Morgunblaðið - 07.05.1972, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. MAl 1972
SAC5AINI
TVITIJG
'.STULKA
OSKAST..;
1 þýðingu Huldu Valtýsdóttur.
„Nei, þakka þér fyrir. Ég
fékk mér ærlega máltíð með te-
inu heima."
„Ærlega máltíð. Sú held ég að
hafi verið ærleg. Flesksneið og
rússneskt salat og súrsaðar
agúrkur og plómur úr dós og te
bolli á tebolla ofan. Jú, hver
maður sinn smekk, segi ég.“
Mér sýndist hann kófdrukk-
inn þegar. Á meðan hann var að
tala við þjóninn, lék ég mér að
tilhugsuninni um að tefja hann
svo við drykkinn, að hann kæm-
ist ekkert úr klúbbnum og því
síður upp á hljómsveitarpallinn.
En ég bægði þeirri hugsun fljót
lega burt. Við urðum að leggja
af stað innan hálftíma og þótt
við hefðum tiu sinnum lengri
tima, mundi hann tæplega nægja
til að hann drykki sig undir
borðið.
„Hvernig líður?“ spurði ég,
þegar þjónninn var farinn.
„Þetta er nú sú alasnalegasta
spurning, sem ég hef lengi
heyrt. Hvað ætli manni svo sem
líði . . . manni bara líður ein-
hvern veginn."
„Hvað segir Sylvia gott?“
„Snöggt um skárri spurning.
Hún segir allt ágætt eftir því
sem ég bezt veit. Ég hef hvorki
séð hana eða heyrt . . . en vertu
ekki að kætast í ótíma, gamli . . .
þetta er timabundið skipulag.
Stendur aðeins á meðan ég er
að undirbúa gagnsókn á vin
okkar, Harold Meers.“
„Hvernig gengur það?“
„Gengur ekkert. Eða sama sem
ekkert. Og svo skal ég svara
strax næstu spurningu, sem ég
veit að er á leiðinni: hinum líð-
ur öllum svona álíka og við er
að búast. Ég átti tal við Kristó-
fer unga. Bauð honum, hvað sem
hann setti upp, ef hann neitaði
að láta birta viðtalið. Vel á
minnzt, er hægt að ná handriti
aftur, ef búið er að afhenda
það? Ekki veit ég. En við Kristó
fer komumst heldur ekki að
neinu samkomulagi. Satt að
segja kemur okkur ekki sem
bezt saman. Það er allt í lagi
með hin. Nerna helzt Gilbert.
Hann er farinn að taka upp á
því að fara einförum . . . vafrar
um skóginn, að því er virðist.
Þar er ekkert að hafa nema tré
og kynóða brjálæðinga. Mér dett
ur oft i hug, hvort ég eiigi ekki
eftir að fylla þann flokk, þegar
„Tvítug stúlka o.f.frv." er fyrir
bí. Ætli það geti ekki bara orðið
nokkuð gott líf, þegar maður
venst þvi. Nóg af fersku lofti
og stöðugt trimm og móðir nátt-
úra allt um kring. Og svo er hsegt
að gamna sér við að iiggja á
gægjum og fylgjast með athöfn-
um elskenda og rifja upp gaml
ar minningar. Þetta getur orðið
afar rómantískt. Þó varla í jan-
úar. Ég skal viðurkenna það.“
Svona lét hann dæluna ganga
á meðan okkur var fært kampa-
vín og brauð með reyktum laxi
og enn einn mahonílitaður
viskisjúss. Ég reyndi eins og ég
gat að láta ekki sjá á mér neinar
svipbreytingar, þegar Roy hellti
nýja sjússinum saman við leyf-
arnar af þeim gamla. Mér hefur
þó líklega ekki tekizt það nógu
vel, eða of vel, því hann leit
kuldalegu augnaráði á mig og
sagði: „Maður er blessunarlega
laus við mæliglasið, sem þeir eru
alltaf með á börunum. Ég lifi
sko ekki af kvöldið, ef mér
tekst ekki að verða rallhálfur,
áður en ég fer upp á pallinn."
„Það er ekki nema sanngjamt.
Enda er ekki eins og um sé að
ræða neinn tónlistarviðburð."
„Afskræmdur hljómavaðall —
á ekkert skylt við list,“ urraði
Roy og færði mér þar með sönn
ur á, að i rauninni var hann
e-nn frábitnari misþyrmingu á
hugtakinu „tónlist“ en ég. Þótt
segja mætti, að hann væri
drukkinn, þá talaði hann þó af
meiri einlægni en þegar hann
var ódrukkinn að maina aðra til
að standa í fylkingarbrjósti fyr-
ir öllum nýjum stefnum i tónlist-
arheiminum. „Skeifing vildi ég
óska þess, að þú . . . heyrðu,
þetta eru sko allt öðruvisi áheyr
endur. Þeir eru ekki . . . eyrun
á þeim hafa ekki verið þjáifuð
til að nema það, sem okk-
ur finnst mest um vert. Eða það
sem ég er alltaf að leitast við
að fá fram. Við aðrar aðstæður.
Hvað er þessi fjandafæla að
vilja hér?“
Þessi fjandafæla reyndist
vera afgreiðslumaðurinn í and-
dyrinu sem kominn var til að
segja Roy, að Harold Meers
vildi fá að tala við hann í sím-
ann. Roy bað mig að gæta fiðl-
unnar, ég lofaði því, og hann
fór. Þegar hann kom aftur, fjór-
um eða fimm mínútum siðar, sá
ég betur en nokkru sinni fyrr,
að þessi maður hafði verið upp
á sitt bezta í kringum 1935.
Hann var þungur á svip og
drukkinn.
„Hvað vi-ldi hann?“
„Ég náði aldrei að tala við
hann. Einhver hóstandi bjálfi
mangendurtók spurninguna,
hvort þetta væri áreiðanlega ég,
sir Roy, en ekki einhver annar,
amma mín eða guð má vita hver.
Og síðan margtuggði hann það,
að hann talaði frá heimili Har-
olds Meers. Svo sagði hann, að
Harold Meers hefði þurft að
bregða sér frá en kæmi
að vörmu spori.“ Roy settist
ekki en tók að háma í sig brauð-
sneiðina og saup drjúgum
á viskíinu til að koma henni nið
ur og hélt áfram: „Síðan kom
nákvæm skýrsla um það, hvern-
ig þeir hefðu komizt að því, hvar
ég væri staddur. Hvað Harold
Nú eöa...
næst er þér
haldið samkvæmi;
FERMINGAR-
AFMÆ3LIS-
eða
T7EKIF7ERISVEIZLU
erum við reiðubúnir
að útbúa fyrir yður:
Kalt borð, Heita rétti,
Smurbrauð, Snittur,
Samkvæmissnarl.
Auk þess matreiðum
við flest það, sem
yður dettur f hug,
— og ýmislegt fleira!
Soelhetitm
HAFNARSTRÆTI 19
Sími 13835 og 12388.
DANA-SETTIÐ
w4S
gaoria LIL_
Q Simi-22900 Laugaveg 26
velvakandi
0 Fangamálin á íslandi
í tvö skipti hafa farið fram
umræður í útvarpinu um fanga-
mál. Hvernig búið væri að þess-
um óhamingjusömu möninum,
sem lent hafa í því að brjóta
lög og reglur okkar litla þjóðfé-
lags. Hvað gert væri til að
koma þeim til hjálpar og hver
væri orsök að afbrotum þeirra.
Og hvað væri hægt að gera til
að koma í veg fyrir þessa öfug-
þróun í landi allsnægta. Margir
aðilar komu fram og lýstu skoð-
un sinni á þessum málum,
prestur, guðfræðinemi, fyn'ver-
andi fangavörður, sérfræðingur
í fangelsismálum og embættis-
menm, sem þessi mál heyra
undir. Ég trúi að allt þetta fólk
hafi talað um þesisi mál í fyllstu
einlægni og af miklum áhuga að
bæta úr því, sem miður hefur
farið, því að þetta er eitt af
okkar stærstu vandamálum. En
því miður var ekki mininzt á
hvar hina einu öruggu hjálp er
að fá. En að því skal vikið síð-
ar.
Það sorglega er, hvað afstaða
margra er neikvæð til þessara
óhamingjusömu meðbræðira
okkar. Samanber frásögnina í
þáttunum af sjómanninum,
sem látinn var fara í land er fé-
lagar hans vissu að hann hafði
verið í fangelsi. Þar mættum
við hugsa um það, sem Kristur
sagði: „Hve-r yðar, sem synd-
laus er, kasti fyrsta steininum.“
Því miður eru alltof margir í
okkar þjóðféiagi, sem hafa
framið lagabrot og sleppa við
hegningu. Samanber þá mörgu,
sem selja ungum sem eldri ólög-
legt áfengi. Standa við dyr
áfengisverzl ananna til að hjálpa
þeim að ná í vín, sem ekki hafa
aldur til að fá það keypt, og
taka borgun fyrir. Og svo ríkið,
sem selur þetta takmarkalaust,
jafnvel án þess að spyrja um
aldursvottorð.
0 Bannárin
Ein eftirmininilegustu áramót
á minni löngu ævi, eru áramót-
in 1914—1915. Þá gerðist sá
merki atburður, að undahgeng-
inni þjóðaratkvæðagreiðslu, að
hætt var að selja áfengi á ís-
landi. Betur að sú löggjöf stæði
enn. Sterkasta stoðin undir
þessari löggjöf var hin öfluga
unigmeninafélagshreyfing, upp
úr aldamótunum, sem hafði
algjört bindindi á vín og tóbak
á stefnuskrá sinni. Einnig átti
starf góðtemplara sinn sterka
þátt í þessari þróun. Ég var. um
20 ára gamall um þessi áramót,
var sjómaður frá þesisum ára-
mótum til 1920, var með ung-
um möninum víðs vegar að af
landinu. Sá örsjaldan drukikinn
mann hema þá helzt gamla
menn, sem fengu sér larnpa-
spritt. En fangelsin voru því
sem næst tóm.
Staðreyndin eir að aukin
áfengisneyzla og aukin afbrot
hafa fylgzt að, og það er okkar
stærsta þjóðarböl í dag. Og ég
er sannfærður um að afstaða
aldamótaæskunnar í áfengie
málum hefur átt sterkasta þátt-
inn í þeirri miklu efnahagsþró-
un, sem við búum við í dag.
Kjörorð hennar var: Heilbrigð
sál í hraustum líkama. Það var
dásamlegt að vera ungur á þeim
árum, fá að neyta kraftanna við
árina, orfið og öll hin marg-
breytilegu störf til sjós og
lands. Maður hlakkaði til hvers
nýs dags. Æskan á þeim árum
hafði það mátulega gott til að
verða að manmi. En hvað er
hægt að gera til bjargar þeim
mörgu, sem lent hafa á glap-
stigum, sem eru í fangelsum og
bíða dórós? Eitt öruggt ráð er
til, sem ekki var bent á í áður-
nefndum þætti, og það er að
leita Drottinis. Hann er örugg
hjálp í nauðuim. Ég ásamt fleir-
um hafði um árabil andlegar
stundir með vistmönnum á
Litla-Hrauni. Ytri aðstæður
voru erfiðar til slíkra stunda,
lítil borðstofa í kjallara eða
gangur hælisinis. Ég á indælar
minininigar frá þessum samveru-
stundum. Maður gat ekki ann-
að en fyllzt kærleika til þessara
ungu manna, sem tóku okkur
með miklum hlýhug og fyllstu
kurteisi. Og í lok hverrar stund-
ar tóku þeir í hendur okkar og
þökkuðu fyrir komuna. Útlit
þeiirra og framkoma lýstu því
sannarlega ekki að um forherta
afbrotamenn væri að ræða. En
margt í búnaði hælisins bendir
til anmars, svo sem dyrabúnað-
ur og járnrimlar fyrir glugg-
um og fleira.
0 Áfcngi mesti
bötvaldurinn
Enginn má taka orð mín svo,
að ég mæli því bót, að ba jóta
megi lög og reglur þjóðarinn-
ar. Pramtíð og velmegun hverr-
ar þjóðar er háð því að lög og
reglur Guðs og manna séu
haldin. Og gjarnan mætti kynna
lögin, sem sett eru til öryggis
fyrir þegnana, meira og betur
í skólum lamdsins en gert er, og
til hvers þau eru sett. Og það
fyrsta, sem verður að gera er að
komast fyrir rætur þeirrar
spillingar og siðleysis, sem gríp
ur huga okkar myndarlegu
æsku, þó að heiðarlegar undan-
tekningar séu. Flestum hugs-
andi mönnum er ljóst, að þar á
áfengið mesta sökina. Þess
vegna segi ég nú sem fyrr: Burt
með áfengið. Það væri örugg-
lega annar svipur á þjóðlífi
okkar í dag, einnig fangamál-
um, ef þjóðin hefði haft mann-
dóm til að halda lögin, sem sett
voru 1915. Ég hef, eins og áður
er sagt, haft persónulegt sam-
band við fanga á Litla-Hrauni
og í flestum tilvikum var
áfengisneyzla orsökin.
Eins og fram kom í fyrr-
nefndum útvarpsumræðum, er
nauðsynlegt að flokka fangana,
láta ekki unglinga, sem eru
byrjendur á þessari óheilla-
braut, vera með föngum, sem
eiga langan afbrotaferil að baki.
Þess vegna ættu hælin að vera
staðsett á minmst þremur stöð-
um, þar sem hægt væri að láta
vistmenn vinina fullan vinmudag
við arðbær störf, svo sem við
landbúnað, trésmáði, vélavið-
gerðir og sjósókm og fleira, allt
eftir hæfileikum famgamma.
Borga þeim fullt kaup að frá-
dregnu fæði og húsnæði, sem
svo að brýnustu nauðþurftum
frádregnum, væri lagt í bamka,
sem þeir fengju svo útborgað
að lokinni vistinmi. Þenman
vinmubraft á að fullnýta, þeim
sjálfum til góðs. En þá veltur á
milklu um að gæzlumemn og
verkstjórar séu þjálfaðir til
þessa starfs, svo að vigtmenm-
irnir komi þaðam sem nýtir þjóð
félagsþegnar, sem aldrei fari
út í afbrotalífið aftur.
Til að ná þessu marki skal
hvar dagur byrjaður með lestæi
Guðs orðs og bæn, og allir yrðu
að vera þar þátttakendur. Einm-
ig skyldi hver dagur endaður
á sama hátt. Reymislan hefur
sannað, að þetta er áhrifarík-
asta leiðin til að má fullum
sigri. Em til að leiða þessar
stundir, verður að velja rnenm,
sem tróa Guðs orði, hafa reymt
kraft fagnaðarerindisins. Ég
trúi eftir þeiirri reynslu, sem ég
hef í þessum málum, og áður
er drepið á, að þetta gæti mark-
að straumhvörf í okkar fangels-
ismálum og orðið til bj argar og
blessunar þessum meðbræðrum
okkar, sem villzt hafa af leið.
Þess óska ég af heilum huga,
og bið þess að Kristur komd
inm í hjörtu þeirra, því að Hanm
er lausnin á öllum vamda.
Guðni Markússon.