Morgunblaðið - 14.03.1976, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MARZ 1976
25
EINS OG IMÉR SÝNIST
eftir GÍSLA J. ÁSTÞÓRSSON
ÞAÐ er svosem meinlaust
þö að breskir ribbaldar,
sem fela sig bak við blaða-
mannsheitið, sæki okkur
heim eins og þeir gerðu í
febrúar ’68, þegar Hulltog-
arinn Ross Cleveland fórst
fyrir vestan og einungis
einn af áhöfninni komst af,
hvað þótti að vonum frétt-
næmt úti á Bretlandseyj-
um. Eins og menn muna
kannski, aflaði eitt brezku
blaðanna sér þá einskonar
einkaréttar á hinum
lífseiga sjómanni og gerði
hingað út her manns að
þurrausa hann fyrir þókn-
un. Sú heimsókn varð
mörgum minnisstæð hér
heima fyrir framkomu
þessara bresku gesta Þeir
óðu hér um eins og
berserkir og bjuggust til að
lemja þá menn sem reyndu
að komast í námunda við
„einkafrétt” þeirra, og
þeir tóku nánast hús á fólk-
inu á sjúkrahúsinu á Isa-
firði þar sem sjómaðurinn
var vistaður, og birtust
myndir af þessum ófrýni-
legu vinnubrögðum hér í
íslensku blöðunum.
Svona sendingar (endur-
tek ég) þurfa svosem ekki
að halda fyrir okkur vöku,
þó að ýmsum hafi að vísu
þótt þarna um árið sem
stjórnvöld okkar sýndu
umræddum mönnum full-
mikið umburðarlyndi. Þeir
höguðu sér þannig eins og
þeir þættust hafnir hér
yfir lög og rétt, og hefði
mátt minna þá á það i
Hér
hafði
komið
gestur
fullri vinsemd hvar þeir
voru staddir, jafnvel þó að
þeir hefðu fyrir bragðið
orðið að deila „einkarétti"
sínum á aumingja sjóaran-
um með háttprúðari blaða-
mönnum. En þetta var lær-
dómsrík gestakoma allt um
það, og þeir meiddu hér
engan að ráði ef ég man
rétt þó að ekki vantaði til-
burðina: þeir voru svona
eins og nýstárlegar jarðýt-
ur sem hleypt er á flag með
heimafólkið hólpið í
skikkanlegri fjarlægð.
Hitt er leiðara, þegar
svokölluð „betri blöð“
Breta gera út á okkur
skriffinna, sem eru með
nefið hér ofan í hverjum
koppi og kirnu, og vinda
sér við svo búið heim á
sinn bás og gösla þar sam-
an svo rætinni endaleysu
um grandalausa gestgjafa
sína að draugfullur durtur
með geðveiki í báðum ætt-
um hefði ekki staðið sig
betur — eða verr raunar.
Eg hef í huga náunga á
borð við Alan þann Smith,
sem skrifar í blaðið The
Guardian og hnýtti saman í
það myndskreytta grein
um okkur fyrir réttum
tveimur vikum þar sem
hann lætur svo sem hann
sé að lýsa fyrir löndum sín-
um ásjónu okkar Is-
lendinga fullum sem ófull-
um — og einkanlega þó
fullum eins og nærri má
geta.
Hér er inngangur þess-
arar ritsmíðar sem sýnir
okkur raunar að maðurinn
er jafn fáfróður og hann er
óvandaður, jafn illa lesinn
og hann er illa lyntur:
„Þegar Eiríkur rauði og
Ketill flatnefur og hvað
þeir hétu nú allir sigldu
umhverfis Island í leit að
landspildu sem þeir gætu
helgað sér, þá var það sið-
venja að þeir vörpuðu
stólum sínum, drykkjar-
ílátum og stundum jafnvel
klæðum sínum fyrir borð.
Hvar svo sem þetta rak svo
á fjörur þar áttu þeir að
hleypa fagnandi á land og
renna saman við frum-
byggjana: reisa búðir og
búa sig undjr að fjölga
mannkyninu. Þau eru
hreint ekkert ósvipuð
þessu enn í dag, laugar-
dagskvöldin á barnum á
Hótel Sögu.“
Svona hljómar þá start-
skotið í þessari fræðslu-
grein um íslenskt þjóðlíf,
svona lýsir blaðamaður
upphafi okkar í hinu æru-
kæra stórblaði • The
Guardian: Eiríkur rauði
og Ketill flatnefur (og allir
hinir) stóðu i stafni knarra
sinna og horfðu á landið
risa úr sæ — og byrjuðu
þarmeð umsvifalaust að
reyta af sér spjarirnar!
Alan kallinn Smith víkur
þá sögu sinni að nætur-
lífinu hér i höfuðborginni
og þó sérdeilis hjá þeim á
Hótel Sögu. Hann segir að
vísu ekki berum orðum að
viðskiptavinirnir á þeim
slóðum „fjölgi mann-
kyninu" þar inni í sjálfu
húsinu -— og þó: „Það er
ódrukkinn maður sem þeir
hafa í nánd við lyfturnar
þarna, sem lítur eftir því
að of margir úr bendunni
frammi þvælist ekki inn í
herbergin annars staðar i
hótelinu."
Smith gerði að auki al-
veg dýrðlega uppgötvun
fyrir utan hótelin okkar
Reykvíkinga, nefnilega að
„dyravörðurinn hleypir
mönnum ekki inn með
flöskur í vösunum, en ef
þannig liggur á honum er
hann svo sem tjlleiðilegur
að líta eftir þessum flösk-
um, sem gestirnir skilja þá
eftir úti i snjónum? Og
endahnúturinn: „Þær
fylgja húsveggnum i
snyrtilegri röð eins og
mjólkurflöskur ...“
Þá eru það bíóin hér í
Reykjavík, því að fyrri
partur hugleiðinga hins
breska gests má heita ein-
ungis tileinkaður skemmt-
analífi okkar Islendinga —
með tilhlýðilegum glósum.
Bíóin (glottir Smith) eins
og hirða molana sem hrjóta
af borðum Kanans úti i
hraunbreiðunni: „A Vell-
inum eru flestar myndir
sýndar áður en settur er á
þær íslenskur texti og þær
eru teknar til sýni'nga i
kvikmyndahúsum Reyk-
víkinga — eininga— eða
flekahúsum." A Vellinum
eru raunar „flestir hlutir
ódýrari en í Reykjavik —
og naumast ekkert er til i
Reykjavík sem er ekki tals-
Framhald á bls. 47
Reykjavíkurbréfi. En Sameinuðu
þjóðirnar tóku ekki svo vel mála-
leitan okkar, þegar við lögðum
ásiglingar Bretanna innan
fjögurra mllna landhelgi okkar
fyrir Öryggisráðið á sínum tíma,
að ástæða sé til að vænta nokkurs
stuðnings úr þeirri átt.
Ýmsir hafa reynt að beina
bröndum sínum að Atlantshafs-
bandalaginu vegna þorskastríðs-
ins og er það auðvitað fáránlegt
með tilliti til þess, að við eigum
ekki í neinum útistöðum við
Atlantshafsbandalagið, heldur
Breta eina eins og kunnugt er.
Bretar eiga að vísu aðild að
Atlantshafsbandalaginu eins og
við, en vitað er að Atlantshafs-
bandalagslöndin hafa samúð með
málstað Islendinga og fram-
kvæmdastjóri bandalagsins og
ýmsir forystumenn bandalags-
þjóðanna hafa gert ítrekaðar til-
raunir til að koma vitinu fyrir
Breta, en fram að þessu án
árangurs. Samt sem áður er
enginn vafi á því að aðild okkar
að Atlantshafsbandalaginu hefur
reynzt okkur mesti styrkurinn í
baráttunni við brezku fiskiþjóf-
ana á Islandsmiðum. Þeir vita að
þeir njóta ekki stuðnings frá
Atlantshafsbandalaginu. Samt
sem áður reynaýmsir Islendingar
að beina spjótum sínum að banda-
laginu vegna fiskveiðideilunnar
við Breta og er það lítt skiljanleg
afstaða með tilliti til þess, að
Atlantshafsbandalagið var ekki
stofnað í því skyni að berjast við
Breta, eina af aðildarþjóðunum,
heldur til þess að hefta útbreiðslu
Sovét-kommúnismans og verja
lýðræði i aðildarrikjunum fyrir
þrýstingi Sovétríkjanna — eða
sósialimperialistanna eins og Kín-
verjar (helztu bandamenn okkar í
hafréttarmálum og vinir að þvi
leyti meðal annars) — kalla þá
réttilega — og hefur það tekizt í
þeim löndum sem aðild eiga að
bandalaginu. Það er líka athyglis-
vert að Kínverjar styðja NATO
bak við tjöldin.
Enda þótt þorskastriðið varði
framtíð íslenzku þjóðarinnar og
líf okkar sé undir þvi komið, að
vel takist til, megum við ekki
gleyma hinu, að það tekur enda,
eins og önnur þorskastrið, og það
áður en langt um líður, því að
þróunin í heiminum hnígur öll í
sömu átt og málstaður Islands. En
þá mun ógnin frá sósíalimperíal-
istunum áreiðanlega ekki vera
liðin hjá, svo að nauðsynlegt er að
halda vel á sjálfstæðismálum
þjóðarinnar og tryggja áfram
aðild að varnarsamtökum vest-
rænna lýðræðisþjóða, ekki síður
en bræðraþjóðir okkar, Danir og
Norðmenn. Þetta skilja flestir Is-
lendingar eins og bezt sést á þvf
að þeir sem á sinum tíma settu
hindranir við Keflavíkurflugvöll
til að beina athygli manna að
þorskastriðinu við Breta lýstu
yfir þvi, að þeir væru stuðnings-
menn Atlantshafsbandalagsins og
aðildar Islands að þvi.
Það er athyglisvert að jafnvel
Þjóðviljinn skýiði frá því mið-
vikudaginn 4. febrúar síðastliðinn
að forystumaður ítalskra komm-
únista, Enrico Berlinguer, ítrek-
aði það, þegar hann vildi komast í
ríkisstjórn með kristilegum demó-
krötum ekki alls fyrir löngu „að
flokkur hans (þ.e. ítalski komm-
únistaflokkurinn) mundi ekki
krefjast þess að ítalía færi úr
NATO. Slíkt mundi draga úr
áhrifum „detente”, að hans mati.
(Detente eða slökun spennu
hefur að vísu nú þegar gengið sér
til húðar eins og bent hefur verið
á hér í blaðinu, og er Kernaðar-
íhlutun Rússa og Kúbumanna
í Angóla m.a. augljóst merki
þess). En sem sagt: leiðtogi
ítalskra kommúnista lýsir óhikað
yfir þvi, að Atlantshafsbandalag-
ið stuðli að detente i heiminum,
þ.e. slökun spennu og friðsam-
legri sambúð, eftirlæti Krúsjeffs
og arftaka hans. Slík yfirlýsing er
harla athyglisverð, svo ekki sé
meira sagt, og raunar stórmerki-
legur vitnisburður um mikil-
vægi Atlantshafsbandalagsins.
Kommúnistar á tslandi ættu að
draga réttar ályktanir af yfir-
lýsingu italska kommúnistaleið-
togans, en hún kemur heim og
saman við þær yfirlýsingar sem
kínverskir kommúnistar hafa gef-
ið um mikilvægi Atlantshafs-
bandalagsins til að stöðva út-
þenslustefnu sovézkra kommún-
ista. i).
1) Þegar ftalskir kommúnistar komust ekki f
stjóm kvað við nokkuð annan tón hjá þeim f
garð NATO, enda tækifærissinnar eins og
félagar þeirra hér.
A blaðamannafundi sinum i
Kaupmannahöfn sagði Geir Hall-
grímsson m.a.: að fulltrúi Islands
mundi sitja fundi NATO og bætti
við að islendingar litu á NATO
sem mikilvægan vettvang til að
koma sjónarmiðum sinum á fram-
færi og vinna þeim áhrif. Um það
hvort Atlantshafsbandalagið gæti
aðstoðað Islendinga sagði Geir
Hallgrímsson að NATO gæti ekki
gefið Bretum skipanir. Það væri
bandalag 15 sjálfstæðra þjóða,
Skemmdirnar á YARMOUTH
eftir ásiglinguna á Baldur.
sem ekki þurfa að taka við skip-
unum frá þvi og einmitt þess
vegnaværu Islendingar aðilar.
Þá er einnig ástæða til þess að
benda á að annar helzti forystu-
maður Alþýðuflokksins, Gylfi Þ.
Gislason, sagði i samtali við
danska útvarpið, þegar hann var
spurður um afstöðu Alþýðu-
fiokksins til Atlantshafsbanda-
lagsins og varnarsamstarfsins við
Bandarikin: „Alþýðuflokkurinn
hefur frá upphafi stutt aðild Is-
lands að NATO og varnarsam-
starfið við Bandarikin, og er það
óbreytt." Gylfi Þ. Gíslason var
spurður nánar um þessi ummæli
og bætti hann því þá við, að
danski fréttamaðurinn hefði því
næst spurt, hvort hann teldi, að
deilan við Breta gæti haft i för
með sér breytingu á afstöðu Is-
lands til NATO og varnarsam-
starfsins við Bandaríkin. „Kvað
ég það ólíklegt, því hér væri um
tvö algerlega óskyld mál að
ræða,“ sagði Gylfi Þ. Gíslason.
Þetta hefur hann ítrekað síðar,
enda hefur hann talað af meiri
ábyrgðartilfinningu um öryggis-
mál Islands en ýmsir þeir, sem nú
láta mest að sér kveða.
Menn ættu að fara varlega í að
fordæma NATO vegna þorska-
stríðsins og taka heldur mið af
þeim tilvitnuðu orðum, sem hér
hefur verið bent á. Bægslagang-
urinn hér á landi undanfarnar
vikur og mánuði með allskyns
delluyfirlýsingum og kröfum um
að Islendingar segi sig úr Atlants-
hafsbandalaginu og loki varnar-
stöðinni í Keflavik beinist að
sjálfsögðu að röngum aðila. Við
eigum að beina geirum okkar að
andstæðingnum, þ.e. Bretum, en
ekki þeim sem reynt hafa að
styðja við bakið á okkur. Eða hvað
segja menn um tilraunir F'ryden-
lunds, utanríkisráðherra Noregs,
til að koma á sáttum í fiskveiði-
deilunni? Norska stjórnin hefur
gert itrekaðar tilraunir til að
finna lausn á fiskveiðideilunni,
þó að sú viðleitni hafi ekki bor-
ið árangur. Við eigum frá
fornu fari hauk í horni og góða
vini, þar sem Norðmenn eru, eins
og öllum Islendingum er
kunnugt, þvi að engin þjóð
stendur okkur nær en Norðmenn.
Eða V-Þjóðverjar, annað NATO-
ríki, sem hefur ekki setið auðum
höndum og margreynt að hafa
áhrif á Breta t'l góðs. Schmidt
kanslari hefur sjálfur rætt fisk-
veiðideiluna við Wilson. Eigum
við að slita stjórnmálasambandi
við Noreg og V-Þýzkaland vegna
þess að stjórnum þessara ríkja
hefur ekki enn frekar en NATO
tekizt að koma brezku herskip-
unum út fyrir 200 mílna fiskveiði-
lögsöguna? Með tilliti til þeirra
„raka“, sem notuð hafa verið til
að æsa menn upp gegn Atlants-
hafsbandalaginu, ætti það auðvit-
að að vera sjálfgert, — að refsa
V-Þjóðverjum og Norðmönnum,
svo dæmi séu tekin, fyrir skilning
á málstað okkar og tilraunir til að
koma Bretum út úr fiskveiðilög-
sögunni með því að slita stjórn-
málasambandi við þá(!),
Eða hvað segja menn um
Norðurlandaráð? Þrátt fyrir góð-
an vilja hefur Norðurlandaráði
ekki tekizt að koma Bretum út úr
200 mílna fiskveiðilögsögu okkar.
Góður hugur í okkar garð er
okkur mikill styrkur, en betur
má, ef duga skal. 2)
Ef sömu „rök“ eða forsendur
ættu að vera viðmiðun í afstöðu
okkar til Norðurlandaráðs og
sumir krefjast að ráða eigi af-
stöðu okkar til Atlantshafsbanda-
lagsins, ættum við ekki að tvínóna
við það að slíta öllu sambandi við
Norðurlönd og Norðurlandaráð.
Að sjálfsögðu dettur engum óvit-
lausum manni slíkt í hug. Við
þökkum þvert á móti þánn vinar-
hug og þann siðferðilega styrk
sem við höfum fengið á þingi
Norðurlandaráðs. Þar eigum við
vini i raun, ekki síður en hjá
Atlantshafsbandalaginu. Með
þessa vini okkar að bakhjarli
munum við að sjálfsögðu vinna
þorskastriðið nú eins og áður. Til
þess verðum við að þreyja þorr-
ann, láta ekki taka okkur á taug-
um, sýna þolgaaði og þrautseigju
— en það eru þau vopnin, sem
bezt hafa bitið í þeim átökum sem
við höfum þurft að eiga i víð
brezku arðræningjana á Islands-
miðum undanfarin ár. Ograð sjálf-
sögðu bindum við miklar vonir
við næstu lotu hafréttarráðstefnu
S.Þ., sem nú er að hefjast í New
York. Lok síðustu lotu í Genf lof-
uðu góðu fyrir málstað Islands.
Aukinn vopnabúnaður eða ís-
lenzkur flotastyrkur mun ekki
ráða neinum úrslitum. Við
vinnum ekki sigur nteð valdbeit-
ingu, þegar við ofurefli er að etja.
Ekki einu sinni með tilstyrk S.Þ.,
sem þvi miður eru of oft undir
tvöfalt siðgæði seldar. (Það borg-
ar sig ekki einu sinni að segja sig
úr þeim, þótt þær hafi ekki komið
Bretum út úr fiskveiðilögsögu
okkar). En þróunin i heiminum,
réttlætið og siðferðisstyrkur litill-
ar þjóöar sem berst fyrir lifi sinu,
munu nú eins og áður ráða úrslit-
um. Þess vegna sigrum við.
2) Þcss má ;;t'1.1 af> haKsmunir tslamts hafa
alls okki farið saman við haMsnuini t.d. Svla
l)ana á hafrétlarráðstefnunni ou hafa þoir
hari/.t Kt’Kn nkkar sjónarniiðum þar.