Morgunblaðið - 26.08.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. AGÚST 1975
Minning:
Olafur Þórðarson fram-
kvœmdastjóri fráLaugabóli
Ólafur varð bráðkvaddur hinn
17. þ.m. Fer fram kveðjuathöfn í
Dómkirkjunni í dag hinn 26.
ágúst klukkan hálf tvö síðdegis.
Ólafur Þórðarson, fram-
kvæmdastjóri, markaði djúp spor
til heilla í þróunarsögu íslenzks
sjávarútvegs.
Hann hafði forystu um stofnun
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna (SH) árið 1942. Stofnfundur
samtakanna var haldinn í Reykja-
vík 25. febrúar 1942, daginn eftir
45 ára afmæli Ólafs.
Árið 1943 fékk Ólafur þá hug-
mynd, að SH ætti að stofna til
sölu- og innkaupastofnunar fyrir
fyrirtækið í Ameríku og fékk
heimild til þess samþykkta á aðal-
fundi SH í maímánuði árið eftir.
Vakti fyrir Ólafi, að stofnun þessi
gæti tekið til starfa með fullum
krafti strax og stríðinu lyki, en
horfur voru á, að þess yrði
skammt að bíða.
I öndverðu fékk Ólafur
Þórðarson Elías Þorsteinsson út-
gerðarmann í Keflavík i lið með
sér við stofnun SH. Elías var frá
upphafi nær óslitið stjórnarfor-
maður SH til æviloka 25. marz
1965.
Ávalt var hið ágætasta samstarf
milli þessara óeigingjörnu hug-
sjónamanna meðan þeim entist
aldur.
Að tillögu Ólafs var sam-
þykkt á stjórnarfundi SH 18.
júní 1944 að ráða Jón Gunn-
arsson verkfræðíng, sem þá
var framkvæmdastjóri Síldar-
verksmiðja ríkisins, til þess að
veita þessari nýju stofnun for-
stöðu. Alls var Jón framkvæmda-
stjóri á vegum SH í 18 ár. Fyrst í
Ameríku en síðan fyrir allri starf-
semi SH allt til þess að hann lét af
störfum árið 1962 að eigin ósk.
XXX
Jón Gunnarsson tók upp nýjar
söluaðferðir á vegum SH i
Ameríku. Hann shiðgekk heild-
sala og skipti beint við verzlanir
og fyrirtæki, sem seldu hraðfryst-
an fisk í neytendaumbúðum og
við verksmíðjur, sem framleiddu
fiskrétti í neytendaumbúðum úr
hraðfrystum „fiskblokkum".
Eftir nokkurra ára sölustarf-
semi, gekkst Jón fyrir stofnun
verksmiðju i Nanticoke I Mary-
land á austurströnd Bandaríkj-
anna til framleiðslu á til-
búnum fiskréttum í neytendaum-
búðum. Var verksmiðjan
reist í gömlum húsakynnum og
af vanefnum. Fyrirtæki þessu
gaf Jón Gunnarsson nafn-
ið Coldwater Seafood Corpor-
ation og er það dótturfyrirtæki
SH. Á nokkrum árum óx þessu
fyrirtæki svo mjög fiskur um
hrygg, að það varð eitt af stærstu
fyrirtækjum i Bandarikjunum i
þessari grein.
Vöxtur og viðgangur SH og
Coldwaterfyrirtækisins hefur
haft ómetanlega þýðingu fyrir ís-
lenzkan sjávarútveg. Traustasti
bjkhjarl Jóns Gunnarssonar við
þetta brautryðjandastarf var
Ólafur Þórðarson, sem átti sæti í
stjórn SH allt frá stofnun samtak-
anna til ársins 1960.
Þorsteinn Gíslason, verkfræð-
ingur, tók við störfum Jóns
Gunnarssonar í Bandarikjunum
árið 1962 og hefur gegnt þeim
síðan. Fyrir hans atbeina var
komið upp nýrri fiskréttaverk-
smiðju í Cambridge í Maryland,
sem tók við af verksmiðjunni í
Nanticoke árið 1968. Vinnur nýja
verksmiðjan með sömu aðferðum
og hin fyrri, en býr við miklu
betri húsakost og vinnuskilyrði.
Afköst þessarar nýju verksmiðju
voru tvöfölduð á árunum 1971 til
1972.
Þróun þessara miklu fyrirtækja
myndi hafa orðið allt önnur og
tvísýnni ef ekki hefði notíð af-
skipta Ólafs Þórðarsonar af mál-
um þessum.
XXX
Ólafur beiti sér fyrir stofnun
Jökla h.f., sem byggðu frystiskip-
ið Vatnajökul, sem var full-
smíðaður haustið 1947. Leit Ólaf-
ur eftir smíðinni, sem tók 16
mánuði, og varð fyrsti fram-
kvæmdastjóri Jökla og gegndi því
starfi til ársins 1966 eða í rúm 20
ár. Félagið blómgaðist í höndum
Ólafs og átti þrju glæsileg frysti-
skip og eitt flutningaskip, er hann
lét af störfum. Stuðlaði rekstur
frystiskipanna á þessum árum
mjög að eflingu Sölumiðstöðvar-
innar.
Ólafur átti hlut að stofnun
Tryggingamiðstöðvarinnar h.f. og
réð vali hins ötlula framkvæmda-
stióra hennar, Gisla Ólafssonar.
Einnig var hann meðal stofnenda
Líftryggingamiðstöðvarinnar h.f.
Var hann í upphafi varaformaður
hins fyrrnefnda tryggingafélags,
en formaður stjórnar hins síðar-
nefnda til dauðadags.
Ólafur átti sæti í beitunefnd
allt frá árinu 1946 til 1972 og
lengst af sem formaður hennar.
XXX
Ólafur var búfræðingur að
mennt, en hugur hans hneigðist
snemma að útgerðar- og
verzlunarmálum. Um tvítugt
settist hann að á Akureyri og var
um 10 ára skeið I þjónustu Ás-
geirs Péturssonar, hins mikla
athafnamanns, sem var meðal
mestu framkvæmdamanna hér á
landi á sinni tíð. Guðrún, kona
Ásgeirs, var dóttir Halldórs á
Rauðamýri og þau Ólafur þvi
bræðrabörn, Ásgeiri hefur verið
jafnað við Arinbjörn hersi
Þórisson um ráðsnilld, göfug-
mennsku og gestrisni. Arinbjörn
reyndist vinum sínum jafnan
bezt, þegar mest reið á, svo sem
Agli Skallagrímssyni, er hann
kom á fund Eiríks blóðaxar. Á
vegum Ásgeirs fór Ólafur til
Noregs til þess að kynna sér
síldarverkun, niðursuðu og
niðurlagningu á síld. Síðar varð
Ólafur jöfnum höndum verkstjóri
á Siglufirði á sumrum og
verzlunarmaður á vetrum við
hinn mikla atvinnurekstur Ás-
geirs og bjó á heimili hans á
Akureyri við mikið ástríki Ás-
geirs og fjölskyldu hans.
XXX
Ólafur er kominn af hinu mesta
merkisfólki. Faðir hans var
Þórður Jónsson bóndi að Lauga-
bóli við Isafjörð, og formaður á
eigin skipi í Bolung^vík á ver-
tíðum, sonur Jóns Halldórssonar
og Guðrúnar Þórðardóttur, en
þau hjón bjuggu að Laugabóli í
meira en hálfa öld. Systkini
Þórðar að Laugabóli voru m.a.
Halldór á Rauðamýri, Jón I
Tröllatungu, Kristján í Bolunga-
vík, Valgerður, kona Kristjáns i
Múla, og Magnús sýslumaður og
bæjarfógeti í Hafnarfirði. Móðir
Ólafs var Halla (Hallfríður
Guðrún) Eyjólfsdóttir Bjarna-
sonar, prests í Garpsdal Eggerts-
sonar, prests i Stafholti Bjarna-
sonar, landlæknis, en Bjarni var
kvæntur Rannveigu dóttur Skúla
landfógeta Magnússonar. Móðir
Höllu var Jóhanna dóttir séra
Halldórs í Tröllatungu Jónssonar
Þorleifssonar að Kleifum í Gils-
firði, en Jón var fjórði maður frá
Lárusi lögmanni Gottrup. Halla
skáldkona var náskyld þjóðskáld-
inu Matthiasi Jochumssyni og var
með þeim góð vinátta með frænd-
semi. Skiptust þau á bréfum um
skáldskap og bókmenntir.
Tvær ljóðabækur Höllu hafa
verið gefnar út. Ljóðmæli 1919 og
Kvæði 1940. Gunnar Steinn
Gunnarsson, kennari, seinni
maður hennar, annaðist útgáfu
seinni bókarinnar eftir hennar
dag. Eftir hana er hin alkunna
vísa „Ég lít í anda liðna tíð“ með
lagi eftir Sigvalda Kaldalóns, sem
gerði lög við fjöldamörg kvæði
Höllu skáldkonu.
Ólafur heitinn var skírður eftir
Ólafi Sigvaldasyni síðast lækni að
Bæ í Króksfirði. Birtist Ólafur
læknir, er lézt 17. mai 1896, Höllu
í draumi rétt áður en Ólafur
fæddist. Dreymdi hana, að Ólafur
læknir segði: „Nú er ég kominn
hingað og fer ekki aftur frá
Laugabóli." Taldi hún að læknir-
inn hefði vitjað nafns og skírði
drenginn því Ólaf.
Halla var alsystir kennaranna
Hreiðars E. Geirdals og Steinólfs
E. Geirdals, en hálfsystir Guð-
mundar E. Geirdals, kennara.
Einn bræðra hennar var Leó
Eyjólfsson kaupmaður á Isafirði.
XXX
Um skeið rak Ólafur hraðfrysti-
hús á Siglufirði í félagi við Gústav
bróður sinn og Jón son Ásgeirs
Péturssonar. Einnig var hann við-
riðinn rekstur á fleiri frystihús-
um og síldarsöltun.
Árið 1947 fór Ólafur ásamt Vil-
hjálmi Finsen, sendiherra, á veg-
um Bjarna Benediktssonar, þá-
verandi utanríkisráðherra, til
Finnlands sem kunnugur maður
síldarverkun og síldarverzlun. I
þeirri för gerðu þeir Ólafur samn-
ing um mikla sildarsölu til Finn-
lands. Var sá samningur upphaf
að hagstæðum viðskiptum milli
þessara vinaþjóða, sem haldizt
hafa til þessa dags. Að ráðum
Ólafs var Erik Juuranto gerður að
aðalræðismanni Islands i Finn-
landi, en hann reyndist ágætlega I
þvi starfi, er hann gegndi til
dauðadags. Nú gegna synir hans,
Kurt og Kaj, ræðismannsstörfum
fyrir ísland I Finnlandi.
Einnig átti Ólafur sæti í samn-
inganefndum um viðskiptamál
milli Islands og Póllands. Þá hef-
ur Ólafur samið um smiði á frysti-
skipum Jökla h.f., Vatnajökli í
Svíþjóð, Langjökli i Danmörku,
Drangajökli í Hollandi og Hofs-
jökli í Skotlandi og haft sjálfur
eftirlit með smíði skipanna.
XXX
Ólafur var ekki einungis laginn
f viðskiptum og framkvæmdum,
heldur var hann og mjög hug-
vitsamur. Hafa margir notið góðs
af því í nýjungum við útbúnað og
vinnutilhögun í hraðfrystihúsum
og fiskvinnslustöðvum. M.a. hef-
ur hann fundið upp vél til þess að
ná hreistri af ýsu og tæki til þéss
að hausa þorsk og annan bolfisk.
A Ólafi sannaðist, að maðurinn
lifir ekki á brauði einu saman.
Ólafur var mjög fróður í íslenzk-
um bókmenntum, vel hagmæltur
og orðhagur, svo að af bar. Á
efstu dögum þjóðskáldsins,
Matthíasar Jochumssonar, dvald-
ist Ólafur á Akureyri. Hafði
Matthías hinar mestu mætur á
þessum unga frænda sínum. Á 85
ára afmæli Matthíasar 11. nóvem-
ber 1920, var honum haldið fjöl-
mennt samsæti á Akureyri um
daginn, en um kvöldið bauð hann
gestum til Sigurhæða, en svo
nefndi skáldið hús sitt. Var þjóð-
skáldið þá enn hið hressasta og
lék við hvern sinn fingur. Mátti
Matthías ekki annað heyra, en að
Ólafur frændi sinn væri settur i
heiðurssess við hlið sér, og var
ekki laust við að sumir öfunduðu
Ólaf af þessum heiðri.
XXX
Það hefur oft verið sagt, að eng-
in eign sé betri en vinátta góðra
manna og að ekkert auðveldi
mönnum eins gönguna um hinar
hálu brautir veraldar sem holl-
usta og stuðningur góðra vina. Ég
hef þess vegna talið mér mikið
lán að kynnast Ólafi Þórðarsyni
norður á Siglufirði fyrir 50 árum,
þegar hann starfaði þar 1
þjónustu Ásgeirs Péturssonar. Er
Ólafur hafði flutzt til Reykjavík-
ur árið 1930, kynnti ég hann fyrir
foreldrum mínum og systkinum.
Meðan foreldrar mínir lifðu, var
Ólafur upp frá því mjög tíður
gestur á heimili þeirra og sann-
kallaður heimilisvinur. Einnig
var hann góður vinur þeirra syst-
kina minna, sem látin eru, og hef-
ur ætíð verið góður vinur okkar
systkinanna þriggja, sem eftir lif-
um og barna okkar systkinanna
allra. Á sjötugsafmæli Ólafs ritaði
Pétur heitinn bróðir minn ágæta
afmælisgrein um Ólaf í Morgun-
blaðið.
XXX
Oft hefur verið um það deilt,
hvort ætterni eða uppeldisáhrif á
æsku- og þroskaárum réði meiru
um gerð manna.
Að framan hefur ætt Ólafs
verið rakin nokkuð og er þaðan
góðs að vænta, þvi að sjaldan
fellur eplið langt frá eikinni.
Æskuheimili hans, dvöl hans
við skólanám á Hvanneyri hjá
Halldóri Vilhjálmssyni og Svövu
Þórhallsdóttur ásamt áhrifum
þeim, sem hann varð fyrir á
heimili Ásgeirs Péturssonar, út-
gerðarmanns og f störfum fyrir
hann, munu eigi síður hafa valdið
miklu um að gera Ólaf að þeim
manni, sem hann varð, framtaks-
sömum athafnamanni um leið og
hann varð hvers manns hugljúfi,
sem honum kynntist.
Þórður að Laugabóli var tví-
kvæntur. Fyrri kona Þórðar var
Sigríður Jónsdóttir Jónssonar
sýslumanns að Melum í Hrúta-
firði. Hún dó af barnsförum, er
hún fæddi andvana tvíbura.
Siðari kona Þórðar var Halla
(Hallfriður Guðrún).
Þau Þórður og Halla skáldkona
giftust 27. september 1890. Var
Þórður fæddur hinn 5. apríl 1858
að Laugabóli. Hann varð ekki
langlífur, þvf að hann andaðist 18.
október 1914, 56 ára gamall. Tók
Halla þá við búsforráðum að
Laugabóli. Elztu börnin voru þá
liðlega tvítug, en hið yngsta 7 ára.
Halla var þá 48 ára gömul, fædd
10. ágúst 1866.
Heimilið var efnaheimili og
stóð frá fornu fari á gömlum
merg. Þar var margt manna, bæði
skyldra og óskyldra, ungra og
gamalla. Oft var þar glatt á hjalla,
sönglist og kveðskapur i heiðri
hafður svo og íslenzkar bók-
menntir að fornu og nýju. Hús-
freyjan sjálf var ágætlega skáld-
mælt. Mörg barna hennar voru
vel hagmælt. Þar á meðal Sigurð-
ur og Ólafur. Voru þeir einnig
söngmenn góðir og lagvísir. Halla
Y'ar sköruleg og smekkvis hús-
móðir og farnaðist henni og
börnunum vel. Oft var ráðinn
heimiliskennari til þess að kenna
börnum og ungmennum. Börnin
voru studd til mennta, ýmist í
landbúnaðarskólum, I Gagnf’-æða-
skólanum i Flensborg, Hafnar-
firði, erlendis eða í Verzlunar-
skóla Islands og annars staðar,
þar sem völ var á fræðslu, er
komið gæti þeim að notum síðar á
Iífsleiðinni.
XXX
Þeim Þórði og Höllu varð 14
barna auðið og náðu 11 þeirra
fullorðinsaldri, en 3 dóu úr barna-
veiki sfðsumars 1904, þegar
barnaveikifaraldur gekk um land-
ið.
Börn þeirra hjóna voru:
1. Sigurður óðalsbóndi að
Laugabóli, tók hann þar við búi
árið 1935, keypti hann jörðina af
skyldmennum sinum og bjó þar
fram yfir 75 ára aldur. Sigurður
er kvæntur Ástu Jónsdóttur frá
Borðeyri Jasonarsonar. Sigurður
er fæddur 12. júní 1891 og er einn
þeirra fjögurra systkina, sem enn
eru á lffi.
2. Guðrún, saumakona, ógift.
Fædd 12. júli 1892. Dáin 21. nóv.
1946.
3. Jóhanna, er lengi bjó á
Arnargerðareyri, ógift. Fædd 9.
ágúst 1893. Dáin 9. júlf 1971.
4. Gunnar, átti heima að Lauga-
bóli. Varð fyrir slysi um ferm-
ingu, er hann, féll af göldum fola,
sem hann var að temja. Beið
Gunnar þess ekki bætur. Hann
fæddist 11. september 1894 og
andaðist 4. nóv. 1940.
5. Jakobina, ógift. Fædd 28.
september 1895. Dáin 23. aprfl
1950.
6. Ólafur, framkvæmdastjóri,
ógiftur. Fæddur 24. febrúar 1897.
Dáinn 17. ágúst 1975. Brauðryðj-
andi í málefnum hraðfrysti-
iðnaðarins.
7. Elín Leopoldina, Fædd 30.
apríl 1898. Dáin 19. ágúst 1904.
8. Jón Leopold. Fæddur 12.
september 1899. Dáinn 7. ágúst
1904.
9. Guðborg. Giftist Sturlaugi
heildsala, syni Jóns Sturlaugs-
sonar formanns og hafnsögu-
manns á Stokkseyri. Fædd 29.
nóvember 1900. Dáin 4. marz
1967.
10. Eyjólfur símamaður, fróður
og átti ágætt bókasafn. Ókvæntur.
Fæddur 5. desember 1901. Dáinn
28. febrúar 1961.
11. Ingibjörg, ekkja Jóns M.
Þorvaldssonar skipstjóra. Býr á
Akranesi. Fædd 22. aprfl 1903.
12. Jóna Leopoldína. Fædd 10.
október 1904. Dáin 17 október
1904.
13. Gústav Adolf, kaupmaður f
Siglufirði. Kvæntur Dagbjörtu
Valgerði Einarsdóttur kaup-
manns á Akureyri og fyrrum
kaupstjóra Gránuverzlunar á
Oddeyri, Gunnarssonar. Fæddur
24. nóvember 1905.
14. Jón Leopold framkvæmda-
stjóri, átti um árabil sæti í stjórn
SR og í Síldarútvegsnefnd. For-
maður Sildarútvegsnefndar í
nokkur ár og formaður í stjórn SR
um lVí árs skeið. Kvæntur er Jón
Brynhildi Pétursdóttur kaup-
manns á Hjalteyri Jónassonar.
Jón er fæddur 21. ágúst 1907.
Nærri sjö árum eftir lát eigin-
manns sins giftist Halla Gunnari
Steini Gunnarssyni kennara hinn
1. maf 1921. Hún andaðist 6.
febrúar árið 1937. Gunnar Steinn,
er var fæddur 9. september 1876
að Hvítanesi í ögursveit, lézt í
hárri elli. Hann var myndar-
maður, er reyndist konu sinni og
stjúpbörnum vel, en hjónaband
þeirra Höllu var barnlaust.
XXX
Ólafur átti neðri hæð hússins að
Ægissíðu 54 í Reykjavik og bjó
þar með miklum myndarskap.
Húsið byggði hann árið 1954 f
félagi við Jón heitinn Mariasson
bankastjóra, er átti efri hæð þess.
Ólafur hafði verið heilsuhraust-
ur lengst af ævi sinnar, en hin
síðustu ár var hann heilsuveill.
Hann var á 79. aldursári, er hann
lézt.
XXX
Það mun einróma álit þeirra,
sem þekktu Ólaf Þórðarson
frá Laugabóli, að hann hafi
verið einhver Ijúfasti maður
og skemmtilegasti i allri fram-
komu, er þeir hafi kynnzt um
sina daga. Vart varð fund-
inn meiri aufúsugestur, hvort
sem var í fjölmennum sam-
kvæmum eða i fámenni í heima-
húsum. Hann var jafnan glaður
og kátur, kunni góð skil á mörg-
um ólfkum málefnum, greindur
og tillögugóður. Ólafur var list-
fengur og gæddur svo góðri frá-
sagnargáfu, að fágætt er. Hann
var mjög barngóður, örlátur,
ófeiminn og glettinn og þó ætíð
prúður og háttvis f framkomu.
Hann var reglumaður og hinn
traustasti í hvfvetna. Var hann
þvi mjög vinmargur.
Ólafur Þórðarson var óeigin-
gjarn hugsjónamaður, sem skildi
hvar skórinn kreppti í atvinnu-
málum landsmanna. Hann sá