Morgunblaðið - 29.01.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JANUAR 1974
Ófrjóar umrœður um skólaskyldu
hafa tafið mikilvœgari umbœtur
1 HAUST tók við starfi fræSslustjóra í Reykjavík Kristján J. Gunnars-
son. Kristján er þó enginn nýliði f fræðslumáium f Reykjavík, því að
hann var um tvo áratugi yfirkennari og sfðar skólasljóri eins af
stærstu skólum borgarinnar og átti sæti f fræðsluráði frá 1954, seinni
árin sem formaður ráðsins. Hann á þvf beinlínis stóran þátt í að móta
þá stefnu f fræðslumálum borgarinnar, sem nú er unnið að. Nýlega
gengum við á fund Kristjáns til að ræða við hann um fræðslumál og
skóla f Reykjavfk. Þar kom hvað eftir annað talinu, að eitt og annað
strandar á hinum óafgreiddu fræðslulögum.
— Já, hjá okkur eru nokkur mál illa á vegi stödd af þvf að nýju
fræðslulögin hafa ekki hlotið afgreiðslu á Alþingi og hafa dregizt úr
hömlu, sagði Kristján. — Þessar ófrjóu umræður um skólaskyldu hafa,
að mfnu áliti, orðið til þess að stöðva ýmsar umbætur innan fræðslu-
kerfisins, sem skipta miklu meira máli. Égget t.d. nefnt það, að þegar
fræðslufrumvarpið var lagt fram fyrir einum þremur árum, fórum við
að setja í gang uppbyggingu bókasafna í skólum. Og á sama hátt
höfðum við hug á að auka sérkennslu og aðstoð við þá nemendur, sem
eiga við aðlögunarvandamál að stríða. Við gerðum líka ráð fyrir að
auka félagslff innan skólanna, svo og sálfræðiþjónustu. I grunnskóla-
frumvarpinu eru ákvæði um, að allir þessir þættir skólamála séu
fjármagnaðir af ríki og sveitarfélögum. Þegar við svo förum að sveigja
skólastarfið inn á þessa braut, eins og t.d. bókasöfnin, þá má segja, að
við séum á undan löggjöfinni. Þá skortir lagaheimild fyrir fjárveit-
ingu opinberra aðila til þessara mála.

VIÐTAL VIÐ KRISTJAN J.
GUNNARSSON FRÆÐSLUSTJÓRA
— Setning nýrra fræðslulaga
hefur einkum dregizt á langinn
vegna eins atriðis — lengingar
skólaskyldu, sem hefur sáralítið
að segja fyrir þéttbýli eins og
Reykjavík, sagði Kristján enn-
fremur sem svar við spurningu
um, hvað þvælist svona fyrir
þeim, sem um frumvarpið fjalla.
— Hér i Reykjavík mundi það
breyta sáralitlu um skólasókn, þó
að engin skólaskylda væri. Það
sést bezt á sex ára börnunum, sem
svo til öll sækja skóla, þó að þau
séu ekki skólaskyld. Það eina,
sem þyrfti að gera, ef ekki væri
fastákveðin skólaskylda, væri að
sjá fyrir hjálp til þeirra nemenda,
sem eiga við mjög erfiðar
heimilisástæður að búa eða mikia
aðlögunarerfiðleika. En það er
raunar mál, sem þarf að leysa, þó
að um skólaskyldu sé að ræða.
Akvæði grunnskólafrumvarpsins
voru fyrst og fremst hugsuð sem
trygging menntunarjafnréttis fyr-
ir nemendur í dreifbýli. Telji mál-
svarar dreifbýlisins, að ekki sé
þörf slíkrar tryggingar, finnst
mér allt þetta tal um skólaskyld-
una vera út í hött. Og leyfa mætti
hverju sveitarfélagi að fara sínar
leiðir í því efni.
Sálfræðimiðstöð í þremur
hverfum
— Hvernig er þá ástatt með
bökasöfnin, sem þið eruð að setja
upp í skólunum?
— Við erum komnir með bóka-
söfn í 7 skólum og erum í ár að
setja upp bókasöfn í sex skólum
til viðbótar. Bókakaupin sjálf eru
fjármögnuð af riki og borg. Hins
vegar ber engum aðila lagaleg
skylda til að greiða laun bóka-
varðanna meðan grunnskólalögin
eru óafgreídd. Og þegar um 13
starfsmenn er orðið að ræða, þá
sést að slíkt er vandamál.
— Þú minntist á sálfræðiþjón-
ustuna í þessu sambandi og
félagslífið í skólunum. Ekki er
víst vanþörf á að bæta þar um?
— Unnið hefur verið að eflingu
á sálfræðiþjónustu í skólum og
hugsanlegri endurskipulagningu
hennar. Er þar haft i huga að
skipta borginni í þrjú hverfí og
yrði sálfræðimiðstöð komið fyrir í
einum skóla hverfisins, og ynnu
sálfræðingar og félagsfræðingar
þannig meira úti í skólunum sjálf-
um en unnt hefur verið að gera
hingað til. Til athugunar er, að
hinni fyrstu slikra hverfismið-
stöðva fyrir sálfræðiþjónustu
verði komið upp í Hólaskóla og
þjóni öllu Breiðholtshverfi. Vand-
inn hefur í þessu efni verið sá, að
erfitt hefur verið að fásérmennt-
að fólk til starfa, en ástæða er til
að ætla, að það fari að lagast.
Stofnsett hefur verið deild til BA-
prófs í sálarfræði í Háskóla ís-
lands og því líklegt að fieiri leggi
stund á nám i sálarfræði og Ijúki
framhaldsnámi erlendis.
— Þú spurðir um félagsmál í
skólum, hélt Kristján áfram. Við
efndum eftir áramótin til ráð-
stefnu um þessi mál með skóla-
stjórum og yfirkennurum við
skóla borgarinnar. Þar kom fram,
að mikill áhugi er á því að auka
félagslíf í skólunum í smærri ein-
ingum en áður hefur verið. Þann-
ig yrði hægt að stofna innan skól-
anna klúbba fyrir þá, sem hafa
sameiginleg áhugamál, svo sem
t.d. leiklist, náttúruskoðun, úti-
íþróttir o.s.frv. Um leið yrði sú
breyting á félagslífinu í skólun-
um, að það yrði ekki næstum ein-
göngu bundið við danssamkomur,
eins og nú er, og sem ýmsir erfið-
leikar eru á að halda uppi. Þess
má geta í þessu sambandi, að í
grunnskólafrumvarpinu er ein-
mitt gert ráð fyrir aukinni fjár-
veitigu til félagsstarfa í skólum,
en það er fyrst og fremst fjár-
skortur, sem hamlar því, að skól-
arnir geti komið breytingum í
framkvæmd og tekið upp þessa
stefnu.
— Að þessum málum eruð þið
samt sem áður að vinna?
— Já, og um næstu mánaðamót
gerum við ráð fyrir svipaðri ráð-
stefnu skólastjóra og yfirkennara
um sérkennslumál og málefni
nemenda með aðlögunarerfið-
leika. Þarfir skólanna í þessu efni
hafa stóraukizt. Þegar borgin
stækkar, koma upp fleiri vanda-
mál af þessu tagi, sem ekki fyrir-
finnast í sama mæli i öðrum
minni bæjum.
En hér kemur til sama sagan og
fyrr, úrræðin eru kostnaðarsöm,
og í núverandi fræðslulögum er
ákvæðin um aðstoð við þessa nem-
endur mjög óljós. I grunnskóla-
frumvarpinu er gert ráð fyrir
stórbættri aðstöðu skólanna að
þessu leyti. Eins og ég sagði áður,
þá er það ákaflega óheppilegt, að
lengur dragist að afgreiða grunn-
skólafrumvarpið, þó að menn
greini á um ýmis minni háttar
atriði, því að það stórbætir að-
stöðu skólanna á mörgum sviðum
Fækkar en rýmkar ekki
— Nú væri fróðlegt að fá að
vita, hvernig ástandið er i hús-
næðismálum skólanna i Reykja-
vík og hvað er verið að gera. Tölu-
vert hefur áunnizt, skilst mér?
— Já, á gagnfræðastiginu er
einsett í um helming bekkjar-
deildanna. 1 samræmi við áætlun
ríkisins um tvisettar skólabygg-
ingar á barnafræðslustiginu er
tvísett í flest allar kennslu stofur
barnaskólanna. Hins vegar er þrí-
setning horfin á seinni árum
nema í undantekningartilfellum
um tíma. Staðan er í stuttu máli
þannig varðandi barnafjölda, að
börnum hefur farið heldur fækk-
andi. A.m.k. eru nú færri börn í
aldursflokki en var. í 7—12 ára
bekkjum hefurfækkaðí borginni
um 50 börn frá siðasta skólaári.
Til dæmis voru samkvæmt íbúa-
skrá 1622 börn í þeim árgangi
sem lauk barnaprófi síðastliðið
vor, en í yngsta hópnum (sex ára
börn) eru þau ekki nema 1544
talsins. Og sú tala fer niður í 1499
í þeim árgangi, sem fæddur er
1968.
— Rýmkar þá ekki í skólunum?
— Barnafjöldinn er mestur í
nýjum hverfum. Þetta gengur
þannig, að i eldri skólunum fækk-
ar, en hluti þess húsnæðis, sem
losnar. er tekinn til sérstakra
nota undir bókasöfn, eðlisfræði
kennslu, aukið sérkennslurými
o.fl. Þá hefur fimm daga skóla-
vika verið tekin upp i vaxandi
mæli. Um 70% nemenda í barna-
og gagnfræðaskólum hafa nú 5
daga skólaviku. Og sýnilega stefn-
ir að þvi, að svo verði alveg.
— Sumir tala um, að við það
verði of mikið álag á nemendur
þessa fimm vinnudaga. Erum við
ekki lika með eitthvað styttri
skóla á ári en sum önnur lönd,
sem við verðum að standast sam-
keppni við?
— Ég held, að álagið hér verði
ekki meira en gerist víða erlendis,
svarar Kristján. í Bandarikjunum
er t.d. yfirleitt 9 mánaða skólaár.
Norðurlönd hafa aftur á móti
lengra skólaár en við. En hér er
mikil almenn andstaða gegn leng-
ingu skólaársins, og styttri skóla-
tími á hverju ári eykur að sjálf-
sögðu álagið.
5 nýir skyldunámsskólar í
einu hverfi
— Við vorum að tala um skóla-
byggingar.
— Já, í Breiðholti þarf gífur-
lega fjárfestingu í skólabygging-
um. Þar þarf að byggja 5 skyldu-
námsskóla. Þegar er búið að taka í
notkun Breiðholtsskóla og Fella-
skóla. Bygging Hólaskóla er að
hefjast, og síðan verður að reisa
tvo skóla í Seljahverfi, Seljaskóla
og Skógaskóla. Til viðbótar er svo
eftir að byggja fjölbrautaskóla,
sem verður framhaldsskóli alls
Beiðholtshverfis, en gert er ráð
fyrir, að þar verði um 1400 nem-
endur. Nú er verið að hanna þá
bygginu, svo og íþróttamannvirki
skólans. Verður sundlaugarbygg-
ingin væntanlega tilbúin til út-
boðs á næstunni.
Varðandi aðra staði í borginni
þarf að byggja nýjan skóla á Eiðs-
granda, um leið og það hverfi
kemst á byggingarstig. Verið er
að hefja framkvæmdir við öskju-
hlíðarskóla, sem tekur við af
Höfðaskóla. Það er nýbygging.
Síðan er verið að höggva í þau
verkefni í gömlu skólunum, sem
enn eru eftir. Þar vantar fyrst og
fremst leikfimisali og sérkennslu-
húsnæði. í ár ætlum við að hefja
byggingu 2. áfanga Fossvogs-
skóla. Verið er að rejsa íþróttahús
við Hagaskóla og hefja byggingu
íþróttahússs og húsnæðis fyrir
sérgreinar við Hlíðaskóla. Gert er
ráð fyrir að hefja byggingu þriðja
áfanga Hvassaleitisskóla, og ýmis
smærri verkefni eru í gangi við
aðra skóla og skólalóðir. En sam-
tals eru ætlaðar 340 milljónir
króna til þessara skólamann-
virkja í Reykjavík á árinu 1974.
— Þú minntist á fjölbrautaskól-
ann. Hvar er hann á vegi stadd-
ur, fyrir utan byggingarmálin?
— Það er verið að gera áætlanir
um fjölbrautaskóla í Breiðholti.
Sá skóli skiptist í deildir og náms-
brautir. Von er á frumáætlun um
uppbyggingu skólans næstu daga.
Stefnan, sem mörkið er með þess-
um skóla, er sú, að framboð skól-
ans á kennslu og námsbrautum sé
tengdar á atvinnuvegunum en
venja hefur verið í íslenzkum
skólum. Þar verður t.d. kennsla i
sambandi við iðnað og verk-
smiðjuiðnað, sjómennsku, verzl-
un o.s.frv. Hugmyndin er sú, að
skólinn geti með mislöngu námi
veitt mönnum mismunandi undir-
búning til að hefja störf í ýmsum
greinum.
Samfelldur skóladagur
æskilegur, en dýr
— Loks langar mig til að spyrja
um mál, sem mikið er til urnræðu.
Það er samfelldur skóladagur og
skólamáltíðir.
— Gerð var athugun á því, hvað
skólamáltiðir myndu kosta. Þarer
um tvo valkosti að ræða, annars
vegar heitan mat og hins vegar
brauðpakka. Benedikt Gunnars-
son tæknifræðingur gerði þessa
áætlun og er verðlag miðað við
janúar 1973. Samkvæmt þvi
munu heitar máltíðir fyrir barna-
og gagnfræðaskóla borgarinnar
kosta 270 milljónir króna, en mat
arpakkar með samlokum, mjólk
og ávextir 123 milljónir króna.
Skammturinn kostar þá 40 kr. á
nemanda. Auk þess þyrfti matsal
í skólana og aðstöðu til dreifingar.
Sú fjárfesting yrði samtals 132,5
milljónir króna, þ.e. 106,2 milljón-
ir í matsali og 26,3 milljónir fyrir
afgreiðsluaðstöðu. Skólarnir eru
mjög mismunandi vel undir þetta
búnir. Sumir hafa að nokkru leyti
möguleika, eða a.m.k. einhverja
möguleika, á húsnæði í þessum
tilgangi. Ef um matarpakka
væri að ræða, væri ýmist hægt
að hugsa aér, að heimilín
legðu til matarpakkann, en
skólinn seldi mjólk, eða þá
að skólinn seldi hvort tveggja.
Einnig mætti hafa val þar
á milli. Og spurningar eru
Hver yrðu kostnaðarskipti milli
ríkis og borgar vegna fjárfesting-
ar og myndu fjárveitingar fást til
þessara hluta án þess að dregið
yrði úr öðrum framkvæmdum við
skólabyggingar? Hvernig myndi
rekstrarkostnaður, efni í mat og
vinnulaun skiptast milli aðila, þ.e.
foreldra, ríkis og borgar? Svör við
þessum spurningum' liggja enn
ekki fyrir, enda eru þau nú á
umræðustigi.
— Norðurlönd hafa farið sitt
hverja leiðina í þessu efni, hélt
Kristján áfram. Svíar og Finnar
hafa heitar máltíðir í skólum.
Danir og Norðmenn eru meira
með matarpakka og hafa m.a. rök-
stutt það með því, að heppilegra
sé af heilsufarsástæðum að borða
ekki tvær stórar heitar máltíðir á
dag, en yfirleitt er aðalmáltíðin á
heimilinu á kvöldin. Hér er nú
einkum verið að kanna aðstöðu
skólanna með tilliti til þess að
taka upp matarpakka. Og jafn-
framt hver yrðu kostnaðarskipti
af því milli ríkis og borgar.
— Það þykir þá æskilegt að geta
komið þessu á?
— Að sjálfsögðu er margt, sem
mælir með því. Ut frá félagsleg-
um aðstæðum verður það sífellt
nauðsynlegra eftir því sem fleiri
heimili verða þannig, að hjónin
vinna bæði úti. Og frá sjónarmiði
skólans er æskilegt að fá sam-
felldan skóladag. Spurningin er
fyrst og fremst, hvernig eigi að
fjármagna slika framkvæmd. Að
koma samfelldum skóiadegi í
framkvæmd kostar 810 milljónir
króna í auknu skólahúsnæði, fyrir
utan matsalina. Þar kemur mest
til bygging fleiri leikfimisala og
sérkennslustofa. Til að vinna
þetta upp, yrði að dreifa verkefn-
inu á nokkur ár.
Það leynir sér ekki, að verkefn-
in eru mörg, sem hinn nýi
fræðslustjóri þarf að takast á við,
enda eðlilegt í svo vaxandi borg,
þar sem menntunarmálin eru svo
mjög í mótun og kröfurnar fara
vaxandi — E.Pá.
Bókasöfn, sérkennsla og
félagsmál fá ekki viður-
kenningu í fræðslulögum