Morgunblaðið - 20.12.1972, Blaðsíða 23

MORGTJNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBEil 1972
23
*
Rannveig Asgdrs-
dóttir — Minning
voru nýflutt til Isaf jarðar.
Raninveig giftist árið 1910, Þor
birni Ólafssyni, úrsmið. Þau eign
uðust eiinn son, Ásgeir en slitu
samvistir. Eignaðist Rannveig
annan son, Helga, setm hún missti
ungan af slysförum. Síðan gift-
ist Rannveig aftur Kristjáni Jó-
hannssyni, sjómanni. Þau eiign-
uðust fjögur böm, sem öll eru
uppkomin og búsett hér syðra.
Hún missti mann sinn, 29. ágúst,
1951, en hann fórst með vél-
um við mamn sinn, og flyzt þá
til Reykjavíkur, ásamt móður
sinni og þremur ungum sonura
þeirra. Árið 1966 giftist Lára aft-
úr Hauki Þorkelssyini.
Þetta ár flyzt Rannveig til und
irritaðs, tengdarsonar síns og
dóttuir, Rannveigar, og hefur dvel
izt á heimiili okkar aMt síðan og
til dauðadags.
Við Rannveig Ásgeirsdóttir
hittumst fyrst hér í Reykjavík
1954. Dvaldist hún hvert surnar
bæri að kenna greindustu nem-
enduim og hvað og einkum
hvernig þeim tregustu. Þekk-
ing hans var mikil, en
beymd með svo mikilii hóg-
værð, að menn urðu þess kannski
ekki varir, fyrr en á reyndi. Hann
var dulur að eðlisfari, en hafði
kiímni svo rika að alltaf var gam-
an að hitta hann og spjalla við
hann. Nú er búið með það, en
minningin lifir.
Við vorum málkunnugir árum
saman, en kynni okkar urðu
aldrei náin. Fyrir þau vil ég nú
þakka. Þessa undarlegu ráðstöí-
un fær vist enginn skilið, eins og
oft vill verða í lífi manna. Fjöl-
skyldu hans sendi ég hugheilar
samúðarkveðj'ur.
Haiikur Sigurðsson,
— Englar vorsins
Framhald af bls. 17
stokk, sem veiðimann henti það
óhapp, að festa öngul sinn í fol-
aldi hinum megin árinnar. Fol-
aldið tðk viðbragð mikið. Það
söng og hvein í hjólinu. Veiði-
maður kallaði á hjálp, enda hélt
hann, að hann hefði aldrei feng-
ið á færi sitt annan eins stór-
lax. Félagar hans komu og
bentu honum á, að hann hefði
fest öngul sinn í folaldi. Þá varð
veiðimanninum að orði: „Hvað
vill líka folald vera að flækj-
ast uppi í sveit?“
1 næstu tveimur köflum fjall-
ar Björn á svipaðan hátt um
Grímsá og Flóku, þó að kaflarn
ir séu styttri og ekki í þeim eins
mörg skemmtileg og fróðleg inn
skot, en lýsingar Björns á veiði-
stöðunum í þessum ám eru svo
skýrar, að hvert flón gæti not-
að þær engu síður en nákvæmar
teikningar, og alls staðar í fróð-
leiknum glóir á fagrar og ljóS-
rænar setningar, sem minn-
ingarnar blása hinum næmgeðja
og glöggskyggna náttúruskoð-
ara í brjóst.
Þá koma kaflar um þá fiska
sem veiðast í hinum þremur elf
um, og er þeim lýst, háttum
þeirra og útliti af sömu ná-
kvæmni og þekkingu og elfun-
uim sjálíum. Þair er og sitthvað
ýmdst sérlegt eða kímilegt. Til
dæmis má nefna það, að gamall
maður sagði Birni, að hann hefði
heyrt þá sögn, að stundum
héldu laxar og silungar þing.
„Þá mættu allir laxar og silung-
ar á vatnasvæðii Hvítár á einum
stað ofarlega I ánni. En þetta
skeði svo sjaldan, að þá sjón
- Flytja þjóð-
inni brauð
Framhald af bls. 17
samfara sívökulli athugunar-
og álýktunargáfu og áirvaikirar
siamvizkusemi, að skipstjórinn
verður að þola þrotlaust bæði
andlegt og líkaimiegt álag, sem
reynir enn meira á orku hans
an það, sem skipstjórnarmenn
buðu sér hér áður fyrrum. Og
þar eð fágætt mundi, að menn
séu gæddir áðumefndum edgin-
teitouim, samfara skynsamjlegu
toappd og jafnvel eðlisávísun og
góðri sjómennstou, hlýbur miunur
tnn á afla him.na ýmsu skipstjóra
á saimbærilegum skipum að
verða enn meiri en áður — með-
al annars vegna þess, hve mildu
meiri vandhæfni er nú á því en
var fyrir fáum áratuguim, að
hitta á arðbær veiðiisvæði. Ás-
'geir gierir síður en svo lítið úr
kappd og dugnaðd, en hann seg-
ir vissulega með sanini: „Það er
etoki að ástæðulausu, að Japan
ir ætla — eða eru þegair famir
að krefjiast háskólaimenntunar
aif fiskimönnum á stórskipum
sínum.“
Auðviitað er mikið undir þvi
komið á stórum og dýruim $kip-
um fyrir afkomiu útgerðarinnar
cxg þjóðairbúsins, að vaidinn mað-
ur sé í hverju rúimi, og Ásgeir
lýsir þaninig ölduim vinnubrögð-
um á Sigurði, alit neðan úr vél
og upp á stjórnpalll, að lesand-
inn fær gdögga hugmynd uim, að
þair er vinna, etotoi aðeins ein-
stakra manna, heldur og sam-
í DAG er til moldar borin Rann-
veig Ásgeirsdóttir, sem fædd var
að SvarfhÖli í Álftafirði 5. júlí,
1891. Foreldrar henn-ar voru þau
hjóntn Guðmundí'na Matthiasdótt
ir og Ásgeir Ásgeirsson. Hún var
hjá foréldrum sínum til átta ára
aidurs, ásamt sex systkinum. Þá
fór hún til hjönanna Ingibjargar
og Hálfdáns Hálfdánssonar í
Búð í Hnífsdal, og var þar til
14 ára aldurs. Þá fluttist hún
afltur til foieiidra sinna, sem þá
mundi enginn dauðlegur maður
sjá nerna einu sinni á ævinni."
Björn sagði þetta Englendingi,
sem var að veiðum í Hvítá.
Hann vildi leggja. trúnað á sög-
una og bað Björn að skilnaði að
láta sig vita, ef honum bærust
fregnir af því, að laxarnir í
Hvítá hefðu haldið Parlament
. . . Ekki get ég látið hjá líða
að birta hér eftirfarandi klausu
úr laxakaflanum. Þar er lætt
nokkuð bitrum broddi í fróðlega
og nauðsynlega leiðréttingu:
„Lærður maður (skrifborðs-
maður) setti fram þá kenningu
fyrir allmörgum árum, að
lax gæti ekki lifað í meira en
tvö hundruð metra hæð yfir sjó.
Engu að síður hefur Þverárlax
inn leyft sér að lifa fremst í Gils
bakkaveiðum í nálega tvöfaldri
þessari hæð. Enda gert svo á
landnámsöld. Og þá sennilega
eins lengi og lax hefur verið í
Þverá.“
Næst er greint rækilega frá
hinum ýmsu veiðiaðferðum, sem
tíðkaðar hafa verið, og mun þar
frá ýmsu sagt, sem jafnvel þorri
nútíðarmanna í sjálfum Borgar-
firði kann ekki skil á. 1 bókinni
koma fram i stuttu máli ýmsar
allskýrar mannlýsingar, en ræki
lega er getið hins mikla dugn-
aðarforks og frábæra ~ veiði-
manns, Andrésar Andréssonar
Fjeldsted á Hvítárvöllum, sem
ekki var einungis veiðimaður á
vatnafiska, heldur og ágæt
skytta og hafði forystu um að
útrýma úr ám Borgarfjarð-
ar selnum, sem gekk í þær í
hundraðatali og ekki aðeins
lagði sér vatnafiska til munns,
heldur var og hin mesta laxa-
fæla. Ég þekkti í bernsku son
Andrésar, Andrés lækni, þá á
starf allrar áhafnarinnar eins og
bezt verður á kosið, en nú hef-
ur Arinbjörn skipstjóri misst
sinn ágæta stýrimann, Brynjólf
Halldórsson, og hafa þeir Ögur
nessbræður sjálfsagt viljað til
þess vinna að fá hann á annan
sinna nýju og glæsilegu skut-
togiara.
Ás-geir segir frá ýrnsu saná-
skrýtnu og s'kemimitilegu úr lífinu
um borð í Sigurði, og þykir mér
þair miest um vert um kaflann,
sem hann kallar Þvargið. Þar
er þvi lýst, hvernig önnum kafn
ir skipverjar fá yfir matborð-
iiniu heiilsubætandi úrlausn þess,
sem inni verður að byrgjast á
vinnu- og hvíldartíma. Þeir tala
og taia, hver í kapp við annan
og hætoka róminn eins og radd
böndin framast leyfa, unz eng
inn fær greiwt, hvað eða hve
margt um er deilt og hversu
mögnoið stóryrði eru látin fjúka!
Ásgeir vikur að launum þess-
ara manna, sam standa óvílnir
við vinnu sína, þó að tíu vind-
stig reisi stóra sjói, og vinna
álíka samtaíka og að þeir væru
hjól og öxlar í vandaðri og vel
smiurðri vél. Og vissulega eru
liaunin fuirðu lág, jafnvel á mesta
aflaskipi flotans, og svo er það
þá að vonum, þó að Ásgeir á síð
u-stu síðum bókarinnar velti því
fyrir sér fraimitíð islenzkra fisk-
veiða, bendi meðal annars á
nauðsyn þess, að það sem gert
er til sukningar fllotans sé
vandlega yfirvegað. Og mér virð
ist það að vonum, að hann dmagi
í efa, hve hagkvæmt bióðarbú-
Þingeyri, en siðar augnlækni í
Reykjavík. Ég átti honum líf að
launa, því að þá er ég lá fár-
sjúkur í barnaveiki, brauzt
hann í djúpfenni, snjókomu,
hvassviðri og náttmyrkri um
langa og lítt - greiðfæra dali og
yfir hátt og bratt fjallskarð. Síð
ar sá ég hann og heyrði nokkr-
um sinnum. og datt mér i hug
að ekki hefðu þeir verið öiikir
um skapgerð og kapp, feðgarn-
ir, þegar ég las eftirfarandi frá-
sögn í kaflanum Ádráttarveiði í
bók Björns:
„Menn voru að draga á Hólma
vatnskvörn í Grimsá og sást, að
mikill lax var í hylnum. En er
drætti var nálega lokið, missti
einn sá, er óð á eftir netinu, fót
anna og hrópaði á hjálp. En þá
kallaði Andrés: „Hugsið um lax
inn. Látið skræfuna eiga sig.“
Eggert Waage, síðar bóndi á
Litla-Kroppi í Flókadal, en þá
í Þingnesi, heljarmenni að kröft
um, þreif til Andrésar og fleygði
honum í ána. Um þetta hafði
Andrés þau orð ein, að Eggert
mundi sennilega vera manns-
efni.“
Andrés var fyrsti Borgfirðing
urinn, sem veiddi lax á stöng.
Það var árið 1852, — fyrir því
hefur Björn órækar heimildir.
Allrækilegur kafli er þarma
um útflutninig á laxi og
annar um aðgerðir Borgfirðinga
undir forystu Andrésar á Hvít-
árvöllum til útrýmingar selnum
úr fallvötnum héraðsins. Þá er
og fjallað um veiðistengur,
girni og flugur, fyrstu stang-
veiðimenn Borgarfjarðar og sitt
hvað fleira, sem skemmtilegt er
og fróðlegt og skýrt og skil-
merkilega orðað.
En fegurstur alls í þessari
inu sé að kaupa miarga
tugi skuttogara, meiira að
segja fllesta smíðaða er-
lendi's — og kemur þar margt
ti'l greina, en þá ekki sizt það,
hvemig unnt verði að manna
slíkan flota þeim yfirmönnum
og hásetum, að hæfni þeirma sé
slík, að skipin reynist skila
arði, jafnvel meðan þau eru ný.
Síðasti kaflinn í fyrri hluta
bðkarinnar fjaMar urn komu
skipsins til Bremierhaven, og er
hann vel ritaður og fróðlegur
þeim, sem þar hafa ektoi koomið.
Skipsmenn koma þair vitaskuld
á ýmisa staði, en lýsingin á hátt-
semi þeirra er þeim og þjóðinni
tii verðugs sóma. Höfundur virð
ist þó óttast, að þar sem hann
getur þess, hvað gefi á að líta
og til boða standi, geti valdið
hneyksli. Ég fullyrði hins vegar
að slíkt geti ektoi komið til
miália, því að það, sem haon segir
frá er hreinn hégómd á við hiitt,
sem lýst er í bókum suimira ís-
lenztora höfunda, sem margir
telja nú í rauninni fremsta ailra
þeirra, sem á íslenzku hafa rit-
að frá upphafi vega, ef til vill
að NóbéLsská)dinu undanskildu
— enn sem komið er.
Gríim.sbæ jarþættirn i r eru og
vel ritaðir, og þar er íslenzkum
togaraisjómönnum einnig borin
vel sagan, þó að möirg sé þeiim
flugan sýnd, sem ýmsir aðrir
gína yfir. Fróðlegt er sitthvað,
sem Áisgeir segir þar um brezka
toganaútgerð og þá einkum um
hinar tvær geysimitolu útgerðar
samistevour. sem áreiðanleea
bátnuim Svanhólm frá Bolungar-
vik.
Eftir lát manns síns fluttist
hún til Láru dóttur sinnar og
manns hennar, Bjarna Sigurðs-
sonar, sem bjuggu í Bolungar-
vik.
Árið 1964 sHtur Lára samvist-
merku bók er kaflinn Einvera.
Björn tekur sig upp einn vor-
dag og dvelur nokkra sólar-
hringa í veiðihúsi sínu í ein-
veru og kyrrð, því það eru radd
ir vorsins, sem vöktu hann árla,
og svo skiptir þá „ekki öllu
máli, hvort laxinn er koiminn".
Björn er slyngur og margvís
veiðimaður. Elfan og það líf, sem
þar er lifað, er honum djúptæk-
ur unaður. En ekki aðeins þetta
heillar hann inn í heim göfg-
andi og dásamlegrar lífsnautnar.
Móðurlaus lömb, sem bíta græna
nál í gróandi halli, fuglar í lofti,
móa, mýri eða kjarri, kónguló á
verði við vef sinn og maðkur
í moldu, grasið, sem bætir dag-
lega við vöxt sinn, döggvað og
sólvermt, strengleikar vindhörp
unnar og margbreytilegur niður
elfunnar — allt þetta gagntek-
ur hug hans og hjarta, svo að
veiðihúsið við ána og umhverfi
þess verður honum himnaríki á
jörðu — og þegar hann fær túlk
að þetta í orðum, verður mál
hans í öllu sínu látleysi tært og
glóandi eins og sólglitað berg-
vatn.
1 þessum kafla farast honum
meðal annars þannig orð:
„Hár bærist ekki á höfði. Að-
eiins fugiiakvak rýfur hina djúpu
þögn hins góða vordags. Allt ólg
ar af lífi. Grösin gróa og blóm-
in springa út hávaðalaust. Engl
ar vorsins vinna.“
Mér fannst strax og ég rakst
á þessi síðustu orð, þá er ég var
að fletta bókinni og grípa niður
hér og þar, enn of vanheill til
að geta skrifað um hana, að ein
mitt þau ættu að vera fyrirsögn
greinarkornsins, sem ég hafði
hug á að setja saman.
reynaist okkur Isiendingum erf-
iðaistur og áhrifaríkaistur and-
stæðingur í samningum ototoar
við Breta. . . En hugnæmiust er
frásögnin af íslendingunum, sem
að baifa setzt að í Grímsbæ, og þá
etoki sizt þeiim 13 eða 14 konuim,
sem stofnað hafa kiúbb og koma
saman tvisvar á mánuði. Þær
hafa í heiðni þjóðemi sitit og
tungu, eru flestum brezíkum kon
um glæsilegri og auk þess meiri
og þrifnari húsmæður en ensk-
ar stallsystur þeiirra. Þær hafa
og hreyft í þessum samitötoum
sínium því mertoa máli að skjóta
saman fé handa öldiruðum og
efnalitlum Islendingum í Gríms-
bæ, sem eiga sér þá ósk heit-
asta að geta skotizt heirn tdl
gamla landsins, áður en þeir
fara af þessum heimd, og var til
þess hugsað hjá konunum, að
forystumenn Hra fnistu greiddu
fyrir þeim, þegar heim kæmi.
Sumt í þessari bók hefði mátt
missa stg, og stundum notar Ás-
geir eríend orð, þar sem þeirra
er engin þörf. Annars hefði það
verið mikill kostur á bókinni,
að henni hefðu fyligt skýring-
ar yfir sum þau orð, sem notuð
eru um tæki og verkshátt á tog-
urum og orðin föst í dagitegu
máli áhafnanna.
En ég las bókina mér til
ánœgju og fróðieiks, Þar er sitt-
hvað sagt skemmtilegt, margt
fróðlegt iandkröbbum og síð-
ast en ekki sizt ýmisiegt sem
vert er rækilegrar Shugunar
þeirra, sem ekki er sarna um, á
hveri'u veitur.
á heimiii okkar hjóna, þangað til
hún fluttist til okkar alkamin.
Var hún mér einstaklega góð
tenigdamóðir, og brá aldrei
Skugga á samband okkar frá því
fyrsta. Einnig vil ég á þessari
stundu þakka hermi þá alúð og
það ástríki, sem hún sýndi börn-
um mínum, Rannveigu Kristinu
nöfnu hennar, Tryggva og Sigr-
íði Höllu. Sirrý HaHla var mjög
hænd að ömimu sinni, og mátti
ekki af henni sjá. Hennar fyrsta
verk á degi hverjum var að fara
inn til ömimu sinnar og bjóða
henni góðan dag.
Rannveig var sistarfandi alla
tíð, og létti hún oft undir störfin
á heim'ilinu, svo um munaði, bæði
með saumaskap og öðru. Fóirust
henni öll verk vel úir hendi, enda
voru þau unnin af alúð og áhuga.
Ég vil nú, þegair ieiðir skiija,
þakka henni fyrir samferðina
þann tíma, sam leiðir okkar hatfa
legið saiman. Ég þakka henni fyr-
ir adlit, sem hún hefur fyrir mig
gert og mína fjölskyldu, og færi
henni þakkiir frá börnunum, sem
munu ætíð minnast hennar sem
ammuninar, sem var þeim svo
góð, og færi 'hanni einnig þatokir
dótturinnar, sem þakkar móður
fyriir allt, sem móðiir vei'tti dótt-
ur sinni. Það rúm, sem hún skip
aði á heim'ili okkar er autt, og
verð'ur aldrei fyllt á ný, því eng-
in önnur getur komið í henmar
stað.
Ég kveð þig og bið guð að
blessa þig.
Stefán S. Tryggvason.
Albanir
gagnrýna
Vín, 16. desem/ber, AP.
ALBANSKA fréttastofan kallaði
í dag fyrirhugaða öryggismála-
ráðstefnu Evrópu samsæri risa-
veldanna — Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna — um að efia yfir-
ráð sín í Evrópu.
Albaniía er eina landið í Evr-
ópu, sem sendir ekki fulltrúa til
uudirbúndinigsviðræðniannia í Hels-
iiniki. Þeim viðræðum verður hald-
ið áfram eftir jólin.
Nítján
fórust
Weirton, West Virginia, 16.
désember. AP.
NfTJAN menn biðu bana og
rúmlega 20 siösuðust í spreng
ingu og eldsvoða í stáiverk-
smiðju á Brown-eyju á Ohio-
fljóti í dag. 600 manns voru
við vinnu I byggingunni þeg-
ar sprengingin varð. Tjónið
*‘.r metið á margar miUjónir
dollara. Talið er að gas úr
bræðsluefmum hafi valdið
sprengingunnL