Morgunblaðið - 12.11.1972, Side 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1972
EKKI ER ALLT
SEM SÝNIST
Uað má vafalítið segja, að
fiestir menn skynji sjálfa sig
í senn sem einsitaltóSng og
múgmenni. Orsök þess, að löig
eru sett og siðareglur, er
ekíki sízt sú, hversu grópað-
ur sá tvlþætti sikilningur á
eigin eðdi er í huguim manna.
Flest það, sem miður fer í
manntegri sambúð, á að meira
eða minna leyti reetur að
rekja til þess, að einstakling-
urinn setur hvatir sinar skör
hærra högum mannfélagsjns
þar, sem þetta tvennt getur
ekki með góðu móti farið sam
an. — 1 víðari skilningd mætti
ef til vill segja hið sama um
samtbúð þjóða í álfum og
hvers kyns banðalöigum.
Heimspekingurinn brezki
Ðertrand Russell sagði ein-
hverju sinni, að þjóðernis-
hyggja vaeri stærsti þröskuld
urinn í vegi þess, að þjóðir
gætu sameinazt utan þjóð-
legra marka. Og væri því,
sagði hann, hið mesta ger-
eyðingarafl mannkynsins.
Hvað sem um þá kenningu
má segja, er hitt ijóst, að
þrátt fyrir fagurgala skeikar
ósjaldan að sköpuðu um við-
brögð þjóða — og einkum
hinna máttarmeiri, — ef eigin
hagsmumir ganga í berhögg
við það, sem væri samfélagi
þjóðanna ótvírætt fyrir
beztu. En hvort sem rnenn
hafa stuðQað að því með
samningagerðum eða svo hef-
ur orðið fyrir stjómlausa þró
un, þá hefur heimurinn fram
til þessa verið margskipt'ur í
mismunandi áhrifasvæði. í>ar
hefur að sjálfsögftu sumit orð-
ið til góðs, en anmað til baga.
SHkt veróur á hverjum tima
að meta svo, sem efni standa
tif og víð íslendingar ekki
síður en aðrir.
Margvislegar hafa þær huig
sjónir verið, sem öfflu vildu
fóma fyrir samruna og út-
strikrun landamæra I einni
mymd eða annarri. En reynd-
in hefur brugðizt þeim, þar
sem þær báru meinin í sjáStf-
um sér, svo sem airæðis-
hneigðin í alþjóðahyggju
kommiúnismans ber einna
gieggstan vott um. Brezka
heimsveldið i óskamynd sinni
þar sem sólin gekk aldrei til
viðar, heyrir nú sögumni til,
og nýiendustefna hinna
gömlu stórveida er að engu
orðin. Einmitt nú í dag búa
fieiri riki við stjórnarfarslegt
sjáifstæði en noikkru sinni
fyrr í söigu mamnkynsins.
Þrátt fyrir það, sem að
framan greindr, hefur hin
margviislegasta samvinna
þjóða í millj farið vaxandi á
undanförnum árum og áratug
um. 3>ar ber hæst efnah-aigs-
máiín, auk þeirrar viðleitni
að afstýra með hemaðarsam-
vinnu nýjum heimsátökum.
Hér lltur að sjálfsöigðu sínum
augum hver á silfrið. Mörg-
um finnst hvers kyns varnar
samvinna af hinu ilia, án þess
raunar að séð verði, hvort
þar sé á ferðinni úlfur í
sauðargæru. Aðrir eru meiri
raunsæismenn. Á viðskipta-
sviðinu hefur vissulega
miargt áunnizt í samskiptum
þjóða, og nú er svo langt
gengið, að surnir hverjir eru
í Efnahagsbandalagsvímu
farnir að sjá dra>umsýn í
Bandarikjum Evrópu.
Hverju fram vindur, er að
sjáilfsöðu erfitt að spá, en
rtœrrí má geta, að fullveidis-
skerðing af minnsta tagi
verði mörgum þyrnir I auga,
svo sem m.a. má marka af
andstöðu Norðmanna, einkum
hinna yngri, við inngöngu
landsins í Efnahagsbandalag
Eivrópu. Að minni hyggju
veldurr hér minnstu um mis-
munandi afstöðu hinn hefð-
bundni dilkadráttur eftir hag
kenningum og stjómmála-
skoðunum, a.m.k. að því er
smáþjóðimar varðar. Þar
ræður meiru tiiifinning manna
fyrir þjóðerni sínu og sér-
kennum. >ess vegna kann svo
Pétur Kr. Hafstein.
að fara að iokum, að þrösk-
uldurinn, sem Ruissel sér
verstan, reynist óyfirstigan-
legur.
Bn hverju sem fram vindur
er ijóst, að smáþjóðir á borð
við hina íslenzku njóta veru-
legrar sérstöðu. Arfur Islend
inga er mikill að vöxtum og
um fiest frábrugðinn því, sem
gerist með öðrum. Forn menn
ing og varðveizla þjóðem-
is og tungu er vitanlega ekk-
ert einsdæmi, en engu að síð-
ur mikils virði. íslenzka þjóð
in sat um aldir við annað
frekar en nægtabrunma ver-
aidlegra gæða, en hafði að
sama skapd viðurværi af
öðru því, sem ber lífsneist-
ann í sjáltfu sér. En nú er öld
in önnur og Island í þjóð-
braut. Nýjar viddir móta Ms-
stilinn. Sam.skiptli við aðrar
þjóðir, hvort heidiur er fá-
memnar eða mannmargar og
mikils megandi, eru ekíki ein-
asta óumflýjanleg, heldur og
lífisnauðsyn. Nauðþurftum
gætum við að visu séð okk-
ur fyrir, en án viðskipta við
aðna yrði með engu móti rek-
inn hér veisældarbúskápur
að hæfi nútiðar. Og mennimg
þjóðar, hversu rótskotin og
skapandi sem hún er, megnar
ekfci að vera sjálfri sér næg
um allan aldur. Án þess að
vera í senn alþjóðOeig og sér-
kenni einmar þjóðar, er hún
dæmd undir tímans tönn.
En mestu skiptir sjáií þjóð
emiskenndin, sá Jífiskraftur
þjóðarinnar, sem hefur gefið
henni þrek tii að þoia. í>að
hefur verið sagt, að sjáJtfstæð
isbarátta Islendinga sé óroía
tengd tilveru þjóðarinnar og
geti einungis lyktað á einn
veg, þ.e. með ósigri. Sá ósig-
ur getur falizt hvort heJdur
er í einangrum eða yfirganigi
annarra. f>ess vegna ríður Is-
Jendingum á mestu að bind-
ast enguim þeim samtökum við
erlenda, er leitt gætu til
m-innstu skerðingar á ful-
veldi og sjáJlfsfOrráðum, en
vera þó jafnan vdrJtír í sam-
skiptum iýðræðisríkja, sjáJf-
um sér til gæfu og gengis.
í>að er þvi sízt úr vegi að
minnast þess j’afnan, þá er
menn íhuga stöðu ísiands
meðal þjóða, að engan veginn
er allit sem sýnist. Hitt er
sönnu nær, sem Hamlet kvað:
„Fleira er til á himni og
jörðu, Hóraz, en heimspekina
okkar dreymiir um.“
Pétur Kr. JfafsteBti.
Sæmi og Fischer
Fra.mhaíd af bls. 24.
Bobby, gæti umgengizt hvern
sem væri, en þegar menn voru
að spyrja Bobby að því hvort
hann væri nú eins sérvitur og
slæmur í umgengni eins og af
væri látið, sagði hann aJItaf:
„Spyrjið Sæma“, og ég hafði
ekki undan neinu að kvarta.
Annars held ég að Bobby
hafi ekki áður átt góðan vin
sem hann treysti, en við urðum
mjög góðir vdnir. .
Með Bob Hope
í Hotlywood
Skömmu eftir að við koonum
til New York var Bobby beð-
inn að koma fram í sjónvarps-
þætti hjá Bob Hope og bauð
hann mér og konunni minni að
koona með til Hoilywood, en
konan fór ekki, því að heima á
ísdandi voru 10 manns í heim-
ffi okkar og benni fannst hún
verða að fara heirn.
Þegar við komum til Holly-
wood, sá Bob Hope um okkur
til að byrja með og fengum við
einkabil, kádiiják með eánka-
bílstjóra. Við fórum á eina ætf-
ingu fyrir upptökuna og
Bobby hafði eitft kvöld tii þess
að iíta á handritið fyrir upp-
tökuna. Hafði hann reglulega
gæman ai umstanginu, blessað
mr, og var það nokkuð nýtt. í
þessum þætti kom Mark Spitz
fram auk Fisehers. Gamanþátt
urinn þótti takast vel og
tetfldu þeir Bobby og Bob m.a.,
en það sem Bobby þótti verst
vdð Bob Hope var að hann
skyldi vera algjör fistour
I stoátolistinni. „Hann færði
dkki einu sinni löglega leiki,"
saigði hann, „hvað þá að nokk
urt vit væri í þeim.“ Þá voru
m.a. grínatriði um það hvort
Kissánger hetfði verið að senda
honum ráð í einviginu, en
Bobby svaraði að hann hefði
engin ráð getað gefið, en hins
vegar hefði ef til vill annað
komið upp úr kafinu ef hann
hefði hitt einhverja aí vinkon-
■vm Kissingers.
Ég var hálfan mánuð í
HoJiywood, en jatfniangan tíma
höfðum við áður verið í New
York. í báðum borgunum synt-
um við mikið og fóntm i langar
göniguferðir og oft borðuðum
við á kinverskum veitingahús-
um. Seinni hluta dags fórum
við oft í leikfimi og lyftingar.
Fisdher verður í Kalifomiu um
sinn við þjálfun, en hann telur
að menn verði að vera
samhliða í andlegri þjáJíun og
likaimlegri til þess að árangur
náist.
Sá eftir að tefta ekki
Bobby hafði boðizt að tefla
viða, en hann er að athuga
þau tilboð. Hins vegar virtist
hann sjá eítir þvi að hafa ek'ki
tefit í Skopje á oöympíumót-
inu. Hann var í vafa með að
hann hefði gért rétt í því að
fara fram á svo háa peninga-
upphæð, eins og hann gerði.
Honum voru boðnir 3000 doll-
arar fyrir skák á mótá 1000
do'Jlurum sem aðrir fengu, en
hann hafnaði. Ég sagði honum
að peningamir væru ekki allt,
en hann hafði sínar skoðanir
á því eins og svo mörgu öðru.
Heimboð stendur
í Hvíta húsið
Fiscíher hefur ávallt fram til
þessa búið á hóteli, en nú er
hann búinn að ledgja sér stórt
einbýiishús nálægt Hoílly-
wood fyrir 225 dollara á mán-
uði.
Hann sagðist vera orðinin
þreyttur á ysnum og þysnum í
New York.
Þegar ég fór beim var búið
að bjóða Bobby í Hvíta riúsið
til Nixons forseta, en ekíki veit
ég hvað verður úr því. Hins
vegar veit ég að Bobby sétti
mig efstan á lista sem hann
átti að leggja frám um þá sem
hann viidi að yrði boðið i hóf-
ið.
1 Kalifomiu gerðum við eitt
og annað og það var heilt æv-
intýri að koma þangað. Þar
kynntist ég mörgu frægu fólki
og vægast sagt var það ævin-
týraheimur að kynnast þvi um-
hverfi sem það lifði I, en Fisch
er var meira út af fyrir sig
eins og hans er vani. Ég ienti
í sjónvarpsþætti í Kalifomíu
og þar var lifvörður Fischers
spurður spjörunum úr, en
þennan tima sem ég var
í Bandaríkjunum var mikið lát
ið með íslenzka lögregluþjón-
inn, sem hafði gerzt lifvörður
Fischers. Ég fór til dæmis með
Fischer á iokahóf 400 kaup-
sýslumanna í Los Angeles
og þar stóð öll heila hersing-
in upp og klappaði fyrir ís-
ienzka iífverðinum. Ég haíðd
nú lauslegt gaman af þó að
þeir væru hinir hátiðlegustu á
svipinn og varð hugsað
til vinnufélaga minna heima
sem allt eins hefðu getað set-
ið þarna.
Atvinnutiiboð
í Kaliforníu
Atvinnutilboð fékk ég í Kali-
forniu. Eitt var frá söngvara
eg sjónvarpsstjömu, Poul
Duncan að nafni. Hann bauð
mér 2000 dollara á mánuði fyr-
ir að vera iifvörður og bil-
stjóri hjá sér og einfait væri
fyrir mig að taka fjöiskyldu
mina með. Hann gekk hart á eft
ir mér, en mínar hugleiðingar
nálguðust ekkert siíkar hosur.
Heim skyldi halda. Duncan
vildi ekki taka neiið gilt og
sagðist myndu hafa samband
við mig seinna, en neituninni
kunni hann ekki að taka.
Aðstoðar Bobby
í framtíðinni?
Ég hafði ætlað að halda af
stað heim fyrr en raun varð
á, en Bobby bað mig
að vera svolítnð iengur og
tlminn rauk áfram. Bobby tal-
aði um það að ég aðstfoðaði
hann í keppnum eða siiku síð-
ar. Ég sagði að harm skyldi
hringja og ekkert kostaðd að
athuga málið. Það færi eftir
þvi hvað mínir yfirmenn segðu
og ýmsu öðru, en við höfum
stöðugt samband bæði símleið-
is og bréfleiðis.
Þegar við kvöddumst gaf
Bobby mér 300 dollara og ýms-
ar aðrar gjafir. Þótti mér vænt
um það. Ég hafði heyrt að
Marschali lögfræðingur hans
hefði lagt að honum að gefa
mér stærri peningaupphæð,
en Bobby svaraði þvi til að
hann vildi ekki móðga vin
sinn.
Við kvöddumst með virktum.
Bobby varð eftir í Los Ange-
les, en ég fór i ferð til San
Fransisko til þess að
hitta frændur og vini, m.a.
Joan systur Bobbys.
Baráffa upp
á iíf og dauða?
Þú spurðir hvort áHt hefði
gengið árekstralaust á ferða-
laginu i Bandaríkjunum.
Reyndar var það ekki svo
gott. 1 San Fransisko varð ég
fyrir árás þriggja ræningja að
nóttu til og kom það sér vel
fyrir mig þá að vera i þjálf-
un til þess að bregðast við slík
um dónum.
Ég var á gangi um Market
Street laust fyrir kl. 2 um nótt,
þegar þrír náungar vtku að
mér og báðu um 10 cent. Ég
hafði rétt áður gefið smámynt
einhverjum sem betliuðu, en
gáði þá i vasarm. Tók upp úr
honuim 20 dollara seðil, en
fann enga smámynt. „Þvi mið-
ur ég á enga simámynt," saigði
ég, en þá gengu þedr i veg fyr
ir mig og einn opnaði hníf. Sá
stærsti þeirra, mikill rumur,
sió til mín. Ég hafði ekki náð
að vikja nógu snöggt undan,
því ég var einnig að fylgjast
með hnífamanninum og lenti
byimingstfast höggið á hálsinn
á mér. Rauk ég þó í þennan
stóra og notfærði mér judo-
kunnáttu mína auk þess að ég
öskraði hressilega að fírunum.
Náði ég að henda þeim stóra
í loft upp og venda honum, en
áður en hann skall í grjót-
hrúgu á götunni rétt hafðd ég
að venda honum aftur svo að
hann lenti á bakinu í grjót-
hrúgunni, en ekki hausnum. 1
sama mund náði ég taki
á þeim hníflausa, sem eftir var
og gat hent honum á hnífa-
manninn þegar hann kom vað-
andi.
Rétt í þessu kom mað-
ur hiaupandi út úr nætursölu
með sprautukönnu, og hrópaði,
„Ég sprauta á ykkur, ég
sprauta á ykkur." Sá ég strax
að hann var að koma mér tii
hjálpar, en í könnunni var
vökvi sem blindar menn sé hon
um sprautað i augun. Þremenn
ingarnir voru þá fljótir
að koma sér burtu, en þó urðu
þeir að fara sér hægt, þvi að
sá stóri emjaði og veinaði á
haltri sínu í burtu. Niðurkcwn-
an úr fluginu hjá honum var
heldur ekkert mjúk, að því er
virtist.
Strax daiginn eftir var
ég orðinn stokkbólginn á háls
inum, því að sá feiti hafði ver-
ið með hringa á hverjum fingri
og hafðd ég slæman verk
i marga daga. Gat varia hreyft
hausinn. Hræddur var ég ekki
beinlínis. Maður á ekki vera
að þvi að vera hræddur und-
ir slíkum kringumstæðum, en
geigur hijóp að sjáBtfsög&u i
mann á eftir. Það gerði blik-
andi hnífurinn. (Innskot blaða
manns: Sæmi varð nr. 2 í Is-
landsmótinu í judo s.l. ár hér
heima).
Bobby ætlar aítur
tii (siands
Áður en ég hélt heim talaði
Bobby um að hann hefði huig
á að koma til Islancls næsta
sumar þegar nóttin væri björt.
Ef til viil stanzar hann þó hér
í 2—3 mánuði etf hann hefur
tíma til og í viðtali við hann í
Life segist hann langa til þeiss
að kaupa hér hús, ein howum
fannst dvölin hér góð. Honum
fannst hér bjart og blitt og þó
að rigningin fari Ula í suma
landsmenn þá fór hún eifcki Dla
í hann, blessaðan. Dvölin
með honum var ánægjuleg og
kynnin við hann sköpuðu
trausta vináttu. Við vonumist til
þess að hitta hann fljótt aftur,
blesisaðan." — á.j.