Morgunblaðið - 17.11.1973, Blaðsíða 14

14_____________
Gunnar Thoroddsen
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 1973
Pólítískur og lagalegur grundvöllur
Þingsályktunartillaga sjálf-
stæðismanna um útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar f 200 mflur fyr-
ir árslok var til umræðuá Alþingi
f fyrradag. Gunnar Thoroddsen,
formaður þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins er fyrsti flutningsmað-
ur tillögunnar, og flutti hann ftar-
lega ræðu fyrir henni við um-
ræðurnar. Eftir-talin atriði komu
m.a. fram f ræðunni.
□ Réttur íslendinga til veiða á
hafsvæðinu umhverfis land-
ið byggðist á sögulegum
rétti, og ásókn annarra
þjóða á þau fiskimið hefði
ávallt verið f óþökk íslend-
inga.
ö t sókn okkar f landhelgis-
málinu byggðum við á yfir-
ráðarétti okkar yfir land-
grunninu, en til að ná sam-
stöðu með öðrum þjóðum,
sem langt vildu ganga f þes-
sum efnum, væri skynsam-
Iegast að miða við 200 mflur.
□ FiskveiðiIögsaga okkar næði
fyrir 750.000 ferkflómetra
eftir að mörkin hefðu verið
færðút f 200 mflur.
□ Margvísleg rök mæltu með
því, að útfærslan yrði fram-
kvæmd fyrir árslok 1974, og
þegar væri fenginn nægileg-
ur pólitfskur og lagalegur
grundvöllur fyrir útfærslu f
200 mflur.
Gunnar Thoroddsen hóf ræðu
sína með þvf aðfjalla um söguleg-
an rétt íslendinga til yfirráðayfir
hafsvæðinu næst landinu. Sá rétt-
ur væri afar gamall, og þegar er-
lend skip hefðu hafið veiðar og
rányrkju hér við land, hefði það
ávallt verið í óþökk landsmanna
sjálfra. Sú sókn, sem nú stæði yfir
til að endurheimta þessi fornu
réttindi, hefði byrjað með setn-
ingu landgrunnslaganna frá 1948,
og sfðan þá hefði markmiðið verið
landgrunnið allt.
Á grundvelli þessara laga hefði
síðari sókn verið. 5. maí 1959
hefði verið samþykkt þings-
ályktun í sameinuðu Al-
þingi um að afla bærí við-
urkenningar annarra ríkja á
rétti íslands til alls landgrunns-
ins. Þar hefði þessu fyrst verið
lýst yfir berum orðum og ótví-
rætt. Tveimur árum síðar, þegar
samningurinn var gerður við
Breta, hefði verið tekið
fram, að haldið yrði áfram út-
færslu Iandhelginnar.
Gunnar sagði, að landgrunns-
stefnan væri þannig mörkuð
stefna okkar, en nokkur
spurning væri um, hvernig
bæri að ákvarða, við hvað
landgrunnið miðaðist. Oft
hefði verið miðað við dýpi og
hefðu 200, 400 og 800 metra
dýptarlínur verið nefndar í
því sambandi. Einnig væri oft tal-
að um svokölluð hagnýtingar-
mörk, þ.e. að landgrunnið næði
svo langt út, sem hægt væri að
koma við hagnýtingu viðkomandi-
auðæfa. Hvað fiskveiðar varðaði
fyrir útfærslu í 200 mílur
væru þessi mörk a.m.k. við 1000
metra dýptarlínuna. Sagði hann,
að eðlilegast væri frá sjónarmiði
Islendinga að miða við land-
grunnið.
Gunnar Thoroddsen vék nú að
undirbúningnum undir hafréttar-
ráðstefnuna og sagði, að erfitt
hefði reynst, að ná samkomulagi
þjóða á milli um landgrunnsstefn-
una. Sum af þeim rikjum, sem
fyrir víðáttumikilli fiskveiðilög-
sögu berðust hefðu litið land-
grunn en önnur svo stórt, að
óhugsandi væri að miðavið slikar
viðáttur. Nefndi hann Kanada
sem dæmi um þjóð I síðari f lokkn-
um. Þess vegna væri langmest
samstaða um að miða við 200 míl-
ur. Hvað Island varðaði yrði 1000
metra dýptarlínan alls staðar inn-
an 200 mílna marka, og sums stað-
ar langt fyrir innan, nema á svæði
fyrir Suðvesturlandi, þar næði
1000 metra línan út fyrir 20C
mílna mörkin.
Þingmaðurinn vék nú að því,
hversu fiskveiðilögsaga okkar
heföi þróast Eftir stækkunina
1958 hefði hún orðið 70.000 fer-
kílómetrar, eftir samningana við
Breta 1961 75.000 fkm., eftir út-
færsluna I 50 milur á slðasta ári
216.000 fkm og yrði að lokinni
útfærslu I 200 mílur 750.000 fer-
kílómetrar.
Það yrði samkomulagsatriði við
nærliggjandi þjóðir, sem byggju
nær Islandi en 400 mflur, hvemig
línan yrði dregin milli Islands og
þeirra. I tillögu Sjálfstæðismanna
segði, að miðað væri við miðlínu á
móts við Grænland og Færeyjar
og yrði sérstakt athugunarefni,
hvernig færi með mörkin móti
Jan Mayen.
Gunnar Thoroddsen sagði, að
nú væri I rauninni svo komið, að
ekki væri spurning um, hvort við
færðum út I 200 mílur, heldur
hvenær. Sjálfstæðismenn legðu
til, að vandlega athuguðu máli, að
það yrði gert fyrir árslok 1974.
Rakti hann nú forsendurnar fyrir
þeirri tillögu.
I fyrsta lagi væri þetta lífshags-
munamál fyrir tslendinga.
Mjög mikilvæg fiskimið væru
utan 50 mflna markanna, og væru
sumar fisktegundir þar I mikilli
hættu, ef ekki yrði að gert.
Nefndi hann þar til þorsk, grá-
lúðu, karfa og síld.
I öðru lagi væri viðurkennd
þjóðréttarregla, að strandríki
ættu öll auðæfi I landgrunninu og
sömu efnisrök mæltu með sömu
reglu um auðæfin I hafinu yfir
því.
1 þriðja lagi benti hann á
ályktun allherjarþings Sam-
einuðu þjóðanna frá 18. des. s.l.
um, að strandríki ættu rétt til
auðæfa I hafinu yfir landgrunn-
inu.
I fjórða lagi væru líkur fyrir
víðtækum stuðningi ríkja á haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna við 200 mflna regluna.
Könnun, sem gerð hefði verið
meðal þátttökuþjóða I undir-
búningsfundum ráðstefnunnar,
benti til þess, að 80 — 100 ríki
mundu styðja 200 mílna auðlinda-
lögsögu á ráðstefnunni, af 130 —
140 ríkjum, sem líklega tækju
þátt I henni. Þá væri einnig talið,
að snemma á ráðstefnunni yrði
samþykkt stefnuyfirlýsing um
200 mílurnar og kæmi því ekki
eins að sök þó hún drægist á lang-
inn.
Þegar allt þetta væri talið, virt-
ist fenginn nægilega sterkur
grundvöllur bæði pólitlskt og
lagalega til að færa út þegar á
næsta ári. Ekkí mælti neitt með
að bíða niðurstöðu hafréttarráð-
stefnunnar. Slíkt gæti verið
ábyrgðarhluti, og yrði I því sam-
bandi að hafa I huga, að tvær
ráðstefnur hefðu verið haldnar,
án þess að náðst hefði samkomu-
lag um viðurkennda reglu um víð-
áttu fiskveiðilögsögu. Auk þess að
2/3 hluta atkvæða þyrfti til að ná
fram gildri samþykkt á slíkri ráð-
stefnu, þyrfti viss fjöldi ríkja að
staðfesta samþykktina á eftir,
áður en hún yrði bindandi að
alþjóðalögum. Slíkt gæti dregizt
úr hömlu.
Að lokum sagði Gunnar
Thoroddsen, að það væri ein-
dregin von þeirra sjálfstæðis-
manna, að samstaða næðist á
Alþingi og með þjóðinni um þetta
stórmál.
Friðjón Þórðarson talaði
næstur og rakti nokkuð sögu land-
helgismálsins. Á síðari árum
hefði skilningur manna á aukinni
friðun fiskimiða og eftirliti með
veiðum aukizt að mun og væri um
það efni nauðsynlegt að hafa sem
víðtækast samstarf við aðrar
þjóðir.
Ný þingmal
Lyfjaframleiðsla
Stjórnarfrumvarp um lyfja-
framleiðslu, sem er að mestu
öbreytt frá frumvarpi um sama
efni og lagt var fyrir síðasta
þing. Magnús Kjartansson
hefur mælt fyrir þessu frum-
varpi við fyrstu umræðu I efri
deild.
Raforkumál
11 þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa flutt tillögu til
þingsályktunar um raforkumál.
Var tillagan flutt á siðasta þingi
en hlaut þá ekki fullnaðaraf-
greiðslu. Fyrsti flutningsmaður
er Jón Amason.
Friðjón sagði, að nú, þegar frið-
ur hefði verið saminn á miðunum,
gæfist tóm til að fara að huga að
næsta áfanga I landhelgismálinu.
Enn biði markmiðið, sem sett
hefði verið 1948 um yfirráð okkar
yfir öllu landgrunninu. Lauk
hann máli sínu með að vitna til
lokaorða greinargerðarinnar með
tillögu sjálfstæðismanna: Sjálf-
stæðisflokkurinn óskar nú sem
fyrr þjóðareiningar um land-
helgismálið og mun leita sam-
stöðu á Alþingi um útfærsluna I
200 mflur.
Guðlaugur Gfslason sagði, að nú
væri Islendingar að endurnýja
skipastól sinn og taka I notkun
stærri skip til veiða en áður hefði
verið. Samhliða slíkri breytingu
væri nauðsynlegt að fá meira
svigrúm en áður á hafinu um-
hverfis landið.
Guðlaugur sagði, að allt benti
Raforkuskortur
á Vestf jörðum
Fyrirspurn til raforkuráð-
herra frá Steingrími Hermanns-
syni (F): Hvaða ráðstafanir eru
ráðgerðar til þess að koma I veg
fyrir raforkuskort á Vestfjörð-
um I vetur?
Hitaveituframkvæmdir
Stefán Gunnlaugsson (A)
spyr iðnaðarráðherra um af-
stöðu ríkisstjórnarinnar til
óska Hitaveitu Reykjavíkur um
gjaldskrárhækkanir.
Skattalög
Karl Steinar Guðnason (A)
spyr fjármálaráðherra, hvort
fyrirhugað sé af rlkisstjórninni
að veita fólki, sem starfar við
nú I þá átt, að víðtækt samkomu-
lag væri nú framundan um út-
færslu fiskveiðilögsögunnar I 200
mílur. Til þess benti stjórnar-
frumvarpið, sem flutt hefði verið
um breytingu á landgrunnslög-
unum, þar sem gert væri ráð
fyrir, að 200 mílna mörkin yrðu
tekin upp I þau.
Að svo mæltu var umræðunni
um tillöguna frestað þar til síðar.
AlMÍMil
fiskvinnslu, sérstaka skatta-
lækkun. •'Ennfremur, hvort
aðrar skattalækkanir séu fyrir-
hugaðar I þvf skyni að koma til
móts við kröfur verkalýðssam-
takanna I þessum efnum.
Þjónusta hjá dóm-
stólum viðneytendur
Fjórir þingmenn flytja þings-
ályktunartillögu um, að ríkis-
stjórnin láti semja frumvarp
um þjónustu við neytendur hjá
héraðsdómstólum landsins. Er
hér átt við þá neytendur, sem
viðskipti eiga við verzlunar- og
þjónustufyrirtæki og standa I
málaferlum við það fyrirtæki,
enda nemi verð viðkomandi
vöru eða þjónustu ekki hærri
upphæð en kr. 50 þúsund.
Þingvikan
MENN spyrja þessa dagana:
Fyrir hverju er Alþýðubanda-
laginu treystandi? Fyrst þeir
eru tilbúnir að kyngja sannfær-
ingu sinni eða a.m.k. orðum sín-
um svo gjörsamlega I llfshags-
munamáli þjóðarinnar, hvað er
þá að marka önnur orð þeirra?
Er furða, þó að menn spyrji?
Framkoma þeirra Alþýðu-
bandalagsmanna i sambandi
við samningsgerðina við
Breta hefur verið með svo
furðulegum hætti, að líklega
eru engar hliðstæður til I
stjórnmálasögu Islands, og er
þá langt til jafnað. Eins og allir
vita, gáfu þeir fyrst út yfirlýs-
ingu um, að tillögurnar, sem
forsætisráðherra kom með
heim frá London, væru óað-
gengilegir úrslitakostir. Síðan
ákváðu þeir að greiða atkvæði
með þvl, að gengið yrði að til-
lögunum, en hættu I raun og
veru aldrei að mæla gegn þeim
efnislega. Einn þingmanna
flokksins, Garðar Sigurðsson
gerði grein fyrir atkvæði sínu
með svipuðum orðum og kváðu
við á síðum Þjóðviljans, þegar
forsætisráðherra kom heim.
Þingmaðurinn sagði:
„Samningamir eru að mínum
dómi verri en efni stóðu til, en
aðfarimar enn verri. Hæstvirt-
ur forsætisráðherra fer utan
sérfræðingalaus og segist ekki
ætla að semja, mætir þar öllum
sérfræðingum Breta og kemur
heim með úrslitakosti, sem
hann segist vilja staðfesta, án
þess að bera þá undir sam-
starfsmenn sína, sem eru fleiri
en ráðherrar."
Og hvernig greiddi svo þessi
þingmaður atkvæði? Jú með
samkomulaginu. Og það var
ekki vegna þess, að hann teldi
kosti samkomulagsins meiri en
gallana. Ekki heldur vegna
þess, að með samkomulaginu
fengist friður á miðunum,
minni afli breskra togara né
vegna þess, að hægt yrði að
hafa eftirlit með því, að ekki
yrði stunduð rányrkja á Is-
landsmiðum. Nei, það var
vegna þess, að hann vildi ekki
„fela fhaldinu völdin“.
Sama afstaða, þ.e. að þeir
vildu engan frið, kom fram hjá
öðrum Alþýðubandalagsmönn-
um á Alþingi. LUðvík sagði t.d. I
umræðunum um samningana:
„Ég hefði gjaman viljað halda
þessum átökum áfram.“
Þingmenn Alþýðubandalags-
ins voru andvígir samkomulag-
inu á flestum atriðum, ef eitt-
hvað er að marka orð þeirra.
Þeir greíða samt atkvæði með
því, til þess að „íhaldinu verði
ekki falin völdin". Og lítum
aðeins á þessa ástæðu nánar.
Þetta íhald, sem svo miklu
verður til að kosta til að halda
frá völdum, er langstærsti
stjórnmálaflokkur landsins.
Þeir ætla ekki að fela þessum
flokki völdin. Það má benda
þeim á, að það eru meira en
tvöfalt fleiri íslendingar, sem
vilja frekar, að Sjálfstæðis-
flokkurinn fari með völdin I
landinu en Alþýðubandalagið.
Því verður ekki trúað, að
nokkrum stjórnmálaflokki I
þingræðislandi líðist að taka
afstöðu þvert á yfirlýsingar
sínar, á forsendu sem þessari.
Enn síður er hægt að líða þetta,
þegar um er að ræða mikil-
vægasta mál þjóðarinnar —
málið, sem stjórnarflokkarnir
segja sjálfir, að kosið hafi verið
um I slðustu kosningum.
Við afgreiðsluna á samning-
unum við Breta kom glögglega I
ljós, hver eru hin ábyrgu öfl I
íslenskum stjórnmálum. Hver
maður getur gert sér I hugar-
lund, hvernig núverandi
stjórnarflokkar hefðu látið, ef
Viðreisnarstjórnin hefði setið
enn að völdum og boðið upp á
þessa samninga. Þá hefði verið
rokið upp og hrópað landráð, og
sjálfsagt hefði þeim flokkum
ekki dottið I hug að bera þessa
samninga saman við samning-
ana frá 1961 — þessir hefðu
verið svo miklu verri, að þeirra
dómi. Það var ekkert ein-
faldara fyrir stjórnarandstöð-
una nú en að mótmæla samn-
ingunum einróma og greiða at-
kvæði gegn þeim I þinginu.
Ekki hefði það valdið þeim
neinum erfiðleikum að rök-
styðja slíka afstöðu sína, svo
auðvelt er að sýna fram á, hve
þessir samningar eru óhagstæð-
ari en samningamir frá 1961.
Sennilega hefði ríkisstjórnin
fallið, ef þessi hefði orðið raun-
in, vegna Bjarna Guðnasonar,
sem þegar tók harða afstöðu
gegn samningunum. En stjórn-
arandstaðan sýndi, að hún er
trausts verð.
Hún greip ekki þetta upp-
lagða tækifæri til að fella ríkis-
stjórnina, vegna þess að hún
taldi meira virði að taka ábyrga
afstöðu I lífshagsmunamáli
þjóðarinnar og láta málefnið
ráða.
JSG.