Morgunblaðið - 12.11.1974, Síða 16

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiBsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
ASalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuSi innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakiS.
MOKGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1974
16
Reykjavíkurborg hefur
eins og önnur stærstu
sveitarfélög landsins átt
við talsvert mikla fjárhags-
erfiðleika að etja á þessu
ári vegna þeirrar óðaverð-
bólgu, sem hér hefur ríkt.
Allur kostnaður við fram-
kvæmdir, þjónustu og
rekstur borgarinnar hefur
eðlilega margfaldast í réttu
hlutfalli við almennar
verðlags- og kaupgjalds-
hækkanir. Tekjur sveitar-
félaganna eru á hinn bóg-
inn óbreyttar miðað við
efnahagsástand og afkomu
á árinu 1973. Þannig hefur
verðlag hækkað um 50 til
55% á þessu ári, án þess að
sveitarfélögin hafi fengið
nokkrar tekjur þar á móti.
Við slíkar aðstæður hljóta
þau að lenda í fjárhags-
erfiðleikum.
Af þessum sökum réðst
Reykjavíkurborg aðeins í
brýnustu og mikilvægustu
framkvæmdir á þessu ári
og sætti raunar nokkurri
gagnrýni fyrir bragðið í
borgarstjórnarkosningun-
um í maí sl. Nú hefur á
hinn bóginn komið á dag-
inn, að hér var um rétta
stefnu að ræða. Hjá því
varð þó ekki komist, að all-
ur kostnaður við áætlaðar
framkvæmdir og rekstur
færi langt fram úr fjár-
hagsáætlun, sem samþykkt
var í desember 1973. Fyrri-
hluta sumars greip Birgir
ísleifur Gunnarsson
borgarstjóri því til um-
fangsmikilla aðhalds- og
sparnaðaraðgerða í borgar-
rekstrinum. Síðla sumars
var síðan ákveðinn niður-
skurður verklegra fram-
kvæmda, sem nægði til
þess að jafna framkvæmda-
kostnað við upphaflega
fjárhagsáætlun.
Þrátt fyrir þessar að-
gerðir hefur verðbólugþró-
unin haft þau áhrif, að
rekstrarkostnaður hefur
farið 6 til 700 millj. kr.
fram úr áætlun. Þegar
verðbólgualda ríður yfir
með þeim hætti, sem átt
hefur sér stað á þessu ári,
er mikilvægt að borgaryfir-
völd dragi úr framkvæmd-
um og gæti aðhalds í
rekstri. Á hinn bóginn er
eðlilegt og raunar nauðsyn-
legt að brúa bilið að
nokkru leyti með lántök-
um. Með því móti er verð-
bólguáhrifunum dreift á
nokkurn tíma og komist
hjá of snöggum sam-
dráttaraðgerðum. Af þess-
um sökum söfnuðust sam-
an yfirdráttarskuldir við
Landsbankann.
Borgarstjóri hefur um
alllangt skeið átt viðræður
við bankayfirvöld um
möguleika á því að breyta
þessum yfirdráttarskuld-
um i föst lán. Meðan
ringulreiðin var sem mest í
efnahagsmálunum báru
þessar viðræður ekki
árangur. Á hinn bóginn
komst skriður á málið, eftir
að stjórn efnahagsmálanna
hafði verið tekin föstum
tökum. I síðustu viku var
svo tilkynnt, að Lands-
bankinn hefði veitt
Reykjavíkurborg lán að
upphæð 600 millj. kr., sem
endurgreiðist á þremur
árum. Jafnframt var samið
um hærri yfirdráttarheim-
ildir miðað við 1. júní sl.,
þannig að vextir af yfir-
dráttarskuldum verða um-
reiknaðir í samræmi við þá
breytingu.
Með þessu móti hefur
verið greitt úr hinni erfiðu
greiðslustöðu borgarinnar.
Það er rétt stefna af hálfu
Reykjavíkurborgar að taka
lán af þessu tagi til
skamms tima. Þó að
óhjákvæmilegt sé að mæta
áföllum eins og þeim, sem
nú hafa orðið af völdum
verðbólgunnar, að ein-
hverju leyti með lántökum,
ber eðlilega að leggja
áherslu á, að slík lán séu
greidd niður á sem allra
skemmstum tíma, þannig
að fjárhagur borgarinnar
komist sem fyrst i eðlilegt
horf á nýjan leik. Það er
óskynsamleg fjármála-
stefna að dreifa afborgun-
um af skuldum, sem safn-
ast vegna verðbólgu, á
langan tíma, ef unnt er að
kljúfa erfiðleikana með
öðru móti. Ef á hinn bóg-
inn er haldið á málum eins
og gert hefur verið, verður
framkvæmdafé borgarinn-
ar óskert, þegar dregur úr
spennunni í efnahagslífinu
á ný. Það er því einnig
mikilvægt frá þjóðhags-
legu sjónarmiöi, að þannig
sé tekið á erfiðleikum af
þessu tagi.
Sú óðaverðbólga og
ringulreið, sem hér hefur
ríkt í efnahagsmálum, bitn-
ar jafnt á heimilunum, fyr-
irtækjunum og sveitar-
félögunum. Það er því aug-
ljóst mál, að afborganir af
því láni, sem nú hefur ver-
ið tekið, skerða að ein-
hverju leyti framkvæmda-
getu borgarinnar á næsta
ári. Hér er þó ekki um að
ræða meiri upphæð en svo,
að hún samsvarar nokkurn
veginn þeirri fjárhæð, er
fæst við 11% útsvarsálag í
stað 10%. Fyrr á þessu ári
synjaði ríkisstjórnin um
heimild til þessa aukaálags
þó að þá þegar hafi verið
ljóst, að sveitarfélögin
myndu lenda í miklum
fjárhagserfiðleikum vegna
óðaverðbólgunnar. Nú hef-
ur dr. Gunnar Thoroddsen
félagsmálaráðherra hins
vegar lýst yfir því, að þetta
leyfi verði veitt á næsta
ári, ef þörf krefur.
Tekjufölunarsvigrúm
sveitarfélaganna var skert
á sínum tíma með breyting-
um á tekjustofnalögunum
og þau eiga af þeim sökum
erfiðara um vik með að
mæta sveiflum af því tagi,
sem nú hafa orðið. Ákvörð-
un félagsmálaráðherra
mun því auðvelda sveitar-
félögunum að komast fram
úr þeim erfiðleikum, sem
verðbólgan og dýrtíð-
arvöxturinn hafa valdið.
Birgir ísleifur Gunnarsson
borgarstjóri hefur mætt
þessum erfiðleikum með
skynsamlegum og mark-
vissum aðgerðum.
Greitt úr greiðsluerfiðleikum
Fegurð er upphaf ógnar
Rainer Maria Rilke
VIÐ komum til Feneyja sunnu-
daginn 1. september með lest
frá Ravenna. Við urðum að
skipta um lest í Ferrara og eftir
það var svo mikið af fólki í
lestinni að við urðum að standa
frammi á gangi. Ekkert sæti
var að fá. Það gerði ekkert til
vegna þess að ítalir eru þægi-
legir ferðafélagar. Maður nokk-
ur sagði við okkur: „Svona eru
lestirnar alltaf á helgidögum
hér á Italíu".
Lestin rann inn á járn-
brautarstöðina í Feneyjum. Þá
var að svipast um eftir leigubil
og flýta sér til hótelsins til að
ná í hádegismatinn. En hvar
voru allir bílarnir? Þeir sáust
hvergi. i Feneyjum eru engir
bilar, aðeins bátar. Það er hægt
að ferðast með leigubátum, en
ódýrara er að nota áætlunarbát-
ana, sem eru á sífelldri ferð
fram og aftur.
Að koma til Feneyja er að
stíga inn í heim draumsins. Það
er eins og borgin sé óraunveru-
leg. Að búa við Riva degli
Schiavoni með útsýni út á
Canale Grande er að vera
áhorfandi að furðulegu leikriti,
sem aldrei endar. Og ekki að-
eins áhorfandi, heldur þátttak-
andi líka. Fólk gengur hjá mas-
andí, hlæjandi og jafnvel syngj-
andi. Bátar af ýmsum gerðum
sigla um þetta breiðasta sýki
borgarinnar, stundum má sjá
stór skip koma öslandi. Karlar
dorga eftir fiski. Það er alltaf
eitthvað að gerast í Feneyjum.
Feneyjar eru engri borg lík-
ar. Um fáar eða engar borgir
hafa fegurri orð verið látin
falla. Hið einkennilega er að
þau hafa flest við rök að styðj-
ast. Byron lávarður, sem kom
fyrst til Feneyja árið 1816 og
dvaídist þar í þrjú ár, er einn
þeirra, sem hvað mest hrifust
af borginni. Þetta eirðarlausa
skáld, sem hvergi fann ró, sagði
að hann vildi helst aldrei fara
frá Feneyjum. i Feneyjum
byrjaði hann á einu kunnasta
verki sínu Don Juan, en af bréf-
um hans má ráða að kvenfólk-
ið í Feneyjum hafi ekki verið
honum veigaminna áhugamál
en skáldskapurinn. Byron var
það lagið að gera líf sitt að ljóði.
Richard Wagner var ekki
eins heppinn í ástum og Byron.
Það kom sér vel fyrir tónlistina.
Sagt er að hann hafi samið ann-
an þátt Tristan og Isolde i ör-
væntingu sinni vegna svikullar
ástar. Þá var Wagner staddur í
Feneyjum. Hann lést í Palazzo
Giustinian við Canale Grande.
Ein kunnasta skáldsaga
Thomasar Manns er Dauðinn í
Feneyjum, sem er að nokkru
byggð á ævi tónskáldsins
Gustavs Mahlers. 1 nýútkomn-
um endurminningum eftir
konu Manns, þar sem m.a. er
fjallað um ferð þeirra hjóna til
Feneyja, er frá því skýrt að
Mann hafi fengið hugmyndina
að skáldsögunni i þessari ferð
og lýsingar hans á ýmsum at-
vikum og fólki i Feneyjum
styðjist við hans eigin reynslu.
Annar nútimahöfundur,
Ernest Hemingway, komst
þannig að orði um Feneyjar að
hann hefði aldrei gengið þar
um götur án þess að skemmta
sér. Hemingway stundaði þó
ekki eingöngu gönguferðir í
Feneyjum. Hann kunni best við
sig yfir glasi á Harrys bar eins
og hann hefur sjálfur lýst.
Stutt dvöl i Feneyjum gefur
ekki tækifæri til annars en
njóta þess andrúmslofts, sem
daglegt líf í borginni hefur upp
á að bjóða. Fjölskyldan lætur
mynda sig á Markúsartorginu í
félagsskap vel alinna dúfna og
með Markúsarkirkjuna í bak-
sýn. Siðan er náttúrlega farið í
gondól. Ræðarinn syngur ekki,
heldur kallar hann fyrir horn
til að forðast árekstur. Þótt
borgin sé fögur langar engan til
að lenda í sýkjunum. Þau eru
grænleit og öðru hvoru gýs upp
úr þeim þessi einkennilega
lykt, sem Thomas Mann kenndi
við rotnun i Dauðanum í Fen-
eyjum.
Þótt ítölum þyki vænt um
vínin sin og þau séu yfirleitt
betri en önnur vín, til dæmis
Chiantivínin, rekst maður
sjaldan á drukkið fólk á Italiu.
En í Feneyjum voru margir
hreifir af víni, sumir þétt-
kenndir.
Feneyjalistin verður að víkja
fyrir því ævintýri, sem það er
að reika um borgina. Feneyjar
hafa átt marga frábæra lista-
menn. J -copo Bellini og synir
hans, þeir Gentile og Giovanni,
skulu nefndir ásamt málurun-
um Carpaccio, Tizian,
Tintoretto, Giorgione og
Veronese. Þessi nöfn ættu að
nægja, en listinn yrði iangur, ef
hann ætti að vera tæmandi.
Dag nokkurn eru Feneyjar að
baki og það er haldið inn i
nýjan draum: hina bláu veröld
Adríahafsins.
1 Duino, litlu þorpi skammt
frá Trieste, stendur gömul höll
fremst á bjargbrún. i þessari
höll orti austurríska skáldið
Rainer Maria Rikle fyrstu
Duinoelegíurnar í samnefndu
verki. Duinoelegíurnar eru tíu,
ortar á árunum 1912—1922 og
taldar meðal mestu afreks-
verka í ljóðlist aldarinnar. Þær
eru oft nefndar í sömu and-
Framhald á bls. 39