Morgunblaðið - 17.12.1972, Blaðsíða 15

MOR-GUNBLAEHÐ, SUNNUDAGIJiR 17. DESEMBER 1972
47
heíur séð inn i margar sovézk-
ar fangabúðir.
í mínum huga eru þeir hug-
rökkustu og óeigingjörnustu
állra gagnrýnenda og andstæð
inga sovétkerfisins þeir sem
kálla sig „lýðræðissinna" og
.„baráttumenn fyrir borgararétt
indum“.
„Lýðræðissinninn" sem helg-
ar iif sitt baráttunni fyrir rétt-
indum handa öðrum, gagnrýni
á sovétkerfið, tillögum til að
bæta það, útgáfu og dreifingu
óritskoðaðra biaða eins og
Chronicle of Current Events á
sér litla huggun og litla von
um að sjá markmiðum sínum
náð. Hann stendur að flestu
ieyti einn, óvopnaður og óvar-
inn frammi fyrir því nær ótak-
mörkuðu valdi sovézka ríkis-
ins. 1 fáum undantekningartil-
vikum er leynilögreglan ófús
að taka menn fasta og setja í
fangelsi. Ef það yrði gert við
Sakharov, háskólamanninn
„föður“ sovézku vetnissprengj-
unnar, mundi það mæta harðri
andstöðu vísindamanna i Rúss-
landi og öðrum löndum. Hand-
taka Pyotr Yakis, þess sem ótt-
ast minnst af þeim sem eru
ósammála, yrði KGB mikið á-
nægjuefni, en það mundi líka
koma af stað öldu mótmæla.
Það mundi líka minna umheim-
inn á að faðir Pyotrs dó í of-
sóknum Stalíns. Alla vega er
Yakir alvarlega veikur af
krabbameini.
Tala starfssamra meðal lýð-
ræðissinnanna og hinna ósam-
mála — þeirra sem hafa frum-
kvaeði að skipulagningu mót-
mæla og leynilegri blaðaút-
gáfu og sem óttast ekki að yfir-
völd frétti af þeim — hefur
lækkað stórlega. Við þær að-
stæður sem eru ríkjandi i Sov-
étríkjunum er ómögulegt að
áætla með nokkurri vissu, hve
margt hugsandi fólk í landinu
er þeim sammála og markmið-
um þeirra. Þegar mótmælaald-
an stóð sem hæst, þegar svo
virtist sem sovézkir leiðtogar
væru reiðubúnir að leyfa mál-
frelsi innan vissra marka, voru
hundruð menntamanna reiðu-
búnir að setja nöfn sín undir
opinber mótmælaskjöl. 1 dag
þegar yfirvöldin hafa gert það
ljóst. að það er ekki leyfilegt
að gagnrýna gerðir þeirra eða
kerfið, eru fáir reiðubúnir að
hefja upp mótmælaraddir. Og
eins og alltaf í Rússlandi
stendur almenningi, „fjöldan
um“ á sama eða er jafnvel f jand
samlegur gagnvart starfsemi
þeirra sem voga sér að hugsa
og haga sér sjálfstætt.
Aðstæður við stjórn, sem er
jafnmikið einveldi, hefur jafn-
mikið miðstjórnarvald og er
jafnbrothætt og sovétstjórnin
geta auðvitað breytzt mjög
snögglega. Keisarastjórnin,
sem á undan henni var, féll því
sem næst á einni nóttu, en það
var vegna eyðileggingaráhrifa
stríðs, efnahagslegrar óstjórn-
ar, mjög veikrar einræðis-
st iórnar og óviss stjórnarfars.
Hvað svo sem segja má um
sovétstjórnina að öðru leytii, þá
virðist hún ekki veik í sessi,
heldur þvert á móti hefur hún
yfir að ráða valda- og kúgun-
araðstöðu, sem er áður óþekkt
í sögunni.
FRAMGANGA
BUKOVSKYS
Einn úr hópi hinna ósam-
mála, sem KGB hefur ekki ver-
ið hrædd við að fara harkalega
með, er Vladimir Bukovsky.
Hann er hvorki menntamaður
né sonur fórnarlambs Stalins.
Hann er satt að segja sonur
ákaflega rétttrúaðs sovézks
blaðamanns. Hann hefur aðeins
vini sina til að tala máli sínu.
En þessi ungi maður — hann
er aðeins 31 árs — er ákaflega
hugrakkur og einlægur í fyrir
ætlunum. Hann hefur verið
virkur í mótmælahreyfingunni
frá árinu 1960 og hefur nú þeg
ar verið sendur í fangabúðir
og á „geðveikraspitala". Um
dvöl sína þar skrifaði hann
Yuri Titov bak við Iás og slá. Hann og kona hans voru hand-
tekin i marz 1971 og hann sendur á Kashchenko geðveikra-
hælið i Moskvu. Þeim var sleppt í maí. Titov er kristinn og
málar málverk sin aðallega eftir trúarlegum hugmyndum.
„Glæpur" hans var að hafa tekið þátt í mörgum mótmælaað-
gerðum gegn ofsóknum gegn trúarbrögðum í Rússlandi.
mjög merka lýsingu á „með-
ferðinni" sem þar er gefin.
1 kvikmynduðu viðtali, sem
smyglað var út úr Rússlandi ár
ið 1970 skýrði Bukovsky
það sjónarmið sitt, að andstæð-
ingar sovétstjórnarinnar yrðu
fyrst að vinna bug á eigin
ótta: „Kjarni þessarar baráttu
er að mínu áliti baráttan við
óttann — óttann, sem hefur
þjakað okkur frá tímum Stal-
íns og hefur enn ekki dvínað.
Það er vegna þessa ótta, sem
þetta kerfi er enn við lýði. Á
þessa baráttu við óttann leggj
um við mesta áherzlu og í þess
ari baráttu er persónulegt for-
dæmi mjög mikilvægt."
Bukovsky hélt áfram að lifa
eftir eigin hugmyndum eftir að
honum var sleppt úr fangelsi
1970. 1 janúar á þessu ári voru
aftur haldin réttarhöld yfir
honum og hann dæmdur í 12
ára erfiðisvinnu.
Lokaræða hans fyrir réttin-
um var tekin upp og vinir
hans smygluðu henni til Vest-
urlanda. 1 henni má finna ein-
hver bitrustu mótmæli, sem
heyrzt hafa í Rússlandi á síð-
ustu árum: „Hvers vegna
þurftu þeir öll þessi tilefni og
gróf brot á réttarfarinu, þenn
an lyga- og falsstraum, þessar
ósönnuðu ákærur? Hvert var
markmið réttarhaldanna? Var
Jólagjafirnar fáið
f>ið hjá okkur
Frönsk ilmvötn og ilmkrem, fjölbreytt úrval.
Sápur ótal gerðir í skrautpakkningum.
Beautybox, margir litir og gerðir.
Burstasett mjög falleg.
Baðsalt, baðoliur, freyðiböð, aldrei meira úrval.
Elisabeth Arden gjafavörur,
skrautpakkning.
Flest allar fáanlegar snyrtivörur
fyrir dömur.
Allskonar gjafakassar fyrir herra.
GJÖRIÐ SVO VEL OG LÍTIÐ INN.
markmiðið aðeins að refsa ein
um manni?
Nei, hér er „prinsipp", eins
konar „heimspeki" á bak við.
Á bak við hina opinberu kæru
er önnur óbirt ákæra. Með þvi
að dæma mig eru yfirvöldin að
reyna að fela eigin afbrot,
flutninga ósammála fólks á
geðveikrahæli.
Með þvi að losa sig við mig,
vonast þau til að draga kjark-
inn úr öðrum, sem eru að reyna
að segja umheiminum frá þess-
um glæpum. Þeir vilja ekki að
við hvítþvoum okkur fyrir opn
um tjöldum, til þess að þeir
geti virzt vera saklausir verj-
endur hinna kúguðu.
Þjóðfélag okkar er enn
sjúkt. Það er sjúkt af óttanum,
sem ríkt hefur allt frá tímum
Stalínismans. En rás andlegrar
endurfæðingar þjóðfélagsins er
hafin og hún verður ekki stöðv
uð. Fólkið i landi okkar skilur
núna, að glæpamaðurinn er
ekki sá sem hvítþvær sig fyrir
opnum tjöldum, heldur sá sem
gerði það að verkum i upphafi
að nauðsynlegt var að þvo af
sér áburðinn. Og ég mun
aldrei hafna hugsjónum mínum,
hve lengi sem ég verð í fang-
elsi og ég mun halda áfram að
halda þeim fram fyrir alla þá,
sem áhuga hafa á að heyra,
með þeim rétti sem mér er
veittur i 125. grein sovézku
stjóiTiarskrárinnar. Ég mun
halda áfram að berjast fyrir
því, að lög og réttlæti fái ráð-
ið.
Ég harma aðeins, að á þeim
stutta tíma, sem ég var frjáls,
einu ári, tveim mánuðum og
þrem dögum, tókst mér ekki að
vinna nóg að þessu marki."
Yfirvöldin, sem vaíalaust
hafa örvazt við það, að fólk
á Vesturlöndum gerði ekkert,
er opinberanir Bukovskys um
notkun KGB á sálfræðilegri
„meðferð" til þess að losna við
óþægilega gagnrýnendur, bár-
ust, hikuðu ekki við að fella
yfir honum grimmdarlegan
dóm. En háskólamaðurinn Sak-
harov og bræðurnir Roy og
Zhores Medvedev ganga enn
lausir. Leyniblaðið Chronicle
of Current Events heldur
áfram að koma út þrátt fyrir
hótanir lögreglunnar.
Svo virðist, sem þvi séu tak-
mörk sett, hve langt sovétleið-
togarnir eru reiðubúnir að
ganga í kúgun þegna þeirra,
sem ekki eru ánægðir með kerf
ið. Einhverra hluta vegna eru
þeir ekki reiðubúnir að halda
beint aftur og taka upp aðferð
ir Stalínsáranna, þegar enginn
þorði að láta frá sér fara
minnstu gagnrýni og þegar
flest hugsandi fólk, sem ekki
var í fangelsi hafði pakkað sam
an pjönkum sínum og var til-
búið til þess að fara með litl-
um fyrirvara. Fyrir þessari
tregðu eru tvær höfuðástæður.
LEIÐTOGARNIR VII,.IA KKKI
I.ÁTA KENNA SIG VIÐ
KI'Gl'N
Önnur er sú, að sovétleið-
togunum er annt um „álit"
Sovétríkjanna. Þeir vilja ekki
verða kenndir við kúgun og
valdbeitingu heima fyrír og er-
lendis. Það hjálpar þeim ekki i
samskiptum þeirra við smáþjóð
ir eða kommúnista og framfara
sinna á Vesturlöndum, ef þeir
eru ekki taldir vera höfundar
nýrra og betra þjóðfélags, held
ur stjórnendur í árásarsinnuðu
einveldi, sem er miklu verra en
keisarastjórnin, sem þeir veltu
úr sessi. Þegar þeir eiga ekki
annars úrkosta, eins og í upp-
reisninni í Ungverjalandi 1956
eða hreyfingunni fyrir endur-
bótum í Tékkóslóvakíu 1968
hirða þeir ekki um almennings-
álitið i heiminum. En þeir kjósa
heldur að þurfa ekki að gera
það. Þeir mundu fremur vilja,
að þeir þyrftu ekki að nota
þær aðferðir sem Hitler gerði
frægar.
Hin ástæðan fyrir viljaleysi
sovétleiðtoganna til að taka
upp þessar hrylliiegu aðferðir
er þeirra eigin ótti. Flestir leið
toganna hófu stjómmálaferil
sinn undir stjórn Stalíns og þeir
vita ósköp vel hvemig er að
vera í leiðtogastöðu í StaMn-
stjórn þegar hvarvetna blasir
við hryllingur. Enginn
veit þá hve lengi hann
þraukar. Þegar leynilög-
reglunni hefur einu sinni verið
hleypt af stað er ómögulegt að
vita, hvar hún hættir. Það er
vegna þess að Brezhnev, Kos-
ygin, Podgorny og allir hinir
eru hræddir hver við annan, að
þeir hika við að hleypa ofbeld
inu af stað af fullum krafti.
Á meðan Vesturlönd gera
ljósan áhuga sinn á innanlands
þróun I Rússlandi og á meðan
enginn nýr Stalín kemur fram
á sviðsljósið til að „koma á
reglu" í hinu sovézka riki,
munu lýðræðissinnamir og
þeir sem eru ósammála hafa
nokkurt svigrúm til aðgerða.
FÉLAGSSTARF
ELDRI BORGARA
JOLA-
FACNAÐUR
verður haldinn að Hótel Sögu Súlnasal miðviku
daginn 20. des. kl. 1.30 e.h.
DAGSKRÁ:
Söngur, barnakór Háteigskirkju,
stjórnandi Martin Hunger.
Píanóleikur: Létt iög: Frú Sigríður Auðuns.
Danssýning: Guðrún Páisdóttir og
Heiðar Ástvaldsson.
Söngur: Frú Ruth Magnússon o. fl.
Helgileikur: Nemendur úr Vogaskóla.
Bókaútlán — kaffiveitingar.
67 ára borgarar og eldri velkomnir. Einnig sjálf-
boðaliðar sem unnið hafa við félagsstarfið.
FÉLAGSSTARF ELDRI BORGARA.