Morgunblaðið - 11.07.1976, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGU-R 10. JULl 1976
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Aðalstræti 6, slmi 10100
Aðalstræti 6, slmi 22480.
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Fyrir nokkrum dögum
var lokið við að útbúa
aðstöðu fyrir fatlað fólk til
þess að stunda silungsveið-
ar í Elliðavatni. Aðstaða
þessi var útbúin á vegum
Reykjavíkurborgar og er
hugmyndin að koma upp
fleiri slíkum stöðum í borg-
arlandinu. Hér er á ferð-
inni skýrt dæmi um það,
hvernig hægt er að auð-
velda fötluðu eða hindruðu
fólki að lifa lífinu með jafn-
eðlilegum hætti og full-
komlega heilbrigt fólk ger-
ir. En til framtaks á borð
við þetta þarf hugarfars-
breytingu og sú breyting
er smátt og smátt að verða
meðal alls almennings.
Ekki eru mörg ár síðan
enginn gaumur var gefinn
að vandamálum fólks, sem
er hindrað með einhverj-
um hætti. í þeim efnum
hafa sumar nágrannaþjóð-
ir okkar verið langt á und-
an okkur, t.d. í því að útbúa
opinberar byggingar á
þann veg, að fólk í hjóla-
stólum eigi auðvelt með að
komast um þær, ekki síður
en aðrir. En nú er að verða
hér breyting á. Að sumu
leyti gætir hér áhrifa frá
nágrannalöndum okkar, að
öðru leyti er um að ræða
árangur af starfi þeirra,
sem hindraðir eru. En nið-
urstaðan er sú, að augu al-
mennings eru að opnast
fyrir nauðsyn þess að gera
margvíslegar ráðstafanir
til þess að auðvelda þeim,
sem hindraðir eru að taka
fullan þátt í samélagsstarf-
seminni.
Það er engin tilviljun,
þegar litið er til frumkvæð-
is opinberra aðila í þessum
efnum, að Reykjavíkur-
borg er þar í fararbroddi.
Sannleikurinn er sá, að
höfuðborgin hefur í ára-
tugi haft forystu um fram-
farir og umbætur í félags-
legum efnum. Reykjavík-
urborg hefur vísað veginn
og önnur sveitarfélög og
ríkisvaldið hafa fylgt á eft-
ir. Þetta er í raun eitt
helzta einkenni á þeirri
stjórnmálastefnu, sem ráð-
ið hefur ríkjum í borgar-
stjórn Reykjavíkur og birzt
hefur í framkvæmd í for-
ystu Reykjavíkurborgar í
húsnæðismálum þeirra,
sem minna mega sín, marg-
víslegri félagslegri aðstoð,
við þá, sem hafa orðið und-
ir í lífsbaráttunni, upp-
byggingu leikvalla og
barnaheimila, uppbygg-
ingu margvíslegrar heil-
brigðisaðstöðu, og svo
mætti lengi telja. Það er
eðlilegt framhald af þess-
ari framfarasinnuðu
félagsmálastefnu, sem
jafnan hefur ríkt í borgar-
stjórn Reykjavíkur, að
borgaryfirvöld leggi nú
vaxandi áherzlu á margvís-
legar umbætur i þágu
hindraðra. Það er hægt að
gera með ýmsum hætti. Að-
staða til heilbrigðrar úti-
vistar er hindruðum ekki
síður mikilvæg en öðrum
og veiðiaðstaðan við Elliða-
vatn er glöggt dæmi um
það, sem gera má í þeim
efnum. Hindrunarlaus að-
koma að opinberum bygg-
ingum er þáttur, sem
leggja ber ríka áherzlu á í
framtíðinni. En það, sem
kannski skiptir mestu, eru
möguleikar hindraðra til
þátttöku í atvinnulífinu.
Sjálfsagt er hér um eitt
erfiðasta úrlausnarefnið að
ræða. Það er æskilegast, að
þeir, sem hindraðir eru
með einhverjum hætti,
geti tekið fullan þátt í at-
vinnulífinu á almennum
vinnustöðum. í mörgum
tilvikum er hægt að koma
því við. í öðrum tilfellum
þarf hugarfarsbreyting til
að koma til þess að fólk
gerir sér grein fyrir þeim
tækifærum, sem fyrir
hendi eru til þess að veita
hindruðum atvinnu. En
menn verða einnig að gera
sér ljóst, að svo getur verið
ástatt á ýmsum vinnustöð-
um, að atvinnuaðstaða fyr-
ir hindraða sé nánast úti-
lokuð og í öðrum tilvikum
að setja þurfi upp sérstaka
vinnuaðstöðu eins og raun-
ar hefur verið gert með
miklum myndarbrag, eins
og kunnugt er.
Við höfum náð svo langt í
baráttunni fyrir betri lífs-
kjörum á síðustu áratug-
um, að tímabært er orðið
að leggja aukna áherzlu á
annað. Þar má nefna í
fyrsta lagi að taka upp
harða baráttu gegn of-
beldisverkum, lögbrotum,
fíkniefnaneyzlu og annarri
óáran, en um það er f jallað
sérstaklega í Reykjavíkur-
bréfi Morgunblaðsins í
dag. í öðru lagi að bæta
aðstöðu þeirra, sem eru lík-
amlega eða andlega van-
heilir til þess að taka virk-
an þátt í þjóðlífinu. í þriðja
lagi að bæta kjör aldraðra
og skapa þeim aðstöðu til
að lífa áhyggjulausu lífi í
ellinni. I fjórða lagi að
vernda íslenzka náttúru og
umhverfi okkar gegn eyði-
leggingu og spjöllum, sem
leiöa af svonefndri nútíma
„menningu“.
Hugarfarsbreyting
og málefni hindraðra
Rey kj avíkurbréf
►Laugardagur 10. júlí-
Sérstaða íslenzks
samfélags
I landi okkar hefur á þessari
öld verið byggt upp samfélag, sem
um margt hefur haft sérstöðu á
Vesturlöndum. Hér ríkir nú meiri
jöfnuður í efnalegu tilliti en í
nokkru öðru vestrænu ríki og er
Svíþjóð þá meðtalin og sjálfsagt
er vandfundið það þjöðfélag um
alla heimsbyggð, sem stendur
okkur jafnfætis að þessu leyti.
Hér rfkir í raun og veru engin
stéttaskipting í þeirri merkingu
sem yfirleitt er lögð í það orð, þótt
vissulega megi sjá nokkur skil á
milli einstakra þjóðfélágshópa.
Hér finnst ekki sú hryllilega fá-
tækt og mannlega eymd, sem enn
má sjá í fátækrahverfum vel-
ferðarþjóðfélaga á Vesturlönd-
um.
Fámennið hefur ýmsa kosti. Það
hefur gert okkur kleyft að veita
þegnum samfélags okkar meiri
og almennari menntun en títt er í
mörgum öðrum löndum og stuðl-
að þar með að því, að þessi fá-
menna þjóð væri þegar á heildina
er litið, vel upplýst og kannski
betur en ýmsar nágrannaþjóðir.
Fámennið hefur átt sinn þátt í því
að draga úr hættu á, að einstakl-
ingurinn týnist í mannhafinu,
m.ö.o. við höfum vegna fámennis
meiri möguleika á að sinna hverj-
um einstaklingi, vandamálum
hans og áhugamálum. Loks er sér-
staða íslenzks samfélags á hinum
sfðari árum ekki sízt fólgin f þvf,
að sú mengun náttúru og um-
hverfis, sem tröllriðið hefur iðn-
aðarþjóðfélögum Vesturlanda og
raunar mörgum fleiri rfkjum hef-
ur að langmestu leyti gengið hjá
okkar garði og alla vega hefur
athygli manna beinzt svo fljótt að
þessu viðfangsefni að við höfum
öll tækifæri til að sjá svo um, að
þetta verði aldrei meiriháttar
vandamál hér á íslandi.
Þannig hefur margt stuðlað að
því, að það hefur með ýmsum.
hætti verið betra að búa hér á
Islandi en i öðrum þeim löndum,
sem við þekkjum til. Þeir eru
ekki margir, sem kynnzt hafa
vandamálum fjöldasamfélaga
hinna stóru landa, sem kjósa þau
fremur en okkar litla, fámenna og
friðsæla þjóðfélag. En skyndilega
hrannast óveðursskýin upp og
maður spyr mann: hvað er að
gerast i þessu landi?
Hvað er að
gerast?
Þjóðin stendur agndofa frammi
fyrir þeim óhugnaði og ofbeldis-
verkum, sem nánast daglega ber-
ast fréttir af. Nú er svo komið, að
ökumaður, sem er einn á ferð í
bifreið hugsar sig um tvisvar áður
en hann stöðvar til þess að taka
ferðalang upp i á vegarbrún, sem
leitar eftir fari. Sá ótti, sem þar
býr að baki, er alþekkt fyrirbrigði
úti í hinum stóra heimi, en hann
hefur ekki verið til hér á Islandi
fyrr en nú.
Nú er svo komið, að húsráðend-
ur loka húsum sínuni kyrfilegar
en áður, þegar gengið er til svefns
af ótta við, að ofbeldismenn ryðj-
ist inn að næturlagi í leit að ein-
hverjum verðmætum með ófyrir-
sjáanlegum afleiðingum. Slikur
ótti hefur ekki verið algengur hér
í okkar landi en hann verður til,
þegar fregnir berast af nætur-
heimsóknum þjófa og ofbeldis-
manna.
I vikunni, sem er að líða, bárust
fregnir af enn einu morði. Þau
eru að verða býsna algeng. Fyrir
aðeins rúmum áratug voru þau
svo fátið, að þegar slíkur voðaat-
burður gerðist taldist það til fá-
heyrðra tíðinda. Nú liggur við, að
menn yppti öxlum vegna þess, að
morð eru að verða næsta daglegt
brauð hér i okkar landi. Morðið,
sem framið var á dögunum hefur
verið upplýst og þeir, sem verkn-
aðinn frömdu hafa skýrt svo frá,
að þeir hafi komið sér saman um,
að bana manninum eftir að þeir
sáu hve blóðugur hann var eftir
átök við þá. Við skulum staldra
hér við og spyrja sjálf okkur
spurninga, sem enginn kann svör
við. Hvað hefur gerzt hér hjá okk-
ur Islendingum á svo sem einum
áratug? Hvað höfum við gert
rangt? Hvað veldur því, að
óhugnanleg ofbeldisverk færast í
vöxt og að hér eru menn teknir
upp á þvi að myrða af ásettu ráði,
með köldu blóði? Hvað hefur okk-
ur mistekizt i uppeldi þjóðarinn-
ar? Hvaða meiri háttar veikleiki í
okkar samfélagi er það, sem opin-
berast með þessum hætti?
Er velmegunin að leiða okkur
út í ógöngur? Er lifsbaráttan orð-
in svo létt í þessu harða iandi, að
lífsleiði er að grípa um sig með
þessum ægilegu afleiðingum? Er
alda glæpa- og ofbeldisverka af-
leiðing hinnar nýju fjölmiðla-
menningar, sem ryður sér til
rúms? Sjáum við hér áhrif of-
beldisverknaða í kvikmyndum og
sjónvarpi? Hvað er að gerast?
Þessar spurningar og margar
fleiri hljóta að leita á hvern ein-
asta Islending með ægiþunga. Við
eigum kannski engin svör við
þeim en við verðum að leita
þeirra svara og finna þau, vegna
þess að haldi svo fram sem horfir
hefur tsland ekki lengur þá sér-
stöðu i okkar heimshluta sem að
var vikið í upphafi heldur mun
verða óbúandi i landinu. Lítið og
fámennt samfélag á erfiðara með
að standast glæpafaraldur af
þessu tagi en fjöldaþjóðfélögin.
Eiturlyfin
Einn þáttur þess vandamáls,
sem hér er gert að umtalsefni er
tvímælalaust að því er virðist
stóraukin notkun svonefndra
fikniefna eða eiturlyfja. Enginn
veit hversu útbreidd notkun
eiturlyfja er hér. En einungis sú
staðreynd að vart líður sú vika að
ekki sé upplýst um tilraun til að
smygla eiturlyfjum til landsins
gefur visbendingu um, að neyzla
eiturlyfja hafa farið vaxandi.
Enginn getur sagt til um hversu
mikið magn eiturlyfja kemst inn í
landið en vafalaust tekzt aðeins
að upplýsa um takmarkaðan hluta
þess magns sem smyglað er.
Það er lítið vitað um, hvaða
þjóðfélagshópar það eru, sem
neyta fíkniefna eða eiturlyfja en
þó sýnist augljóst, að sú neyzla er
fyrst og fremst bundin við fólk af
yngri kynslóðinni. Það er líka
sýnt, að ungt fólk, sem verið hef-
ur við nám í erlendum háskólum
eða öðrum skólum á erlendri
grund hefur átt mikinn þátt í að
flytja fíkniefnaneyzlu til Islands.
Og þá hlýtur ráðþrota þjóð enn að
spyrja sjálfa sig: hvernig getur
þetta gerzt? Hvað er það sem
veldur því, að íslenzkt æskufólk
leiðist út í neyzlu fíkniefna, sem
með einum eða öðrum hætti verð-
ur þeim aðeins til ógæfu og hefur
þegar eyðilagt líf fjölmargra ung-
menna. Er svars enn að leita í því,
að lífsbarátta þessa unga fólks sé
ekki nógu hörð? Er velmegunin
of mikil? Er kæruleysi, agaleysi
og veiklyndi að verða eitt helzta
einkenni á hinum upprennandi
kynslóðum? Við Islendingar verð-
um að bretta upp ermarnar og
hreinsa til í þjóðfélagi, sem er að
sýkjast og mengast af ofbeldis-
verkum, glæpaverkum, eiturlyfja-
neyzlu og óupplýstum sakamál-
um, sem valda tortryggni og grun-
semdum meðal almennings. Hér
verður að stöðva við. Við höfum