Morgunblaðið - 15.06.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JÚNl 1975
Dögum saman var tvísýnt um líf hans.
Jon Lungren, tæknir Nixons, sagði
eitt sinn: „Alltaf var hún glaðleg,
hjálpsöm og hafði fullkomna stjórn á
skapi sinu og framkomu. Aðeins einu
sinni missti hún stjórn á sér. Það var
þegar hún heyrði að blaðamaður
hefði spurt mig eins og af tortryggni:
„Er hann raunverulega veikur?" Hún
vissi, hve alvarleg veikindi hans
voru. og þegar hún heyrði þetta,
brast hún i grát."
Þegar Nixon gat farið af sjúkrahús-
inu og sneri aftur til San Clemente,
tók hún að sér að annast hann.
Varðandi mataræði hans voru sett
ströng fyrirmæli. sem miðuðust við
sem minnst Cholesterin-magn —
maturinn skyldi vera ósaltur og með
lágmarks sykurinnihaldi, enda þótt
hann hefði lagt mjög af og þyrfti að
afsökunar og gekk með áhaldið inn I
húsið og bað einhvern starfsmann
fyrir það.
ÍÞRÓTTAÁHUGI FYRIR
FRAMAN SKERMINN
Þegar Nixon talar um konuna slna,
gerir hann það með sýnilegu stolti.
„Bara það, að hún skuli vera hjá
mér," sagði hann, „það er bezta
meðalið mitt i dag. Þegar ég finn til
sársauka, finnur hún helmingi meira
til. Liggi ég vakandi að nóttu i nokkr-
ar minútur, þá vakir hún miklu leng-
ur og hefur áhyggjur af mér."
Eftir öll ár þeirra i opinberu lifi.
„Hefði hann bara tfr-
brennt segulböndin...”
Richard M. Nixon, sem til 9. ágúst
1974 var forseti Bandarikjanna,
hefur i fyrsta skipti frá þvi er hann
var neyddur til að segja af sér emb-
ætti veitt blaðaviðtal. Hér segir
Trude B. Feldmann frá þvi, hvernig
Nixon brást við auðmýkingunni og
hver sé afstaða fjölskyldu hins fyrr-
verandi forseta til málanna.
„Það er bezta ákvörðun, sem ég
hef tekið i lifinu, þegar ég bað Pat að
verða konan mín." sagði Richard
Milhous Nixon. „Ég hef notið álits,
haft völd og átt peninga — en það
eru fallvölt verðmæti. Það hef ég
reynt. En Pat hefur staðið óhaggan-
lega við hlið mér i bliðu og striðu. Er
hægt að vænta sér neins meira?"
j viðtali okkar rifjar Richard M.
Nixon upp stormasamt ár. Þetta er i
San Clemente, þar sem fyrrverandi
forseti Bandarikjanna er að jafna sig
eftir þungbær veikindi. Bæði afsögn
hans i ágúst 1974 og veikindin i
október, sem nær höfðu dregið hann
til dauða, heyra, til þessu ári. En
hann hlakkar til að halda hátíðlegan
35. brúðkaupsafmælisdag þeirra
Thelmu Catherine Ryan i júní næst-
komandi.
Erfiðasta stund. sem kona hans
hefur lifað þessi 35 ár. var 29. októ-
ber 1974, þegar hann féll i dá eftir
uppskurð. I marga daga var tvísýnt
um lif hans. Pat Nixon bjó þá i
sjúkrahúsinu og beið þeirra fáu
mínútna, sem hún mátti vera hjá
manni sinum á gjörgæzludeildinni.
Hann var tengdur lækningatækjum
með rörum og slöngum, og oft.
þegar hann gat ekki talað. sat hún
hjá honum, hélt í hönd hans og
fullvissaði hann aftur og aftur um,
að honum myndi batna.
„ÁST HENNAR HÉLT
í MÉR LÍFINU."
„Þegar ég vaknaði til meðvitundar
— nær dauða en lífi, eftir þvi sem ég
síðar fékk að vita — þá sat Pat hjá
mér," segir Nixon. „Þér getið ekki
imyndað yður, hvað mér var það
mikils virði: bara að vita, að hún
væri hjá mér. Ég held, að ég hefði
ekki lifað af næstu vikur án hennar
Það var hennar ótrúlegi hæfileiki til
að sefa og uppörva, sem bjargaði
mér — ég er sannfærður um það.
Ást hennar hélt i mér lifinu. Ást
hennar, þróttur og huggun, trú henn-
ar á mig sem mann og eiginmann
sótti mig til baka frá hinum dimmu
dyrum."
Fyrstu mánuðirnir eftir afsögn
hans voru, eins og Nixon sagði,
timar mikillar likamlegrar og and-
legrar þolraunar. Sá, sem þekkti Pat
Nixon vel, hlaut að álita, að allt
hennar líf fram til þessa hefði verið
undirbúningur að þessum tima, að
þeirri umhyggju, sem hún myndi
geta sýnt honum á erfiðustu stund-
um ævi hans.
Pat fæddist i Nevada sem dóttir
gullgrafara og ólst upp á bóndabæ.
17 ára gömul missti hún foreldra
sina, sem hún hafði lengi stundað i
veikindum þeirra. Siðan sá hún fyrir
bræðrum sinum, vann ýmis störf.
meðal annars vann hún 11 mánuði á
berklahæli og gekk síðan f mennta-
skóla. Nám sitt kostaði hún sjálf.
Hún útskrifaðist frá háskóla Suður-
Kaliforniu árið 1937 með góðum
vitnisburði. Á þessum árum jókst
henni þróttur og þolgæði, sem kem-
ur skýrt fram i einni af þeim fáu
setningum, sem eftir henni hafa ver-
ið hafðar um hana sjálfa: „Þótt ég
lægi fyrir dauðanum, mundi ég ekki
tala um það."
i Kaliforníu býr ein af nánustu
vinkonum hennar, Helene Drown,
sem hún hittir oft. Hún segir um
hina tvisýnu daga á siðasta ári: „Það
voru fjórar til fimm klukkustundir,
sem maður hennar var mjög nærri
dauðanum. í þau 37 ár, sem ég hafði
þekkt Pat, var þetta í fyrsta sinn,
sem ég sá hana hjálparvana. Hún er
ekki i neinum kirkjusöfnuði, en er þó
mjög trúuð, og þá sagði hún við mig:
„Ég get ekkert annað gert en að
biðja til Guðs og treysta læknun-
um." Og þegar hann var kominn úr
hættu, sagði hún: „Guði sé lof. Án
Guðs og hæfni læknanna væri hann
dáinn."
„Sjálf var Pat einnig eins og hún
hefði fengið taugaáfall," bætir frú
Drown við. „Þegar tvisýnan var af
staðin, fórum við einu sinni eða
tvisvar á göngu um ströndina. Hún
talaði um árin sin í Hvita húsinu og
um það, sem maður sinn hefði feng-
ið áorkað sem forseti. Mér komu tár
i augu. Einu sinni sagði hún: „Oft
var ég nærri því orðin reið yfir þvi,
hvað hann hefði litinn tíma fyrir
fjölskylduna, en þá sagði ég við
sjálfa mig, að nú væri starf hans hið
allra mikilvægasta — við gætum
beðið. Og ég dáðist að honum. Eng-
inn getur gert sér i hugarlund. hvað
forsetar verða á sig að leggja —
menn verða að hafa séð það og
kynnzt því náið: hinar erfiðu ákvarð-
anir. hin ógurlega ábyrgð. hinn enda-
lausi vinnudagur, hringingar um
miðja nótt, óregulegar máltiðir. .
AÐEINS EINU SINNI
MISSTI HÚN STJÓRN
Á SÉR
Út á við lét Pat aldrei bera á þeirri
streitu, sem rikti í lifi hennar. Dr.
endurheimta nokkuð af þyngd sinni.
„Pat er alltaf i návist minni til að
fullvissa sig um, að ég borði nóg,"
segir Nixon. „Þó að hún sé sjálf
ekkert svöng, sezt hún hjá mér og
borðar með mér, svo að ég borði
eitthvað."
Jack Drown, eiginmaður Helene,
segir frá nýlegri heimsókn sinni hjá
Nixon-hjónunum: „Forsetinn og ég
horfðum á iþróttaþátt í sjónvarpinu,
og Pat kom með matarbakka handa
hvorum okkar. Á bakka hans var
miði, sem á stóð: „Mjög hollt, sagði
læknirinn." Á mínum bakka var líka
miði: „265 hitaeiningar — nákvæm-
lega eins og á að borða . "
Dóttir Nixons, Patricia Cox, segir:
„Mamma er einstaklega vel skapi
farin — glaðlyndi hennar er sannar-
lega smitandi, það hrifur alla. Og
fyrir pabba er hún alveg óviðjafnan-
leg — sérstaklega á timum eins og
þessum."
Gestur, sem nýlega var i heimsókn
1 „La Pacifica" i San Clemente, húsi
Nixons, staðfestir ummæli dóttur-
innar. Margt er nú horfið úr um-
hverfi Nixons frá forsetatið hans.
Yfir flötina, þar sem þyrilvængjur
settust og lyftust áður fyrr, er nú
strengt boltanet, illgresi er farið að
gera vart við sig umhverfis litla golf-
leikvöllinn og yfir öllu er fremur
vingjarnlegur en formlegur blær. Ný-
lega var forsetinn fyrrverandi á
gangi þarna ásamt gesti, þegar frú
Nixon kom út úr húsinu með
rafmagnstæki i hendi, en það hafði
greinilega bilað. Óhreinindi á hendi
sýndu að hún hefði sjálf reynt að
gera við það. Nixon tók upp vasaklút
og nuddaði blettina burt, baðst svo
sem reyndu mjög á þau bæði, eru
þau nú nær hvort öðru en nokkru
sinni. Þau eiga fleiri stundir saman,
þau borða og synda daglega saman
og horfa á boltaleiki I sjónvarpinu.
„Ég er um það bil að verða mikil
áhugamanneskja," segir Pat, „nú á
ég mér mína eftirlætisleikmenn og
lika uppáhaldsfélög."
Hið eiginlega áhugamál hennar er
garðurinn, þar sem hún á margar
stundir. „Hér hef ég mikla ánægju af
þvr að vinna f garðinum," segir hún.
„í garði Hvíta hússins gat ég aldrei
fengið að gera neitt að ráði sjálf, þvi
að hann þurfti alltaf að vera tilbúinn
handa gestum að skoða."
Pat Nixon hefur alltaf verið bjart-
sýnismanneskja og er ánægð með Iff
sitt núna, eftir því sem vinir hennar
segja. „Ég elska manninn minn, ég
trúi á hann og er viss um, að hann
var mikill forseti." Að þvf leyti hefur
ekkert breytzt, og ef það er eitthvað,
sem veldur henni áhyggjum í þvf efni
nú, þá er það tilhugsunin um það, að
í sögu Bandaríkjanna kunni að verða
hlaupið yf ir afrek Richards Nixons og
yfirleitt það, sem hann lét gott af sér
leiða. Hún talar helzt ekki um þá
atburði, sem leiddu til afsagnar
hans, en hún er sannfærð um það,
að þegar málið allt liggur Ijóst fyrir
og verður rétt skilið, muni menn
verða sammála um það, að Nixon
hafi aldrei sótzt eftir persónulegum
ávinningi. „Eins og sérhver maður
hefur hann að líkindum gert skyss-
ur," segir hún, „enginn er óskeikull,
en hann hefur fengið miklu áorkað
fyrir land sitt og heiminn allan."
Hún talar ógjarna um sjálfa sig og
hefur þó fengizt til að viðurkenna. að
San Clemente: Margt er nú öðruvtsi en fyrrum.
Pat Nixon: Glaðlyndi hennar er
smitandi, segir dóttirin.
hún haidi, að sér hafi tekizt að „gera
einhverja gagnlega hluti á undan-
förnum árum. Dætur mfnar hafa Ifka
látið margt gott af sér leiða, en þó
myndi ég aldrei geta sagt opinber-
lega: Ég er svo stolt yfir manninum
mfnum og dætrunum — slfkt myndi
aldrei hvarfla að mér."
Á ferðalögum með Pat Nixon
heima og erlendis hef ég oft dáðst að
þreki hennar og þolgæði og hæfi-
leika hennar til að heilsa frægu fólki
með falslausri hlýju — en fötluðu
barni heilsaði hún nákvæmlega jafn-
innilega og einhverjum forsætisráð-
herra. Á ferðum sfnum heimsótti hún
fyrst og fremst skóla og sjúkrahús,
og meðan maður hennar sinnti
stjórnmálaerindum sfnum, var það
dæmigert að sjá hana meðal barna,
hvar sem hún var á ferð. „Mér þykir
svo vænt um það, þegar ég heyri
born kalla til mfn „hæ, Pat". Það
hljómar svo hlýlega og elskulega."
LÍTIL DAGBÓK ÚR
HVÍTA HÚSINU
Við móttökur og f opinberum veizl-
um hefur hún vakið furðu gestanna
fyrir að muna smáatriði, sem höfðu
gerzt mörgum árum áður, sem og
fyrir að muna eftir fólki með nafni,
þótt hún hefði aðeins hitt það sem
snöggvast áður. Sendiherra frá Zam-
bfu var svo hrifinn af henni, að hann
skýrði dóttur sína f höfuðið á henni.
Pat Nixon er staðráðin f þvf að
stuðla að þvf, eins og henni er frek-
ast kleift, að Nixon-tfmabilið fái
virðulegan stað á spjöldum sögunn-
ar. Hún er mjög regluföst og hélt
stöðugt litla dagbók yfir hið ýmis-
lega, sem hún hafðist að f Hvfta
húsinu. Það gæti reynzt gagnlegt við
samningu endurminninga Nixons.
Hingað til hefur hún heldur ekki
misst neitt af baráttuhug sfnum.
FEIMIN, EN ÞÓ
GÆDD JÁRNVILJA_______________
Það er að vfsu rétt, sem maður
hennar segir: „Pat er ! rauninni feim-
in og mjög hæversk", en bak við
hæverskuna leynist járnvilji og vak-
andi hugur. Skömmu eftir afsögn
Nixons f fyrra sagði hún einni vin-
konu sinni, að hún harmaði það. að
maður hennar skyldi ekki hafa eyði-
lagt segulböndin í stað þess að af-
henda þau til hlustunar og birtingar.
„Þau voru þó aðeins sama og einka-
dagbók," sagði hún. „Ég vildi, að
hann hefði brennt þeim."
En hún er ekki að eyða tfmanum f
að hugsa um, „hvernig væri nú,
ef. . ." Hún hefur mjög jákvæða lífs-
skoðun. „Ég horfi fram á við, ekki til
baka," segir hún." Ég hef engan
tfma fyrir hugarvfl. Það er fásinna að
leggja hendur f skaut og grufla —
það leiðir aðeins til sjálfsmeðaumk-
unar."
Skömmu eftir að hún var komin
aftur til San Clemente, var hún kjör-
in aðdáunarverðasta kona Bandarfkj-
anna af kvennasamtökum þar. Þegar
hún var spurð, hvað henni þætti um
það, svaraði hún þvf til, að hún kynni
vissulega að meta þann heiður, en
bætti þvf við, sem er einkennandi
fyrir hana: „Ef ég mætti velja á milli,
þá vildi ég heldur, að menn heiðruðu
mig minna og kveldu manninn minn
minna. Ég vildi, að menn gerðu sér
meira far um að dæma manninn
minn réttlátlega og leggja sanngjarn-
an dóm á störf hans sem forseta
Bandarikjanna."