Morgunblaðið - 13.01.1972, Blaðsíða 5

MÖRGÍJNBLÁÐIÓ, FÍMMTliDÁGUR 13. JANÚAR 1972
5
Á að „sjanghæa66
bargesti um borð?
I STJÓRNARBLAÐI um daginn
birlist svohljóðandi frétt með
stríðsfréttaletri:
„Möguleikar á að 36 skuttog-
arar bætist i fioia Islendinga á
næstu 3 árum. Búið að semja um
kaup á 22 skiittogurum og verið
að kanna smíði allt að 14 skipum
til viðbótar.“
Þegar ráðgert var að endur-
nýja togaraflotann með 10—12
skipum, sem kæmu á árinu 1971"|
’72, fögnuðu þeir, sem vilja efla
sjávarútveg með jákvæðum
hætti. Þetta voru meir en tíma-
bær skipakaup og viðráðanleg.
Jafnframt þessu vonuðu menn
að snúizt yrði snarlega við að
endurbæta löndunarkerfið og
alia meðferð fisksins við land og
þá ekki sízt aðstöðuna í fisk-
vinnslustöðvunum.
Nú vakna menn upp við þá
óhugnanlegu staðreynd að verða
að fara að berjast gegn togurum
jafnákaft og þeir börðust fyrir
þeim áður. Það er allt ýmist í
ökla eða eyra hjá okkur. Fyrri
stjórnvöld vildu láta sér hægt,
að margra dómi helzt til hægt, í
að kaupa nýja gerð togara, sem
var að þróast og enn er reyndar
á þróunarstigi. Sömu menn vildu
einnig fullnýta síldarflotann, ef
kostur væri til togveiða, þar sem
harnn var þá nýr, áður en keypt
væru önnur skip, sem gerðu
hann máski óvirkan að verulegu
leyti.
Nú hefur verið söðlað yfir og
heldur hressilega.
SJÁLFVIRKA KERFIÐ
í stjómarsáttmálanum fræga
eru gefnar yfirlýsingar um stór-
aukna fjárfestingu á nær ölium
sviðum þjóðarbúsins, samfara
stóraukinni kaupgetu almenin-
ings, með hækkuðu kaupgjaldi
auk þess að stytta stórlega
vinnutímann. Við virðumst nú
hafa náð þeim æskilega áfanga í
lífi einnar þjóðar, að allir geta
fengið allt. Nú er það dæmi út
af fyrir sig, sem einstaklingur-
inn þekkir ekki, en yfirlýsinga-
stjórnin greinilega, að sá, sem
fjárfestir eins og gjaldþolið leyf-
ir og meira en það, geti jafn-
framt aukið við sig kaup og stytt
vinnutíma sinn og aukið persónu
lega eyðslu. En stjórnin lumar á
ráði og það ráð á vomandi eftir
að koma einstaklingnum að not-
um ekki síður en þjóðinni allri:
Sá sem byggir hækkar við sjálf-
an sig kaupið, þá getur hann
staðið straum af víxlunum. Ein-
faldara getur það ekki verið.
Undir svona kerfi er allt hægt
að gera, og í stjórnarblaðinu les-
um við því um þessa viðbótar-
fjárfestingu — byggja skal og
kaupa alls 36 togara á 2-3 árum
fyrir hálfan íjórða milljarð eða
svo. —
En það ó að gera meira í sjáv-
arútveginum á þessum 2-3 árum.
Allar skipasmíðaistöðvar landsins
eru með verkefni i bátasmíðum
næstu 2 árin.
Mig minnir að á stokkunum
séu í ár einir 47 bátar og 50 eigi
að smíða næsta ár. í þessum
flota er sjálfsagt um 2-3 millj-
arða fjárfestingu að ræða. Til
viðbótar áætlaðri fjárfestingu í
fiskiflotanum, bæði bátum og
togurum, stendur einnig mikið
til í landi. Hraðfrystihúsamenn
segja réttilega, að ekki verði
lengur komizt hjá kössun fisks-
ins við löndun og stórfelldar end
urbætur þurfi að gera á geymslu
rými og vinnsluaðstöðu fisk-
vinnsiustöðva og frystihúsa og
nefna til 8— 900 milljónir.
Vitaskuld eru þau atriði fjölda
mörg, sem fjalla þarf um, þegar
um jafnstórfelldar framkvæmd-
ir í einni atvinnugrein er að
ræða og hér hefur verið nefnt,
en það eru einkum tvö megin-
alriðantia, sem iiér vex’Sur drep-
ið á. sem sagt, livernig á að
manna nýja flotann og Iivernig
aðstaða er honum búin.
36 togarar þurfa 550—600
menn um borð miðað við það
sem nú er, en í rauninni þyrfti
þrjár skipshafnir á hver tvö
skip, ef einhvern tímann skyldi
verða horfið frá því úrelta fyrir-
komulagi að hvíla alltaf skipin
um leið og skipshafnirnar. Ef vel
væri ættu þessu nýju og dýru
skip aldrei að stanza stundinni
lengur við land, nema rétt á með
an verið væri að rífa upp úr
þeim og það ætti að ganga rösk-
lega. En fyrst er nú að ná sam-
an einrni skipshöfn á hvert þess-
ara skipa, áður en menn fara að
láta sig dreyma um fólk til skipt
anna á þau.
Bátaflotinn, sem koma skal á
sama tímabili og togararnir þarf
til sín 7-800 menn. Sá floti, sem
kemur næstu tvö árin, þarf því
13-1400 sjómenn. Hin aukna sókn
kallar vitaskuld á aukið fisk
unni að dæma að búast við
neinni stökkbreytingu í því efni,
að menn fari að hrúgast til sjós
úr öðrum stéttum, þó að skipum
fjölgi, enda virðist ekki eiga að
rýra möguleika neinna annarra
stétta. Auk þess sem menn úr
öðrum stéttum ganga heldur at-
vinnulausir en fara til sjós.
Kannski á að gera innrás á Hót-
el Sögu á laúgardagskvöldum og
sjanghæa mannskapinn um
borð? Það gæti svo sem verið
nógu gaman að sjá þær aðferðir,
en ég hef ekki trú á afköstumum
hjá flotanum — (og afköst þurf
um við einmitt mikil á nýju skip
unum) — ef það á skyndilega að
manna hann með óvönu fólki.
Sjómennska er fag, sem tekur
tíma að læra og venjast.
FÆST ÆSKAN Á SJÓ?
En hvað er þá um æskuna,
sem -kemur á vinnumarkaðinn
árlega Er hægt að fá hana til
gangsmannskapur á togarana.
Nú er það kannski ekki lítið fjár
hagslegt atriði, að kasta iiálf-
notuðum éignum ennþá að hluta
í skuld fyrir aðrar nýjctr allar í
skuld, en það er nú önnúr saga.
„Bátaflotinn okkair nú er úrelt-
uir,“ segja menn, „og því sjálf-
sagt að leggja honum eða selja
fyrir slikk í önnur lönd.“ Með
því að kalla bátana, sem nú eru
uppistaðan í flotanum, „úrelta“,
eiga menn ekki við aldur, þvi að
þetta er mest nýlegur floti held-
ur við það, að sóknin liafi
breytzt frá ári til árs. Þessi árin
eru togveiðar mikilsverðar í
sókninni, og því sjálfsagt að efla
togveiðiflotann, en það er ekki
þar með sagt • að línu,- neta og
siíldveiðibátar séu úrelt skipa-
gerð.
Með vélvreðingu, sem stendur
fyrir dyrum, getur línuútgerð
orðið arðbær á ný og góðir neta
bátar eru fyllilega samkeppnis-
færir við aðrar fiskiskipagerðir.
Góðir og nýlegir síldarbátar eru
heldur ekki úrelt skip, eins og
reynslan hefur sýnt af Norður-
sjávmiveiðunum og loðnuveið-
unum. Sóknin er sífellt að breyt
ast með einum eða öðrum
hætti. Á Vestfjörðum jókst
skyndilega sókn i rækjuna, og

SJOMANNASIÐA
f UMSJÁ ÁSGEIRS JAKOBSSONAR
vinnslufólk. Það er þegar mikill
hcirgull á fiskvinnsiufólki.
Hvernig verður þá ástandið í
þessu efni, þegar nýi flotinn
skríður að landi?
Hér á eftir verður því nú velt
fyrir sér hvað sé til ráða.
1) Fæst fólk úr öðrum stéttum á
sjóinn?
2) Fæst æskan í auknum mæli á
sjó?
3) Fáum við bátasjómenn á tog-
arana?
4) Fáum við reykvíska togiara-
menn af gömlu togurunum á
togara úti á landi?
FÆST FÓLK ÚR ÖÐRUM
STÉTTUM Á SJÓ?
Staðreyndin, sem sjávarútveg-
urinn býr við nú og hefur búið
við árum saman, þrátt fyrir
mikla fjölgun manna á vinnu
markaði, er sú, að hér fást ekki
á sjó nema 4500—5000 manns,
hvernig sem látið er, og hvort
sem atvinnuleysi er í landi eða
ekki. Þróunin í atvinnumálum
þjóðarinnar hefur verið sú, að
fólk hefur leitað meir i aðrar at-
vinnugreinar er sjávarútveg.
Það er mín skoðun, að þarna
hefði mátt stinga við fótum
meira en gert hefur verið, en það
er barnaskapur að halda að þró-
un i þessum efnum verði snúið
við í einu vetfangi í nútíma lýð-
frjálsu þjóðfélagi. Sjómennska
er hvarvetna i velmegunarþjóð-
félögum, sem búa við valfrelsi í
atviainu, víkjandi atvinnugrein.
Okkur er það nauðsyn að hamla
gegn þessari þróun en það er
ekki auðgert, eins og siðar verð-
ur vikið að. Við höfum sjálfir
um það átakanlegt dæmi og dýrt
frá fyrri árum, þegar átti að
snúa þróuninni með offorsi i hag
landbúnaðinum, hér skyldi
vera bændaþjóðfélag, hvað sem
raulaði og tautaði og fé var aus-
ið í landbúnaði-nn langt umfram
möguleika hans til að nýta það,
og svo endaði ævintýrið í öng-
þveiti og kreppulánasjóði.
Við þurfum ekki eftir reynsl-
að róa? Ekki hefur sú vei'ið
reynslan, nema rétt nægjanlega
til að haida í horfinu með áður-
nefnda tölu 4500—5000 sjómenn.
Ef það á að fá æskufólk á sjó,
þarf ekki siður margt að breyt-
ast en ef það á að sækja fólk í
aðrar stéttir.
Almenningsálitið á hinum
forna og ennþá undirstöðuat-
vinnuvegi þjóðarinnar er ekki
upp á marga fiska. Fólk sendir
ekki börn sín til sjós, ef það á
annarra kosta völ. Jafnvel ekki
þeir, sem hæst tala um að allir
eigi að stunda sjó. Mér er ein-
mitt í fersku minni nýlegt sam-
tal, sem ég átti við þrjá hug-
sjóna-sjósóknara. Þeir lömdu
sig utan yfir þeirri öfugþróun að
ungir menn hrúguðust í lang-
skólanám í stað þess að fara til
sjós eiins og þeir höfðu gert í
sínu ungdæmi (af því þeir gátu
ekki annað). Það kom svo á dag-
inn, að þessir menn áttu samtals
13 hrausta stráka, alla vaxna úr
grasi, en karlarnir höfðu ekki
sent einn einasta þeirra til sjós.
Sem dæmi um almenningsálit-
ið má nefna þessa sígildu setn-
ingu foreldra við dreng, sem
ekki nennir að læra á bók:
„Fyrst þú ekki nennir að læra
neitt, þá er bezt þú hypjir þig
til sjós.“
Það virðist skoðun fjölda fólks
að sjómennska sé einhver rusla-
kista fyrir vangefna unglinga.
Það er varla von á miklli end-
urnýjun sjómannastéttarinnar úr
röðum æskufólks meðan afstað-
ain er þessi.
FÁUM VI» MENN AF BÁTUN-
UM ÁTOGARANA?
Það er nú fyrst að neína, sem
áður hefur verið drepið á, að
það á nú aldeilis að endurnýja
bátaflotann um leið og togara-
flotann og áður hefur verið nefnt
að á þann nýja flota myndi
þurfa eina 7-800 menn. Það er
því ekkert smáræði, sem þarf að
leggja fyrir róða af eldri báta-
flotanum, ef þar á að fást af-
menn flyKktust af stóru bátun-
um, sem þeir höfðu áður barizt
oiáss á, yfir á rækjubaia Hand-
færaveiðar hafa víða við land
reynzt mjög arðbærar síðustu
árin og mikill fjöldi sjómanna
farið af stórskipaflotanum á
sumrum og á trillur. Af þessari
síbreytilegu sókn er vandséð
hvenær á að telja bát eða skip
úrelt tæknilega og hvenær ekki.
í sambamdi við spurninguna
um, hvernig eigi að manna nýja
flotann, skulum við þó gera ráð
fyrir að mörgum af eldr; bátum
verði lagt. En dugir það okkur
þá að nokkru gagni? Ekki til að
manna togarana'
Bátasjómaður og togarasjó-
maður er sitthvað. Það er stað-
reynd, þó að á henni séu vita-
skuld margar undantekningar.
Ásgeir Jakobsson
Maður, sem er uppalinn á bát-
um, kann sjaldan við sig á tog-
ara og eirir þar sjaldan lengi.
Þetta er reynsla Vestfirðinga,
Vestmannaeyinga, Keflvíkinga
og Akurnesinga. Það þarf ekki
að sækja dæmi til nýsköpunar-
togaranná til að sanna það, að
bátasjómenn í verstöðvunum
eru tregir til að stunda togara.
í þvi mikia sjávarplássi, Akra-
nesi, þar sem annar hver maður
er vanur sjómaður, er gerður út
einn togari. Hann er jafnan að
iangmestu leyti mannaður Reyk
víkingum.
Almenna reglan er þessi, að
bátasjómaður er ekki heima á
togara og togarasjómaður ekki
á báti. Það er því erfitt að víx.l-
manna þessar skipagerðir í
skyndi.
í þesisu tilliti blasa því við
okkur tvær staðieyndir: báta-
flotanum veitir ekki af sínum
mönnum næstu árin og í annan
stað vilja þeir ógjarnan stunda
togarana.
í HVAÐ MIKLUM MÆLI
FÁUM VIÐ MENN AF GÖMLU
TOGURUNUM Á ÞÁ NÝJU?
Síðutogarafloti olikar er mann
aður sunnanmönnum búsettum í
Reykjavík. í Reykjavik og Hafn
arfirði hefur verið rekin bæjar-
útgerð frá fyrsta áratug þess-
arar aldar, eða svo lengi að þar
hefur myndazt kjarni í togara-
sjómannastéttinni. Hafnfirðing-
ar eiga nóg með sig. Þeir togara
sjómenn sem kæmu af gamla
togaraflotanum yrðu Reykvik-
Framh. á bls. 28
STJÓRNUNARFÉLAG fSLANDS
Greiðsluáœtlanir II
Betri upplýsingar um rekstur fyrirtækisins og gieiðslugetu eru
nauðsynlegar við al.a meiriháttar ákvarðanatöku Greiðsluásetl-
anir hjálpa yður til að taka réttar ákvarðanir — greiðsiuáætl-
anir fyrir bankann auðvelda lánafyrirgreiðslu.
Á þessu námskeiði verður fjallað um:
• Upplýsingaþörf
• Gerð greiðsluáætlana
• FjárhagshlutföM
• Fjárfestingaáætlanii o. fl.
Áherzla verður lögð á verklegar æfingar.
Leiðbeinandi verður Sigurður Helgason, rekstrarhagfræðingur.
Þátttaka tilkynnist í slma 8 29 30. fyrír 15. janúar.
í