Morgunblaðið - 15.02.1975, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. FEBRUAR 1975
25
Frumvarp um kjörtíma útvarpsráðs:
Langur og strangur
meðgöngutími þingsins
KJÖRTÍMI útvarpsráðs hefur undanfarn-
ar vikur verið nokkurskonar fastaliður í
dagskrá þingdeilda, sem þingmenn hafa
rokið í hár saman út af, þegar öðru þarfara
hefur ekki verið að sinna. Fá mál hafa
reynzt tímafrekari í þinginu. Jafnvel
kvöldfundir hafa ekki leitt til lykta þess.
Þingmenn hafa haft lag á því að treina sér
„ofurlitlar dreggjar, til að drekka næsta
kvöld.“ Hér á þingsíðunni verða nú raktar
lauslega og efnislega umræður eins fundar
í neðri deild Alþingis um mál þetta, sem
verður að nægja sem sýnishorn af þessari
hlið þingstarfanna. (neðri deild 10. febr.
sl.).
Magnús Torfi
Olafsson (SFV).
Magnús Torfi
sagði að stuón-
ingsmenn
breytts kjörtíma
útvarpsráðs
væru tvísaga I
rökstuðningi
sínum. Mennta-
málaráðherra
segði breytinguna byggða á þvl,
að meðan Alþingi kysi útvarps-
ráð, svo sem nú er og verið hefði
væri rétt að það skyldi kjörið eftir
hverjar Alþingiskosningar. Hins
vegar skyti það jafnan upp kolli,
eins og t.d. hjá 9. landskjörnum
þingmanni, „að núv. meirihluti
útvarpsráðs hefði brugðizt trausti
almennings." Þá væri röksemdin
orðin sú, að núverandi útvarpsráð
hefði unnið sér til óhelgis.
Magnús vakti athygli á því að
tveir þingmenn „með langa setu í
útvarpsráði" hefðu báðir látið i
Ijós efa um réttmæti umræddrar
breytingar á kjörtima útvarps-
ráðs, háttv. 3. þingmaður Vest-
fjarða og háttv. 2. landskjörinn.
Magnús sagði frumvarpið bera
vott ofríkis. Þá vék Magnús Torfi
að breytingartillögum sínum.
Sagði hann þær (þringing kjör-
gengis til útvarpsráðs) vera
annarsvegar byggðar á þvi, að i
útvarpsráði ættu ekki sæti aðilar,
sem vegna annarra starfa gætu
þar lent i hagsmunaárekstrum, og
hinsvegar ekki menn, er störfuðu
að upplýsingastarfsemi á vegum
annarra rikja eða rikjabandalaga.
Guðmundur
Garðarsson (S)
sagði m.a.: Mér
finnst það
innlegg i þetta
mál (frá
Magnúsi Torfa
og Kjartani
Ólafssyni)
skjóta nokkuð
skökku við,
ef útiloka » á
starfsfólk hljóðvarps og sjónvarps
frá setu i útvarpsráði. Mér finnst
tillagan efla í sér, að svipta eigi
þetta fólk almennum mannrétt-
indum, fyrir utan það, að það er i
dag meginstefna frjálsrar verka-
lýðshreyfingar, um atvinnulýð-
ræði að starfsfólk fái aðild að
stjórnum og ráðum fyrirtækja.
Andstæðingar þessa frumvarps
tala mikið um „að gera útvarps-
ráð óháð stjórnmálaflokkum.“
Það hefur i 35 ár verið kjörið
hlutfallskosningu af Alþingi,
eftir hreinpólitiskum reglum.
Þeir leggja ekki til í tillögum sin-
um, að breyting verði hér á. Að-
eins að útiloka vissa starfshópa í
þjóðfélaginu frá kjörgengi, svipta
þá þessum almennu þegnréttind-
um. Utvarpsráð skal að þeirra
vilja áfram kosið af Alþingi. Þeir
eru aðeins á móti þvi að þetta kjör
fari fram „eftir hverjar þing-
kosningar", sem þó er eðli-
legastur háttur málsins, ef og
meðan Alþingi kýs útvarpsráð. Þá
gagnrýndi Guðmundur skrif Þjóð-
viljans um þá þingmenn, sem
leyfðu sér að hafa aðrar skoðanir
i þessu máli en kommúnistar.
Þeir yrðu dag hvern fyrir
persónuárásum í Þjóðviljanum,
orð þeirra ýkt og úr lagi færð.
Þetta væri sú virðing fyrir
skoðanafrelsi, sem ríkti í Þjóð-
viljanum. Þá ræddi Guðmundur
nokkuð um starfsemi útvarpsráðs
og dagskrárval i fjölmiðlum og
taldi að margt mætti betur fara i
þeim efnum, m.a. viðleitni i þá átt
að koma til móts við vilja fólksins
sjálfs og mat þess á fræðslu- og
afþreyingarefni.
Sigurlaug
Bjarnadóttir
(S) minnti á
næturfundi um
þetta mál I jóla-
önn desember-
mánaðar liðins
árs og enn
teygðu menn
lopann í löngum
þingræðum.
Hún mótmælti
AIMAGI
þvi að mál þetta hefi ekki fengið
þinglega meðferð, þó tiltekinn
nefndarfundur hefði verið i
stytzta lagi. Meðferðartimi þing-
deilda á málinu væri allangur
orðinn. Hún taldi að pólitisk þrá-
hyggja og þröngsýni hefði gætt i
dagskrá fjölmiðla rikisútvarpsins
(hljóðvarps og sjónvarps) undan-
farin 3 ár, sem væri andstæð
frjálsri skoðanamyndun I land-
inu. Pólitík væri að vísu hluti
þjóðlífsins og ætti sem slík að fá
inni i rikisfjölmiðlum okkar, en
óhlutdrægni og jafnvægis þyrfti
að gæta I mun ríkara maéli en
verið hefði. Ef gera ætti Rikisút-
varpið sjálfstætt og óháð stjórn-
málaflokkum, sem æskilegt væri
og nauðsynlegt, væri stór spurn-
ing, hvort það ætti að kjósa
flokkslegum hlutfallskosningum
á Alþingi. Stjórnarandstæðingar
legðu þó ekki til, að þessari skip-
an mála væri breytt. Það væri allt
annað, sem fyrir þeim vekti, svo
sem tillögur þeirra bæru vott um.
Meðan þessi háttur væri á hafður,
færi bezt á þvi, að kjörið ætti sér
stað eftir hverjar alþingis-
kosningar og bæri þann veg svip
af þeim þjóðarvilja, sem hverju
sinni kæmi fram í skipan þings-
ins. En flokkarnir þyrftu að
vanda vel val sitt á mönnum I
útvarpsráði. Þangað þurfa að
veljast „vel menntaðir, frjálshuga
og víðsýnir menn“.
Jón Baldvin
Hannibalsson
(SFV) sagði
m.a., að upplýst
almenningsálit
væri burðarás
lýöræðislegra
stjórnarhátta.
Þjóðin þarf
að geta myndað
sér skoðanir
á grunni
haldgóðra upplýsinga og alhliða
umræðna. Hann minnti á spök orð
þekkts manns:
„Ég fyrirlit hvert orð, sem þú
segir, en ég skal berjast til siðasta
blóðdropa fyrir rétti þínum til að
segja þau.“ Þetta væri það mottó,
sem rikja ætti í viðhorfi okkar. —
Hann sagði öll dagblöðin eign
stjórnmálaflokka og flytja meira
og minna litaðar frásagnir. Þetta
gerði þörfina fyrir alhliða um-
ræðu í ríkisfjölmiðlum, þar sem
hlutlægni og jafnvægis væri gætt,
en brýnni. Öðru máli gegndi um
svokallaða „frjálsa pressu“ í
Bandaríkjunum, sem væri óháð
flokkum og stjórnvöldum. Hann
benti á skrif bandariskra blaða
um Nixonmálin, sem dæmi um
mátt og kosti frjálsrar blaða-
mennsku og skoðanamyndunar.
Islenzk blöð væru að vísu mismun
andi mikið lituð í skrifum sínum.
Verstur væri Þjóðviljinn, sem
venjulega segði beinlínis rangt
frá öllu, er hann héfði eftir
pólitískum andstæðingum sinum.
— íslenzkt þjóðfélag væri að sínu
mati frjálsast og bezt allra, en
frjáls pressa ætti enn ófarna leið
að æskilegu marki. — Jón Bald-
vin taldi frumvarp rikisstjórnar-
innar ekki vera rétta stefnumörk-
un i frjalsræðisátt.
Jón Skaftason
(F) sagði út-
varpslögin frá
1971 hafa verið
spor í þá átt að
tryggja aukið
sjálfstæði ríkis-
útvarpsins.
Breyting sú,
sem nú væri
lögð til, setti
á lýðræði
okkar svipbrigði einræðis. Ég get
ekki fylgt þessu frumvarpi
menntamálaráðherra, sagði þing-
maðurinn, og ef ég hefði verið
heima þegar það var rætt i mínum
þingflokki, hefði ég snúizt hart
gegn þvi. Ég get tekið undir það,
að margt í dagskrárgerð rikisfjöl-
miðlanna er „fyrir neðan allar
hellur", en það réttlætir ekki um-
ræddan frumvarpsflutning.
Kjartan Ólafs-
son (K) sagðist
vera sammála
Jóni Baldvin um
flest. Hann
sagði íslenzku
dagblöðin
flokks-
blöð og bera
svip sem slík.
Hann sagóist
telja æskilegt,
að
hér kæmu til óháð dagblöð, helzt
fleiri en eitt. Hann sagði ægivaid
Morgunblaðsins i íslenzka blaða-
heiminum gera þörfina á þvi enn
rikari, að ríkisfjölmiðlar léðu öðr-
um sjónarmiðum rúm hjá sér.
Hann mótmæiti ummælum Jóns
B. Hannibalssonar, þess efnis, að
ritskoðunar hefði ríkulega gætt á
Þjóðviljanum. Bað hann um dæmi
þvi til sönnunar. (JBH tók síðar
til máls og rakti ýmis dæmi, er
hann og fleiri vinstri sinnar
hefðu persónulega reynslu af um
ritskoðun á Þjóðviljanum). Hann
deildi með stórum orðum á frum-
varp menntamálaráðherra og
sagði tilgangi þess bezt lýst með
ummælum Sigurlaugar Bjarna-
dóttur, sem hún hefði viðhaft um
þetta mál: „illt skal með illu út
reka.“
Eyjólfur
Konráð Jónsson
(S) sagði ræðu
JBH hafa í senn
verið skemmti
lega og um
margt sanna og
trúverðuga.
Þess
væri þó rétt
að geta að tvö
dagblöðin,
Morgun
blaðið og Visir, væru ekki i eigu
stjórnmálaflokka. Að vísu væri
brestur á þvi, að dagblöðin
islenzku tækju almennt málefni
liðandi stundar til hlutlægrar
meðferðar. Önn blaðamannsins
og sá hraði, er rikti i störfum
hans, ætti þar einhvern hlut að
máli. Morgunblaðið hefði þó um
allmörg ár sýnt ríka viðleitni sem
hlutlaust alhliða fréttablað, sem
opið væri flestum sjónarmiðum
(utan kommúnisma, nazisma og
anarkisma). Að visu væru leiðar-
ar þess pólitískir en það væru
leiðarar allra blaða, einnig þeirra,
sem JBH hefði vitnað til í Banda-
ríkjunum (New York Times og
Washington Post), og einmitt
þess vegna hefðu þau afrekað
sínu hlutverki I Nixonmálinu. En
utan fastra stjórnmálaþátta
Morgunblaðsins væri það opið
blað, vettvangur alhliða skoðana.
Morgunblaðið hefði t.d., er skýrt
var frá umræðu um efnahagsmál
á þingi utan dagskrár nýverið,
birt mun lengri og ítarlegri frá-
sögn af ræðu Jóns Baldvins
Hannibalssonar en talsmanna
Sjálfstæðisflokksins. Yfirleitt
væri þess gætt að sjónarmið þing-
manna, hvar i flokki sem væri,
kæmu fram í þingfréttum, þó
rými blaðsins krefðist þess, að þar
væri gert í styttu og samþjöppuðu
máli. EKJ tók undir orð JBH um
kosti okkar íslenzka þjóðfélags,
sem „við hefðum betri aðstöðu til
en aðrir að þróa í fyrirmyndar-
samfélag". — Hann sagði að
breytingartillaga stjórnarand-
stæðinga myndi, ef hún næði
fram að ganga, útiloka tugi, jafn-
vel hundruð manna, frá kjörgengi
til útvarpsráðs. Hann vék sérstak-
lega að þeim þætti tillagnanna,
sem fjallaði um, að starfsmenn
fjölþjóðabandalaga, sem skv.
millirikjasamningum nytu skatt-
fríðinda, skyldu ekki kjörgengir í
útvarpsráð. Margir þjóðfélags-
hópar nytu lögverndaðra skatt-
friðinda. Sumir teldu m.a.s. að
þingmenn nytu ýmiskonar fríð-
inda. Ættu þá ekki þingmenn að
vera útilokaðir frá setu i útvarps-
ráði?
Eyjólfur sagði fá dæmi um það
í þingsögunni að ráðizt hefði verið
að fjarstöddum einstaklingi
(Magnúsi Þórðarsyni), sem ekki
hefði aðstöðu til að bera hönd
fyrir höfuð sér, eins og Kjartan
Ölafsson hefði gert i umræðu um
þetta mál. Það væri ekkert við þvi
að segja þó þingmenn deildu inn-
byrðis, en að vega persónulega að
fjarstöddum borgurum með því-
líkum hætti, væri fyrir neðan
virðingu þingmanns.
Eyjólfur sagðist hafa gert grein
fyrir rökstuðningi meirihluta
menntamálanefndar fyrir þessu
frumvarpi, í frumræðu sinni, og
myndi ekki vikja frekar að þvi
nú, enda mála sannast, að málið
væri löngu útrætt og tímabært
fyrir þingmenn að ganga til at-
kvæða um það.
Málið kom enn til umræðu i
fyrradag, framhaid þriðju um-
ræðu — og enn var umræðunni
frestað. Þingmenn töluðu mjög á
sama veg og áður, sem tvisögn
væri að tina til. 1 lok 2. urnræðu
væru breytingartillögur stjórnar-
andstöðunnar felldar, svo sem
Morgunblaðió hefur áður skýrt
frá.
Ný þingmál
Hitaveita
Siglufjarðar
Hannes Baldvinsson (K) flyt-
ur frumvarp til laga um Hita-
veitu fyrir Siglufjarðarkaup-
stað. Frumvarpið er byggt á
hliðstæðum forsendum og
frumvarp um Hitaveitu Suður-
nesja. Það gerir ráð fyrir því að
rikið eigi 40% hitaveitunnar.
Löggjöf um
umhverfismál
Heimir Ilannesson (F) hefur
lagt fram þingsályktunartil-
lögu, sem að efni til felur ríkis-
stjórninni að láta semja hið
fyrsta heildarlöggjöf um um-
hverfismál.
Menntunarleyfi
launþega
Jón Baldvin Hannibalsson
(SFV) og Benedikt Gröndal
(A) flytja frumvarp til laga um
menntunar leyfi launþega.
Frumvarpið felur I sér að sér-
hver launþegi, sem unnið hefur
tiltekinn tima samfellt hjá at-
vinnurekanda, skuli fá á
hverjum tveimur árum tveggja
vikna leyfi á fullum launum til
náms að eigin vali.
Nýjar reglur
um útsvör
Geir Gunnarsson (K) flytur
frumvarp til laga urn breytingu
á tekjustofnum sveitarfélaga.
Skv. frumvarpinu skulu hjón
eða einstætt foreldri. sem hafa
fyrir heimili að sjá, fá la'kkað
útsvar unt 19000 kr.. útsvar ein-
staklinga um 13500 kr. Fyrir
hvert barn innan 16 ára skal
útsvar lækka um 2700 kr. Fella
skal niður útsvör lægri en 3000
kr.