Alþýðublaðið - 12.08.1958, Síða 6

Aiþýðublaðið
Þriðjudagur 12 ágúst 1958
LARSEN-LEDET hinn víð-
kunni danski bindindisfrömuð-
ur, blaðamaður, rithöfundur og
ræðuskörungur, andaðist 10-
júlí s. 1., 77 ára að aldri.
Larsen-Ledet var Vendilbúi
að ætt og uppruna, fæddur í
bænum Lökken 10. septemíber
1881. — Hann gerði blaða-
mennsku og ritstörf að ævi-
stárfi, en blaðamennsku hóf
há'nn aðeins 16 ára gamall. —
Framan af ævinni starfaði
hánn m. a- við ,,Vendsyssel
Tidende11, „Aalborg Amtstid-
ende“ og „Jysk Morgenblad“
auk þess sem hann var frétta-
ritari fyrir ýmis vikublöð víðs-
vegar um Danmörku. En höfuð
starf Larsen-Ledet, sem blaða-
mánns var bundið við „Afholds
dagbladet“, sem hann var aðal-
ritstjóri að og útgefandi um 34
árá skeið, það kom út í Árós-
iim, en þar var Larsen-Ledet
búsettuj. meginhluta ævi sinn-
ar. „Afholdsdagbladet“ er ein-
asta dagblaðið í heiminum;, sem
út 'hetfur komið á vegum bind-
indishreyfingarfinnar. Undr ör ! bindindismaður. Frá reynslu
uSSri forystu og ritstjórn Lar- | bernskuára minna stafar hið ó-
sen-Ledet var það eitt öflugasta | sættanlega hatur mitt a afeng-
tæki dönsku bindindishreyfing um drykkjum. Hér er að finna
armnar um árafoi]. Það ræddi upptök að starfi margra ára.
Einar Björnsson:
Larsen-Lede!
töldu sig vera eins konar ] stöðu Larsen-Ledet, þegar á
„heldra fólk“ þar í landi.
Ungur drengur tók Larsen
Ledet þá ákvörðun að bragða
unga aldri, sem hann þaðan í
frá hélt fast og ókvikull við,
var sú, að faðir hans var m.i.kill
drykkjumaður, en um það far-
ast honum svo orð:
frauðið heldur og dreggjarr.ar.
Ég hefi reynt það síðartalda og
orðið reynzlunni ríkari um alla
lífstíð.
Tilvera okkar var sannkail-
að helvíti. Það skánaði þó, er
okkur eldri börnunum óx svo
„Hægt og hægt sökk hann
aldrei áfenga drykk-i, um það i dýpra og dýpra. Stundum gerði I fiskur um hrygg, að við gátum
farast honum orð á þessa leið hann þó tilraun til að rétta sig varið yngri systkini okkar og
1 I. bindi hmnar miklu ævi- við. En það varð aldrei nema
sögu sinnar: : ætlunin — og gráturinn. Flask
„Hin bitra reynsla mín varð I an varð alltaf yfirsterkari. —
til þess, að ég þegar á unga : Daglega var hun fyllt og tæmd.
aldri tók þá ákvörðun að verða kostaði að vísu ekki nem3
21 eyri á hana, lítil upphæð,
ekki einungis bindindismálið,
heldur lét tij sín taka öll þau
mál, sem efst voru á baugi
hverju sinn. og þótti miög gott
fréttafolað.
Larsen-Ledet var ekki aðeins
si.jall blaðamaður, he'dur o®
aíkastamiki: rlthöf'iridur, er
meðai bóka frá hans bcndi eru
m. a- „Ménneskeværd c.g
Menneskeret1, „Fra Sahara
Hrifni bernskuhuga míns af
bindindishugsjóninni, ég leyfi
mér að nota það orðalag--------
stvrktist og efldist við lestur
bincHndisfolaðs Lavrids Jörg-
ensen, en hann var þá einr. ske
leggasti forvstumaður vor í
þsssari baráttu. Myndin í blaS
hausnum hafði sérlega mikil á-
hrif á mig, hún var ai engli með
stóran staf í hendi, sem hann
nordpaa“, „Fyrrytyve Artikler' ni0’að* meS brennivínsámu. -
fra Fyrretyve Aar“ Safn greina.........
og ritgerða, sem út var gefin
í tilefni 40 ára starfs hans sem
blaðamanns. „Haandbog i Al-
koholspörgsmaalet“ handhæg
og stórfróðlegt heimildarrit um
áfengismálið, hefur kornið út
í 10 útgátfum og loks ævisaga
hans, „Mit Liva Karrusei1’ í
10 bindum, sem Gyldendal hef
ir géíið út, er hvert bi.ndj að
meðaltali um 250 síður og læt.
ur að líkurn, cð í svo miklu rit-
verki kenni margra grasa, enda
er þetta ekki aðeins ævisaga
höfundar, heldur og þjóðlífs-
Jýsing um meira en hálfrar ald-
ar skéið, og má fullyrða, að
þar er enginn blaðsíða leiðin-
leg, eíi þær geisla allar af gam
ansemi, fyndni, fjöri og stíl-
snilld. Þá var hann og höfund-
ur að bókinni „G'aiskabens
Land“, ásarnt rithöfundinum
Harald Bergstedt, bók, sem á
sínumi tíma setti allt á annan
endánn í Danmörku, vegna
þess hversu þar var í skáldsögu
formi vægðarlaust flett ofan af
tírykkjudrabbi þeirra, sem
Árið 1880 voru um 300 brenm-
vínsgerðir í landinu og dreifð-
ar víðsvegar og ein þeirra var
m. a. í litla kaupstaðnum okk-
ar. Ég var seinna sannfærður
um, er hún var lögð niðttr um
það ieyti sem ég fyrst íór að
rnunp. eftir því sem gerðist. að
þar hefði stafur Lavrid Jörgen
sen verið að verki. Eg minnist
enn þegar hinn mikli reykháfur
hrundi til grunna, og mig
dreymdi oft um — bæði í vöku
og svefni — að eignast slíkt
vopn, sem staf Lavrtd, þá
skyldi ég ganga um, já, fara
land úr landi og brióta hverja
brennivínsámuna af annarri í
þúsund mola og jafna við jörðu
hvern brennivínsgerðarreyk-
háf af öðrum, svo ekki stæði
steinn yfir steini. Hverslags
gauragangur stæði ekki af slík
Larsen-Ledet
séð með augum nútímamanns-
ins en mikið fyrir okkur á þeim
tíma, á dögum fátæktar og erf-
iðleika. Það fé sem verða átti
okkur börnunum og heimilinu
til framfærslu hafnaði í vasa
kráareigandans í Lökken og
brennivínsframleiðandans í
Hjörring. En þessa sögu höfðu
öll drykkjumannaheimili að
segja ,og hafa, svo lengi sem
brennivínið flýtur.
En í kjölfar áfengisins fylgir
og annað meira en fátækt. Þar
fylgir og ruddaskapur með í
kaupunum — ómældur rudda-
skapur og þorparamennska.
Jafnvel beztu menn — og faðir
um herverkum og hvílíkr gleði 1 minn var í raun og veru vænsti
hróp myndi ekki berast frá ó- | nraður — verða að hrottamenn-
teljandi konum og börnum,
sem í afnámi áfengisins sæju
sig drenín úr dróma margvís
legra þjáninga".
En ástæðan til þessarar af-
um sem hvergi sjást fyrir —
þegar Þeir hafa hellt í sig þess
umi herjans drykk. Sá, sem
syngur átfengisnautninnj lof og
prís, ætti ekki aðems að reyna
Hér siáum við stærsta
hjólbarða í heimi. Er
hann framleiddur hjá
brezku iðnfyrirtæki,
sem hefur gefið bessari
tegund hjólbarða nafn
ið „Earthmover“, sem
kannski mætti kalla á
íslenzku að flytji
fjöll. Eins og siá má af
samanburðinum við bíl
inn er þetta ekkert
smásmíði, enda er
þvei'málið 80 þumlung
ar eða tæpir tveir metr
ar.
mömmu. Þá var og sú stund
liðin, að hægt væri að rífa flyks
ur úr hárinu á okkur eða gofa
okkur kúlu á höfuðið cg hrekja
okkur út í snjó og kulcla eða
neyða okkur til að liggja í
hlöðunni. Þá var það einnig
framför ,já, mikil framför —
er við loks á barmi gjaldþrots,
gátum fengið föðu.r okkar SAÚpt
an fjárræði — gert hann ó-
myndugann. Þá dró úr áfeng-
isneyzlunni, en því miður, ■—-
mörgum árum o.f seint.
Á sólheitum júnídegi árið
1908 fann svo einn af yngri
bræðrum mínum vesalings föð
ur okkar ligjandi á víðavangi
— látinn — með tóma brenni-
vínflösku við hf ð sér. Hér
máttí segja, að dauðinn kæmi
í líki hins frelsandi engils fyrir
alla aðstandendur, einnig hann
sjálfan. Víst voru .felld t.ár. —
Hörmuð ill örlög. En sorgin,
hin innilega djúpa saknaðar-
sorg, hana vorum víð búin að
taka út fyrirframi. Það var svo
langt síðan maðurinn sjálfur
hafði farizt.
Aðeins hundurinn átti sína
sorg eftir og óúttekna. Hann
lagðst á gröfina og ýlfraði af
söknuði. Það liðu margjr dag-
ar áður en hægt var að fá hann
burt.“
Árið 1903 gerðist Larsen-
Ledet félagi Góðtemplararegl-
unnar og níu árum síðar var
hann kjörinn í framkvæmöa-
nefnd dönsku Stórstúkunnar og
átti sæti þar um árabil. Árið
1920 kaus Hástúkan hann í
framkvæmdanefnd sína sem
gæzlumann löggjafarstarfs og
gengdi hann því starfi til árs-
ins 1934, að hann var kosinn
háritari og einnig ritstjóri
„International Goodtemplar’1
miálgagns Hástúkunnar. Jafn-
framt ritára — og ritstjórnar-
störfunum, var hann fram-
kvæmdarst j ór i Háistúku nnar.
í heimsstyrjöldinni síðustu
vann hann mikið starf í þágu
stríðsfanga, svo hinum nazist-
ísku Ji nnrásaryfirvöldum þótti
nóg um og var hann settur á
lista yfir þá, sem taka skyldi
af, en áður en til þess kom,
hrundi hin nazistíska hernað-
arvél í mola. svo bað fórst fyr-
ir. „Án veru minnar í Góð-
templarareglunni, sagðí Larsen
Ledet, er vafasamt að ég hefði
gerzt svo áhugasamur í störf-
um fyrir bindindismalið, sem
raun ber vitni um. Hið alþjóð-
lega eðli GT-reglunnar og víð-
feðmi í störfum áttu þar megin
þátt í“.
Larsen-Ledet var fæddur á-
róðursmaður — agitacor —
livort heldur var í ræðu eða
riti. Hann brann, þegar á
unga aldri í skinninu að rita
og ræða, lesa og læra. Hann
ferðaðist mikið, þegar á unga
aldri, meðal framandi þjóða.
Hann nami höfuðtungur Evr-
ópu, ensku, þýzku og frönsku,
svo að hann gat undirbúnings-
lítið flutt ræður á þessum tung
um jöfnum böndum.
Um áratugi var hann ein af
höfuðkempum hinnar miklu
alþjóðlegu hreyfingar gegn
áfeng bbölinu og nólitískur leið
togi hennar — jafnframt. út-
smoginn í hverjum krók og
kima í föðurlandi sínu — eitt
þolr.tf í dönsku þjóðlífi. Hon-
um hefir verið líkt við velti-
ás í stórri myllu — ekki' aWtaf
í augsýn, en garði þó ætíð vart
við sig í hringlðunni, spyrnti
fast, svo hrikti I hverum rafti.
Larsen-Ledet var jafnan
grínteiknurum gott efni. Tví-
breiður ósvikinn Vestur-Jóti,
laus við allan smásálarskap
snyrtimennskunnar og tízkunn
ar. Laus við alla geðshræringu
°g gjörsneyddur öllu kjökri,
kveifaraskap og æáingaofsa. —
Hann var búmaður mikill á
sína vísu. Heilabú hans var
fyrirmyndarbú — þar voru
innstu koppar í búri: Hugsun,
rökvísi og stálminni. Fyndið
glens lék honum á tungu, enda
taldi hann það útgengilega
vöru á hvaða breiddargráðu
sem var, ög aldrei var hann í
essinu -sínu sem á mannfund-
um og þingumi, þar sem mót-
herjarnir gengu berserksgang.
Segir frá því eitt sinn á fjöl-
mennum fundi, þar sem deilt
var um áfengisbann og Larsen
taldi það yfirvofandi að ,,rak-
ur“ fundarmaður hrópaði að
honum: „Þá svelturðu í hel“.
„En þú drepst úr þorsta“, svar
aði Larsen þegar í stað.
Einn höfuðþáttur bindindis-
baráttu Larsen-Ledet í Dan-
mörku, var afnám áfengis-
kráanna, með atkvæðagreiðsl-
um ,en af þeim var ótölulegur
grúi þar í landi. Það var ekki
alltaf tekið á hlutunum með
silkihönskum, þegar sú bar-
átta stóð sem hæst. Þá var
glímjt af kappi, geðið svall og
berserkir, bæði brennivínsber-
serkir og bindindisberserkir,
óðu jörðina upp að hnjám. Fyr-
ir fylkingum fóru þe]r Larsen-
Ledet og Ludivigsen forsíjóri.
En eftir slíka fundi varð Lar-
sen þegar aftur að hir.uir. hvers
dagsgæfa, glensfengna, gaman-
sama og æsingalausa
bóndamanni —■ sett
ist fcá oft. við kaffiborð hjá hin
um harðsnúna andstæðingi sín
um, Ludvigsen, og röbbuðu
þeir saman í mesta bróðerni,
og gæddu hvor öðrum á vindl-
um. Þetta olli stundum mis-
skilningi í liðj beggja. „Fjand-
inn fjarri mér, þvílikt bölvað
Móðir okkar
SÆUNN JÓNSDÓTTIR
Ásvallagötu 61.
verður jarðsett frá Fríkirkjunni fimmtudaginn 14. þ. m. kl.
2 e. h. — Athöfni'nni verður útvarfpað.
Fyrir hönd aðstandenda.
Börnin.