Morgunblaðið - 13.01.1972, Blaðsíða 17

MORGUJNPBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. JANÚAR 1972
17
ÉG stíg ekki hér á fjalirnar nú,
vegr.a þess það hefur verið
ævilanigur draumur minm eins
og svo margra annarra að kom-
ast hingað, og þá raunar ekki
HeMur til að finna að því, að
ruliuskiparar og regisörar Leik-
félagsins hafa haft vit á að
sinna engu óskum minum og
margra annarra í þeim efmum.
MargLr eru kallaðir, en fáir
útvaldir, og það er til þess að
þakka hin/um útvöldu nú í kvöld
fyrir efitirminniiega stund, að ég
kveð mér hljóðs í nafni áhorf-
Geir Hall grínisson flytur ræðu sína á sviðinu í Iðnó.
Mannlífið á sviðinu
Ræða Geirs Hallgrímssonar,
borgarstjóra, á hátíðarsýningu
í tilefni af 75 ára afmæli LR
énda, í nafni Reykvikinga og
ainnanra velunnara Leikf élags
Reykjavíkur.
Við þökkum þeim listamönn-
um i sviðsljósi og utan þess,
sem gert hafa þetta kvöld eftir-
minnilegt, og við þökkum Leik-
félagi Reyikjavíkur margar
áneegjulegar stundir í þessu
húsi fyrr og síðar og árnum því
heilla.
Þessi sýning í kvöld er dæmi-
gerð. Hér sýnir 75 ára gamalt
aðaMeikfélag landsins 110 ára
gamalt leikrit íslenzks höfuð-
skálds, er fjallar um margra
aida gamla þjóðlífsmynd. I
þessu felst giidi leiklistar sem
tengiliðs þjóðlegrar arfleifðar
og menningar.
í rauninni eru 75 ár ekki
langur tími, aðeins meðal
mannsævi, en við, sem komin
erum á miðjan aldur og búið'
höfum í Reykjavik, vitum af
firásögnum og hrifningu ömmu
okkar og afa og jafnvel i viss-
um tilvikum langömmu og afa,
foreldra okkar, okkar sjálfra og
barna okkar, að fjórar til fimm
kynslóðir hafa notið góðs af
starfi Leikfélagsins.
Af ferli Leikfélagsins sjálfs
vitum við, að þar hafa komið
við sögu næsturn því jafn-
margar kynslóðir leikara, sem
einstaklingsbundið spanna mis-
langt tímabil. Milli leikara og
áhorfenda, milli Leikfélags
Reykjavikur og Reykvíkinga
hefur átt sér stað sá samleik-
ur, sem ekkert leikh ús getur
án verið og engin borg, sem
þvi nafni vill kallast, má glata.
Leikfélagið hefur átt sinn
þátt í að skapa hér þá borgar-
menningu, sem í tengislum við
bændamennimguna forðum er
ómissandi þáttur í þróunarferli
Reykjavíkur úr þorpi í bæ og
borg.
ÖIl þekkjum við þá eftirvænt-
ingu, sem býr með okkur, þeg-
ar við komum í leikhús. Ósjálf-
rátt gerum við okkur grein fyr-
ir, að þar þróast þrenns konar
mannlíf.
1 fyrsta lagi mannlífið bak við
sviðið, Mf leikara og starfs-
manna með spennu sinni og
streitu, samkeppni og félags-
starfi, metnaði og misskilningi,
og ekki sizít sínu baktjalda-
makki, eða hvaðan skyldi það
orð annars hafa slæðzt inn í
stjómmál og önnur mannleg
samskipti.
I annan stað er mannlífið í
áhorfendasal, sem á sér mörg
sömu einkenni að vísu, en einn-
ig áhyggjulausa eftirvæntingu,
ýmist í formi jákvæðrar tíl-
hlökkunar eða neikvæðra for-
dóma, og á ég engan veginn
frekar við blaðagagnrýnendur í
þeim efnum en aðra.
Þriðja mannlífið er svo mann-
lífið á sviðinu sjálfu, sem
hefst þegar tjaldið er dregið frá,
og leikararnir með ótaldar æf-
ingar, fórnfýsi og sj álfsafneitun
að baki, ganga inn á sviðið og
hljóta í senn með sjálfsögun og
leikgleði að túlka nýtt mannlíf
með orðum höfundarins, svo að
hvorugt hinna fyrri komi í Ijós,
bæði gleymist eða gangi með
einum eða öðrum hættí upp I
h'finu, sem leikið er á sviðinu.
Bf það tekst, er sigur unninn.
SMka sigra höfum við marga
séð og notið hér í Iðnó og þökk-
um það nú.
En stykki hafa einnig faltið,
og víst er um það, að áhorfend-
ur eru miskunnarlausir. Enginn
verður langlífur á reykvísku
lei'ksviði, sem ekki hefur afburða
hæfileika og mikla þolinmæði og
þrautseigju til að bera. Það sýna
og sanna karlar eins og
Brynjólfur.
Af hálfu okkar Reykvíkinga
má vissulega varpa fram þeirri
spurningu, hversu fátækara
væri ekki lífið í Reykjavik, ef
Leikfélags Reykjavíkur hefði
ekki notið við? Hversu fátækari
væri ekki íslenzk leiklist í dag,
ef fynri fálmandi leiktilraunir
hefðu ekki átt sér rúman en
straumþungan farveg Leikfé-
lagsins nú um 75 ára skeið?
Ættum við Þjóðleikhús niú, án
Leikfélagsins áður?
Það var mikil gæfa, að Leik-
félagið var ekki lagt niður fyr-
ir 20 árum, þegar Þjóðleikhúsið
tók til starfa. Reynslan síðan
sýnir, að landinu öilu er ómetan-
legt að eiga tvö góð leikhús í
höfuðborginni.
Vonandi gera Reykvíkingar
sér grein fyrir skyldum sínum
við Leikfélag Reykjavíkur. Og
víst er um það, að af er sú tíð,
að til mála komi, að borgar-
stjórn samiþykki tiiiögu eins og
gert var rúmum áratug áður en
Leikfélagið var stofnað, þess
efnis að bæjarstjórnin gerði sitt
til, að engar komedíur verði í
vetur og skori á fógetann að
leyfa þær eigi og sjái um, að
kúlissurnar verði eiigi lánaðar,
nema leikendur vilji leika kaup-
laust og gefi öllum kauplausan
aðgang að horfa á leikina. En
þessi tillaga var samþykkt með
5 atkvæðum gegn 1 og formað-
urinn sat hjá.
Bæjarslúðrið gaf þá skýringu
á þessari samþykkt, að þá hefðu
vinnukonur selt koddana sína.
til þess eins að komast tíl að
sjá komedíur.
Sem betur fer er nú velmeg-
un í landi, og áhuginn á komedí-
um jafnvel meiri en áður. Þvl
er það að þótt orð séu til alls
fyrst og hátíð til heilla bezt, þá
hefur hátíð áður verið haldin og
yfirlýsingar fyrr gefnar. Nú er
hins vegar kominn tími athafna
að byggja borgarleikhús, og við
vonum, að Leikfélagið, borgar-
yfirvöld og Reykvikingar beri
gæfu til samstarfs i þeim efn-
um, svo að allir megi vel við
una. Á þessu 75 ára afmælisárl
félagsins verða 30 milljónir kr.
tii ráðstöfunar tíl þessa, þar af
Vs hluti, sem safnazt hefur með
fádæma dúgnaði leikfélags-
manna sjálfra.
Við gerum okkur að vísu grein
fyrir, að byggingarkostnaður
slíks húss skiptir fremur hundr-
uðum milljóna króna en tugum,
en við munum ekki láta það
aftra okkur frá framkvæmd-
um í þeirri vissu, að þeim pen-
ingum reykvískra skattgreið-
enda, sem til leikhússbyggingar-
innar fara, sé vel varið.
í þessu felst vissulega viður-
kenning að verðleikum á starfi
Leifcfélagsins, en einnig er hér
um að ræða fyrirheit og skuld-
binding Reykvikinga, sjálfra sín
vegna og landsmanna allra, að
skapa því menningarsitarfi, sem
Leikfélagið hefur innt af hönd-
um og borið hefur svo góðan
ávöxt sem raun ber vitni, full-
nægjandi skilyrði, svo að þátt-
ur félagsins í borgarMfinu og
listræn leiðsögn megi njóta sín,
eflast og blómgast um alla firam-
tið.
ingu, sem hugisazt gæti, sam-
kvæmt dómnum.
Amalrik er 33 ára gamall
og mjög heilsutæpur. Hann
hefur lengi þjáðst af hjarta-
sjúkdómi. Hann afplánar dóm
sinn í norðausturhorni Sib-
eríu á hrjóstrugu svæði, þar
sem Kolymas -fangabú ði rnar
svoköiluðu eru. Þangað var
Amalrik fluttur í júní I fyrra
eftír siex mánaða ferðalag í
fangalest, vöruflutningaiLest
og flugvél.
Þótt vinir Amalriks hafi
farið fram á að hann verði
leystur úr haldi vegna veik-
inda hanis, segja vinir hans
að hann hafi sjálfur neitað
að taka þátt í tilraunum til
þesis að losna úr fangavist-
inni.
Bókartitill Amalriks varð að
veruleika
ENGINN LÆKNIB
Samkvæmt heimildum New
York Times, sem ekki er tal-
ið óhætt að nafngreina, var
ferðalag Amalriks tii fanga-
búðanna í aðalatriðum á
þessa Leið:
Hann lagði af stað í langa
ferð með járnbrautarlest
skömrnu eftir að réttarhöld-
unum Lauk. Lestin hatði
stutta viðdvöl í Novosibirsk,
og þar var hann hafður i
haLdi í einmenningsklefa í
fanigelsisikjaiLlara, þar sem
dauðadæmdir fangar eru
venjulegia geymdir. Meðan
RÚSSNESKI rithöfundur-
inn Andrei Amalrik berst
fyrir lífi sínu í sovézkum
fangabúðum vegna illrar
meðferðar, sem hann hef-
ur sætt, samkvæmt frétt-
um, sem borizt hafa til
Parísar frá vinum lians í
Rússlandi, að sögn New
York Times. Vinir Amal-
riks hafa alvarlegar
áhyggjur af slæmutn að-
búnaði hans og hafa sent
yfirvöldum bænaskjal, þar
sem þess er farið á leit, að
hann verði leystur úr
haldi.
Amalriik er höfundur bók-
anna „Verða Sovétrikin tíl ár-
ið 1984“ og „Ferð gegn vilja
til Síberíu". Báðar þessar
bækur hafa verið gefnar út á
Vesturlöndum, og útgáfa
þeirra varð til þess, að hann
var dæmdur i þriggja ára
fangelsi í nóvemiber 1970 og
kvað dómurinn á um að hann
skyldi sæta hörðustu refs-
-iii'ii .l' . ;ó:v
Rússneski rithöfundurinn Andrei Amalrik,
hann dvaldist þama veiktist
hann.
Fangar í næstu klefum
kröfðust þess hástöfum, að
læknir yrði látinn fylgjast
með heilsufari Amalriks. Eina
svarið, sem þeir fengu frá
fangavörðunum, voru ókvæð-
isorð, og þeir neituðu að
Framhald á bls. 2L