Morgunblaðið - 24.08.1975, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. ÁGÍJST 1975
35
Níræðisafmæli:
Sigurbjörn Þor-
kelsson forstjóri
i.
Hinn síglaði æskumaður, Sigur-
björn í Vísi, er hvorki minna né
meira en níræður mánudaginn 25.
þessa mánaðar. Hvorki útlit,
minni, tal né færleiki bendir þó
til þess, að aldurinn sé orðinn
þetta hár. Hér munu nokkru ráða
um heilbrigðir lifnaðarhættir
mestan hluta ævinnar, ásamt lífs-
gleði og óþrjótandi starfslöngun,
enda hefur hann mörgu og miklu
afrekað á lífsleiðinni og margvis-
legum störfum gegnt um ævidag-
ana. Honum var það snemma
ljóst, að til þess að geta komizt
áfram í harðri og torsóttri lífsbar-
áttu, var nauðsynlegt að hljóta
nokkra menntun og málakunn-
áttu. Auk móðurmálskunnáttu
nam hann dönsku og norsku,
þýzku og frönsku. Sennilega
hefur hann einnig eitthvað
stundað enskunám.
Strax á unga aldri kynntist
hann verzlunarstarfi. Aðeins
rösklega fimmtán ára fór hann að
vinna að verzlunarstörfum hjá
Sigurði Waage og Casper Herter-
vig, en fluttist fljótlega til Edin-
borgarverzlunar, þar sem hann
starfaði um þrettán ára skeið. Síð-
an varð hann verzlunarstjóri hjá
frönsku verzlun Morry og Cie um
fjögurra ára tima.
Árið 1915 stofnaði hann
Verzlunina Vísi ásamt Guðm.
Ásbjörnssyni. Rak hann þá
verzlun um 28 ára skeið. Jafn-
hliða þessu starfi gegndi hann
fjölmörgum öðrum störfum, sum-
um alltímafrekum. Hann var einn
af stofnendum K.F.U.M.,
Skilnaðarfélags Islands 1903,
stjórnmálafélagsins Landvarnar,
sama ár, Ferðafélagsins Hvatar
og vikublaðsins Bjarma (einnig
lengi í ritnefnd blaðsins). Þá var
hann ennfremur einn af stofn-
endum íþróttafélags Reykjavík-
ur, árið 1907. Auk þessa var hann
einn af stofnendum Sjálfstæðis-
félagsins 1909 og í stjórn þess í 4
ár. Síðar einn af stofnendum
stjórnmálafélagsins Sjálfstjórnar
1917. — I stjórn K.F.U.M. var
hann frá 1911 og varaformaður
þess félags frá 1953, en auk þess
kennari við sunnudagaskóla
félagsins nálega í aldarfjórðung.
— I sóknarnefnd Dómkirkju-
safnaðarins var hann 23 ár og í
niðurjöfnunarnefnd bæjarins
hvorki meira né minna en þrjá og
hálfan áratug. — I stjórn Kirkju-
garða Keykjavíkur um fjörutíu og
þriggja ára skeið. Varaformaður
var hann í stjórn Kvöldskóla
K.F.U.M. frá 1921. — Ennfremur
var hann I stjórn Ekknasjóðs
Reykjavíkur frá 1925. — Þá var
hann einn af stofnendum stúk-
unnar Drafnar. — Einnig einn af
stofnendum stjórnmálafélagsins
Varðar og í stjórn þess félags um
fjögurra ára skeið. Auk þessa
gekkst hann fyrir stofnun Heim-
dallar
Engan veginn lét þó hinn mikli
athafnamaður, Sigurbjörn í Vísi,
sér þetta nægja. Mörgum störfum
var enn bætt við. Hann gerðist
einn af stofnendum Kristilegs
bókmenntafélags árið 1932 og var
i stjórn þess frá byrjun. Þá var
hann einnig i stjórn Barnavina-
félagsins Sumargjafar
1933—1939. Síðast en ekki sízt
var hann einn af stofnendum
Félags matvörukaupmanna og í
stjórn þess félags um tiu ára
skeið. — Sömuleiðis var hann i
stjórn Verzlunarráðs Islands sex
ára tímabil og oddviti Hallgrims-
safnaðar tvo áratugi. Loks var
hann einn af stofnendum
Gideons-félagsins.
Vegna þátttöku Sigurbjarnar á
stjórnmálasviðinu, var hann
sæmdur gullmerkjum Heimdallar
og Varðar. Ennfremur var hann
sæmdur Valsorðunni (úr silfri)
fyrir langt og farsælt þjálfunar-
starf í því félagi.
Ekki fór hjá því, að Sigurbirni
væri sómi sýndur af ýmsum þeim
félögum, sem hann starfaði i.
Meðal annars var hann gerður
heiðursfélagi í eftirtöldum félög-
um: Reykvíkingafélaginu,
K.F.U.M., Styrktar- og sjúkrasjóði
verzlunarmanna og Ekknasjóði
Reykjavíkur. —
Ennfremur er Sigurbjörn ævi-
félagi Skógræktarfélags Islands
og félagi í Búnaðarfélagi Islands,
en hvort hann hefur sótt um inn-
göngu í það félag, eða verið tek-
inn lögtaki, skal ósagt látið.
Eftir að Sigurbjörn seldi
Verzlunina Visi, gegndi hann um
tíma tveim mikilsverðum störf-
um. Annað starfið var vinna í
Skattstofu Reykjavíkur I átta ár,
en hitt var forstjórastaða Kirkju-
garða Reykjavíkur um f jórtán ára
skeið.
Að öllum þeim störfum, sem
Sigurbirni var falið að leysa af
höndum, vann hann með árvekni,
dugnaði og trúmennsku. Ávallt
lét hann hið kristilega hugarfar
og sjónarmið ráða gerðum sínum.
Af því, sem hér hefur sagt ver-
ið, er auðráðið að Sigurbjörn hef-
ur verið ærið störfum hlaðinn
meginhluta ævinnar. Enda þótt
misjafnlega mikinn tíma hafi tek-
ið fyrir hann að gegna starfi f
hverju félagi fyrir sig, þá má þó
segja, að safnast þegar saman
kemur. Frístundirnar hafa því
orðið snöggtum færri, en annars
hefði getað orðið, en þar með er
ekki sagt að lífið hefði orðið hon-
um ánægjulegra eða heilladrýgra.
Sigurbjörn er tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Gróa Bjarnadóttir
trésmiðs Jakobssonar. Síðari kon-
an er Unnur Haraldsdóttir smiðs í
Vestmannaeyjum Sigurðssonar.
Börnum Sigurbjörns og kvenna
hans hefi ég ekki kynnzt, enda
þótt við Sigurbjörn höfum verið
góðkunningjar um áratugi og átt
lítilsháttar samskipti.
II.
Fyrir Sigurbirni hefur lífið ver-
ið leikur, sem leið þó heldur
fljótt. Á undanförnum áratugum
hafði hann oft skemmt eldri börn-
um sínum og vinum meó frásögn-
um af ýmsum þáttum úr liðinni
ævi. Börnin hvöttu hann til að
rita minningar sínar og einnig
vinur hans Ólafur Thors. Siðar,
þegar vinur hans, Gunnar Einars-
son prentsmiðjustjóri, er staddur
hjá Sigurbirni, ásamt fleiru fólki,
heyrir hann Sigurbjörn lýsa
nokkrum minningarþáttum ævi
sinnar. Gunnar var þá orðinn
bókaútgefandi og glöggur á það
efni, sem hann taldi að gæfi góða
sölumöguleika. Hann segir því við
Sigurbjörn:
„Skrifaðu þetta niður og ég skal
gefa það út.“
Þetta reið baggamuninn. Sigur-
björn hóf að rita æviminningar
sínar, sem þegar eru orðin fjögur
bindi, prentuð í Leiftri, fyrirtæki
Gunnars heitins Einarssonar. Út-
gáfa þessi er prýðilega af hendi
leyst. Vel vandað til stærðar og
pappirs, að ógleymdum öllum
þeim aragrúa mynda, sem prýða
bækurnar. Hafa myndirnar mjög
aukið útgáfukostnað þeirra, en
vissulega gert þær að sama skapi
eigulegri og verðmætari. Kápurn-
ar eru fallegar og smekklegar,
enda hafa listamannshendur um
þær farið. Bækurnar bera það
fyllilega með sér, að ekki hefur
verið horft í að gera þær sem
glæsilegastar og eigulegastar,
enda líkt Gunnari að leysa sem
bezt af hendi það verk, sem hann
hefur tekið að sér.
Úr þvi að minnzt er á Gunnar á
annað borð, að þessu sinni i sam-
bandi við útgáfuna á æviþáttum
Sigurbjörns, rifjast upp fyrir mér
atvik frá árinu 1944. Þá var það,
að Jónas frá Hriflu þurfti að fá
smápésa prentaðan í snarheitum.
Hann sneri sér til Gunnars um að
prenta hann fyrir sig. Þá var
Gunnar forstjóri Isafoldarprent-
smiðju. Ekki stóð á Gunnari að
veita hjálp til að koma pésanum
út. En nú kom babb i bátinn, því
þegar til átti að taka, treystu
setjararnir sér ekki til að komast
fram úr skrift Jónasar. Það ráð
var þá tekið, að ég, sem vanastur
var að lesa skrift Jónasar og setja
greinar hans, var fenginn til að
lesa stúlku fyrir, sem Gunnar
hafði fengið til að vélrita grein-
ina. Þetta tókst svo sem til var
stofnað, og verkið leyst af hendi á
skömmum tíma. — Stúlkan þurfti
að hafa hraðar hendur við vélrit-
unina, því hún hafði pantað far
með Goðafossi til Ameríku, en
skipið átti að leggja af stað mjög
fljótlega. Þau sorglegu tiðindi
gerðust þó í sambandi við stúlku
þessa, er hún var aftur á heimleið
með Goðafossi, að skipið var kaf-
skotið af þýzkum kafbáti, er það
var á siglingu inn Faxaflóa, 10.
nóvember 1944. — Stúlkan var
meðal þeirra er þá fórust. Yngis-
mær þessi var Sigríður P. Þor-
mar.
Þetta innskot snertir ekki grein
mína um Sigurbjörn, að öðru leyti
en því, að það er f tengslum við
útgefanda æviminninga Sigur-
björns. Það lýsir vel lipurð og
greiðvikni Gunnars, þegar hjálp-
ar var þörf.
Um ævisöguþætti Sigurbjörns
hefur verið ritað mjög itarlega af
góðum ritdómurum. Kostirnir
hafa verið yfirgnæfandi; í ein-
stökum tilvikum er lopinn ef til
vill teygður fullmikið, en hjálp-
fýsi og góðvild Sigurbjörns geng-
ur sem rauður þráður gegnum
æviþættina. Ekki dylst manni þó,
að hvað sem á gengur heldur
Sigurbjörn sitt fasta strik á kristi-
legum grundvelli, svo að jafnvel
beztu vinir hans verða stundum
að lúta vilja hans og staðfestu.
Vilji þeir ekki una því, geta hinir
sömu ekki vænzt stuðnings hans
og meðhalds.
Oftast eru það björtu hliðarnar
I ævi Sigurbjörns, sem við blasa,
enda þótt oft hafi gefið á bátinn í
baráttu bjargræðisviðleitninnar
og i erfiðleikum vegna sjúkleika.
Hinsvegar átti hann trygga sam-
ferðamenn og trausta, sem aldrei
brugðust honum. Hann gat því
oftast horft vonglaður fram á veg-
inn. — Þess gætir mjög í æviþátt-
um Sigurbjörns, að frásagnar-
gleðin er frábær og góð og fjöl-
margs er vitjað í minningaglóð.
Allt er i þáttunum bjart og blitt,
og í búningi Sigurbjörns er það
sem nýtt.
Ég hefi lesið það, sem komið er
út af æviþáttunum, mér til
óblandinnar ánægju og fróðleiks.
Margt kannast ég við, sem þar er
sagt frá, en annað hefur verið
mér með öllu framandi.
Fimmta og (sennilega) síðasta
bindið af æviþáttunum mun nú
vera i smiðum. Vonandi endist
honum lif og heilsa til að ljúka
þvf. Fjölmargir munu hlakka til
útkomu þessa siðasta bindis.
Að fara að vitna i eitthvað sér-
stakt úr þessum fjórum bindum,
sem út eru komin, læt ég ógert.
Það yrði of langt mál í stuttri
blaðagrein, enda mun, á sínum
tíma, í ritdómum hafa verið getið
um sérstök atvik og skemmtileg-
heit. En óhikað ræð ég mönnum
til að lesa æviþættina með at-
hygli, sér til fróðleiks og skemmt-
unar.
III.
Fyrstu kynni mín af Sigurbirni
hófust á fyrra stríðs árunum,
sennilega um 1916—17. Þá
mynduðum við nokkrir iðnaðar-
menn matarfélag, sem var til
húsa í Bankastræti gegnt Verzl.
Visi. Þessi félagsskapur stóð um
misseris skeið, að mig minnir.
Ráðskona mötuneytisins skipti
mikið við Visisverzlun af þessu
tilefni. Ég, sem var gjaldkeri
mötuneytisins, varð því að gera
upp verzlunarviðskiptin við
Sigurbjörn. Kostnaðurinn . við
mötuneytið varð snöggtum meiri
en reiknað var með I byrjun. Það
safnaðist þvi talsverð skuld við
verzlunina. Varð ég því 'að fá
greiðslufrest hjá Sigurbirni
meðan verið var að ná inn auka-
greiðslu félagsmanna til að full-
nægja skuldaskilum við verzlun-
ina. Þá kynntist ég þvi fyrst, hve
mikla Iipurð Sigurbjörn átti til að
bera, enda mun honum hafa verið
ljóst, að ég gerði mitt ítrasta til að
gera fullnaðarskil við verzlun
hans, enda tókst mér það, þótt
nokkurn tíma tæki að ná
fullnaðargreiðslu hjá mötu-
nautunum.
Síðar, þegar við nokkrir
prentarar stofnuðum prentsmiðj-
una Acta, hafði Sigurbjörn lagt
okkur töluvert liðsyrði við-
víkjandi ábyrgðarmönnum að lán-
töku i Landsbanka Islands, enda
var meginhluti ábyrgðarmann-
anna beztu vinir Sigurbjörns.
Auk þessa varð einn vina hans
meðeigandi í prentsmiðju-
rekstrinum. Þetta varð mér ekki
fullkunnugt fyrr en löngu síðar.
Fyrir hans þátt í starfrækslu þess
fyrirtækis f æri ég honum hér með
beztu þakkir.
Sigurbjörn hefur með
greiðvikni sinni og velvilja vafa-
laust verið einn af þeim, sem unn-
ið hafa þannig um dagana, að
heimta ekki daglaun að kveldi.
Linur þessar eru ritaðar á
siglingu um ála Atlantshafs í júni-
mánuði 1975. — Óska ég þess og
vona, að Sigurbjörn niræður náð-
ar njóti, náð Guðs og blessun
hljóti í öllum óloknum störfum
sínum og athöfnum, unz ævisól
hans hnígur til viðar.
Njóti hann sem bezt níræðis-
afmælisins, með vandamönnum
sinum og vinum. Þess óskar af
alhug, kunningi hans,
Jón Þórðarson.
★
Sigurbjörn tekur á móti gestum
sínum á afmælisdaginn (á morg-
un) milli kl. 4—7 í Domus
Medica.
Sigurbjörn Þorkelsson, fyrrum
kaupmaður i verzluninni Visi,
siðar forstjóri Kirkjugarða
Reykjavíkur, er níræður á
morgun, 25. ágúst. Níutíu ár er
Iangur ævidagur, því að „ævi-
dagar vorir eru sjötíu ár og þegar
bezt lætur áttatiu ár“, segir I
kunnum Davíðssálmi. En Sigur-
björn i Visi er undantekning frá
reglunni, og ekkert liklegra en að
hann bæti við áratug i viðbót.
Það ætti að vera vandalítið að
skrifa stutta afmælisgrein um
Sigurbjörn á þessum tímamótum.
Heimildirnar eru að minnsta
kosti fyrir hendi, fjögur bindi af
endurminningum hans, með ótelj-
^ndi myndum og mörgum blað-
siðum um ætt hans og uppruna.
Vandinn yrói þá helzt í þvi fólg-
inn að velja og hafna, því að
langur og viðburðaríkur hefur
æviferillinn verið. Þessi fáu orð
verða því hvorki upptalning á
afrekum Sigurbjörns á langri
leið, né ævisaga hans í hnotskurn,
heldur nánast nokkur þakkarorð
til hans fyrir ótrúlega fitudrjúgt
og blessunarríkt framlag hans og
starf í K.F.U.M., alveg frá stofnun
þess og fram á þennan dag, Erfitt
er að finna orð, er lýst geti þakk-
læti mínu og fjöldamargra
annarra, sem átt hafa samleið
með honum og notið starfs hans í
K.F.U.M. á 76 ára félagsævi þess.
Félagið hefur reyndar áður gefið
þakklæti sitt til kynna með þvi að
gera hann að heiðursfélaga
sínum, þeim eina sem ber það
heiti f dag.
Sigurbjörn mun vera einn eftir
úr hópi stofnenda K.F.U.M., sem
voru um 50 talsins. Frá upphafi
hefur líf og starf hans verið
samofið starfi félagsins, eins og
sjá má, þegar æviminningum
hans er flett. Á annarri hverru
siðu blasir við lesandanum
skammstöfunin á nafni félagsins
og margt annað í tengslum við
það. Sigurbjörn hefur verið
manna lengst i stjórn félagsins,
eða alls 56 ár, má mikið vera ef
það er ekki algert met í samfelld-
um stjórnarstörfum eins félags.
Áratugi starfaði hann meðal
barna í sunnudagaskóla félagsins
við hlið Knud Zimsens, borgar-
stjóri, Guðmundar Ásbjörns-
sonar, kaupmanns og forseta
bæjarstjórnar og fleiri mætra
manna. Á yngri árum var hann
jafnan driffjöðrin í flestu því,
sem félagsmenn tóku sér fyrir
hendur, hvort sem um var að
ræða söngfélag, gönguferðir,
biblíulestra eða fundahöld í
Hafrtnrfir.M og víðar, er okki skal
þeirri upptalningu haldið áfram.
Það eftirminnilegasta í
fari Sigurbjörns, fyrir okk-
ur, sem höfum átt með honum
langa samleið, verður ekki það,
hve hann var jafnan kvikui i
hreyfingum, sfglaður og skemmti-
legur í viðkynningu, heldur miklu
frekar einlægur og einarður
vitnisburður hans um þann Drolt-
in sem var og er honurn allt i öllu.
Ungur gekk hann Jesú Kristi á
hönd og gerðist lærisveinn hans
og þjónn, og það hefur enginn
þurft að fara í grafgötur um trú
hans. Hún var og er öllum aug-
ljós, er kynntust honum, og játn-
ing hans var flutt af einurð og
hógværð, bæði einslega og opin-
berlega. Margra slikra stunda er
að minnast, er hann sagði frá á
sinn sérstæða hátt. Stundum lýsti
hann þakklæti sínu til Guðs fyrir
það, þegar honum varð ljóst, að
séra Friðrik Friðriksson var synd-
ugur maður. Einkennilegt
þakkarefni. En skýringin kom á
eftir. Honum varð nefnilega ljóst,
að hann gat ekki lifað eða byggt á
trú annarra, ekki trú foreldra
sinna, og jafnvel ekki trú séra
Friðriks, heldur varð hann sjálfur
að eignast eigin trúarreynslu og
tengjast Jesú Kristi persónulega.
Það varð einnig hans hlutskipti
og uppspretta gleði hans og gæfu.
Einnig sagði hann gjarnan frá
því, þegar Guð stöðvaði hann á
framabraut iþróttanna, með því
að kippa honum úr axlarliðnum!
Varð honum við það ljóst að
honum voru ætluð önnur verk-
efni og mikilvægari. Sigurbjörn
hefur alla tið verið maður augna-
bliksins, sem hefur smitandi áhrif
á umhverfi sitt. Ekki svo að skilja,
að hann sé eitt i dag og annað á
morgun. Þvert á móti. Stefnu-
festa, tryggð og trúmennska hafa
einkennt hann alla tíð. Þaó þekkj-
um við bezt i K.F.U.M. og það
þekkja einnig samherjar hans í
stjórnmálum og á öðrum sviðum
þar sem hann hefur skipað sér í
flokk, eða lagt hönd að verki.
Að lokum, Sigurbjörn, einlægar
hamingju- og blessunaróskir þér
og fjölskyldu þinni til handa á
þessum merku tímamótum ævi
þinnar. Ég mæli fyrir mína hönd
og veit að ég má einnig mæla fyrir
hönd allra félaga í K.F.U.M. Guð
blessi þér ókomin ár.
Árni Sigurjónsson.
Sá hjartahlýi og einarði öðlings-
maður, scm nú er níræður að ár-
um cn kornungur í anda og hlað-
inn orku, hefur um ævi sinnar
daga staðið stöðugur f trúnni. A
bjargi trúarinnar hefur hann
byggt öll sín margþættu störf og
ætíð haft Jesúm í verki með.sér.
Ilvar scm Sigurbjörn Þorkcls-
son hcfur lagt hönd að málum,
hafa dugur og drengskapur verið
aðall hans og éinkenni. 1
Framhald á bls. 37