Morgunblaðið - 09.02.1974, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. FEBRUAR 1974
16

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðsl;.
Auglýsingar
Askriftargjald 360,00
I lausasolu 22,00
hf Arvakur, Reykjavik
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen
Eyjólfur Konráð Jónsson
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6 sími 10 1 00
Aðalstræti 6 sími 22 4 80
kr á mánuði innanlands
kr eintakið
Iritstjórnargrein Þjóð-
viljans þriðjudaginn
5. febrúar sl., er sagt
undir fyrirsögninni: Dólgs-
leg skrif um Finna „Sann-
leikurinn er sá, að dólgsleg
skrif Morgunblaðsins um
Finna síðustu dagana eru
hin svívirðilegustu. Til-
gangur þessara skrifa um
„finnlandíseringu“ er sá,
að telja almenningi trú um,
að strax og bandaríski her-
inn fari héðan færist ís-
land upp í fangið á sovézk-
um ráðamönnum og verði
sett á hið pólitíska landa-
kort á svipaðan hátt og
Finnland."
Allt eru þetta hinar
furðulegustu upplýsingar
eins og vænta mátti.
Morgunblaðið hefur aftur
á móti vitnað í orð þess
manns, sem einna hæst
hefur haldið merki íslands
á loft undanfarin ár,
Vladimirs Ashkenazys.
Hann hefur sagt íslending-
um með hverjum hætti
áhrif Rússa mundu aukast
hér, ef landið missti tengsl
við vestræn ríki og öryggis-
mál þess væru ekki jafn
traustum böndum bundin
og nauðsyn krefur. Hann
sagði í samtali við einn af
ritstjórum Morgunblaðsins
m.a.: „Hún (Sovétstjórn-
in) mun ginna íslendinga
smám saman að væntan-
lega mjög hættulegum
punkti, ef svo mætti segja.
Og á örlagastundu gætu ís-
lendingar glatað sjálfstæði
sínu, enda þótt ég viti, að
þjóðin er mjög sjálfstæð í
eðli sínu og upplagi. En það
voru Eistlendingar einn-
ig. .. Tálbeitan, sem stjórn-
endur Sovétríkjanna munu
leggja fyrir íslendinga
verður m.a. girnileg efna-
hagsaðstoð. .. “ Þetta eru
orð þess manns, sem ís-
lendingar hlusta á öðrum
fremur. Hann nefnir Eist-
land. Þjóðviljinn nefnir
Finnland. Það er rétt, að
Morgunblaðið hefur bent á
það, sem kallað hefur verið
„finnlandísering", en það
er ekki dólgsleg árás á
Finna, eins og kommún-
istamálgagnið heldur fram,
þvert á móti er þessi
ábending sprottin af samúð |
með sjálfstæðisbaráttu
finnsku þjóðarinnar. Fjöl-
margir Finnar hafa sjálfir
orð á því, hve mikil áhrif
Sovétmanna eru í landi
þeirra. Og þeir hafa af því
þungar áhyggjur. Finnar
hugðust taka þátt í efna-
hagssamstarfi Norður-
landaþjóða og vera aðilar
að NORDEK eftir fund for-
sætisráðherra Norður-
landa hér á landi á sínum
tíma. En þegar þeir komu
heim, kipptu Rússar í
spottann. Aðild Finna var
bönnuð. Rússar hafa haft
hönd í bagga með afstöðu
Finna til Éfnahagsbanda-
lagsins eins og allir vita.
Athyglisverð er grein eftir
sænskan blaðamann, Andr-
es Kúng, sem birtist hér í
blaðinu fyrir rúmri viku,
þar sem hann rekur ein-
mitt þessa sömu „finnland-
fseringu“ undir fyrirsögn-
inni: í Finnaveldi er ekki
allt með felldu. Hann bend-
ir á, hvernig komið var í
veg fyrir valdarán
kommúnista í Finnlandi
með naumum hætti á sín-
urn tíma, og þau geigvæn-
legu áhrif, sem Sovét-
stjórnin hefur með þessari
bræðraþjóð okkar. Engum
d.ytti í hug að kalla grein
þessa „dólgsleg skrif um
Finna“, þó að Þjóðviljan-
um þyki henta að nota slík
gífuryrði um aðvaranir
Morgunblaðsins og skír-
skotanir þess til þeirra
erfiðleika, sem Finnar hafa
átt við að etja. Ennfremur
vita allir, að hverju Norð-
menn hafa ekki viljað taka
við erlenduin herstöðvum í
landi sínu. Ástæðan er ein-
faldlega sú, að þeir vita,
vegna fyrri hótana Rússa,
að þá mundu þeir telja sig
hafa fulla heimild til þess
samkvæmt griðasáttinála
Finnlands og Sovét-
ríkjanna að vaða með her
sinn inn í Finnland og setja
þar upp rússneskar her-
stöðvar.
Allir 'ábyrgir menn á
Norðurlöndum þekkja
þessar staðreyndir. Það er
engin furða, þó að Þjóð-
viljamenn þykist ekki
þekkja þær, þeir eru ekki
ábyrgir menn. En þeir
Finnar, sem mestar
áhyggjur hafa af þróun
mála í landi sfnu, þeir
mundu ekki víla fyrir sér
að taka undir aðvaranir
þessar. í grein Andresar
Kúng er m.a. minnt á, að
kvikmyndin um Dag í lífi
Ivans Denisovits eftir
Nóbelsskáldið Alexander
Solzhenitsyn hafi verið
bönnuð f Finnlandi vegna
þess, að ritskoðunin taldi,
að hún gæti skaðað sam-
band Finnlands við Sovét-
ríkin, og Andres Kúng tek-
ur fleiri dæmi, sem eru í
senn athyglisverð og eftir-
minnileg.
Sem betur fer, hefur hið
nána samstarf Finna við
bræðraþjóðirnar á Norður-
löndum eflt með þeim sjálf-
stæðisvitund og komið í
veg fyrir, að þeir lentu inn
á yfirráðasvæði Sovét-
ríkjanna með ,,drastískari“
hætti en raun ber vitni.
Allir íslendingar vona, að
sjálfstæðismál Finna verði
farsællega leyst, en þau
verða ekki leyst með undir-
S gefni undir ok hins rússn-
eska kommúnisma. Og
ekki verða þau heldur leyst
með því að stinga höfðinu í
sandinn eins og rauði strút-
urinn á Þjóðviljanum, og
allra sízt með því að veikja
varnir bræðraþjóðanna
Norðmanna og íslendinga.
HVER SKRIFAR DOLGS
LEGA UM FINNA?
Við verðum að losna úr
þjóðfélagi allsnægtanna
Virtur brezkur sagnfræðing-
ur hefur gefið hinum svo-
kallaða „tækniþróaða“ mínni-
hluta mannkynsins nafnið:
„allsnægtarseggir“, og er það
tvíinælalaust réttnefni, þótt
nafnið allsnægtir eigi kannski
ekki að öllu leyti við það þjóð-
félag, sem þeir lifa í. Sérhvert
þjóðfélag og sérhver lifandi
vera, allt frá smæstu skor-
dýrum til mannsins, er nægta-
fyrirbirgði. Hver einasta vera,
sem lífsandann dregur, er brot
þess fyrirbæris, sem vér köllum
alheiminn. Sérhverju þessara
brota hefur tekizt, í bili að
minnsta kosti, að varðveita ein-
staklingssjálfstæði sitt og reyn-
ir að viðhalda því á kostnað
annarra einstaklinga.
Hér hafa mennirnir þó al-
gjöra sérstöðu, þar sem þeir eru
sér meðvitandi um græðgi sína
og skammast sín fyrir hana.
Mannlegar verur sækjast eftir
efmslegum og andlegum gæð-
um. Sem dæmi um hið síðar-
nefnda mætti nefna frægð, for-
vitni, litsköpun og síðast en
ekki sízt, sóknina eftir vit-
neskju um það, sem er okkur
sjálfum æðra, það er þörfin
fyrir trúarbrögð. Þessi andlegu
verðmæti lögðu fyrr á ölduin
hömlur á efnislega græðgi,
jafnvel í formi iðnaðarþjóð-
félögum. Þegar iðnbylti ngunni
var rudd braut fyrir um það bil
tvö hundruð árum, var þessum
verðmætum rytt úr vegi og það
er einmitt mesta einkenni iðn-
byltingarinnar, miklum mun
þýðingarmeira en þróun hinnar
svonefndu tækni.
Trúarsetningar og fornar sið-
ferðiskenningar hafa haft þau
áhrif átnanninn, aðhann hefur
veigrað sér við því að þjóna
efnilegri græðgi sinni algjör-
lega taumlaust. Nútimaþjóð-
félagið hefur hins vegar reynt
að auka enn á græðgina með
þvi að gæða hana hjákátlegri
virðingu. Reynt hefur verið að
kenna mönnum að líta svo á, að
fjárhagsleg eigingirni einstak-
linga eða þjóðfélagshópa sé
þjóðhagslega hagkvæm. Þetta
er mönnum sagt að sé höfuðfor-
senda þess að auka megi
þjóðarframleiðsluna og afleið-
ingin er sú, að græðgi og ágirnd
hafi orðið að áráttu i hinum
svokölluðu tæknilega „þröuðu"
þjóðfélögum.
Reynsla tveggja alda hefur
hins vegar sýnt okkur svo að
ekki verður um villzt, að þessi
kenning er fölsk, — ekkert
annað en ómerkilegt yfirskin. í
raun hafa íbúar tækniþjóð-
félaganna lifað' samkvæmt
þeirri ruddalegu reglu, að hags-
munir þjóðfélagsins eru tæki-
færi kaupmannsins.
i þessu sambandi merkir
orðið kaupmaður þann, sem
sækist eftir efnislegum og fjár-
málalegum gróða og stingur
honum í eigin vasa. Kaup-
maðurinn sækist eftir gróðan-
um gróðans vegna, án tillitp til
þess, hvert sé gildi vinnu hans
fyrir þjóðfélagið, eða jafnvel
fyrir hann sjálfan. Árangurinn
af starfi kaupmannsins er
metinn eftir því, hve mikinn
hluta þjóðarframleiðslunnar
hann hefur náð í til þess að
stinga honum í pyngju sina.
Þegar við tölum um kaupmenn
í þessu sambandi eigum við
ekki endilega við mann, sem
hefur með höndum rekstur
verzlunarfyrirtækis okkar kaup
maður getur tilheyrt hvaða
þjóðfélagshópi, sem er. At-
vinna hans skapar honum að-
stöðu til þess að beita þjóð-
félagið vissri þvingun og hrifsa
til sin hluta af köku al-
mennings. Hann beitir valdi
sínu á ófyrirleitinn hátt og
skiptir þá ekki máli, hvort hann
er fjármálamaður eða félagi í
mikilvægu verkalýðsfélagi.
Hagnýting kaupmannsins á
þörfum þjóðar sinnar, eða
mannkynsins, er hin siðferði-
lega skömm vorra tíma og það
er einmitt hún, sem hefur
komið iðnaðarríkjum nútímans
f hina vonlausu aðstöðu. Þau
hafa einfaldlega gengið of
langt.
Sjúkdómseinkenni iðnaðar-
þjóðfélaganna eru nú hverjum
manni augljós. Flestir íbúanna
stunda annaðhvort verksmiðju-
eða skrifstofuvinnu, sem er
andlega ófullnægjandi hverj-
um heilbrigðum manni. Mikið
af þessari vinnu spillir raunar
huganum og fyllir fólk örvænt-
ingu. Eina umbunin er að fá
fleiri krónur í vasann, og afleið-
ingin verður harðari og bitrari
barátta um hverja sneið kök-
unnar.
Harkan í hinu kalda stríði
efnahagsmálanna hefur færzt
mjög í'aukana, þár sem hinir
striðandi aðilar hafa skipulagt
með sér samtök, sem bera hin
og þessi nöfn svo sem hringir,
hlutafélög, almenningshlutafé-
lög og verkalýðsfélög. Hinn
stríðsglaði kaupmaður er ekki
lengur einn á báti, hann er í
félagi, sem minnir helzt á her-
deild, þar sem það er ætlað til
bardaga, og stríðshættan er sí-
fellt yfirvofandi. Skipulögð
samtök þeirra, sem berjast fyr-
ir eiginhagsmunum, eru til
dæmís hæfari til átaka við
brezka rjkið í dag heldur en
þeir hafa verið allar götur síðan
á dögum Hinriks VII.
Á fyrstu hundrað árunum
eftir iðnbyltinguna komu áhrif
álagsins og hagsmunastreitunn-
ar gleggst fram í innanríkis-
deilum í hinum svonefndu þró-
uðu rikjum. I dag beinist bar-
áttan aðallega gegn nágrönnun-
um. Hinn mikli hagvöxtur, sem
minni hluti mannkyns hefur átt
að fagna, hefur að hluta verið á
kostnað meirihlutans. Minni-
hlutinn hefur hagnýtt auðlind-
ir meirihlutans rétt eins og sin-
ar eigin. Sem dæmi má nefna,
að Bandaríkjamenn, sem eru
aðeins sex af hundraði alls
mannkyns, hafa hagnýtt um
það bil þriðjung allra hráefna,
sem framleidd eru i heiminum.
Mörg þessara hráefna eru
nauðsynleg fyrir iðnrekstur
þróuðu ríkjanna, en magn
þeirra er takmarkað. Iðnbylt-
ingin jók stórlega þörf manns-
ins fyrir ýmis konar hráefni,
þar sem hún fæddi af sér vélar,
sem nota hráefni. Áður notuðu
menn sína eigin orku auk afls
vinda og vatns, sem náttúran
framleiðir sjálf ogfyllir sifelltí
skörðin.
A síðustu árum hafa ibúar
þróunarlandanna fylgzt náið
með bardagaaðferðum ríku
þjóðanna. Stúdentar frá þróun-
arlöndunum hafaúært þá list að
greina, hvaða efniséu nauðsyn
leg og síðan hafa þeir gripið til
þess ráðs að hækka verð vör-
unnar upp úröllu valdi.
Á síðustu áratugum hafa
Bandarikjamenn, Japanir og
Vestur-Evrópubúar í raun og
veru selt sig ráðamönnum olíu-
framleiðslurikjanna. Þeir
hafa tekið olíuna fram yfir kol
iSiáfcTHE OBSERVER
EFTIR
ARNOLD
TOYNBEE
sem helzta hráefni til iðnaðar.
Iranskeisari eygði þarná gott
tækifæri og hikaði ekki við að
hagnýta sér það. Hann skipu-
iagði samtök oliuframleiðslu-
ríkjanna, siðan hækkuðu sam-
tökin verð á olíu um allan helm-
ing og afleiðingin er sú, að þró-
uðu ríkin eiga við mikinn efna-
hagsvanda aðstríða.
Hvað tekur nú við? Fyrsta
afleiðingin virðist ætla að verða
sú, að olíuframleiðsluríkin taki
við hlutverki iðnveldanna og
hagnýti sér auðlindir annarra.
En er þetta allt of sumt? Ef svo
er, þá þurfum við varla að
kvíða miklu i bili, og þó. Þessi
þróun mun vissulega flýta fyrir
þvi, að náttúran hefni sín á
óhlýðnum börnum sinum og
hvað gerist þá?
Það, sem við þurfum að gera,
ef við viljum sleppa við þessa
óþægilegu heimsókn náttúr-
unnar, er að hætta að hugsa
fyrst og fremst um veraldleg
auðæfi. Við þurfum að draga úr
iðnaðinum eftir því sem okkur
er framast unnt og reyna með
þvi að skapa jafnvægi í veröld-
inni. Sem sagt við þurfum að
gera efnahagslega byltingu, en
til þess að hún nái fram að
ganga þarf að gera þjóðfélags-
byltingu og grundvöllur hennar
hlýtur að verða hugarfarsbylt
ing. En getum við framkvæmt
hugarfarsbyltingu og komizt
þannig hjá ragnarökum? Þessu
getum við ekki svarað, en hins
vegar er ekki ólíklegt, að marg-
ir þeirra, sem nú lifa, muni
upplifa svarið, eða farast af
völdum þess.