Morgunblaðið - 30.06.1974, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JUNI 1974
25
Erlendar bækur
„Kongen af Island”
— sjálfsævisaga
Jörundar hunda-
dagakonungs
FYRIR nokkru kom ut á Vintens-
forlagi I Danmörku bók, sem ætti
að vera islenzkum lesendum for-
vitnileg: þar er komin ævisaga
Jörundar hundadagakonungs, rit-
uð af honum sjálfum. Er bókin
nefnd „Kongen af Island — eller
beretningen um Jörgen
Jiirgensen".
Bókin er unnin upp úr handrit-
um og dagbókarbrotum Jörundar,
sem varðveitzt hafa i British
Museum i London og hafa ekki
verið gefin út áður. Hefur James
Francis Hogan séð um útgáfuna.
Þetta er að visu litil bók. en hún
segir frá litrikum og ævintýra-
ríkum ferli þess manns, sem jafn-
an hefur haft um sig Ijóma i
islenzkum hugum. Þá má nefna,
að bókin er prýdd teikningum eftir
Jörund, en hann þótti drátthagur i
bezta lagi.
Hogan ritarall itarlegan formála
að bókinni, en siðan tekur við
frásögn Jörundar og segir i fyrsta
kafla bóksrinnar frá uppruna hans
og bemskuárum. f þeim kafla er
sagt frá hinum mikla bruna i Krist-
jánsborgarhöll og horfði Jörundur
á brunann og lýsir honum mörgum
orðum og þeim áhrifum, sem sú
sjón hafði á hann.
Jörundur hélt til sjós ungur að
aldri og hefur áður lýst þvi, að
hann hafi ungur haft yndi af þvi að
fylgjast með skipakomum og
dreymt þá um ferðalög til fjar-
lægra landa og sá draumur hans
átti vissulega eftir að rætast i
rikum mæli. Nitján ára ræðst hann
á skip, sem siglir til Suður-Afriku
en ekki ilendist hann lengi á þeim
farkosti fremur en öðrum og
ræður sig á mælingaskipið „Lady
Nelson" og siðan fer hann á milli
skipa á næstu árum. f niðurlagi
þessa kafla kemst hann I kynni við
Sir Joseph Banks og það er fyrir
hans tilstilli, að hann fer I sina
fyrri fslandsreisu með matvæli og
segir, að langsoltnir ibúarnir hafi
tekið skipakomunni með fögnuði,
enda þótt þessar matvælabirgðir
hafi langt frá hrokkið til.
f þriðja kafla segir siðan frá
siðari för hans til fslands og
skammvinnri konungstið hans.
Segir hann þar, að hann hafi ekki
sætt sig við þá afgreiðslu mála,
sem höfð var gagnvart hinum
þurfandi fslendingum og því hafi
hann gert sinar áætlanir án þess
að trúa neinum fyrir þeim.
„Dagurinn eftir komu mina var
sunnudagur. Gekk ég þá i land
með tólf sjómenn mina þegar ég
hafði séð fólk ganga til kirkju. Ég
gekk rakleitt að húsi stiftamt-
mannsins og skipti liði mlnu i þrjár
deildir. Sex hafði ég fyrir framan
húsið, og sex voru að húsabaki
með fyrirmæli um að skjóta hvem
þann, sem kynni að freista þess að
trufla mig i ætlunarverki minu.
Því næst lauk ég upp dyrunum og
gekk inn með byssur i höndum.
Hans tign, Trampe greifi, lá á
legubekknum, án þess að hafa
grun um, hvað var í aðsigi og hann
varð mjög undrandi yfir óvæntri
komu minni. Að kokkinum einum
undanteknum, sem var að útbúa
hádegisverðinn, og einni þjón-
ustustúlku og danskri konu, voru
ekki aðrir I húsinu. Ef hann hefði
verið i kristilegum hugleiðingum
hefði hann farið í kirkju með
öðrum bæjarbúum og hefði þá
ekki verið jafn auðvelt að fram-
kvæma áætlun mina. En eins og
nú var komið átti ég ekki I neinum
vandræðum með að handtaka
greifann og flytja hann um borð i
skip mitt. Ég er efins i þvi, að ég
gæti — og sá sagnfræðingur
mætti vera lærður, sem það gæti
— bent á dæmi i sögu nokkurs
lands, þar sem bylting var gerð
svo snilldarlega og sakleysislega
og þó fullkomin i sinum einfald-
leik. I einu vetfangi gerbreyttist
öll eyjan, án þess að hleypt væri
af einu skoti eða blóðdropa út-
hellt. Ég þekkti hug fólksins vel,
áður en ég gerði áætlun mina og
hafði þvi rika ástæðu til að ætla,
að allt myndi ganga að óskum.
Þegar fólk kom úr kirkju heyrði
það fréttirnar og safnaðist i hópa,
mjög undrandi. og ræddi fang-
elsunina og valdamissi greifans,
en þar sem menn voru sannfærðir
um, að ég hefði aldrei stigið svo
djarft og afdráttarlaust skref án
samþykkis brezku rikisstjórnar-
innar, gengust þeir fúslega undir
hina nýjan skipan mála og hélt nú
hver til sins heima. Enda þótt ég
hefði ekki beinlinis æfingu i þess-
um málum. gaf ég samstundis út
yfirfýsingu. þar sem ég lýsti þvi
yfir vafningalaust, að Ísland hefði
varpað af sér hinu óbærilega oki
danskrar stjórnar og samþykkt
mig einróma i fararbroddi nýrrar
rikisstjórnar."
Lýsir Jörundur siðan þvilikur
fögnuður hafi gripið um sig meðal
eyjarskeggja og þvi næst tekur nú
Jörundur til óspilltra málanna að
gefa út reglugerðir, hann breytir
sköttum samstundis og hækkar
laun klerka. „Veslings fólkið,"
segir Jörundur. „Sumir prestanna
höfðu ekki nema 12 sterlingspund
i árstekjur og fyrst ég kom af stað
svo mikilvægri byltingu, var ekki
nema sanngjarnt. að ég hækkaði
tekjur þeirra svo sæmilegt mætti
teljast. Það skorti ekki heldur á
þakklætið, þvi að i öllum
prédikunum þeirra lýstu þeir yfir
samþykki sinu með hina breyttu
skipun."
Jörundur hefur með ýmsum
gerðum i höfuðborginni styrkt svo
stöðu sina, að hann ákveður að
leggja i landsreisu. Hann segir:
„Enda þótt engin tré fyrirfinnist á
íslandi er landið kannski það lit-
rikasta og fegursta i heimi. . ."
Jörundur lýsir siðan landslagi
og atvinnuháttum og virðist þar
fara með ágætlega rétt mál.
En ekki eru allir jafn hrifnir af
hinum nýja valdhafa og þegar til
Englands kemur er kóngurinn
sendur til Tothills-fangelsis og
siðan settur á skip, sem var fyrir
danska fanga og var hann þar í
ellefu mánuði. Um þetta leyti fer
Jörundur að hafa orð á því, að
áfengisnautnin hafi verið búin að
ná taki sínu á honum og virðist
hann hafi strftt við þann veikleika
meira og minna upp frá því auk
þess sem „spiladjöfullinn hafði
krækt sig fastan við hjarta mitt".
Alltof langt mál yrði að rekja
öllu frekar sögu Jörundar svo fjöl-
skrúðug og atburðarík sem hún
virðist, af smábók þessari að
dæma. Hann hefur haft sérstakt
lag á þvi að koma sér F hvers kyns
klandur, stundum nær hann sér
harla vel á strik og nýtur trausts
og trúnaðar og virðist raunar hafa
verið býsna laginn að fá ýmsa
aðila til að trúa á þá fjölþættu
hæfileika, sem hann var sjálfur
sannfærður um, að hann væri
gæddur.
James Hogan ritar eftirmála,
þar sem fjölda margar nýjar
upplýsingar koma fram um Jörund
og þar er vikið að hinum ýmsu
ritum hans og hugleiðingum, en
hann fékkst mikið við skriftir.
Jörundur hundadagakonungur
var á efri árum fluttur til Ástraliu
sem fangi, en þar kom hann all-
sæmilega undir sig fótunum og
naut talsverðar virðingar — að
minnsta kosti samkvæmt eigin
lýsingu.
Þessi bók er sérstaklega
skemmtileg aflestrar og kímnigáfa
Jörundar verður vist ekki i vafa
dregin. enda þótt deila megi um
sjálfsgagnrýni hans og hjartans
litillæti. Sá lesandi, sem byrjar að
lesa þessa bók, mun þvi án efa
eiga góðar stundir, auk þess sem
hann fræðist um nýjar hliðar á ævi
þessa manns, sem þrátt fyrir
stutta viðdvöl á íslandi, hefur
skilið eftir sin spor i sögu okkar.
h.k.
Teikning í bókinni eftir Jörund: Frá dansleik í
Reykjavík.
Jurgensen f fangelsi kallar hundadaga-
kóngurinn þessa teikningu.
Húsbyggjendur —
Einangrunarplast
Getum afgreitt einangrunarplast á Stór-Reykjavikursvæðið með stutt-
um fyrirvara.
Afhending á byggingarstað. Borgaro/aSt HF
Hagkvæm verð. Greiðsluskilmálar.
Borgarnes/
Sími 93- 73 70.
Skrásetning
nýrra stúdenta í Háskóla íslands
fer fram frá 1. til 1 5. júlí 1 974. Umsókn um
skrásetningu skal fylgja Ijósrit eða staðfest
eftirrit af stúdentsprófsskírteini, skrásetningar-
gjald, sem er kr. 3700.-, og tvær Ijósmyndir af
umsækjanda (stærð 3,5 x 4,5 cm). Einnig
nafnnúmer og fæðingarnúmer umsækjanda.
Skrásetningin fer fram í skrifstofu Háskólans,
og þarfást umsóknareyðublöð.
PASSAT
Passat er nýjung í sfnum stærðarflokki ekki eingöngu
vegna frábærra aksturseiginleika, — þæginda, — eða
kitlandi útlits, heldur vegna þess, að hann er búinn öllum
þessum kostum og óteljandi öðrum.
Passat er aflmikill og traustur
Þrjár vélastærðir: 60 ha, 75 ha og 85 ha.
75 ha vélin: Viðbragðshraði: 0—100 km 13,5 sek.
Hámarkshraði: 160 km klst. Benzíneyðsla: um 8,8 lítra á
100 km.
Passat er öruggur í akstri:
Allur öryggisbúnaður Passat og hinn fullkomni stýris-,
fjöðrunar- og hemlabúnaður er miðaður við hámarksorku
og hraða.
Passat luxus-þægindi, sjálfsögð þægindi.
Passat framsæti er hægt að stilla að vild og jafnvel í
þægilega svefnstöðu.
Passat er rúmgóður fimm manna bfll.
Stórt farangursrými, 490 lítrar.
Þessar staðreyndir eru aðeins brot af öllum sjáanlegum
atriðum.
Passat er hagkvæmur og ódýr í rekstri.
Benzfneyðsla: Um 8,8 I. — Viðhaldsskoðunar er þörf
aðeins einu sinni á ári eða eftir 1 5 þús. km akstur. —
Hin viðurkennda V.W.-varahluta- og viðgerðarþjónusta
er einnig Passat-þjónusta. Jafnvel er tölvustýrður V.W.
bilanagreinir einnig Passat bilanagremir.
Pantið tfma og reynsluakið Passat.
HEKLAhf
Laugavegi 170—172 — Simi 21240