Morgunblaðið - 21.06.1973, Page 17

MORGUNHLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JÚNÍ 1973
17
Kristján Albertsson:
Eins konar popp-pólitík
1.
Á vorri öM kormaist emgim múgæsisnga-
meðuí i hálfkviisti við skrilslegustu
popptónsmdðar. Fyrir nokkrum árum
barðist lögreglain i Chioago lengi næfur
við óðiain múg sem kom af popphljóm-
leikum — og ekki barðist um neitt sér-
Stakt; fólki hafði verið þvælit og velit svo
rækilega upp úr bandbrjálaðri skrípa-
músík, likt og í hrærivél, að það var
orðið að Vitfyrringum.
Ekkert slikt hefur komið fyrir á Is-
iandi, ekki enn. En svipa-ðar nýjungar í
framleiðslu æsimgaæðfe hafa þó ekki
þótt með ölilu óathygfflisverðar. Lengi
verður minnfestasíflt hvernig vfesum
meirihlufla háskóLastúdenta tókst að
gera tvær siðustu fullveldissamkomiur
1. desember að eins konar popphátiiðum.
Á hiinmi fyrri var flutt ámátl'ega iamg-
dregim, ofboðslegia smekklauis háðumgar-
skælimg á þjóðsönig Baondaríkjamma. Á
hinmi siðari sungiiin og göluð hver níð-
vfeam af ammarrti um Baind'arikim.
Maður gat roðnað yfir því að vera Is-
lendiinigur. Mumdi háskólaæska nokkurr-
ar ammarrar þjóðar mimmasit fuHveildis
lands síns með háði og niíði um aðra
þjóð? Þjóð sem aiLdrei hefði neiitt á
hennar hliuta gert, em á allam hátt vi'lj-
að reymast hemni vel? Og hvort mumdi
nokkru siintui meirihiuti skipaður lýð-
ræðiissimmtuðum stúdemtum i hás>kóla Is-
lamds miinmast fuilveldisins með því að
liáta skrumskæla t. d. sovézka þjóðsöng-
inm, eða flytja niðvfeur um rúsisnesku
þjóðina?
Þegar maður nekst á tiltölulega hrein-
hjartað ungt fóik, sem ekki má anmað
heyra en að ístiamdii sé otað út í algert
vamarleysi, kærir siig koHótt um alfltar
afleiðingatr, firrnst æfintýrið því æsi-
legra sem það kann að vera glæfradegra,
hiustar ekki á neán rök, gefur rökum
og skynsemd dauðamn og djöfu'limm, viil
að diansað sé hugsunarlaust út í óvfes-
una, og því fi-emur sem meir er vairað við
því — þá verður ijýst að poppæði getur
hæglega hiofizt af fleiru en tónverkum
eitnum. Ræður og bdaðagreimar, innan-
tómiar saimsuður gitamurs og gífuryrða,
ertdurteknar mann frá matnmi í ótad til-
brigðum, geta llika nægt tál glórudausra
æsimga, sem þroskadithr heiJar hatlda að
sé „skoðanamyndun". Það hefur tekizt
að framleiða á Istlandii það sem á rétt-
orðu, kurteisu málli mætti kalla hrein-
ræktaða ábyrgðarlausa ungæðfepólitík
— ef henni ekki færi annað heiti befar,
vegna þess hvernig hún er tiiikomiin, og
hve hún er viitltaiuis. Það hefur tekizt að
galdra fram eins konar popp-pöiiitík.
Það er svo augljósilega óðs manns
æði að viifl'ja Islamd — sem liggur i
„skurðarpuinkfli miili sovézkra og banda-
riskra öryggishagsmuna“ (Jarring) —
eitt af ölium löndum óvarið með öHu,
að slikt mætti 1 rauninmá óhugsandd
nema á poppöld.
2.
En þrátt fyrir poppið heyrast líka
rök. Hér skal minnst á hiin helztu, þó að
þeim hafi oft verið svarað áður, en til
þess að ínam komi á prenti uppl'ýsimg-
ar sem nú haifa borizt frá Bandaríkjun-
um í hiniu merita útvarpserindi Gunnars
Eyþórssonar, sem ég minnittet á í grein
m'inmi í gær.
Því er hadidið fram að heriiðið í Kefla-
vik sé of fámenrat til að hugsanlegt sé
að því sé ætlað að verja Island gegn
árás. Ég hef áður svarað þessu svo, að
á friöartímum séu herstöðvar jafnan
ekki hafðar rammgerðari en svo né bet-
ur búnar að hergögnum, að nægi til
að standasit fyrstu hugsandega óvænta
árás, þamgað ti'l berist liðsauki, svo að
fylistu vörnum verði við komið.
Guranar Eyþórsson greiniir svo frá
upplýsimgum bandarfeki'a hernaðaryfir-
vaida: „Að sjálfsögðu geta þessir örfáu
menn ekki varið ianddð ’neimim árás, en
verkefni þeirra er að vinna að því að
gera árás ómögulega og verja þannig
lanðið óbeint. Engu að sdður eru flug-
véiar til reiðu i Bandarikjunium, sem ef
tiil stríðs kæmd yrðu sendar til Islands
með iiiðsaiuka, sem er tilbúinn meS
stuittum fyrirvara. Ekki fæst upp gefið
hversu rnikill sá iiðsauki getur orðið,
en gefið í skyn að í slíku tiiiifeJ'li yrðu
sendir hingað álíka margir og voru hér
á hemámsárumum 1940 fliíl 1946, eða 20
tifl 50 þúsumd menn.“
Af skiljantegum ástæðum er það eitt
sagt sem liggur í augum uppi. Auk þess
l'iðs, sem sent yrði flugleiðfe flil Isiands,
myndi bandarfekur floti og fiugher að
sjáifsögðu verja landið.
En meginvöm landsins er fólgin í því
eirau, að hér er bandarísk herstöð. Með-
an svo er, verður ekki her ammars rífcfe
ski.]:>að á lamd á Islandi, svo ekki varði
árekstri við Bandarikim.
3.
Eftir styrjaidir og byitingar vorrar
addar, sem fremur hafa veikt en styrkt
tiltrú til mammiiegrar hluitvendini, hafa
þjóðiimar nánari gætur hver á armarri en
nokkru sinnii fyrr, vígbúnaði og öllum
aðgerðum hemaðarlegs eðlis. Stöðin í
Kefliavík er af fjandmönnum henmar og
vinum Rússa kölluð „njósinarstöð“, af
þvi að þeir vunia að orðið hijómii iila í
felenzkum eyrum. Eitrt meginbluitverk
stöðvarimmar er að framikvæma, í þágu
allra vestrænma þjóða beggja megin At-
iamtishafs, margbrotið náikvæmt eftirlit
með ferðum sovézkra kafbáta og flug-
véla - og auðviitað opinbert mád að svo
er. En þeflita segja vinir Rússa svivirðd-
legt athæfi og æma ástæöu tii þeiss að
stöðin verði iögð niður. Þeir virðast líta
svo á, að hinn vestræni heimiur eiigi ekki
að vem viðbúimn, ef tiiil striðs komi —
enda gæti sldkt mairgt torveldað.
En nú segir bandarfeika herstjómán,
að megintiilgangur aHs efrtiridts með að-
gerðum Rúsisa sé að reyna að koma i
veg fyrir að styrjölrt hefjist — og í því
sambandi sé Keflavík ein mikiivægasta
stöðin.
Þeir sem á það íaillast að eftiiriitið sé
nauðsyn, en eru þó mótáallnir banda-
rískri herstöð á Islandi, segja að Is-
ienidinigar ættu að framkvæma þetta
eftdrlÉt frá Keflavik, og gera þá auðvit-
að ráð fyrir að þar yrðu eftdr sikidin
við brotrtför hersins öll tækd og aillur
úitlbúnaður sem störfin krefjaist, og aJl-
ar nauðsyniegar upplýsingar um starf-
ræksta látmar í té. Gunnar Eyþórsson
hefur rætt þetta við hemaðaryfliirvöld
vestra, og sagði svo frá um hvers hamn-
hefði orðið visari: „Rætt hefur verið
um að Islendingar gætu tekið vdð ein-
hverjum þeirra eftiriltsistarfa sem unn-
in eru í herstöðinmi. En á því eru ýms-
ir imeirabugir. Tii dæmis tekur mörg ár
að þjáifa menn til þeirra sérhæfðu
starfa sem þama eru ummim við ratsjár-
stöðvar og tölvumeðferð á upplýslmgum.
1 öðru lagi yrðu þeir menn að vinna
undir heraga, og á fslandá er emgimm
her. Baoclaríkjamenn mundu ekki trúa
raeinum einstakliingum, sem ekki eru í
her, fyrir hemaðarieyndarmáium.“
Sizt mönnum af þjóð, þar sem kapp-
samiega hefur verið kynt undir fjand-
skap í þeirra garð, margir eru þeim
óviMveiittir, en vilja aHt gera fyrir
Rússa.
4.
Herstöðin i Kefiavtk þjónar eingöngu
bandariskum hagsmunum, segja popp-
pólitíkusar — hún kann að vera þeim
ómifesand'i, en engum öðrum.
Auðvitað er hún Bandarikjumum hag-
ur, en vissuiega ekki siður öilum öðr-
um vestræraum þjóðum. Og ekki var svo
að heyra á herstjórn þeirra að Banda-
rikin mundu verða á flæðiskeri stödd
þótt stöðin í Keflavik yrði lögð niður.
Guninar Eyþórsson sagði svo af við-
ræðum um þetta efrai: „Skyltt er að taka
íram að Island er ekki ómfeisandi fyrir
vamir Bandarikjanna. Þetta fékk ég
staðfest í viðræðum við ýmsa fdiotafor-
ingja og aðstoðarráðherra í Pentagon
í vetur. fsland er aftur mjög mikilvægt
fyrir Atlantshafsbandalagið í heild.
Hvað Bamdaríkjumum viðkemur teija
þau að kafbáitalei'tarkerfið í Laibrador
og á Nýfundnaland'i ætti að duga þeim
sjálfum ásamit upplýsinigum annairs
staðar frá inman NATO. „Hins vegar
myndi miissir Keflavíkurstöðvar hafa i
för með sér gifuriega aukinn kostnað
af eftiriiiiti um hafsvæði norðursins."
Gerðar mundu verða „víðtækar ráðstaí-
aniir, þar á meðal herstöðvarmar á
Labrador og Nýfumdmadamdi stórefildar,
ratsjárskip send á vettvamig og herskip
og jafnvel flugvéiamóðuirsikip höfð að
sitaðaldri á hafiinu umhverfis lsiand.“
Þá viitum við það. Herstöðin í Kefla-
vík er ekkd ómiissairadá fyrir Bamdarikim.
Það breytiir erngu um það, að hún er
nauðsyn fyrir Isiand, og nágrannaþjóð-
ii' vorar í Evrópu.
5.
Þeir sem vidja brottvfeun vairnarliðs-
ins, en framhald aðiidar íslands að At-
lanitsihafslbandalaginu, haiida þvi stund-
um íram að sú aðilld ein ætti að vera
næg 'tryggirag fyrir öryggi landsins.
Bandaiiaginu væri skyit að bregða við
skjótt og verja oss með oddi og egg, ef
með þyrfiti.
Sú stkyltía mundd þó liitrt stoða ef árás
yrði gerð með þeirn hætti, að ekki yrði
nógu 'fljótt vörnurn við korraiö, né umrat
ef'tir á að bjarga landinu úr klóm árás-
araðilia.
En setjum svo að riki Atlanitshafs-
bandaiagsins væru fús á að neyta allra
úrræða og fremsta máttar til að forða
því að Islarad kæmfet í óV'inahendur —
værd samit hægt að hugsa sér öldu lúa-
iegri felenzkam hugsunarhátt í vamar-
málum en þann, að þjóð vor skuli ráð-
in í að vilja ekkert á siig leggj'a hvorki
sjálfri sér né öðrum til varnar, ekki
svo mikið sem að leyfa, sér að kostnað-
ari'auisu, litla herstöð á litlu landsvæði,
ómetainlega vesitrænu örygigi — en ætl-
ast h'ims vegar til þess að alllar þær
þjóðir sem hún vildi sízt neitt fyrir
gera, berðust upp á llif og dauða Isiandi
fli'l vamar ef ianddð væri í hættu, eða
þegar á valdi eins öflugasta herveldte í
heimi ?
6.
Gunmar Eyþórssynd sagðist svo frá:
„1 framihaldd af vangiavelitum um hvort
herstöðinni verði iokað get ég sagt að
ráðamenn i bandariska utanríkisráðu-
neytiinu, vainarmálaráSu neytenu og yf-
irhersitjómiiinnii höfðu emigar áhyggjur
af framtið herstöðvarinnar þegar ég
ræddi við þá í febrúar. Þeir gerðu ekki
ráð fyrir því að henni yrði lokað og
höfðu ekki í undirbúningi neiniair áætl-
ainir um hvaða ráðstafanir yrðu gerðar
til að bæta miissi stöðvarinnair. Þetta
var rétt eftdr að Eimar Ágústsson utan-
rikisrá ðhena átti könmumarviðræður í
Waishington um endursikoðun vamar-
sáitrtmáiians, en um þær viðræður fékkst
það eirtt gefið upp að skiipzt hefði verið
á upplýsingum, og báðdr aðilar væru
ánœgðir með viðræðurnar."
Ætla má að utanrifcisráðherra hafi
sagt viðmælendum sínum vestra það
sem hann hefur margitrekað hér heima,
að Alþingi muni að sjáifsögðu ákveða
hvort varnarsamningnium verði sagit
upp eða ekki, og ef tii viil einnig, að
sér væri ekki kunmugt um hvort þar
væri meirihtatii fyriir uppsögn — en á
þá iei'ð hneig svar hans nýlega í beim-
línu-þætti í úitvarpinu, þegar hann var
spurður um hvert úiflliit væri um úrséit
máisins á þimgii.
Enn hetfur því verið haldið þanniig
á þessum mátam, og sýnt er, að eng-
in stórslys gerti orðið fyrr en þá eftir
að þing kemur saman.
Ég heyri eragan búast við i»u af Al-
þiragi í þessu máLli, þegar á herði.
En rétrt er að vér gerum oss sem ljós-
ast hvernli'g horfa murai, ef popp-pólitík
gengi með sigur af hóimi.
Ég kem að þvi í þriðju og síðustu
grein.
Siðvæðing og fuglar
The Ecolist:
HEIMUR Á HELVEGI.
Bjami Helgason íslenzkaði.
Almenna bókafélagið 1973.
FUGLABÓK AB.
FUGLAR ÍSLANDS
OG EVRÓPU.
Höfundar: Roger Tory Pet-
erson, Guy Mountfort og
P. A. D. Hollom.
Finnur Guðmundsson ís-
lenzkaði og staðfærð'i.
Almenna bókafélagið 1973.
UMHVERFIS V AN D AMÁL,
framtíð mannsins á jörðinni,
eru umræðuefni, sem víkja
öðrum til hliðar ura þessar
mumdir. Heimur á helvegi er
framlag til þeirrar umræðu.
Bókin kemur út í nýjum
flokki vasabrotsbóka, sem Al-
menna bókafélagið hefur haf-
ið útgáfu á. En áður hefur Al-
menna bókafélagið gefið út
bók um skylt efni: Raddir
vorsins þagna eftir Rachel
Carson.
Við höfum að undanförnu
kynnst mörgum hrakspám
um framtið mannkynsins.
Það er ekki nóg að ákafir tals
menn sértrúarflokka hafi spáð
heimsendi, sumir visinda-
menn hafa líka komist að
þeirri niðurstöðu að algjört
hrun væri framundan. Þótt
höfundar Heims á helvegi séu
líka svartsýnir á þróun mála,
ef ekki verður breytt um
stefnu, er tilgangur þeirra að
benda á ieiðir til úrbóta. Bók
þeirra er að meginefni tillög-
ur uim „samfélag jafnvægis
og hóísemi, en alls ekki þjóð-
félag þenslunnar", eins og
þeir komast að orði. 1 formála
segir: „Hin alvarlegu viðhorf,
er skapast hafa, réðu því, að
hópur vísindamanna og iðju-
hölda margra þjóða myndaði
með sér Rómarklúbbinn svo-
nefnda. En markmið Rómar-
klúbbsins er að fá stjómvöld,
iðnrekendur og verkalýð um
heim allan til að horfast í
auigu við blákaldar staðreynd-
ir og gera viðeigandi ráð-
stafanir, meðan enn er tími
til stefnu.“ Það er von höf-
undanna, að stofnað verði til
aljóðahreyfingar, sem taki
upp merki Rómarklúbbsins:
„Heimur á helvegi er fyrir-
boði nýrrar hreyfingar um
vemdun jarðar og l'íf mann-
kyns, og við væntum þess, að
hún boði einnig upphaf nýrr-
ar aldar, er maðurinn hættir
að stríða við náttúruna og
lærir þess i stað að lifa i sátt
ag samlyndi við umhverfi
sitt.“
Heimur á helvegi boðar
nýja siðvæðingu. Þessi siðvæð
ing nær til allra þátta mann-
legs lífs og leggur mönnum
skyldur á herðar gagnvart
umhverfi sínu. Höfundarnir
leggja áherslu á lítil sveitar-
og bæjarfélög, sem verði
„frumeiningar þjóðfélagsins,
og að hver félagseining eigi að
ráða sér sjálf og vera sjálfri
sér nóg, eftir þvi sem unnt
er.“ Þeir reikna með 500 íbú-
um i hverju hreppsfélagi, en
10 saman myndi þau sýslufé-
lag. „100 slík sýslufélög
mynda síðan sjálfstætt hérað,
er fulltrúa hefur á þjóðþingi,
sem svo kýs fulltrúa á heims-
þing. Við leggjum áherzlu á
að skapa samhygð fólksins og
alheimsvitund, og að ekki sé
farinn hinn hættulegi og
ófrjói millivegur þjóðernis-
stefnunnar.“ Til þess að vinna
gegn múgmennsku nútíma-
þjóðfélags, sem til má rekja
Framhald á bls. 20.