Morgunblaðið - 05.12.1975, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. DESEMBER 1975
Martin Hunger ásamt kór og nokkrum hljómsveitarmönnum ð
æfingu f Hðteigskirkju. Ljðsmynd Mbl. ÓI.K.M.
Tónleikar í Háteigskirkju:
Glæsileg verkefna-
skrá á sunnudag
Einsöngvarar,
kór og
hljómsveit
undir stjórn
Martin Hunger
sprang
Eftír
Arna Johnsen
Martin Hunger Friðriksson.
SUNNUDAGINN 7. des. 1975
kl. 17 (5 e.h.) verða haldnir
tónleikar í Háteigskirkju. Kór
kirkjunnar hafði ákveðið að
efna til tónleika vegna 10 ára
afmælis kirkjunnar nú i desem-
ber. Valdi stjórnandinn Mart-
einn Hunger Friðriksson þá
tónlist, sem hefur þann glæsi-
brag og fegurð sem tilheyrir
slíku tilefni. Kantata nr. 172
„Ersehallet ihr Lieder" eftir
J.S. Bach er sérstaklega fallegt
og skemmtilegt verk, sem líkist
í mörgu stærstu verkum Bachs,
ekki sízt vegna hlutverks
trompeta og páka. Fjórir okkar
beztu einsöngvara, þau Margrét
Bóasdóttir, Rut Magnússon,
Garðar Cortes og Halldór Vil-
helmsson auk kirkjukórsins,
sem var stækkaður fyrir þetta
tækifæri og 22 hljómlistarmenn
úr Sinfóníuhljómsveitinni
koma þar fram.
Kórinn syngur einnig tvær
motettur: „Vegsamið Drottin"
eftir Heinrich Schútz og „Gjör
dyrnar breiðar“ eftir Johannes
Brahms. Ung söngkona, Mar-
grét Bóasdóttir, sem útskrifað-
ist i söngnámi úr tónlistarskóla
Kópavogs í vor syngur nýstár-
legt verk:
Magnificat" eða lofsöngur Mar-
íu eftir Willy Burkhard, sviss^
neskt tónskáld frá 20. öld. 16
strengjahljóðfæraleikarar leika
með í því verki.
Hörður Áskelsson leikur á
orgel jólaforleiki eftir J.S.Bach
í upphafi tónleikanna.
Sálarfræði II eftir Sigur-
jón Björnsson komin út
Árið 1973 gaf bókaútgáfan Hlaðbúð
út fyrsta hefti kennslubókar I sálar-
fræði. Sálarf ræði I eftir Sigurjón
Björnsson prófessor Nú er komið út
annað hefti þessarar bókar, Sálarfræði
II einnig ritað af Sigurjóni Björnssyni
Fjallar þessi bók um þróunar- og
þroskaferil mannsins. Bókin hefst á
kafla um mismunandi viðhorf til þróun-
ar og eru þar reyfaðar kenningar
Freuds, Jean Piagets, Erik H Eriksons
og námskenningar Þá er fjallað ýtar-
lega um hina ýmsu áfanga mannsæv-
inrtar. fósturskeið, bernsku, unglings-
ár, fullorðinsár og elli. Loks eru tveir
kaflar um málþróun barna og þróun
siðgæðisvitundar í bókinní er mikill
fjöldi mynda og linurita efninu til skýr-
ingar og i bókarlok er ýtarleg heimilda-
skrá
Efni þessarar bókar átti upphaflega
að vera fyrsti kafli af fjórum í þessu
hefti en þar sem mikil þörf reyndist
vera fyrir ýtarlega umfjöllun þessa
efnis á ýmsum námsleiðum var
ákveðið að hafa kaflann mun lengri en
fyrr var ráðgert og gefa hann út sem
sérstakt hefti
RIKIS-
ÚTVARPIÐ
Heyrt og séð
'í fjrri vil
Dómþing, fimmti og síðasti þáttur Eyju í haf-
inu, var fluttur fyrra sunnudag. Yfir þrjátíu
leikarar komu fram í verkinu og á fimmta tug
manna lagði hönd á plóginn, ef allt er talið. Ég
vona að ekki verði misvirt við mig þótt ég noti
hér tækifærið til að þakka leikstjóranum Þor-
steini Gunnarssyni, öllum leikurunum, tækni-
mönnunum Guðlaugi Guðjónssyni og Friðriki
Stefánssyni, Guðmundi Jónssyni og Klemenzi
Jónssyni fyrir einstaklega uppörvandi og
snurðulaust samstarf. Dómþingið var að mínu
viti tæknilegt afrek sem leikstjóri og tækni-
rnenn eiga öðrum fremur þakkir skildar fyrir.
Texti höfundar verður i fjölmiðli vænglaus fugl,
ef listamannshendur taka ekki við honum þar.
Þeir eru býsna margir afburðamennirnir í ekki
stærra þjóðfélagi.
Um kvöldið var Silfurbrúðkaup Jónasar
Guðmundssonar á skjánum. Það var stutt og
laggott og snjallt það sem það náði, frumraun
sem heppnaðist. Höfundum sjónvarDsleikrita er
mikill vandi
á höndum.
Fjárhagur
sjónvarpsins
sníður um-
fangi verk-
anna og per-
sónufjölda
afar þröngan
stakk og Jón-
as smeygði
sér fimlega í
hann, enda
stökkum van-
ur, sjómaður-
inn. Að öðr-
um kosti lægi
verkið enn í
skúffunni
hans, engum
til gangs
nema þeim
sem bregð-
ast við ritverkum sem persónulegri móðg-
un, þótt þeir hafi atvinnu af að fjalla um þau,
svo mótsagnakennt sem það nú er. Hnittni
Jónasar í samlíkingum brást ekki fremur en
fyrri daginn, þótt þær hefðu gjarnan mátt vera
fleiri. Ég á við þessa yfirlýsingu ekkjunnar:
Eini munurinn á mér og konu í gröfinni er sá að
ég hef síma. Að ógleymdri samlíkingunni við
gervikökuna bakarans, þá sem danskir bakarar
eru natnir við að dusta rykið af i gluggum
sínum. Og úr því að Jónasi, sjóböðli, kaptuga,
listmálara, blaðamanni og rithöfundi, tókst
svona laglega að koma fæti milli stafs og hurðar
hjá sjónvarpinu væntir maður þess að f næstu
leikritum fjalli hann um mennina á hafinu.
Mönnum sem eru persónulegir I skrifum sinum
fyrirgefst ýmislegt. Hinir, sem ekki eru það,
þeir eru — ekki neitt; bara lap, skuggar á þili,
vofur. Léleg eftirlíking. Bryndís Pétursdóttir og
Sigríður Hagalín fóru forkunnarvel með hlut-
verk sín undir hnökralausri leikstjórn Péturs
Einarssonar. Leikmynd Gunnars Baldurssonar
var umgerð við hæfi efnisins, en galli var á
lýsingu í upphafi verksins. Það er fagnaðarefni
að Bryndís Pétursdóttir skuli vera komin aftur á
fjalirnar og það var ekki að sjá að Ieikhæfni
hennar hefði beðið minnsta hnekk við fjarvist-
irnar.
Sjónvarpið gerir um þessar mundir stórt átak
til að efla innlenda sjónvarpsleikritun, þótt
deila megi um hvort rétt sé að dreifa fjármagn-
inu á mörg ódýr verk í stað þess að gera færri og
viðameiri. En hvað um það, átakið er virðingar-
vert og af þessu tilefni hefur stofnunin brotið
upp á þvf nýmæli að hafa forsýningar í sjón-
varpssal á þessum verkum, að viðstöddum for-
stöðumönnum sjónvarpsins, höfundi, leikstjóra
og leikurum, auk boðsgesta úr hópi blaðamanna,
þannig að blöðunum gefist tækifæri að vekja
sérstaka athygli á innlendu verkunum, og því
skýtur það skökku við að blöðin skuli ekki
undantekningarlaust þekkjast boðin. Þjóðlegt
er það ekki.
Galileo Galilei var efniviður Vegferðar mann-
kynsins í vikunni. Galileo ofmat mennina. Hann
tók mið af sjálfum sér. Það hefur oft hent
stórmenni, þó ekki Friðrik mikla sem lét sér
þykja þvf vænna um hundinn sinn sem hann
kynntist mönnunum betur. Við vitum hverja
hann umgekkst, smjaðrara, hræsnara og frama-
gosa. Þeir stóðust ekki samanburð við hundinn.
Galileo beið með að láta kenningar sínar út
ganga á þrykk uns í páfastól settist menntaður
maður og listunnandi, einkum tónlistarunnandi,
Urban páfi. En hann hefur ekki fyrr hlammað
sér í stólinn en það sama hendir hann og marga
ágætismenn: valdið brenglar sýn hans á mann-
lífið. Hann gengur svo af göflunum að hann
lætur kerfisbundið, tónlistarunnandinn fyrrver-
andi, drepa alla söngfugla í görðum Vatikansins
af þvf að þeir raska æruverðugum þönkum hans
um guðdóminn. Vísindamaðurinn sem leiðir
myndaflokkinn gerði þvf skóna að ein orsökin
fyrir því að páfi lét Galileo kyngja kenningum
sínum um snúning jarðar um sólu frammi fyrir
Rannsóknarréttinum hafi verið sú að páfi hafi
þóst kenna sjálfan sig í tilsvörum einfeldnings í
riti Galileos. Sú tilgáta fær tæpast staðist. Kenn-
ingar Galileos skóku hvorki meira né minna en
sjálfan hornstein páfaveldisins. Það kom ekki
nógu skýrt fram hjá leiðsögumanninum. Kenn-
ingar Galileos fólu í sér að jörðin væri ekki
miðja alheimsins, heldur einn af óteljandi hala-
kleppum í óteljandi sólkerfum. Þar með var
jörðin ekki lengur brennidepill guðdómsins og
vald umboðsmanna almættisins, páfa og preláta,
þvf snöggtum minna. Stöðulækkunin jafngilti
því að hrapa úr konungssæti niður f stól
hreppstjóra á útkjálka, og þaðan liggur tæpast
bein símalfna til hásætis himnanna. Þess vegna
mátti einu gilda hvað væri rétt og hvað rangt.
Valdi var ógnað. Gáfaðir menn í veröldinni hafa
löngum mátt glíma við þann marghöfða þurs
sem heitir valdaníðsla og er þeirrar náttúru að
ekki er fyrr búið að sníða einn haus frá bolnum
en annar vex í hans stað. En það tekur tíma, og
það eru griðin sem mönnunum eru gefin, svig-
rúmið til að leika á myrkravöldin, tækifærið til
að þoka sér um eina hársbreidd í áttina til
ljóssins. Þessi ófreskja er eilíf eins og djöf-
ullinn, enda skilgetið afkvæmi hans. Hún lifir
góðu lífi í skriffinnskubákni ríkisvalds, bæjar-
og sveitarstjórna, hún er í öllum stofnunum og
félögum, og sumum nefndum, einkum þeim sem
fjalla um málefni rithöfunda. Hver sá sem þorir
að blóðmarka hana innir af höndum þjóðþrifa-
verk. En það er huggun harmi í að snilligáfa
verður aldrei hamin til lengdar, þótt hægt sé að
taka fartina af henni og deyða líkamann sem
hýsti hana. Hún kemur alltaf aftur, galvösk og
frjáls.
Kastljósið að þessu sinni féll á landhelgis-
málið og var að vonum heitt I kolunum. Svala
Thorlacius stjórnaði þessum erfiða þætti. Ég hef
oft undrast hve þétt lund býr í kurteisum þokka
hennar. Gunnar Thoroddsen var ekkert lamb að
leika sér við að þessu sinni, valdsmaður af
gamla skólanum. Einar stóð til hlés í kuggi.
Lúðvík tíndi úr sínum poka og var einhvern
veginn utanveltu, en Pétur Guðjónsson og Helgi
Jónsson sýndu talsverð tilþrif f sóknarlotum
sínum að ráðherrunum, einkum Pétur. En það
er ólfku saman að jafna, afli okkar og afli
Kanada til að verja landhelgi, Kanada með
herskipaflota, við með nokkra varðkugga.
Því fer fjarri að ég kunni npgu góð skil á
vanda landhelgisgæslu og sjávarútvegs. En ég
þykist bera nokkurt skynbragð á pólitíska her-
tækni. Tímabundin ofveiði gegn óbeinni viður-
kenningu á fjórföldun landhelginnar og mögu-
leikum á eflingu fiskstofnanna með friðunarað-
gerðum að' nokkrum tíma liðnum, er væntanlega
skárri kostur en bótalaus og stjórnlaus rányrkja,
úr því að við höfum ekki bolmagn til að stríða
samtímis við Þjóðverja og Breta. Innrás herskip-
anna er viðleitni bresku stjórnarinnar til að
friða atkvæði sín f fiskiðnaðinum miklu fremur
en að ákvörðunin sé fjandskaparlegs eðlis. Her-
skipin eru okkur happ. Það er ekki hægt að
veiða að neinu gagni undir herskipavernd, og
aflsmunur er slikur að við eigum vísa samúð
heimsins enn einu sinni, auk þess sem herskipa-
bröltið gerir sættir í málinu svo brýnar — fyrir
Breta fyrst og fremst — að stórpólitískar leiðir
sem liggja um Nato opnast miklu fyrr en ella
hefði orðið — til lausnar vandanum. Menn
krefjast meiri hörku gegn erlendu landhelgis-
brjótunum. Hafa menn hugsað þá hugsun til
enda hverjar afleiðingar það kynni að hafa ef
íslensku varðskipi yrði það á að drepa nokkra
óvopnaða breska sjómenn?
Hafi menn ekki vitað, það fyrir að íslenska
þjóðfélagið er holgrafið af drykkjuskap, þá vita
menn það eftir að hafa heyrt upplýsingar i
seinni hluta Kastljóss f umsjá Árna Johnsen.
Hálf höfðatala þjóðarinnar hefur á síðustu
þrettán árum gist fangageymslur lögreglunnar
vegna ölvunar, hundrað þúsund gistinætur. Það
er hreinn óþarfi að fletta upp í metaskrá Guinn-
ess. Þetta er áreiðanlega heimsmet. Þetta er
einhver bilun f þjóðinni og hlýtur að eiga sér
samfélagslegar orsakir. Það getur ekki verið að
þjóðinni þyki brennivínið sem slíkt svona gott.
Islendingar eru farnir að nota áfengi sem deyfi-
lyf við óheyrilegu vinnuálagi. Og spennan sem
myndast á heimilum þar sem húsagi og almenni-
leg umönnun barna og unglinga er úr sögunni
vegna fjarvista foreldra við tekjuöflun, kyndir
undir. Stjórnleysið, togstreitan um verkaskipt-
inguna á heimilinu. Þúsundir heimila eru sál-
rænn vígvöllur nema rétt yfir blánóttina, allt er
á floti: matartímar, þjónustubrögð, tiltektir og
þrif. Sjónvarpið drynur og útvarpstækið öskrar,
að ógleymdum hljómburðartækjunum sem
skekja heil hús á grunni, og svo byrja foreldr-
Framhald á bls. 31.
Jónas Guðmundsson