Morgunblaðið - 05.02.1976, Side 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. FEBRUAR 1976
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. FEBRUAR 1976
17

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Árangur viðræðna
í London
Eftir viðræður Geirs
Hallgrímssonar við Harold
Wilson ! London hafa viðhorfin
! fiskveiðideilunni milli ís-
lendinga og Breta skýrzt að
mun, enda þótt niðurstaða
ríkisstjórnarinnar hafi orðið sú,
að þær hugmyndir, sem Bretar
settu fram hafi ekki verið að-
gengilegar. Sá árangur við-
ræðnanna er mikils virði og
leggur grundvöll að öllum
hugsanlegum viðræðum milli
þjóðanna tveggja nú á næst-
unni um skammtímasamning,
ef af verður, eða á síðari stigum
málsins.
Hið jákvæða, sem fram hefur
komið íAriðræðunum ! London,
er m.a það, að Bretar hafa
bersýnilega tjáð sig reiðubúna
til þess að ræða um viðurkenn-
ingu á 200 milna fiskveiðilög-
sögu íslendinga Ekki þarf að
hafa mörg orð um þá gífurlegu
þýðingu, sem það mundi hafa
fyrir okkur, að öðlast slíka
viðurkenningu Nægir ! þv!
sambandi að vitna til þess, að
þegar samkomulagið var gert
við Breta 1 961 veittu þeir fulla
viðurkenningu á 12 milna fisk-
veiðilögsögu íslands þá
Árangur þeirrar viðurkenningar
var sá, að þegar umþóttunar-
tími sá, sem þeir fengu skv
þeim samningi til veiða innan
íslenzkrar fiskveiðilögsögu rann
út, héldu Bretar sig utan við 1 2
mílna mörkín Slík viðurkenn-
ing fékkst hins vegar ekki í
samkomulaginu, sem gert var !
London haustið 1 973. Þess
vegna töldu Bretar sig vera i
fullum rétti til að halda veiðum
áfram innan gömlu 50 mílna
markanna eftir að sá samn-
ingur rann út í Ijósi fenginnar
reynslu er því hugsanleg viður-
kenning Breta á 200 milna
mörkunum mikils virði, þótt
slika viðurkenningu beri að
meta í Ijósi mjög örrar þróunar
á alþjóðavettvangi til 200
milnn cfnahagslögsögu strand-
ríkja
Þá kcmur það einnig
fram i skýrslu forsætisráðherra
um viðræðurnar í London, að
Bretar eru reiðubúnir til þess,
ef samningar tækjust að beita
sér fyrir því, að bókun 6 hjá
Efnahagsbandalaginu komi
þannig til framkvæmda, að við
fengjum þegar í stað tollalækk-
anir eins og bókunin hefði tekið
gildi við undírritun fyrir nokkr-
um árum, en hún gerði ráð fyrir
tollalækkunum i áföngum.
Loks er það jákvætt, að Bret-
ar viðurkenna rétt íslendinga til
þess að ákveða sjálfir hver há-
marksafli megi vera á íslands-
miðum Sú neikvæða hlið er
hins vegar á þeirri viðurkenn-
ingu, að þeir krefjast of mikils
hluta þess hámarksafla í sinn
hlut. Þannig fara þeir fram á að
fá að veiða 28% leyfilegs há-
marksafla af þorski á íslands-
miðum en minnst 65—75
þúsund lestir og að heildarafli
þeirra megi vera 85 þúsund
tonn. Það er fyrst og fremst
þessi krafal sem veldur því, að
islenzka rikisstjórnin hefur lýst
þvi yfir, að hugmyndir Breta
um samkomulag séu ekki
aðgengilegar fyrir íslendinga.
Hér er komið að þeim kjarna
málsins, að aðstæður eru nú
gjörbreyttar frá þvi, sem verið
hefur. Mat fiskifræðinga, bæði
íslenzkra og brezkra, á ástandi
þorskstofnsins sýnir, að það er
svo alvarlegt, að íslenzk ríkis-
stjórn, hver sem hún er, hlýtur
að hafa mjög naumt svigrúm til
samninga. Þetta virðast Bretar
enn ekki hafa skilið og er þó
óhætt að fullyrða, að skilningur
og þekking tveggja mestu
ráðamanna í Bretlandi á að-
stæðum okkar er nú miklu
meiri en áður var.
Af þessu má marka, að við-
ræðurnar í London báru um-
talsverðan árangur frá sjónar-
hóli okkar íslendinga enda þótt
þær hafi ekki leitt til þess, að
samkomulag gæti tekizt, sem
við gætum sætt okkur við Nú
hefur ríkisstjórnin hins vegar
lýst því yfir, að hún sé tilbúin til
þess að ræða við Breta um
hugsanlegt samkomulag til
skamms tíma og Callaghan,
utanríkisráðherra Breta, hefur
tekið vel i hugmyndir um slíkar
viðræður Er þess þvi að
vænta, að þær fari fram og i
Ijós komi, hvort unnt er að gera
slíkan samning til stutts tima,
sem mundi þjóna tvenns konar
tilgangi, að koma i veg fyrir
ófriðar- og hættuástand á fiski-
miðunum og stuðla að verndun
fiskstofnanna, en eins og Einar
Ágústsson utanrikisráðherra
benti á í umræðum á Alþingi
megum við ekki missa sjónar af
þvi meginmarkmiði útfærsl-
unnar
Málflutningur stjórnarand-
stæðinga í umræðunum á Al-
þingi hefur verið fáránlegur og
óraunsær Það virðist t.a.m.
vera skoðun Lúðvíks Jóseps-
sonar, að unnt sé að sigra
Breta með valdi, með því að
bæta fleiri togurum við flota
gæzluskipa og kaupa eða leigja
hraðskreið skip til viraklipp-
inga. Sjálfsagt er að efla Land-
helgisgæzluna eins og kostur
er, en það er fáránlegt að halda
því fram að við getum unnið
sigur á Bretum með valdbeit-
ingu. Þá heldur Lúðvik Jóseps-
son því einnig fram, að Bretar
muni ekki geta veitt nema svo
sem helming þess aflamagns,
sem þeir segjast geta veitt
undir herskipavernd. Sam-
kvæmt þessum ummælum er
það mat Lúðvíks Jósepssonar
að þeir muni ekki veiða nema
um 50 þúsund tonn á þessu
ári Þetta er óraunsætt mat í
meira lagi Við höfum nokkra
reynslu af því hvað þeir geta
veitt í óleyfi. Þá reynslu
fengum við þegar Lúðvík
Jósepsson var sjávarútvegsráð-
herra á árinu 1973 og það var
talsvert á annað hundrað þús-
und tonn Það er ekki hægt að
byggja markvissa stefnu i land-
helgismálum íslendinga á svo
óraunsæju mati Lúðviks
Jósepssonar
Geir Hallgrímsson forsætisráðherra í þingræðu:
Það vinnur
enginn þessa
baráttu fyrir
okkur nerna við siálf
Hér fer á eftir í heild sfðari
ræða Geirs Hallgrímssonar for-
sætisráðherra um landhelgis-
deiluna við Breta í umræðum á
Alþingi í fvrradag er forsætis-
ráðherra lagði fram skýrslu
sfna um viðræðurnar f I.ondon:
Gagnrýnd hefur verið og
kölluð leynd, sem hvílt hefur
yfir innihaldi þeirra viðræðna,
sem fram fóru í Lundúnum, um
síðustu helgi, hve langan tíma
viðræðurnar og athugun þeirra
hefur tekið. Þetta hefur komið
fram, sérstaklega hjá Lúðvík
Jósepssyni og Karvel Pálma-
syni.
Varðandi timalengdina eru 7
eða 11 dagar alls ekki langur
tími. Ef við erum i langri bar-
áttu, eins og alit bendir til, er
þetta ákaflega stuttur timi. Mér
finnst það bera vitni nokkurrar
taugaveiklunar hjá þessum
þingmönnum að gerast óþolin-
móðir, þótt þessi tími sé tekinn,
til þess að kanna þennan þátt
málsins og þann áfanga, sem
við höfum náð, eða stöndum á.
Þessa daga hafa brezkir
togarar áreiðanlega veitt í al-
gjöru lágmarki, eins og sýnir
sig best, að togarasjómennirnir
voru teknir á taugum engu
síður en Lúðvík Jósepsson og
Karvel Pálmason. Brezku sjó-
mennirnir kröfðust þess, af
sinni ríkisstjórn að fá skaóa-
bætur greiddar vegna þess að
þeir gátu ekkert veitt. Er það
nú kannski ekki einhvers virði.
Ef þetta er taugastrið öðrum
þræði að reyna þannig á taugar
andstæðingsins, þá mega bara
taugar okkar sjálfra ekki bilai
um leið eða á undan eins og
virðist vera hjá þessum þing-
mönnum.
Venja í
alþjóðlegum
samskiptum
Varðandi leyndina er því til j
að svara, að ég hef gefið for-
mönnum stjórnarandstöðunnar
utanríkis- og landhelgisnefnd
ýtarlega skýrslu um viðræðurn-
ar og í þingflokkunum hafa
verið gefnar skýrslur um gang
viðræðna. Það er venja í alþjóð-
legum samskiptum að sam-
komulag sé um upplýsingar,
hvað snertir innihald slíkra við-
ræðna og ekki venja til, að þær
upplýsingar séu gefnar fyrr en
niðurstaða er fengin. Og nú
hefur niðurstaða fengist upp-
lýsingar eru gefnar og ég sé
ekki að leyndin hafi á nokkurn
hátt skaðað okkar málstað,
nema síður væri.
Aðstaða til
samninga
Það er rætt hér um, að að-
staða okkar til samninga sé eng-
in og vissulega er það rétt, að ef
við eigum að hlíta ráðlegging-
um fiskifræðinga okkar um há-
marksafla þorsks á þessu og
næsta ári, þá er ekkert til skipt-
anna. Þess vegna er e.t.v., mjög
einfalt að afgreiða þessa deilu
við Breta eða aðrar þjóðir á
þann veg, við höfum ekkert að
láta og getum þvi ekki um neitt
samið. Þetta er stefna stjórnar-
andstöðunnar. Allir flokkar
stjórnarandstöðunnar hafa lýst
þessu yfir nema fulltrúi
Alþflokksins nú áðan, sem
sagði, að rétt væri að ræða við
aðrar þjóðir, þótt þessi væri
staðreyndin. Þarna er um að
ræða nokkra breytingu á
stefnumörkun þess flokks, sem
ég fagna, en hvað snertir þá
stefnumörkun Alþýðubanda-
lags og Samtaka frjálslyndra og
vinstrimanna að við eigum ekki
að ræða við aðrar þjóðir og að
við eigum ekki að leita sam-
komulags til lausnar deilu við
aðrar þjóðir, þá vil ég segja það,
að menn stinga höfðinu í sand-
inn.
Hverjir eru
kostirnir?
Kostirnir eru ekki þeir að við
getum einir tekið allan afla af
Islandsmiðum án þess að horf-
ast í augu við, að aðrar þjóðir
taka svo og svo mikið í óleyfi.
Þetta er reynsla okkar í þrem
þorskastrfðum, þetta er reynsla
okkar i þessu þorskastríði, þess
vegna eru valkostirnir, annars
vegar, samningar og hvaða
magn við getum látið aðrar
þjóðir fá með samningum eða
engir samningar og hvað aðrar
þjóðir taka upp úr Islandsmið-
um án leyfis.
Ég við bregða því upp, að
fiskifræðingar okkar segja, að
með ótakmarkaðri veiðisókn sé
unnt að veiða hér 330 þús. til
340 þús. tonn af þorski. Ég
hygg, að við séum meira og
minna sammála um það að
veita öðrum þjóðum en Bretum
allt að 20. þús. tonna veiði-
kvóta. Þá eru eftir um 310 þús.
tonn. Þá er spurningin, hvað
Bretar geta tekið i leyfisleysi.
Ég skal ekki leiða getum að því,
en þeir segja sjálfir að minnsta
kosti 100 þús. tonn af þorski. Þá
eru eftir fyrir okkar 210 þús.
tonn; þorskafli okkar varð að
lágmarki á sfðasta ári 240 þús.
tonn. En þessi leið hefur i för
með sér hrun þorskstofnins, að
áliti fiskifræðinga. Þess vegna
held ég að við séum öll sam-
mála um. að þessi leið er ófær.
Við skulum gera því skóna að
við förum i þá hámarkstölu
þorskafla, sem fiskifræðingar
hafa nefnt 280 þús. tonn á ári
og drögum 20 þús. tonn fyrir
aðrar þjóðir en Breta, þá eru
eftir 260 þús. tonn og við gerum
því skóna, að Bretar nái upp
100 þús. tonnum í leyfisleysi.
Þá eru eftir 160 þús. tonn fyrir
okkur. Þetta er óviðunandi.
Ég ætla mér ekki að gera
tölur Breta að mínum og ég
vona, að tölur þeirra séu allt of
hátt metnar, en við skulum
hugsa hver fyrir sig, hve
mikinn afla Bretar mega taka í
óleyfirtil þess að það borgi sig
að semja við þá, vegna þess að
við erum að færa út fiskveiði-
lögsöguna til þess að vernda
þorskstofninn og það er ekki
eingöngu magn þorskaflans,
sem þarna er um að ræða, held-
ur líka samsetning þorskaflans.
Taka Bretar meira upp í óleyfi
af smáfiski, þegar þeir sinna
hvorki friðunarsvæöum eða
kröfum okkar um gerð veiðar-
færa? Það er mjög sennilegt, og
má raunar afdráttarlaust svara
þeirri spurningu játandi. Þetta
mælir með samningum. En
hvers vegna er ég að ræða um
þetta núna þegar við erum í
raun og veru að hafna þeim
hugmyndum Breta, sem þeir
hafa sett fram.
Samningar —
barátta
Ég segi þetta núna og ítreka
það, sem ég raunar hef áður
sagt, að við Islendingar eigum
fremstir allra þjóða að vilja
leysa okkar deilumál með
samningum. Við eigum ekki
eingöngu aðhrósaokkuraf því
I orði að við séum friðelskandi
þjóð, við eigum að sýna það í
verki. Hitt er svo annað mál, að
okkur geta verið settir svo
erfiðir samningskostir, að það
sé ekki unnt að ná samningum,
þá tökum við upp þá baráttu
sem nauðsynleg er. En hún
verður að vera háð með öðrum
hætti en þeim, sem sumir tals-
menn stjórnarandstöðunnar
hafa látið í veðri vaka hér á
þessum þingfundi og endra
nær. Við verðum að sýna jafn-
vægi og rósemi, við sigrum ekki
andstæðinginn með afli eða
váldbeitingu, við höfum ekki
afl til þess eða vald, við skulum
gera okkur grein fyrir því, en
við höfum rök og rétt okkar
megin og þótt við séum minni-
máttar þá getum við einmitt
leikið á þá strengi að við sigrum
að lokum.
Það gerum við auðvitað ekki
með því að hóta öðrum vestræn-
um rikjum, að við segjum
okkur úr Iögum eða félagsskap
þeirra, sem við um leið erum að
leita skilnings og stuðnings hjá.
Það er alveg rétt, að auðvitað er
það ekki ótakmarkaður skiln-
ingur eða stuðningur, sem við
njótum hjá öðrum þjóðum. Við
skulum gera okkur grein fyrir
því, að í alþjóðlegum samskipt-
um hugsar hver þjóð fyrst og
fremst um sjálfa sig og hvaða
hagsmuni hún hefur á hverjum
tima. Við erum að þessu leyti
ekkert betri eða verri en aðrar
þjóðir. Ég býst við því, að við
gerum okkur litla grein fyrir
efni og innihaldi ýmissa alþjóð-
legra deilna, sem við heyrum
þó mikið um rætt i útvarpi og
frásögnum, þegar þessi deilu-
mál eru til meðferðar i
Sameinuðu þjóðunum eða
öðrum alþjóðlegum stofnunum.
Við skulum því gera okkur
grein fyrir því, að við þetta
takmarkast stuðningur og
skilningur annarra þjóða við
okkar málstað.
Sláum aldrei á
útrétta hönd
Við erum sjálfstæð þjóð og
verðum að standa á eigin fót-
um. Það vinnur enginn þessa
baráttu fyrir okkur nema við
sjálf. Það er hlálegt að heyra þá
menn, sem hafa barist á móti
því, að varnarlið væri í landinu
og öryggi landsins tryggt og að
við séum i varnarsamtökum
vestrænna ríkja, segja, að eina
sem dugar sé að notfæra okkur
þátttöku okkar i þessum
samtökum og veru varnarliðs-
ins til þess að vinna sigur í
þessu máli. Það mætti spyrja
þessa menn, ef það færi eftir,
sem þeir segja, vilja þeir þá
skuldbinda Island og Islend-
inga til þess að vera um aldur
og ævi í þessum varnarsamtök-
um eða hafa varnarlið hér á
landi? Ég vil þaó ekki. Ég vil,
að við Islendingar vinnum
þetta stríð einir með skilningi
og samúð annarra þjóða og
stuóningi. Ég á ekki við það, að
nein þjóð geti í raun og veru
staðið ein í þessum heimi, þótt
við verðum fyrst og fremst að
treysta á mátt okkar og megin
og þá skiptir öllu máli að halda
sálarró okkar og kjarki og
þolinmæði á hverju sem
gengur. Við skulum aldrei slá á
útrétta hönd til samninga og
skoða alla þá kosti sem fyrir
hendi eru til þess að ná fram
friðsamlegri lausn deilumála
okkar. I því eru hagsmunir
okkar fólgnir.
Gunnlaugur Jónsson eðlisfræöingur:
ÞEIR atburðir, sem nú eru að gerast á svæðinu frá Mývatni til
Axarfjarðar eru ný reynsla fyrir núlifandi Islendinga, og nánast lokuð
bók I vísindalegri þekkingu okkar. Að óbreyttu ástandi er ekki hægt að
segja fyrir um hvar eða hvenær verður jarðskjálfti, sem reynist
hættulegur mönnum við vinnu á þessu svæði. Einkum á þetta við um
framkvæmdir, svo sem boranir og byggingar, þar sem oft þarf að glíma
við þunga hluti. Öll nákvæmnisvinna og niðursetningu tækja hlýtur
einnig að vera mjög erfið og tfmafrekari en ella. Sá möguleiki er
einnig fyrir hendi að eldgos eða nýjar sprungur valdi þvf að nauðsyn-
legt sé að breyta fyrirkomulagi mannvirkja við Kröflu frá þvf sem nú
er fyrirhugað. Þessi möguleiki kann að vera fjarlægur, en hann á þó
við um alla þætti Kröfluvirkjunar, þ.e. borholur, safnæðar, stöðvarhús
og rafmagnslfnu.
Að undanförnu hefur orðið
mikil breyting á stöðu orkumála í
landinu. A Ólafsfirði, Siglufirði,
Suðureyri og nú síðast við Lauga-
land f nágrenni Akureyrar hefur
fundist nægur jaróhiti og vatn til
þess að tryggja þessum stöðum
nægan varma til hitaveitu. Afleið-
ing þessa er sú að þörfin fyrir
rafhitun hefur minnkað mjög
mikið, enda sé þeirri stefnu fylgt
að rafhita húsnæði, sé hitaveita
ekki fyrir hendi.
' Ef borin er saman raforkuspá
sem höfundur gerði í fyrra, og
tölvuspá sem nýlokið er við að
gera,£á kemur í ijós að aflþörfin i
öllu landinu hefur minnkað um
60 MW árið 1981, eða sem svarar
Kröfluvirkjun og 145 MW árið
1990, eða sem samsvarar Blöndu-
virkjun. 1 báðum tilvikum er
reiknað með að járnblendiverk-
smiðjan hafi tekið til starfa, en í
nýgerðri spá er einnig reiknað
með 10 MW viðbótarafli til Isal,
að öðru leyti er ekki reiknað með
frekari orkusölu til stóriðju. Þessi
breyting stafar næstum eingöngu
af áætlaðri aukningu í hitaveitu-
framkvæmdum.
Staðaorkumála
f dag.
Þessi breyting á raforkuspá
hefur augljóslega haft veruleg
áhrif á þörfina fyrir frekarí fram-
kvæmdir í raforkumálum, en ekki
er víst að menn hafi almennt gert
sér grein fyrir hversu mikil breyt-
ingin er. Að mínu áliti er staðan
nú þessi:
1. Að loknum framkvaémdum
við Sigöldu er uppsett vatnsdfl
535 MW, og orkuvinnslugeta
kerfisins 3200 GWH á Norður- og
Suðurlandi. Þetta er nægilegt afl
og orka til haustsins 1980. Að
viðbættri Kröfluvirkjun verða
samsvarandi tölur 605 MW og
3700 GWH, en það mun duga til
haustsins 1986. Ef allt landið er
samtengt er aflið 629 MW og
orkuvinnslugetan um 3800 GWH,
sem er nægilegt fyrir allt landið
til hausts 1983, þó ekki sé ráðist í
frekari virkjanir.
2. Afl og orkuskortur er nú
bæði á Vestfjörðum og á Aust-
fjörðum, sem ekki verður bætt úr
með virkjunum innan 4—5 ára.
3. Mörg brýn verkefni bíða í
hitaveitumálum, þ.e. hitaveita
Suðurnesja, Akureyrar, Suður-
eyrar, Akraness, og Borgarness
o.s.frv. I orkuspám er nú gert ráð
fyrir að þessir staðir fái hitaveitu,
og þvi ekki rétt að auka rafhitun
þar, og afleiðingin er sú, að olía er
notuð til húshitunar meðan þetta
millibilsástand varir. Ahættan
sem tekin er með framkvæmdum
við Kröflu vex með hverjum nýj-
um áfanga sem náð er við
byggingu virkjunarinnar. Fjár-
festingin sem bundin er í full-
byggðri virkjun er það mikil að
; \
Gunnlaugur H. Jónsson
eðlisfræðingur.
miklu minni en við rafveitu, sé
miðað við samsvarandi afl og
orkugetu til húshitunar. Fram-
kvæmdatími er einnig styttri og
áfangaskipti auðveldari. Fráþjóð-
hagslegu sjónarmiði er því rétt að
hitaveitur gangi fyrir raforku-
framkvæmdum til húshitunar,
þ.e.a.s. raforkuframkvæmdum,
sem ætlað er að fullnægja húshit-
unarþörf skal frestað ef þær
keppa um fjármagn, sem annars
væri notað til hitaveitufram-
kvæmda.
Að dómi höfundar eru eftir-
farandi ákvarðanir réttar og
nauðsynlegar nú þegar við
núverandi aðstæður.
1. Fresta öllum framkvæmdum
við Kröflu eins lengi og þörf er á
vegna járðhræringanna á
svæðinu, ástæða „force major“
(náttúruhamfarir). Ekki er þörf
á að hefja framkvæmdir að nýju
fyrr en fjármagn er fyrir hendi i
verðið færi lækkandi þegar hita-
veitan er afskrifuð niður undir
verð hjá Hitaveitu Reykjavíkur
(áætlað verð frá Svartsengi er allt
að 80% af olíuverði.).
Sparnaður: Tími, lögfræðileg
vandamál, varmaskiptistöð,
kaldayatnsborun og leiðslur, jarð-
vatn Suðurnesja ekki lengur i ó-
þarfa hættu. Leiðsla fyrir
núverandi og hugsanlega byggð
og iðnað frá Hafnarfirði til Voga.
Möguleikar opnast til að dæla inn
á þessa leiðslu hvar sem er, t.d.
frá Trölladyngju. Auka-
kostnaður: 20 km lengri leiðsla
frá Hafnarfirði til Njarðvikur en
frá Svartsengi til Njarðvíkur og
hugsanlega viðbótar dælustöð á
leiðsluna til Hafnarfjarðar og
Garðabæjar.
Dæmi 2: Vinna að sameigin-
legri Iausn hitaveitu Borgarness
og Akraness. Sparnaður: Tími,
Hugleiðingar um
stefnu í orkumálum
Islendingar verða að vera yfir
90% vissir um að þessari fjár-
féstingu sé engin hætta búin.
Alvktanir.
I orkumálum bíða mörg verk-
efni, sem hvert um sig kallar á
mikið fjármagn úr ríkissjóði eða
erlendis frá í formi langtíma lána.
Þessi fjármagnsþörf er miklu
meiri en svo að hægt sé að fram-
kvæma allar þær hugmyndir sem
fram hafa komið um úrlausn í
orkumálum.
Nauðsynlegt er þvi að raða
verkefnum í forgangsröð. Vitað
er að kostnaður við hitaveitu er
línu til Austfjarða, eða annars
vorið 1979 fyrir samtengda svæð-
ið Norður-Suðurland.
2. Veita því fjármagni sem
sparast í auknar hitaveitufram-
kvæmdir og i að ljúka byggðalínu
norður.
3. Velja beinu leiðina við hita-
veituframkvæmdir, það er að
leggja frekar langar leiðslur en
byggja varmaskiptistöðvar.
Dæmi: Hitaveita Reykjavíkur
selji Suðurnesjum heitt vatn fyrir
10%—20% af olíuverði á hentug-
um stað í Hafnarfirði. Hitaveita
Suðurnesja selji notendum vatnið
fvrir allt að 70% af olíuverði, en
kaldavatnsborun og leiðslur, hita-
vatnsborun, varmaskiptistöð.
Aukakostnaður: Lengri leiðslur
frá Borgarfirði.
AkVarðanir sem verður að taka á
næstu árum.
1. Hvar á að reisa næstu stór-
vikjun á eftir Kröflu-virkjun sem
þarf að koma í gagnið haustið
1983?
2. Hvernig á að sjá Vestfjörðum
og Austfjörðum fyrir nægri raf-
orku?
Að mati höfundar er svarið við
fyrstu spurningunni Blöndu-
virkjun, vegna legu hennar með
Aetluð raforkunotkun A SUÐVESTUR- OG NORÐURLANDI SAMTENGT
Az íb.f j Rafh. Likl Þjón Heim- Iðnað- Ann- Mark- Orku Aukn- Ab. Al- Keflv. Málm Orku Afl-
mark. rafh 111 ur að aður sala inq vksm ver fluqv. bl.v vinns. þðrf
gvih GWH GWH GWH GWH GWH GWH GWH * GWH GWH GWH GWH GWH MW
197U 193598 2U7 181 71 189 199 U1 7U8 682 . 0 1U1 1233 69 e 22U6 351
1975 196UU1 253 195 77 203 21U u3 730 732 7 1U1 1233 69 0 2306 36U
1976 139265 259 211 82 218 220 U5 826 787 7 1U1 1233 69 0 2269 57-9
1977 202667' 266 226 88 23U 2U8 U8 883 8U3 7 1U1 1223 69 0 2U3U 393
1978 20U8U6 272 2U0 95 250 266 50 333 301 7 1U1 1233 69 U00 2901 U2U
1979 207599 279 25U 102 268 aes 52 985 960 7 1U1 1323 ee 513 2173 U67
1988 210323 285 267 ie.9 287 205 5U 10U0 1022 1U1 1322 69 513 22UU U83
1981 213018 292 273 117 3?6 226 56 1097 1085 6 lul 1323 69 513 3317 U99
1982 215681 298 291 126 227 2U7 59 1156 11U9 £ 1U1 1223 69 513 2391 515
1983 218309 205 201 135 2U3 370 61 1213 1215 6 1U1 1323 ee 513 Iu67
198U SEt-MÍ 211 210 1UU 271 29U Í3 12 2 U la::- e 1U1 1223 69 512 25U5 5U9
1385 223U56 318 218 155 295 uie 65 1252 1252 - 1U1 1223 69 512; 6625 566
1386 225978 2'25 225 166 UEl UU3 es 1U22 lu23 5 1U1 1223 69 513 2 706 583
1987 228UU1 322 222 178 UU7 u70 70 1U96 1U96 5 1U1 1323 69 512 2790 602
1388 230869 3?? 190 u75 u97 72 írra 15 • 2 5 1U1 1222 ee 513 5878 620
1389 2332U9 2U6 2U6 202 50U 52C ~5 1652 1652 5 lul 1223 ee 512 5 968 6u0
r-5582 -f- -1- 5- 172U 1 72 U 5 lui 1222 .•'62 -to
Ajetluð raforkunotkun A öllu landinu
Ai lb.f j Rafh. Likl Þjón Heim- Iðnað- Ann - Mark- Orku Aukn- Ab. Al- Keflv Málm Orku Afl-
mark rafh ili ur að aður sala ing vksm ver flugv.bl.v vinns þðrf
GWH GWH GWH GWH GWH GWH GWH GWH % GWH GWH GWH GWH GWH MW
197U 216626 UU5 202 72 EC-9 220 51 1007 765 o 141 1222 £ C •0 2350 374
1975 219810 U56 229 ze 22U 249 54 1060 634 2 141 122? 69 0 2U31 ?5?
1976 222969 U67 261 8U 2U0 269 1116 910 9 1U1 1222 69 e 2521 413
1977 226185 U78 297 90 256 290 59 1175 992 9 141 1232 69 0 2618 u25
1978 22921U U89 237 97 276 212 62 íaee 1084 9 1U1 1222 69 400 r 124 U86
1979 22229U 501 ' 377 10U 295 325 6U 13O0 1176 141 1322 69 512 2U3U 526
1980 2253U3 512 UIU 112 316 360 67 1267 1268 e 141 1323 6 9 512 35U2 553
1981 238358 52U UU6 120 338 see 70 1437 1361 7 1U1 12:2? 69 512 3651 rr?
1982 2U1338 526 U81 128 360 UÍ2 73 1511 1455 7 141 122? 69 512 2760 602
1983 2UU279 5U8 510 128 284 441 75 1587 1549 6 141 1222 69 512 3869 626
19SU 2U7180 560 537 1U8 uie 471 78 1666 1642 6 1U1 1222 69 512 2978 651
1985 250038 572 561 156 U36 502 81 1749 1727 6 1U1 1322 69 512 4687 675
1986 252851 585 581 170 U6U 532 84 1825 1821 5 141 1222 69 512 U195 e«
1987 255616 597 597 182 U92 567 87 1925 1925 5 1U1 1222 69 512 4302 722
1988 258232 609 609 19U 523 601 90 2016 2018 5 lul 1322 e? 512 UU10 746
1989 260996. 6 22 622 208 555 636 92 2114 211U ■ 5 141 1322 6 9 513 4520’ 770
1990 263606 6 3U 63U 222 589 679 95 2219 2212 5 lui 1222 6 9 512 4635 , 79u
tilliti til markaða, byggðalínu og
eldgosabeltisins. Aðrir nefna
Hrauneyjarfossvirkjun, en
reynsla okkar af eldgosum er sú
að ekki er hægt að treysta á for-
lögin í þessum efnum. Þó hættan
á þvl að Sigalda og Hrauneyjar-
foss eyðileggist bæði i einu gosi
væri aðeins einn á móti tíu
þúsund á ári, eða einn á móti
fimm hundruð á næstu 20 árum.,
þá er það áhætta sem engin þörf
er á aó taka fyrr en raforkukerfið
er orðið stærra og þolir betur slík
áföll. Það er ekki eðlilegt að
leggja efnahagslegt sjálfstæði Is-
lands undir í éinu veðmáli.
Hugsanlegt er að bæði Lands-
virkjun og fyrirhuguð Norður-
landsvirkjun verði eignaraðilar
að Blönduvirkjun, sem er of stór
fyrir einstaka landshluta, nema
stóriðja komi til.
Svarið við seinni spurningunni
er linulögn til þessara landshluta,
sem síðan verður fylgt eftir með
nokkuð stórum virkjunum í þess-
um landshlutum, þegar þörf er á
virkjun á eftir Blönduvirkjun.
Ef samið er um orkusölu til
stóriðju er nauðsynlegt að flýta
raforkuframkvæmdum, en þeir
samningar verða að byggjast á því
að stóriðjan ein standi undir
virkjuninni, þ.e.a.s. að allir not-
endur raforkunnar njóti sama
raforkutaxta i heildsölu, likt og er
í Noregi. Ef þessu skilyrði er
fullnægt, og ef fjármögnun
virkjunarinnar hindrar ekki fjár-
mögnun annarra orkufram-
kvæmda, er æskilegt að ráðast i
aðra virkjun samhliða Blöndu-
virkjun, hugsanlega Hrauneyja-
foss. Til viðmiðunar má geta þess
að núverandi gjaldskrá Lands-
virkjunar samsvarar að orkan sé
seld á Ikr 1,64/kwh. (9,65
mill/kwh) forgangsorkan, ef
orkan er nýtt jafnt allan ársins
hring. Ef ISAL greiddi sama verð
fyrir raforkuna og rafmagnsveit-
ur er líklegt að sú gjaldskrá sem
tryggði Landsvirkjun óbreyttar
tekjur samsvaraði verðinu 7 mill
á kílóvattstund. Þetta verð er
mjög vel samkeppnisfært á
heimsmarkaði og myndi stuðla að
því að erlend stórfyrirtæki settu á
fót orkufrekan iðnað á Islandi og
tryggði jafnframt hinn almenna
notanda og innlendum iðnaði raf-
orku á góðu verði.
Skrifað í Reykjavik 15. janúar
76