið 1970. (Heimild Hagtíðindi, nr. 11. nóv. 1971, bls. 218)
540 þús. krónur 1971, en hækk-
unin 1969—1970 var á meðallaun
um um 27,5%. Þess vegna er
ekki óraunhæft að reikna með
um 550 þús. kr. í brúttótekjur,
eins og gert hefur verið hér að
framan. Skipting meðaltekna ár-
ið 1970 er sýnd á 3. mynd.
Af línuritinu má reikna út, að
í 85% tilvika voru meðaltekj-
ur starfshópanna á bilinu 300—
599 þús. kr. árið 1970. Þvi er
verulegar líkur fyrir því, að 85%
meðaltekna hafi verið á bilinu
375—750 þús. árið 1971. (Þetta eru
meðaltekjur. Sé reiknað beint,
hversu margir voru með meira
en 250 þús. kr. í brúttótekjur
árið 1970 voru það 34.014 eða
86,4% framteljanda).
Skipting meðaltekna er athygl-
isverð m.a. vegna þess, að skv.
töflu fjármálaráðherra á hið
eldra og nýrra kerfi að vega salt
við um 550 þús. króna brúttótekj-
um fyrir 'hjón með tvö börn. Hér
hefur verið. sýnt fram á, að þótt
allt annað sé rétt, verða bæði
brúttótekjur og ráðstöfunartekj-
ur minni vdð skattbreytinguna en
ella hefði orðið vegna vísitölu-
áhrifanna.
Lokaorð:
Gera má þá athugasemd við
útreikningana, að ekki hafi verið
sýnt, hver útkoman sé fyirir
aðra en þá, sem eru með 550 þús-
und króna brúttótekjur á ári.
Mér reiknast svo til, að í heild
sé skattbreytingin til bóta aðeins
fyrir þá, sem verða með minni
brúttótekjur en 375—400 þúsund
krónur og eins og áður er sagt,
eyðist 4% kjarabótin við 550 þús
und króna brúttótekjur og við
hærri tekjur er nettótap. Búast
má við, að yfir 85% allra kvæntra
karla á aldrinum 25—66 ára komi
til með að hafa 375 þús. kr.
brúttótekjur eða meira á árinu
1972, þannig að ætla má, að þessi
atriði varði allan þorra vinnandi
manna i landinu, þótt aliir hafi
ekki vísitölubundna kjarasamn-
inga.
Til þess að gera samanburðinn
ekki of flókinn, hefur ekki ver-
ið tekið tillát til ýmiissa atriða sem
fjármálaráðherra sleppir í út-
reikningum sínum og hafa áhrif
á rauntekjur launþega, t.d. hækk
un fasteignamatsins og þar með
hækkun tekna af leigu í eigin
húsnæði, þess að verðlagsbætur
koma alltaf eftir á og skattvísi-
talan virðist vanreiknuð hjá fjár
málaráðherra í samanburðinum
o.s.frv. Jafnvel þótt slíkum mik-
ilvægum atriðum sé sleppt og
samanburður fjármálaráðherra
notaður, eins langt og hægt er
— og meira að segja gert ráð
fyrir sköttum af auknum tekj-
um — fæst sú niðurstaða fyrir
þá, sem eru með meðaltekjur að
þeir fá 5% minni ráðstöfunartekj
ur (tekjur eftir skatt), en ella,
jafnvel þótt tekið sé tillit til
skattabreytingarinnar.