Morgunblaðið - 10.01.1976, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 1976
13
— Hann er . . .
Framhald af bls. 28
Gert hafði verið við til bráða-
birgða við skemmdirnar á Þór, og
lét varðskipið úr höfn frá Seyðis-
firði á miðnætti í fyrrakvöld. Var
siglt með landi og norður um. Er
komið var að Langanesi var ferð
skipsins stöðvuð og var þá látið
reka að landi og beðið birtu, þar
sem Helgi Hallvarðsson vildi eigi
fara á miðin 1 myrkri. Kl. 08 var
haldið frá Langanesi og brátt
komu á ratsjárskerm varðskipsins
merki um að tvö skip væru
allmiklu dýpra fyrir utan. Var
talið að þar væri Andromeda og
dráttarbáturinn Roysterer. Um
kl. 09 var ferð skipsins aftur
stöðvuð og það látið reka. Er öll
ferð var af skipinu virtust frei-
gátuskipherrarnir telja að ekki
væri um varðskip að ræða og hélt
freigátan í norðvestur. Vart varð
við könnunarþyrlu frá flotanum,
en hún kom ekki í átt til Þórs.
Varðskipið Týr var þá aust-
suð-austur af Langanesi og Ægir
einnig á svipuðum slóðum, en
syðst varðskipanna. Rétt utan við
Tý var heil togaraborg að veiðum
— eins og fyrsti stýrimaður á Tý,
Ölafur Valur Sigurðsson, komst
að orði i talstöð.
Skipherrar varðskipanna
ákváðu nú sín i milli, að Þór héldi
í norð-austur og kæmist fyrir
nyrztu brezku skipin. Myndi Þór
siðan koma inn á svæðið úr
norðri, en Týr og Ægir ætluðu að
freista þess að bægja her-
skipunum frá þar sem þau höfðu
á þessari stundu augsýni-
lega ekki borið kennsl á Þór.
Skömmu síðar var tilkynnt
að Nimrod-þota væri yfir Tý
og kl. 10.50 flaug hún yfir
Þór. Var þá enn haldið í stefnu
norð-austur, unz Þór var kominn
um 40 mílur út, en þá var beygt i
suðaustur. Nimrod-þota flaug
aftur yfir Þór kl. 12.45 og þyrla 10
mínútum siðar. Um eittleytið var
Leander síðan komin í innan við
mílu fjarlægð frá Þór og kl. 13.10
fór herskipið að nálgast varð-
skipið ískyggilega. Voru þá 7 mil-
ur i næsta togara og 7.2 milur i
aðra freigátu. Er Leander kom
upp að hlið varðskipsins sást að
freigátan var með flögg, sem
þýddu: „Siglið með varúð þvi að
litlir fiskibátar eru 1 nánd.“ Varð-
skipið svaraði þessari orðsend-
ingu engu.
Freigátan nálgaðist með stjórn-
borðssiðu sina að bakborðslínu
varðskipsins og kl. 13.14 hóf hún
stöðugar aðgerðir, sem allar
miðuðu að því að sigla á Þór. Voru
árásir freigátunnar gerðar frá
báðum hliðum, þótt öllu fleiri
yrðu á bakborðshlið Þórs. 1 öllum
þessum tilraunum nema hinni
fjórtándu, eins og áður er getið,
tókst varðskipinu að forðast
árekstur. Tilraunir freigátunnar
til ásiglingar urðu alls tuttugu,
þrettán fyrir áreksturinn og sex
eftir hann. í tilraunum númer
fimmtán og sautján skall hurð
mjög nærri hælum, en þessar til-
raunir áttu sér stað kl. 14.24 og
14.28. 1 hinni fyrri þessara
tveggja ásiglingartilrauna
munaði svo mjóu, að eigi hefði
verið unnt að setja flatan lófa 1
milli skipanna. Árásir freigát-
unnar, en um boró í Leander er
æðsti maður þessara aðgerða
brezka flotans, voru gerðar af þvi-
líkri einbeitni, að telja verður, að
skipherra hennar hafi haft bein
fyrirmæli um að vinna verulegt
tjón á varðskipinu. Þegar
áreksturinn varð var brezkur
togari vel á bakborða, en enginn
togaranna á svæðinu var að veið-
um. Allir höfðu híft inn veiðar-
færi sín um leið og til átakanna
kom. Þegar ásiglingin átti sér stað
ber að geta þess, að Þór stefndi þá
ekki að togara og eftir árekstur-
inn hélt Þór í beina stefnu til
lands. Þrátt fyrir það hélt frei-
gátan uppteknum hætti I sex
skipti.
I eitt skipti meðan á þessum
ógnunum stóð hægðu bæði skipin
ferðina og siglt var samsíða á
hægri ferð. Um 25—30 metrar
voru á milli skipanna og yfir-
maður brezku aðgerðanna stóð á
brúarvæng freigátunnar með
hljóðnemann, sem hann talaði í
annað slagið. Var hann með bláa
ullarhúfu á höfði. Stjórnborðssíða
varðskipsins sneri að bakborðs-
síðu herskipsins og á þyrludekki
þess stóð þyrla. Helgi Hallvarðs-
son skipherra kallaði þá yfir til
freigátumannanna og sagði
„Gætið nú þyrlunnar ykkar, hún
gæti skemmzt!" Ekkert svar barst
frá freigátuherrunum, enda virt-
ust allar aðgerðir þeirra benda til
þess að þeim væri siður en svo
annt um skip sitt. Það væri ekki
stefna þeirra að skila því
óskemmdu til heimahafnar. Þá
kallaði Helgi og í hálfkæringi yfir
til freigátuskipherrans og spurði
hann hvort hann vildi ekki koma
yfir i varðskipið og þiggja tesopa.
Yfir honum gætu þeir gert út um
málin. Mennirnir í brúnni á her-
skipinu brostu ekki einu sinni.
Þessi orð voru sögð í upphafi
átakanna og áður en ásiglingin
hafði átt sér stað. Herskipið
Leander F109 fylgdi Þór eftir I
talsverðan tíma eftir að sjálfum
ásiglingartilraununum linnti. Þá
kom og olíubirgðaskipið Tidepool
við sögu, en það sigldi á bakborða
fyrir stefni Þórs, er hann var á
landleið. Þegar það átti sér stað
voru nokkur hundruð metrar í
Leander, sem fylgdi varðskipinu
eftir. Á meðan á aðgerðunum stóð
flaug bæði Nimrod og landhelgis-
gæzluflugvélin Sýr mörgum
sinnum yfir skipið, svo og þyrlur
frá nærstöddum freigátum. Þegar
atburðurinn átti sér stað var vind-
ur sunnan fjögur stig, fjögurra
metra ölduhæð og hálfskýjað.
Eins og áður sagði var árekstur-
inn ekki eins harður og sá á mið-
vikudag við Andromedu.
Sjómönnum um borð i Þór ber
öllum saman um að það sem
bjargaði því að áreksturinn varð
ekki harðari hafi verið að mikið
sog myndaðist á milli skipanna og
bægði þeim frekar frá hvoru öðru
en slengdi þeim saman.
— Engir
Framhald af bls. 1
aðeins votta honum kínverskir
starfsbræður hans. Allmargir
erlendir sendiherrar höfðu
óskað eftir þvi við kínversku
stjórnina að erlendum leið-
togum yrði gefinn kostur á að
koma og vera við jarðarförina.
Mao Tse-tung formaður kín-
verska kommúnistaflokksins
er í forsæti nefndar þeirrar, að
sögn fréttastofunnar, sem
tekið hefur að sér að skipu-
leggja greftrun Chou og vill
ekki fá erlenda gesti til
hennar.
Fánar blöktu viða í hálfa
stöng í borgum og bæjum í
Kína í dag og þjóðarsorg ríkir i
landinu, en það var þó ekki
fyrr en í dag sem almenningi
var tilkynnt um lát forsætis-
ráðherrans, að þvi er Reuters-
fréttastofan hermir og lifið
gekk viðast hvar sinn vana-
gang og engin umtalsverð
sorgarmerki urðu séð á fólki.
— Ottast
Framhald af bls. 28
Áður hafa þær haft þann hátt á
að sigla stöðugt fyrir okkur, og
valda árekstri með þeim hætti,
en þessi gerði margítrekaðar
tilraunir til þess að sigla með
stefni sínu á Þór. Þó er það
furðulegasta, að freigátuskip-
stjórinn var búinn að fá vilja
sínum framgengt þegar hann
sigldi á okkur, — en það var að
neyða okkur til að beygja frá.
Við vorum þess vegna ekki í
stefnu að togaraflotanum.“
„Það liggur eitthvað að baki
þessum aðgerðum og mér
finnst ekki eðlilegt, hve freigát-
urnar leggja varðskipið Þór i
einelti. Bæði Týr og Ægir voru
rétt hjá okkur og herskip með
þeim báðum, en þau sýndu litla
áreitni. Hjá Ægi var Gurkha, og
hjá Tý var Naida. Andromeda
var hins vegar á suðurmörkum
veiðisvæðis Bretanna."
„Mér finnst það nú liggja
ljóst fýrir,“ sagði Helgi Hall-
varðsson, „að herskipin hafa
tekið upp nýja aðferð gegn varð
skipunum. Þessi hegðan þeirra
er það grófasta og óþverraleg-
asta, sem ég hef lent i í þjón-
ustu Landhelgisgæzlunnar.
Haldi brezku herskipin þessu
áfram óttast ég mjög að Þór
verði sökkt. I þetta sinn var það
ekki freigátuskipstjóranum að
þakka að ekki fór verr. Hið
eina, sem við gátum var að
halda fullri ferð og þótt Þór
hafi minni ganghraða en her-
skipin tókst að forðast árekstur,
nema í þetta eina skipti. Úr-
slitakostir ríkisstjórnar íslands
hafa ekki haft hin minnstu
áhrif á breytni Breta — hún
hefur versnað fremur en hitt.“
Þá má geta þess, að mat-
sveinninn um borð í Þór, Jón
Helgason, var að úrbeina nauts-
skrokk á meðan aðgerðir frei-
gátunnar stóðu yfir. I hvert
skipti sem viðvörunarbjalla
hringdi í eldhúsinu, og það var
við hverja einustu tilraun frei-
gátunnar, varð hann að kasta
frá sér hnífnum til þess að geta
haldið sér. Hann var fjórfalt
lengur að úrbeina nautið en
hann er venjulega."
— Luns
Framhald af bls. 1
— Ég myndi orða það svo að ég
gerði mér fullkomlega grein fyrir
þeirri gifurlegu þýðingu sem fisk-
veiðar hafa fyrir lífsafkomu Is-
lendinga. Meira treysti ég mér
ekki til að segja að sinni.
— Bandaríkin
Framhald af bls. 1
gæti ekki farið út f einstök atriði.
Þó væri það skoðun Bandaríkj-
anna að þetta væri mál, sem ætti
að leysa tvíhliða, það er mál sem
íslendingar og Bretar ættu að
leysa sín í milli.
Talsmaður ráðuneytisins sagði
aðspurður að hann gæti ekki
gengið lengra í viðtali við Mbl.,
Bandaríkin hefðu áhyggjur af
ágreiningi Islendinga og Breta og
þess vegna væri það von þeirra að
þeir gerðu skjótt út um ágrein-
ingsmál sín þannig að báðir aðilar
gætu vel við unað. „Við teljum að
þetta sé mál sem ætti að leysa
tvíhliða," sagði hann og lagði
áherzlu á að íslendingar væru
gömul vinaþjóð og samherjar í
NATO. Þátttaka þeirra í Atlants-
hafsbandalaginu þjónar hags-
munum allra aðildarlanda banda-
lagsins og við Bandarikjamenn
metum mikils áframhaldandi
aðild Islands að NATO, sagði
hann.
Embættismaður í bandaríska
utanríkisráðuneytinu komst svip-
að að orði aðspurður um ástandið
og sagði: „Island er gömul vina-
þjóð og bandamaður I NATO.
Þátttaka landsins í Atlantshafs-
bandalaginu þjónar hagsmunum
allra aðildarlanda NATO og við
metum mikils áframhaldandi
aðild Islands. Við höfum auðvitað
áhyggjur af ágreiningsmálum
þeim, sem hafa risið milli Islands
og Bretlands vegna 200 mílna
fiskveiðilögsögunnar, sem Islend-
ingar hafa nýlega lýst yfir, og
vonum að bæði löndin munu fljót-
lega leysa þau vandamál. sem við
er að glíma, þannig að báðir aðilar
megi vel við una.“
Embættismaðurinn vildi ekki
fara út i einstök atriði, en sagði að
almenn afstaða Bandaríkjamanna
fælist í svari sinu — þannig litu
þeir á ástandið: _____
— Óbreytt
Framhald af bls. 12
sambúð þeirra og Kínverja. Hann
^kvaðst þess fullviss að samskipti
þjóðanna mundu eflast „á grund-
velli skilnings og samstarfs sem
hann átti þátt í að skapa.“
Henry Kissinger utanrikisráð-
herra, einn þeirra Bandaríkja-
manna sem þekktu Chou bezt,
kallaði hann mikilhæfan leiðtoga.
Hann kvaðst hafa hrifizt af því
hve dyggan vörð hann stóð um
hagsmuni Kina, djúpum skilningi
hans á heimsmálunum og því
hvernig hjá honum fóru saman
skarpar gáfur og persónutöfrar
sem sé fágætt.
I Moskvu sagði fréttastofan
Tass athugasemdalaust frá láti
Chous og sama gerðu sovézk blöð
sem birtu örstuttar fréttir um lát
hans á innsíðum. Á það er bent að
Rússar hafi ráðizt miklu minna á
Chou en Mao á undanförnum
mánuðum, sennilega vegna veik-
inda hans og að vafasamt talið að
fráfall hans hafi nokkur áhrif á
stirða sambúð Kínverja og Rússa.
Nicolai Ceusescu forseti og
aðrir rúmenskir kommúnistafor-
ingjar sem hafa verið hlutlausir í
deilum Rússa og Kínverja en haft
náið samband við þá síðarnefndu
fóru lofsamlegum orðum um
Chou í dag og kölluðu hann
„frábæran flokks- og ríkisleið-
toga“. Blöð í Albaníu, sem styður
Kínverja, birtu forsíðufregnir í
sorgarrömmum um andlátið, en í
öðrum Austur-Evrópulöndum var
sagt athugasemdalaust frá láti
hans.
Indira Gandhi, forsætisráð-
herra Indlands, sendi samúðar-
kveðjur og sagði að Kínverjar
sæju á bak- frábærum leiðtoga. Á
Taiwan sagði blaðið United Daily
News að Chou hefði verið
hræsnari sem hefði blekkt
heiminn en hrósaði honum þó
fyrir mælsku og gott minni.
Kurt Waldheim, framkvæmda-
stjóri SÞ, sagði að heimurinn
væri snauðari en áður við fráfall
Chous og sagði að barátta hans
fyrir því að stuðla að bættum
skilningi þjóða í milli og friði i
heiminum væri almennt viður-
kennd.
I London sagði Edward Heath,
fyrrum forsætisráðherra, sem
hefur farið tvivegis til Kína á
undanförnum tveimur árum að
Chou hefði verið mikilhæfur
samningamaður og hágáfaður.
Hann kvaðst ekki búast við rót-
tækum breytingum í kínverskum
stjórnmálum vegna fráfalls
Chous.
I París sagði Maurice Schu-
mann, fyrrum utanríkisráðherra
og Kínasérfræðingur, að Chou
hefði verið einstakur maður.
Hann sagði að af öllum stofnend-
um kínversku alþýðulýðveldisins
hefðu hann og Mao tortryggt
Rússa mest. Franskir embættis-
menn sögðu að lát Chous hefði
heimssögulega þýðingu.
------• ♦ »
— Brezk blöð
Framhald af bls. 12
stuðning „sé ógnun um að draga
úr starfsemi stöðvar bandalagsins
í Keflavik sem gegni mikilvægu
hlutverki I eftirliti með sovézkum
athöfnum á Norður-Atlantshafi.
Financial Times segir að sfðasti
árekstur Þórs og Andromedu hafi
stigmagnað málið mjög alvarlega.
Brezkar heimildir haldi fram að
skipin hefðu bæði getað sokkið
með 240 manna áhöfn á freigát-
unni og 60 (leiðrétting: áhöfn á
Þór eru 23 menn) manns á Þór.
Brezka varnarmálaráðuneytið
hafi ákaflega miklar áhyggjur af
þvf hversu mjög Islendingar — að
sögn ráðuneytisins — hundsi þær
reglur sem báðir aðilar hafi látið
gilda fram að þessu í deilunni. I
þetta skipti hafi íslendingar ekki
farið eftir þeim alþjóðasiglinga-
reglum, sem geti komið í veg fyrir
slys á höfunum.
Patrick Keatley, blaðamaður
Guardian segir: „Það má ætla að
Harold Wilson forsætisráðherra,
James Callaghan utanrikisráð-
herra og Roy Mason varnarmála-
ráðherra séu ekki beinlinis nötr-
andi. Málamiðlun fyrir milli-
göngu Atlantshafsbandalagsins
er einmitt það sem Callaghan
stakk upp á i BrUssel í fyrra mán-
uði. Enda þótt Einar Ágústsson
utanríkisráðherra, hafnaði þá til-
boðinu stendur það enn. Bretar
búast við því að vera í vörn sem sá
aðili sem rangindum hefur verið
beittur í hvers konar rannsókn
Atlantshafsbandalagsins á
árekstrinum á miðvikudaginn.
Keatley sagði að brezkir ráð-
herrar teldu nú að „Islendingar
væru nú í hættulega mikilli geðs-
hræringu og stefndu að því að ná
einhvers konar sigri í Þorska-
strfðinu jafnvel með því að tefla í
verulega tvísýnu."
— Minning
Martin
Framhald af bls. 19
kvöld ársins sem svo óvænt varð
einnig hans hinzta kvöld.
Mikill harmur er nú kveðinn að
eiginkonu, vandafólki og vinum
Martins Tómassonar. Allir Vest-
mannaeyingar hvort sem þeir eru
búsettir úti i Eyjum eða á fasta-
landinu sakna Malla i Höfn,
vingjarnlegs viðmóts hans og
hlýju. Hann var einn þeirra
manna, sem ætíð var gott og
hressandi að hitta. Samfundir við
hann hefðu sannarlega mátt
verða fleiri.
Ég og fjölskylda mín vottum
eftirlifandi eiginkonu hans og ást-
vinum okkar innilegustu samúð
og sendum þeim kveðju i sorg
þeirra. Það er mikil huggun
harmi gegn að eiga fagrar
minningar. Malli í Höfn var
drengur góður og hans mun ætfð
gott að minnast.
Blessuð sé minning hans.
Guðjón Armann Eyjólfsson.
— íþróttir
Framhald af bls. 26
Hörður Sigmarsson (7),
Erlendur Valdimarsson (6),
Matthías Hallgrímsson (6),
Haraldur Kornelíusson (5),
Gústaf Agnarsson (5), Ólafur
Benediktsson (4), Jórunn
Viggósdóttir (4), Sigurður
Jónsson (4), Gísli Þorsteinsson
(3), Ragnar Ólafsson (1) og
Pétur Yngvason (1).
— Hass
Framhald af bls. 2
varnarliðsmenn i gæzluvarð-
haldi. Rannsóknin mun enn
vera frekar skammt á veg
komin en framangreind atriði
munu liggja ljós fyrir. Rann-
sókn málsins verður haldið
áfram enn um sinn, og gætu
tölur þær sem að framan eru
nefndar eitthvað hækkað.
— Útflutnings-
verðmæti
Framhald af bls. 2
svör um verð. Er búizt við viðræð-
um við þá fyrrihluta árs. Við-
skipti við Kúbu hafa legið niðri
frá því að byltingin var gerð þar í
landi.
Utflutningurinn á sl. ári varð
samtals 43.646 tonn og skiptist í
aðalatriðum þannig milli mark-
aðslanda:
Óverkaður saltfiskur alls: 35.559
Grikkland 3.079
Italía 3.211
Portúgal 20.809
Spánn 8.450
Ýmis lönd 10
Saltfiskflök alls: 3.394
A-Þýzkaland 150
V-Þýzkaland 2.389
Portúgal 855
Þurrfiskur alls: 4.693
Brazilía 1.265
Frakkland 60
Panama 311
Portúgal 2.554
Puerto Rico 246
Zaire 200
Ymislönd 57
— Gjástykki
Framhald af bls. 2
þegar gaus við Leirhnjúk en þó
miklu veikari.
Sr. Sigurvin Elíasson á Skinna-
stað, fréttaritari Mbl. i Axarfirði,
tjáði okkur að svo virtist sem jarð-
skjálftarnir væru aftur að aukast
og hefði verið töluverð hreyfing
þar i fyrrakvöld. Snarpur kippur
hefði komið klukkan tæplega 10 í
fyrrakvöld og aftur um kl. 3.45
um nóttina en síðan tveir á sjö-
unda timanum i gærmorgun, báð-
ir allsnarpir. Sigurvin kvað upp-
tök skjálftanna hafa verið svipuð
og áður eða í um 5—12 km frá
Skinnastað. Upptakasvæðin væru
aðallega tvö — austan við Skinna-
stað og norður i Sandinum sem
svo er nefndur.
Samkvæmt upplýsingum jarð-
skjálftafræðings Veðurstofunnar
voru snörpustu kippirnir sem
mældust í fyrakvöld og fyrrinótt
þeir sem komu laust fyrir 21 eða
4.2 á Richter, kl. 3.47 sem mældist
4,9 og er einn hinn harðasti sem
þar hefur komið, og kl. 6.45 sem
mældist 4,6 stig.
Þá gat Sigurvin þess, að glöggur
maður þar í sveit hefði orðið var í
gærmorgun við gufubólstra sem
komu upp á svipuðum slóðum og
þeir sem sjá mátti meðan gosið
stóð í Leirhnjúk. Þá varð einnig
vart megnrar brennisteinsfýlu á
þessum slóðum í gærdag.