Morgunblaðið - 20.02.1975, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. FEBRUAR 1975
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjorn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn Aðalstræti 6, sími 10 100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr á mánuði innanlands
í lausasolu 35.00 kr eintakið
Efnahagsmál eru jafnan
eitt helsta viðfangsefni
stjórnvalda og á þrenging-
artímum snúast stjórn-
málaumræður svo til ein-
vöróungu um þessi efni.
Þjóðin hefur ekki farið
varhluta af þessu nú frem-
ur en endranær. Stjórn-
málamenn og forystumenn
hagsmunasamtaka setja
fram fullyrðingar hver í
ábyrgðarleysi, þjónkun við
eina stétt og ofsóknir gegn
annarri. Stjórnmála-
flokkar, sem standa að
gengisfellingum og afnámi
vísitöluuppbóta snúast
gegn öllum slíkum að-
gerðum, þegar þeir eru
komnir í stjórnarandstöðu
með fjálglegum yfirlýsing-
um um ofsóknir stjórn-
valda gegn alþýðu manna.
dengt er yfir landslýðinn,
og mismunandi túlkunum
stjórnmálamanna á staó-
reyndum.
í þessum efnum ber
brýna nauðsyn til að koma
á jafnvægi. Það er næstum
kynleg staðreynd, að að-
eins lítill hluti skólafólks á
kost á að læra í skóla undir-
stöðuatriði þjóðhagfræð-
innar. Hér er þó um það
atriði, sem stjórnmálaum-
ræður snúast að mestu
leyti um og hver einasti
borgari verður aó taka af-
stöóu til. Á þessu sviði fá
menn svo til enga almenna
fræðslu. í raun réttri ætti
þó enginn að ljúka skyldu-
námi, án þess að hafa feng-
ið fræðslu um undirstöðu-
atriði efnahagslífsins og
þau lögmál, sem þar gilda.
Það er ekki unnt að bæta
umræður um þessi efni
Þjóðhagfræði sem skyldunám
kapp við annan, þar sem
allt stangast hvað á annars
horn. Efnahagssérfræðing-
ar setja fram tölulegar
staðreyndir, sem stjórn-
málamennirnir og forystu-
menn hagsmunasamtak-
anna túlka svo hver eftir
sinu höfði, eftir þvi hvern-
ig vindar blása hverju
sinni.
En það er ekki einvörð-
ungu, að þrætur um stað-
reyndir séu eitt helsta
aðalsmerki umræðna um
efnahagsmál, heldur er
jafnan bætt um betur með
fullyróingum um kauprán,
Willy Brandt efaðist um
það á sínum tíma, að lýð-
ræðið gæti staðist efna-
hagsringulreiðinni snún-
ing. Og víst er, að hér er
veruleg hætta á ferðum, ef
fram heldur sem horfir.
Lýðræöiö stendur og fellur
með því, að trúnaður hald-
ist með fólkinu og þeim
sem veljast til forystu,
hvort sem það er á Alþingi
eöa hinum valdamiklu
hagsmunasamtökum. Víst
er, að almenningur stend-
ur gjörsamlega varnarlaus
gagnvart þeirri holskeflu
af sérfræðihugtökum sem
nema með aukinni þekk-
ingu.
Fólkið í landinu verður
aó vera undir það búið að
geta metið þær fullyrð-
ingar, sem fram eru bornar
í þessum efnum. Það verð-
ur aö geta greint góða
mynt og gilda frá falsmynt-
inni. Lýðskrumið, sem nú
viógengst í þessum efnum,
fer fram í skjóli lítillar
upplýsingar um þau lög-
mál, er efnahagsstarfsem-
in lýtur. Einungis aðhald
almennings getur stuðlað
að raunhæfum umbótum
og markvissari umræðum
um þessi mikilvægu
málefni.
Að vísu má hverjum
manni vera ljóst, aó aukin
fræðslustarfsemi um lög-
mál efnahagslifsins er ekki
allra meina bót. Á hinn
bóginn er það ekki vansa-
laust að byggja upp vandað
fræðslukerfi, en sleppa að
mestu þessum þætti. Það
er misskilningur, ef menn
halda, að undirstöðu-
menntun í hagfræöi sé ein-
ungis fyrir langskólamenn.
Þjóðarbúskapurinn kemur
öllum við, og því á hver
borgari rétt á nokkurri
fræðslu um þessi efni.
Stjórnmálastarfsemin
og lýðræðið
Við setningu Norður-
landaráðsþingsins
ræddi Ragnhildur Helga-
dóttir, forseti ráðsins, m.a.
um stöðu stjórnmálastarf-
seminnar á Norðurlöndum
og þverrandi virðingu
hennar. Hún sagði, að þess
yrði vart á Norðurlöndum,
aó þýðing stjórnmálastarf-
seminnar fyrir lýðræðið
nyti ekki fullrar viður-
kenningar. í þessu sam-
bandi sagði Ragnhildur:
„Til að þjóðþingin séu
virkar stofnanir, er nauð-
synlegt, að almenningur
hafi skilning á starfi hinna
þjóðkjörnu stjórnmála-
manna í samfélaginu. Þing-
menn þarfnast jákvæós
skilnings í orðanna fyllstu
merkingu. Án þess skiln-
ings geta stjórnmálamenn-
irnir misst móðinn. Þá
dregur úr góðum áhrifum
þeirra. Jafnframt getur
orðið minna um, að kjós-
endur eigi margra góðra
kosta völ. Um leið dregur
úr gæðum stjórnmálastarf-
seminnar, því að störf á
sviði stjórnmála verða ekki
í sama mæli og áður eftir-
sóknarverð í augum hæfra
manna. í öllu þessu felst
hætta fyrir lýðræðið á
okkar tíð.“
Hér hefur forseti Norð-
urlandaráðs vikiö að mjög
þörfu umhugsunarefni.
Ragnhildur Helgadóttir
sagði, að stjórnmálamenn-
irnir yrðu sjálfir að grípa
hér í taumana, og varpaði
fram þeirri hugmynd, að
Norðurlandaráð léti hefja
könnun þessa málefnis í
þeim tilgangi að bæta
stjórnmálastarfið í þjóð-
félaginu og þar með lýð-
ræðið.
Ástæóa er til að taka
undir þessa hugmynd for-
seta Norðurlandaráðs. Full
ástæða er fyrir Norðurlönd
að íhuga þá þróun, sem átt
hefur sér stað í þessum
efnum og reyna með sam-
eiginlegri upplýsingu að
bæta úr því, sem úrskeiðis
hefur gengið.
Heitum á vini okkar
til stuðnings
í líf shagsmunamáli
þjóðarinnar
Á þingskjali C 12/e er tilkynn-
ing frá Norrænu samstarfsnefnd-
inni um fiskveiðimál, 1974.
Þessari skýrslu var vísað til
efnahagsnefndarinnar og tók hún
hana til meðferðar á fundi sínum
I Helsingfors 3. febrúar 1975.
„Nefndin telur nauðsynlegt að
tímabær vandamál sem eru fyrir
hendi innan alþjóðlegra fiskveiði-
samtaka sem Norðurlöndin eiga
aðild að verði tekin fyrir á fund-
um samstarfsnefndarinnar, um
leið og gagnkvæm skoðanaskipti
eigi sér stað um afstöðu einstakra
landa til hinna mikilvægu mála.
Það er nefndinni ánægjuefni að
gildandi lög um útfærslu finnsku
fiskveiðilögsögunnar I 12 mílur
gerir kleift að gera samninga um
hefðbundnar fiskveiðar á gagn-
kvæmum grundvelli.
Nefndin hefur tekið til með-
ferðar tilkynningu um að hin 14.
norræna fiskveiðiráðstefna var
haldin í Tromsö 19.—22. ágúst
1974.
Nefndin leggur til.að Norður-
landaráð taki tilkynningu Norr-
ænu samstarfsnefndarinnar um
fiskveiðimál til meðferðar.“
Þess er að vænta að þessi tillaga
muni ekki valda ágreiningi.
7. liður dagskrárinnar er: Til-
muni ekki valda ágreiningi, en
enda þótt nafn mitt sé undir
þessu nefndaráliti, vil ég gera
fyrirvara um eftirfarandi orða-
lag: „Það er nefndinni ánægju-
efni að gildandi lög um útfærslu
finnsku fiskveiðilögsögunnar í 12
mílur geri kleift að gera
samninga um hefðbundnar fisk-
veiðar á gagnkvæmum grund-
velli. “
7. Iiður dagskrárinnar er: Til-
kynning um tillögu nr. 20/1972
um norræna samvinnu á sviði haf-
réttar.
I efnahagsnefndinni var svo ráð
fyrir gert að þeirri tilkynningu
yrði vikið í þessari framsögu.
Tillaga nr. 20/1972 er I þremur
höfuðþáttum, þar sem skorað er á
ríkisstjórnir Norðurlanda að
vinna að alþjóðlegu samkomulagi
um
1. Víðfeðmi landhelgi og fisk-
veiðilögsögu.
2. Sérstök réttindi strandrfkja
eða svæða, sem eiga efnahagslega
mikið undir sjósókn og siglingum
og
3. Aðgerðir til að koma í veg
fyrir mengun.
Utanríkisráðuneyti Islands gef-
ur síðan stutta skýrslu hinn 27.
nóv. 1974 um hafréttarráðstefn-
una í Caracas, sem haldin var 20.
júní til 29. ágúst 1974. Vísast til
þess, sem segir I tilkynningunni.
Persónulega get ég ekki tekið
undir það sem segir í lok skýrsl-
unnar: „1 heild varð árangur
fundarins í Caracas eins og menn
höfðu vonazt til.“
grein fyrir henni, jafnvel þótt þar
eigi I hlut skilningsríkir frændur
og vinir.
Réttindabarátta okkar hefir
verið löng og harðsótt. Hún hófst
1948 með hinum merku land-
grunslögum og hún stendur enn.
Miklir sigrar hafa að vísu unnizt.
Þó eru ískyggileg teikn á himni.
Stórkostleg hætta er á, að ef við
náum ekki rétti okkar yfir 200
mflna auðlindalögsögu innan ör-
skamms tíma.þámunihinirdýr-
mætu fiskistofnar við strendur
landsins verða uppurnir. Hér eru
ekki spádómar fram settir. Stað-
reyndirnar tala í tölum.
Árið 1954 veiddust 881 þús.
tonn af bolfiski á íslandsmiðum.
Aðeins nítján árum sfðar, árið
1973 veiddust 678 þús. tonn, eða
minnkun um 23%, þrátt fyrir
stóraukna sókn til veiðanna, með
stórauknum flota búinn nýtízku
tækjum. Óþarft er að minna á
síldarstofninn í Norður-
Atlantshafi, sem heita má að hafi
verið gereytt.
Árið 1970 veiddu íslendingar
471 þús. tonn af bolfiski á miðum
sínum. Aðeins þremur árum sfðar
hafði afli þeirra minnkað í 399
þús. tonn eða minnkun um rúml.
15%, þrátt fyrir mestu sóknar-
aukningu sem um getur á svo
skömmum tíma, vegna hins nýja
skuttogaraflota.
Hina tvo síðustu áratugi hafa
íslendingar sjálfir aðeins fengið
að njóta rétts helmings af þeim
afla, sem þeirra eigin mið hafa
gefið.
Þegar haft er f huga að fisk-
afurðir voru 1973 nálega 4/5 hlut-
ar alls vöruútflutnings íslendinga
þá fara menn kannski að skilja,
hvað hér er um að tefla.
A því veltur búseta okkar í
þessu landi, hvort við innan tíðar
náum rétti okkar til auðlinda mið-
Framhald á bls. 23
Hermannssonar á fundi Norðurlandaráös ígær
Eg held þvert á móti að Is-
lendingar hafi vonazt eftir að
samstaða næðist um ýmis stórmál
eða grundvallaratriði, sem ekki
varð.
Á þingi Norðurlandaráðs get ég
ekki tekið að mér að hafa fram-
söguna um hafréttarmál
og án þess að víkja nokkrum
orðum að því máli málanna á Is-
landi. Nauðsyn islendinga á að ná
rétti sfnum til nýtingar auðlind-
anna í hafinu við strendur lands-
ins er svo gífurleg að við erum
jafnan f miklum vafa um að geta
gert mönnum af öðrum löndum
Ræða Sverris
Sverrir Hermannsson, alþm. og Einar Agústsson, utanrfkisráðherra
ræðast við á fundi Norðurlandaráðs.