Morgunblaðið - 14.03.1976, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MARZ 1976
19
oo
Folterung:Nein
Menschenrechte:la
Amnesty
internationai
a gerdist llka ...»
Bílstjórinn á rúmstokknum
Sjötugur einkabilstjóri 87 ára gamallar breskrar greifynju, sem lést (
fyrra. hefur orðið uppvis að þvi a8 stela tveimur fágætum málverkum
úr svefnherbergi húsmóður sinnar, ramba með þau til Sothebys (
London og fá þó þar til þess a8 selja þau á uppboSi fyrir sem svarar 30
milljónum króna. Hann leyndi þjófnaSinum meS þvi að hengja eftirlik-
ingar af málverkunum upp i staSinn, og varð enginn var vi8 hrekkinn I
nokkra mánuði. Þeim hjé Sothebys sag8i hann hins vegar a8 hann
væri doktor me8 meiru og hefSu listaverkin lengi verið i eigu
fjölskyldu hans. Dómarann reyndi sá gamli siSan a8 sannfæra um a8
hann hefBi veriS annaS og meira en bilstjóri greifaynjunnar og hefSi
enda löngum setiS á rúmstokknum hennar þar sem hún kallaSi hann
„elskuna sina" og annaS eftir þvi. En allt kom fyrir ekki. Tvö ár, sagBi
dómarinn.
Hermennska og hugsjónir
Amnesty International hefur opinberlega vakiB athygli á þvi, a8 þó
a8 30 ár séu a8 visu Ii8in siSan grisk stjómvöld létu lifláta ungan
meSlim i sértrúarflokki fyrir að neita að gegna herþjónustu, þá komi
þau ennþá fram af óvenjulegri harðneskju vi8 þá borgara, sem af
trúarástæðum neita að bera vopn. Þetta
hefur einkum bitnað á Vottum Jehóva.
sem eru ennþá dæmdir til fangelsisvistar (
hálft fimmta ár fyrir að vera trúir þessari
hugsjón sinni. Þess eru auk þess dæmi að
sömu mennimir séu teknir æ eftir æ, þ.e.
skikkaðir enn á ný til herþjónustu um leiS
og þeir hafa afplánað fangelsisdóminn og
þá handteknir og fangelsaðir á nýjan leik
þegar þeir neita enn að hlýða. — Það ber
leiðtogum grísk-kaþólsku kirkjunnar
heldur ófagurt vitni, að þeir sýnast frá öndverðu hafa verið I farar-
broddi þeirra Grikkja sem hafa lagt Vitnin i einelti. Þannig var það að
undirlagi kirkjunnar núna árið 1971 að herforingjastjórnin lýsti yfir
opinberlega að samtökin væri ekki trúfélag. Þar sem borgaraleg vfgsla
er ekki viðurkennd með Grikkjum, þýddi þessi ákvörðun I rauninni að
öll hjónabönd sem Vottamir höfðu stofnað til voru „ógild" og böm
þeirra þar með öll orðin „óskilgetin".
Bretinn „efnagreindur”
Af fjandmönnum okkar Bretum er það tiðast. að millum fer ennþá
fækkandi meðal þeirra. Sextiu og fimm þúsund þeirra höfðu samt
3,350.000 eða betur i laun á sfðasta skattaári og af þessari tölu voru
raunar 7.700 með 7.000,000 eða þaðan af meira. Einungis einn af
hverjum fimmtiu hálaunamönnum breskum er hinsvegar kvenmaður,
þriðjungur þeirra tekjuháu er kominn yfir fimmtugt og 85 af hundraði
hafa háskólapróf af einhverju tagi. — i könnuninni kom ennfremur
fram að efnafólkið heldur sig enn sem fyrr f London og Suðaustur-
Englandi. Þar býr helmingi fleira efnafólk en ætti að vera miðað við
mannf jölda annarsstaðar i landinu.
Cunhal ogt hið andkommúníska klám
Eftir að portúalski herinn hafði steypt kúgunarstjórn Marcello
Caetano raið vfir landið l einni svipan mikil frjálsræðisalda, eins og
kunnugt er, sem hafði bæði jákvæðar
og neikvæðar afleiðingar. Einn liður i
þessu nýja frelsi fólst i þvi að leyft var
að selja harðasta klám fyrir opnum
tjöldum á strætum Lissabon. En nú er
gullöld klámseljenda og klámneytenda
fyrír bf. Rikisstjómin hefur samþykkt
reglur sem kveða svo á um að sorprit
og klám megi aðeins selja i sérstökum
verzlunum og þá aðeins til fullorðinna.
Þá hyggst stjórnin skattleggja klám
aukalega. Bæði hægri- og vinstri flokk-
arnir höfðu litið klámið á götum höfuð-
borgarinnar illum augum — ekki sizt
eftir að á þvi fór að bera i teiknimyndasögum fyrir börn. Um sfðustu
helgi gerði t.a.m. Alvaro Cunhal, leiðtogi Kommúnistaflokksins
(myndin). harða hrlðað klámbylgjunni og kvað hana tilraun kapitalista
til að grafa undan stjómmálavitund æskulýðsins.
Sjúkdómsgreining: óœskileg hugsun
Hér i dálkinum var siðastliðinn sunnudag sagt nokkuð frá viðbrögð-
um Sovétmanna við þaim ásökunum að þeir læstu andófsmenn inni á
geðveikrahælum og kærðu sig kollótta um hvort þeir ættu þar heima
eða ekki. Tlmarit sovéska rithöfundasambandsins fór hinum hörðustu
orðum um þennan „óhróður" og lýsti hann runninn undan rifjum
óvandaðra áróðurssmanna sem vildu spilla fyrir sambúð austurs og
vesturs. Nú hafa þrír breskir sálfræðingar apdmælt þessum fuilyrðing-
um sem ósönnum og vitna meðal annars i þvi sambandi til reynslu
sovétborgarans Victors Fainberg, sem þoldi innilokun á geðveikrahæli
i Leningrad áður en hann fékk leyfi til að flytjast til ísrael. —
Sálfræðingarnir segja Orðrétt: Við viljum að það komi fram að við
höfum ásamt ýmsum öðrum breskum sérfræðingum rannsakað
Fainberg og kannað geðrænt heilsufar hans. „Óhróðurinn". . . styðst
þvi miður við visindalegar staðreyndir. Þvi fer fjarri að Victor Fainberg
sé geðsjúkur og enginn breskur sálfræðingur hefur talið hann það. Við
erum sammála niðurstöðum hinna sovésku „starfsbræðra" okkar við
sérdeild sjúkrahússins í Leningrad, sem tjáðu Victor Fainberg hrein-
skilnislega: „Skoðanir þinar eru það eina sem að þér amar."
Sitt lítið af hverju
Það er kannski ástæðulaust að lita á það sem fyrirboða, en menn
hafa rekið augun I það, að á nýju myntinni spænsku, sem slegin var til
heiðurs Juan Carlos, Iftur hans hátign einarðlega til vinstri. Á
myntinni, sem Franco sálugi var á,
starði einræðisherrann aftur á móti af
jafnmikilli festu til hægri . . .
Washington Post upplýsir að Banda-
rikjastjórn hafi komið sér upp „vara-
birgðum" af dollurum, sem nemi
þúsundum milljóna dala, til þess að
endurnýja þá peninga sem vænta
mætti að færu forgörðum i hugsanlegri
atómstyrjöld . . . Krakkarnir i þorpinu
Westgate-in-Weardale i Englandi munu
i ár einungis eiga sætustu endurminn-
ingar um John Bostock bónda, sem dó
þar I grenndinni fyrir skemmstu. Hann
arfleiddi þau að nærri 35 þúsundum
króna til kaupa á ársbirgðum af súkkulaði . . . Eitt það fyrsta sem
konurnar gerðu á hinni alþjóðlegu kvennaráðstefnu um glæpamál,
sem nú er lokið I Briissel, var að útrýma öllum karlmönnum, sem þar
voru mættir til leiks sem blaðamenn og Ijósmyndarar. Astæða: meint
misrétti sem konur væru beittar i þessum atvinnugreinum.
HEIMSSTYRJÖLDIN
250 mílur kostuðu 24 þús. mannslíf
I SEINNA stríðinu létu Japanir striðsfanga leggja
járnbraut frá Thailandi til Burma. Tók það u.þ.b.
eitt ár. Vinnuskilyrði voru herfileg. Létu margir
stríðsfangarnir lífið, en þeir, sem af komust biðu
þess aldrei bætur. Varð járnbraut þessi alræmd í
sögum; hún liggur m.a. um brúna yfir Kwaifljótið,
sem menn munu kannast við.
Ekki alls fyrir löngu fóru nokkrir gamlir stríðs-
fangar að skoða járnbrautina, sem þeir höfðu lagt
þarna við miklar
hörmungar. Þeir könnuð-
ust fljótt við staðinn, er
þangað kom. Gróðurinn á
bökkum Kwai er enn
jafnþéttur og forðum og
moskitóflugur eru enn á
kreiki. Þó er margt
breytt. Þar, sem áður var
illfær skógur eru nú hrís-
grjónaakrar og sykur-
reyrs- og ávaxtaekrur.
Hafði einn striðsfanginn
orð á því, að hér hefði
helviti á jörðu breytzt í
himnariki. A þessum
sömu slóðum höfðu hann
og félag hans stritað 12
tima á dag í steikjandi hita og steypirigningum til
skiptis.
Járnbrautin hefur oft verið nefnd „Dauðabraut-
in“, en opinbert nafn hennar er Taimenbraut. Hún
er meira en 250 mílur á lengd. Enn er talsvert eftir
af henni og meðal þess Kwaibrúin. Um þá brú var
gerð fræg kvikmynd. Sögðu stríðsfangarnir gömlu
um þá mynd að hún væri „hreinn þvættingur".
24 þúsund stríðsfangar létu lífið áður en Dauða-
brautin tók enda. Eru 16 þúsund þeirra grafnir i
Thailandi. Þetta voru Bretar, Hollendingar og
Astralíumenn, mestan part. En það fórst líka ara-
grúi manna frá Thailandi, Malaja og Burma. Þeir
verða trúlega aldrei taldir. Þessir menn dóu ýmist
af erfiði, kóleru, malaríu, næringarskorti eða blóð-
kreppusótt. Þeir, sem af komust, voru örkumla að
meira eða minna leyti. Flestir stríðsfangarnir
höfðu lent hjá Japönum þegar Singapore féll árið
1942.
Sá hópur manna, sem af komst á merkilega og
mikla reynslu sameiginlega, og hefur hún varla
liðið nokkrum þeirra úr minni. „Þetta er mjög
fámennur og sérstakur klúbbur," sagði einn, „og
engir nýir félagar verða teknir I hann.“ Þessi
klúbbur sameinast ekki sizt í hatri á Japönum. Það
er ekki langt síðan gamall túlkur Japana frátimum
Dauðabrautarinnar lét i ljós þá ósk að fyrrverandi
stríðsfangar og fangaverðir mæltu sér mót við
Kwaibrúna og leiddust
yfir hana til merkis um,
að þeir væru sáttir. Það
verður liklega bið á þess-
um hjartnæmu sátta-
fundum, ef dæma má eft-
ir viðbrögðum striðsfang-
anna fyrrverandi, sem
skoðuðu brautina nú fyr-
ir stuttu. Þeir eru, vægast
sagt, ekki elskir að Ja-
pönum. Einn hafði verið
við réttarhöldin, sem sett
voru yfir japönsku vörð-
unum. Þar voru margir
varðanna dæmdir til
dauða. Samt segir heim-
ildarmaður minn, að rétt-
arhöldin hafi verið skrípaleikur. Hann kvaðst hafa
hitt aðeins einn sæmilegan mann í hópi allra fanga-
varðanna við Taimenbrautina. Það má bæta því
við, að þá er gömlu stríðsfangarnir komu að Kwai-
brúnni voru þar fyrir nokkrir japanskir sjónvarps-
menn. Varð að fjarlægja þá. Fyrr vildu gestirnir
ekki út úr hópferðabílnum. Svo var heiftin mikil.
Eitthvað voru menn mildari i lund eftir sjö daga
dvöl í Thailandi. Hirtu allir einhverja minjagripi;
voru það helzt ryðgaðir járnteinar úr Taimenbraut-
inni. Svo dreifðist hópurinn og héldu sumir áfram
ferðinni til Singapore en aðrir til Norður-
Thailands. En þótt heimamenn gerðu margt til að
dreifa huga gömlu stríðsfanganna munu minning-
arnar yfirleitt hafa haldið þeim síðarnefndu við
efnið. Að minnsta kosti luku flestir upp einum
munni um það, að ekki hefðu þeir geð i sér til að
hitta Japani og sættast við þá. Og tók eiginkona
eins þannig til orða: „Það væri móðgun við minn-
ingu þeirra, sem féllu.“ _ BRIAN EADS.
Einn var „sæmilegur“, segir einn strfðsfanginn
um japönsku hermennina.
HJÁLPARSTARF
Á SlÐUSTU öld var Afrlku skipt upp i hjálendur stór-
velda og stóð svo fram á þessa öld. Þegar Afríkuríkin
fóru að heimta sjálfstæði sitt aftur varð það von margra,
að þau gætu setið hjá eftirleiðis i deilum stórveldanna.
Sú von rættist ekki. Enn leika stórveldin hráskinnsleik
sinn á afrískri grund, þótt leikreglur séu breyttar frá því
sem var. Atkvæðamestir hafa verið Bandaríkjamenn,
Sovétmenn, Kinverjar og jafnvel Bretar, Frakkar, Belgar
og Portúgalir.
Flestar þessara þjóða hafa lengi átt hagsmuna að gæta í
Afríku. Þó ekki Kínverjar. Höfðu Kínverjar og Afriku-
menn ekkert samband í 500 ár og eru ekki nema fáein ár
frá því að sá þráður var aftur upp tekinn. Hafa Kinverjar
verið athafnasamir í Afriku upp frá þvi, reist mikil
mannvirki i mörgum ríkjunum og lánað geysilegar fúlgur
fjár. Eru nú kinverskar sendinefndir í flestöllum Afríku-
rikjum að athuga hvernig Kínverjar geti næst orðið að
gagni. Mikið orð hefur farið af aðstoð Kínverja við
Afrikumenn. En næsta lítið er samt um hana vitað og þó
minna um stefnuna, sem Kínverjar hafa fylgt í hjálpar-
starfinu.
Kinverjar hafa haldið hópinn stranglega i framkvæmd-
um sínum í Afríku. Hafa þeir unnið öll verk sjálfir og lítt
blandað geði við heimamenn. Hefur verið sagt, að Kin-
verjar skildu engin menningarummerki, eftir sig i
Framhald á bls. 36
HERNAÐURHHHHHHHI
ýmislegt, sem honum var hulið en
hann kann að vilja ráðast á. A
hinn bóginn getur verið gott fyrir
árásarmann að kunna að bregða
fyrir sig þoku. Þá er það vist, að í
verulegum fellibyljum og hvirfil-
byljum er meiri kraftur en leysist
úr læðingi i kjarnorkuspreng-
ingu. Væri þessari feikna orku
beint i rétta farvegi gæti hún
hæglega ráðið úrslitum í orrust-
um, að minnsta kosti þeim, sem
háðar væru á hefðbundinn hátt að
öðru leyti. Þá eru flóðbylgjur
ekki heldur amalegar. Mætti
áreiðanlega gera meó þeim meiri
hernaðarkraftaverk en áður
hefðu sézt.
Það er ískyggilegt, að menn
skuli hafa hugsað fyrir þessum
hernaðaraðferðum. Að sama
skapi er ánægjulegt, að einhverjir
skuli reyna að koma í veg fyrir
það, að þeim verði beitt. Því
miður er ekki víst, að þær friðar-
tilraunir takist. Það gæti farið á
svipaðan veg og fór með kjarnork-
una. Það skiptir litlu þótt sam-
þykkt sé, að ekki megi nota kjarn-
orku í hernaði en aðeins í frið-
samlegum tilgangi. Allt eftirlit
með því er hið erfiðasta og getur
Framhald á bls. 36
Fara þeir nú
að „hagræða”
veðrinu?
SOVÉTMENN og Bandaríkja-
menn hafa beitt sér fyrir þvi
undanfarið, að herveldin i heim-
inum samþykktu það að nota ekki
náttúruöfl i hernaði. Hafa vonir
jafnvel staðið til þess, að það yrði
samþykkt á þessu ári.
A þessari öld hefur verið unnið
að þvi af mikilli einbeitni að
finna upp vopn, sem gætu örugg-
lega eytt öllu lífi á jörðinni.
Verður ekki annað sagt en tölu-
vert hafi áunnizt í því efni. Yrðu
þau kjarnorkuvopn drjúg, sem nú
þegar eru í vopnabúrunum. Þó er
gott til þess að vita, að ekki er
víst, að setja þurfi allt traust á
þau. Opnazt hafa nýjar leiðír. Hér
er átt við „notkun náttúruaflanna
í hernaðarskyni". Kann svo að
fara, að takist loks að binda enda
á þennan heim með því að hag-
ræða veðri og vindum dálítið
skynsamlega. En hjá þvi segjast
Kannski það þurfi engar kúlur
næst.
Bandarikjamenn og Sovétmenn
vilja komast.
I hernaði með náttúruöflum er
ýmislegt hægt að gera Hefur
verið saminn listi yfir helztu
hugsanlegar aðferðir og eru þær
taldar sjö. Það er i fyrsta lagi
hægt að eyða skýjum og þoku. I
öðru lagi er hægt að búa til ský og
þoku. Þá er hægt að koma af staó
hagléljum. Það má koma af stað
stormum. Það má koma á hrið og
rigningu. Það má „kveikja i“ eld-
fjöllum. Og loks er hægt að svíða
gróður.
Vökulir áhugamenn um hernað
munu strax sjá, hvert gagn má
verða að þessum stórbrotnu töfra-
brögðum. Sá, sem eyðir þoku, sér
Þeir kunna
lagið á því —
Kínverjarnir