Morgunblaðið - 31.12.1974, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 1974
13
Geir Hallgrímsson, forsætisráðherra, á skrifstofu sinni í forsætisráðuneytinu. Ljósm. Ól.K.M.
eftlr Gelr Hallgrlmsson forsællsrððherra
A
A
J. M. síðustu vikum þessa þjóðhátíðarárs
tietur enn verið minnt á það, hve náttúru-
öflin eru okkur Islendingum harður hús-
bóndi. Mannskaðar hafa varpað dimmum
skugga á heilt bæjarfélag og raunar land-
ið allt. Helstu landföstum atvinnutækjum
Neskaupstaðar hefur í einu vetfangi verið
rutt í sjó fram. Enginn nema sá, sem séð
hefur, getur gert sér fyllilega grein fyrir
eyðandi afli snjóflóðsins, sem féll í Norð-
firði 20. desember s.l. Efnalegt tjón er svo
mikið, að atvinnulif þar mun ekki bera
sitt barr, ef ekki verður brugðist skjótt við
til hjálpar. Um leið og syrgjendum eru
fluttar samúðarkveðjur, skulu staðfest
fyrirheit um aðstoð við endurreisnina í
Neskaupstað.
Við hljótum að gera okkur grein fyrir,
að sú skuldbinding, sem gefin hefur verið
í nafni alþjóðar og að hennar vilja, felur í
sér þörf fjáröflunar. Enn hefur ekki verið
aflað nægilegs fjár til að standa við sams-
konar skuldbindingu við endurreisnina
vegna eldgossins í Vestmannaeyjum. Fyr-
ir liggja óyggjandi upplýsingar um, að
nauðsynlegt er að framlengja 1% viðlaga-
sjóðsgjald á söluskattsstofn um eins árs
skeið í þeim tilgangi. Viðbótarf járöflun er
því nauðsynleg Viðlagasjóði til handa
vegna Neskaupstaðar, annað hvort með
líkum hætti eða öðrum, sem samkomulag
verður um á fyrstu vikum næsta árs. Eins
og fjármálum og efnahagslífi landsins er
nú komið, er af engum varasjóðum að
taka. Tjónið verður að bæta með einum
eða öðrum hætti af aflafé alls almennings
á líðandi stund, og því verður ekki frestað.
Endurreisnin I Vestmannaeyjum hef-
ur farið fram úr öllum vonum, og þess er
ekki lengi að bíða, að Vestmannaeyjar
verði aftur sú lyftistöng landinu öllu sem
áður var. Enn er ekki vitað, hvert heildar-
tjónið er í Neskaupstað, en fljótlega ætti
að fást yfirsýn yfir það, svo að unnt sé að
gera nauðsynlegar ráðstafanir. Enginn
vafi er heldur á því, að fljótlega mun þá
takast að koma atvinnuiífinu I samt lag
aftur, þótt mannlífið þar beri um langa
framtíð djúpt ör.
★
Þjóðlíf okkar þetta ár hefur borið þess
merki, að minnst hefur verið, að ellefu
aldir eru nú liðnar, frá því að landið
byggðist. Margt hefur verið gert til hátíða-
brigóa. Hefur það allt farið fram með
sóma og orðið mönnum til gagns og
ánægju. Ber að þakka öllum, sem mikið
hafa á sig lagt til þess að svo hefur orðið.
Ekki held ég, að neinum sé gert rangt til,
þótt hér sé sérstaklega getið af þessu
tilefni Þjóðhátíðarnefndar 1974, sem
starfað hefur um árabil undir formennsku
Matthíasar Johannessens, skálds, og fram-
kvæmdastjórn Indriða G. Þorsteinssonar,
rithöfundar. Eins og jafnan þegar í stór-
virki er ráðist hafa ýmsir haft í frammi
úrtölur vegna aðgerða í tilefni landnáms-
afmælisins. Nú i lok hátiðaárs, eru þær
raddir fallnar i gleymsku.
Hátið er til heilla best og skilur eftir
sig uppörvun og hvatningu, sem lands-
menn munu búa að. Hringvegur, land-
græðsla, útgáfa sögu íslands og bygging
þjóðarbókhlöðu eru mikilsverðir minnis-
varðar um áfanga í lífi þjóðarinnar. Að
þeim fyrirheitum og framkvæmdum verð-
ur að standa svo fullur sómi og gagn verði
að.
★
Fátt er okkur nauðsynlegra en að
þekkja vel sögu þjóðar okkar og er því
útgáfa Sögu Islands sérstakt fagnaðar-
efni, ef vel tekst til, sem ekki skal dregið í
efa.
Stjórnmálasagan hefur jafnan verið
rituð með hliðsjón af sjálfstæðisbarátt-
unni. Raunar þarf engan að undra það, því
að allt stjórnmálastarf smáþjóðar hlýtur
ávailt að miða að því, að tryggja sjálfstæði
hennar og trausta stöðu i síbreytilegum
heimi.
Á þessu ári höfum við betur verið
minnt á það en oft áður, hve fljótt veður
geta skipast i lofti i stjórnmálunum ekki
aðeins i landi okkar heldur einnig í vold-
ugustu rikjum veraldar. Á árinu hafa nýir
menn tekið við forystustörfum í öllum
helstu löndum Vesturlanda, í Bretlandi og
Frakklandi eftir almennar kosningar, en i
Vestur-Þýskalandi og Bandaríkjunum
vegna atvika, sem sýna, að lýðræðislega
kjörnir stjórnendur verða ætíð að sætta
sig við, að völdin eru vallvölt, þótt þau séu
fengin með stuðningi mikils meirihluta
kjósenda.
I tveimur Evrópulöndum hefur ein-
ræði orðið að víkja fyrir lýðræðislegum
stjórnarháttum. Grikkir hafa fengið lýð-
ræðisstjórn og i Portúgal er ætlunin að
ganga til almennra þingkosninga á næsta
ári. Heimsmyndin hefur að ýmsu leyti
breyst á árinu 1974. Sú breyting hefur
ekki orðið vegna þess, að ný landamæri
hafi tekið við af gömlum, heldur hins, að
valdinu yfir olíulindum og þar með orku-
gjafa nútímaríkja hefur verið beitt með
nýjum hætti, þannig standa menn á næsta
ári frammi fyrir því að þurfa að aðiaga og
jafnvel móta alþjóðlegt efnahagskerfi að
nýju. Nýjar vonir um nauðsynlegar ráð-
stafanir í þessu efni vöknuðu undir lok
ársins, þegar forsetar Bandarikjanna og
Frakklands komu sér saman um leiðir til
þess að samræma annars vegar hagsmuni
olíuneysluríkja og hins vegar að efna til
samningaviðræðna við olíuframleiðslurík-
in um þau vandamál, sem mestan svip
setja á alla þróun alþjóðamála um þessar
mundir. Þá hefur einnig verið haldið
áfram tilraunum til að minnka spennu
milli austurs og vesturs. Þótt samninga-
viðræður þeirra aðila hafi ekki enn leitt
til varanlegrar lausnar á djúpstæðum
deilumálum, hefur þó miðað í rétta átt.
Líkur benda til þess að öryggisráðstefnu
Evrópu ljúki á næsta ári. Öll hljótum við
að vona, að ný viðhorf i samskiptum olíu-
neysluríkja og olíuframleiðsluríkja og
minnkandi spenna á miíli rikjahöpa, megi
verða til þess, að á ný skapist festa í
alþjóðaskiptum og þjóðirnar sameinist um
leiðir í því efni. Staðreyndin er sú, að
þegar til lengdar lætur eru það ekki iðn-
ríkin sem verst verða úti, heldur mun
skýrasta afleiðing alþjóðadeilna verða sú,
aó hörmungar fátæku þjóðanna munu
aukast, frá því sem nú er, og þykir þó
mörgum nóg komið i þvi efni.
Hagsmunir ríkja eru orðnir svo sam-
tvinnaðir á flestum sviðum, að úr vanda
eins þeirra verður ekki greitt nema fleiri
komi til. Orkukreppan svonefnda, hefur
óhjákvæmilega haft alvarleg áhrif á
íslenskt þjóðlíf. Raunar getum við einnig
rætt um orkukreppu hér á landi, þar sem
óbeisluð fallvötn bíða þess að verða nýtt
öllum til hagsbóta. Mönnum rennur það
sannarlega til rifja að vita af óbeisluðum
orkugjöfum víðsvegar um land, þegar
stöðugar fréttir berast af rafmagnsleysi í
fjölmörgum byggðalögum. Innlendir
orkugjafar verða hvorki nýttir aó fullu né
virkjaðir á hagkvæman hátt nema til komi
samvinna við erlenda aðila, sem hafa hag
af þvi að kaupa raforku vegna starfsemi
sinnar. Hækkun oliuverðlags hefur haft
þann kost í för með sér fyrir okkur islend-
inga, að verð á orku þeirri, sem vió getum
látið öðrum í té, hefur stórhækkað. Jafn-
framt líður nú æ nær því, að tækni leyfi
mönnum bjartsýni, þegar hugað er aó
nýtingu auðæfa, sem kunna að finnast á
yfirráðasvæðum okkar á hafsbotninum.
Sem fyrst þarf að hefja skipulega könnun
þessa svæðis og leit að olíu og gasi þar.
Þetta starf verður ekki unnið án sam-
starfs við erlenda aðila.