Morgunblaðið - 14.07.1976, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. JÚLÍ 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
ABalstræti 6, slmi 10100
ASalstræti 6. slmi 22480.
hf. Árvakur. Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 1000.00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 50.00 kr. eintakið.
Ilok liðins árs var
undirritaður í . Kaup-
mannahöfn samningur
milli Norðurlandanna um
stofnun Norræns fjárfest-
ingarbanka. Þessi samn-
ingur var síðan staðfestur
af þjóðþingum viðkomandi
landa sl. vetur. Er forsætis-
ráóherra, Geir Hallgríms-
son, mælti fyrir frumvarpi
til laga um staðfestingu
þessa samnings, sagði hann
m.a., að þetta framfaraspor
ætti sér ákveðnar forsend-
ur í efnahagslegu og
stjórnmálalegu umhverfi
Norðurlanda um þessar
mundir.
Forsætisráóherra benti á
fjögur atriði til stuðnings
þessari staöhæfingu: 1) Að
um öll Norðurlönd væri nú
þörf fjármagns til fram-
kvæmda til þess að auka
framleiðslu og útflutning,
ekki sízt vegna ríkjandi að-
stæóna í orkumálum og
væri mjög mikilvægt, að
tryggja sem hagkvæmasta
fjáröflun til þeirra fram-
kvæmda, 2) að einmitt um
þessar mundir væri sterk-
ur pólitískur vilji fyrir
hendi til að hrinda í fram-
kvæmd stofnun samnorr-
æns fjárfestingarbanka í
framhaldi af stefnuákvörð-
un forsætisnefndar Norð-
urlanda fyrir rúmu ári, 3)
norrænn fjárfestingar-
banki yrði mikilvægur
hlekkur i norrænu efna-
hagssamstarfi og hefði
gildi sem tákn um norræna
samstöðu og 4) myndi slík
lánastofnun, sem yrði sam-
eign Norðurlandanna
fimm, og með jafn mikið
stofnfé og hér um ræðir,
hafa traust á alþjóðavett-
vangi og gefa kost á hag-
stæðari lánskjörum en ella.
Forsenda lánhæfis á al-
þjóðamarkaði væri þó vita-
skuld sú, að lánastarfsemi
bankans yrði rekin með
eðlilegum vaxtakjörum og
að lánsféð skilaði hæfilegri
ávöxtun.
Forsætisráðherra sagði
og að í kjölfar þessa sam-
starfs myndi samnorrænt
framtak skila ríkulegri ár-
angri en nást myndi, þegar
hvert land leitaði lausnar
út af fyrir sig. Mundi þetta
ekki sízt hafa gildi fyrir
Islendinga, en á fundi ráð-
herranefndar Norðurlanda
i Stokkhólmi, 19. júni 1975,
heföi verið gerð bókun,
þess efnis, að tillit skyldi
tekið til sérstööu íslands,
vegna einhliða atvinnulífs
og fjármagnsskorts. í ljósi
þessara röksemda væri full
ástæða til að binda vonir
við, að starfsemi bankans
gæti átt mikilvægu hlut-
verki að gegna í íslenzku
atvinnulífi og mundi stuðla
að efnahagslegum framför-
um hér á landi. —
Orörétt sagði forsætis-
ráðherra i þessu sambandi:
„Ég tel fullvíst, að norr-
æn lánastofnun, sem ein-
beiti sér að samnorrænum
framkvæmdum og fyrir-
tækjum, sé til þess fallin að
hvetja til samnorræns
framtaks — og að stofnun
bankans geti boðið mögu-
leika til hagkvæmari fjár-
mögnunar en annars væri
kostur, til þróunar orku-
freks iðnaðar á Islandi í
samvinnu við norræn fyrir-
tæki. Bankinn hefur og
hlutverki að gegna á öðr-
um sviðum framkvæmda
hér á landi.“
Ljóst er nú, að senn kem-
ur til kasta hins norræna
fjárfestingarbanka um
framkvæmdir hér á landi.
Union Carbide hefur form-
lega dregið sig út úr hinu
íslenzka járnblendifélagi
og samið um skaðabætur til
íslenzkra aðila af því til-
efni. Þess i stað benda lík-
ur til að norska fyrirtækið
Elkem Spiegerverket axli
hlut hins bandaríska fyrir-
tækis í fyrirhuguðum at-
vinnurekstri að Grundar-
tanga í Hvalfirði. Þar með
er á fót sett samnorrænt
framtak um nýtingu ís-
lenzkrar orku, sem fellur
inn í fyrirgreiðsluramma
norræna fjárfestingar-
bankans.
Skiptar skoðanir eru
uppi um, hver eignarhluti
íslendinga skuli vera í stór-
iðjufyrirtækjum, þar sem
erlendir aðilar ráði í senn
verði hráefna til fyrirtækis
og afurðaverói frá því,
gegnum markaðsstöðu.
Því hefur verið haldið
fram að í þeim tilfellum, og
þegar um verulega rekstr-
aráhættu sé að ræða, sé
hyggilegra að eignaraðild
okkar sjálfra sé smá en ís-
lenzkir hagsmunir tryggðir
með orkusölu og sköttun.
Hitt sýnist augljóst, að
norsk-íslenzk sameign og
framtak af því tagi, sem
hér er í uppsiglingu, virðist
í senn leysa þann hnút,
sem málefni járnblendi-
verksmiðju og viðkomandi
virkjunar voru komin í, er
bandaríska fyrirtækið dró
sig til baka, og skapa kjörið
viðfangsefni til fyrir-
greiðslu hins norræna fjár-
festingarbanka.
Norræni fjárfestingarbank-
inn og jámblendiverksmiðjan
Veizluréttur ríkra þjóða:
Ljúffengasti fiskurinn í sjón-
um! Þetta er fyrirsögn á frétt
með ummælum Jakobs
Jakobssonar fiskifræðings um
kolmunnann á ráðstefnu
norðanlands. Þar skilst mér að
rætt hafi verið, eins og alls stað-
ar nú, um þá margvíslegu fiska,
sem synda um Atlantsála og
bíða þess að við veiðum þá og
nýtum í staðínn fyrir þorskinn,
ýsuna og síldina, sem við höfum
slátrað taumlaust í sjávarhög-
unum. Við lítum hýrum augum
til spærlingsins, lýsunnar, kol-
munnans, karfans og fleiri
sjávardýra. Þarna er okkar
álfaborg, sem við höfum slátrað
taumlaust í sjávarhögunum.
Við lítum hýrum augum til
spærlingsins, lýsunnar, kol-
munnans, karfans og fleiri
sjávardýra. Þarna er okkar
álfaborg, sem við sjáum í ger-
semarnar í lífsbaslinu.
Og svo kom önnur frétt undir
fyrirsögninni: Brezkar hús-
mæður halda tryggð við þorsk-
inn. Þar er sagt frá skoðana
könnun i Bretlandi, sem sýnir
að erfitt verður að breyta
'•"'vsluvenjum almennings, sem
í sem fyrr tekur þorskinn
am yfir allar aðrar fiskteg-
undir. Brezkar húsmæður vilja
ekki sjá annað en þorsk, ýsu og
skarkola. Lætur þetta ekki
kunnuglega í eyrum okkar, sem
varla erum komin af ýsustig-
inu, þegar sér fyrir endann á
þorskinum. Fjöldi fólks kýs
ennþá fremur ýsuna sina en
fallegan þorsk, þó hún sé svo
smá að hún er glær í gegn,
segja fisksalarnir.
Fáum hefur víst dottið í hug,
að við ættum sjálf að borða
þessa veizlurétti, sem við hyggj-
umst nú kenna öðrum þjóðum
að njóta. Ég minnist þess, þegar
ég endur fyrir löngu var að
reyna að auka hróður skreiðar-
innar á vörusýningu suður í
Nigeriu og sannfæra þarlenda
Surti um að þeim væri fyrir
beztu að kaupa þennan fina,
eggjahvíturika mat. Þá spurðu
þeir: — Borðið þið þetta sjálf á
Islandi? Heiðarlegt svar hefði
auðvitað verið: — Enginn ís-
lendingur lætur sér detta í hug
að leggja sér þetta til munns!
En hvers vegna viljum við ekki
nýjar fisktegundir. Tökum t.d.
skötuselinn, einhvern mesta
lúxusfisk, sem völ er á, á bragð-
ið líkastur humar. Hann er svo
ljótur, að ekki má láta hann
sjást með haus og sporði í fisk-
búðunum. bara í stykkjum,
sagði einn fisksalinn við mig til
skýringar. Svo er víst um fleiri
fiska. P’rá því ég sem krakki
dorgaði af Kveldúlfsbryggj-
unni, man ég aAvið tókum með
fyrirlitningu á móti þessum
ófríða marhnút, sem oft beit á
hjá okkur. Létum aldrei undir
höfuð leggj|ast að spýta upp í
stóran kjaftinn á „massadónan-
um" áður en við hentum hon-
um út, svo að hann kæmi ekki
aftur á öngulinn. Hann var svo
forljótur. Enginn hafði grun
um að í útlöndum er bolurinn,
þó lítill sé, talinn hunangsmat-
ur, djúpsteiktur í olíu, ekki
ósvipaður humar. Við höfðum
raunar aldrei heyrt um humar
þá. Mér skilst að fleiri fiskar
séu óf ófríðir fyrir okkur, eins
og t.d. steinbíturinn. En ef það
er fegurðin, sem við erum að
sækjást eftir í fiskbúðinni, þá
ættum við líklega að spyrja um
gullfiska. Ekki er þetta eintóm-
ur galskapur. Við erum
óneitanlega mestu gikkir. Enda
löngu liðin sú tið, að við biðjum
góðan guð um að gefa okkur I
dag vort daglegt brauð. Við vilj-
um fá það vel smurt með rækj-
um og mayonnesi. Á nýlegri
hljómplötu heyrum við sungna
á ensku bænina, sem segir: Ó,
guð viltu kaupa handa mér iita-
sjónvarp?... gefa mér æðis-
gengið skemmtikvöld. ..
Mereedes Benz... o.s.frv. (Oh,
Lord, want you buy me a
coloured T.V... a night on the
Town... a Mercedes Benz). Það
er eins gott að sá góði guð fylg-
ist vel með tizku og framförum.
Ýkjur? Hendum við ekki t.d.
árlega, mitt i öllu vælinu um
minnkandi fisk á land dreginn,
3—4 þúsund tonnum af grá-
sleppu. Nýtum aðeins utan
hrognanna lítils háttar af grá-
sleppunni siginni eða saltaðri.
Við tölum um allar þessar
ágætu fisktegundir, sem megi
veiða í stað þeirra sem hlifa
þarf. Hjá Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins eru hafðar uppi
tilraunir með hvernig geyma
megi og matbúa margar þeirra
eða vinna úr þeim verðmæti.
Allt fyrir erlendan markað, svo
við megum eignast meiri harð-
an gjaldeyri. Að minnsta kosti
látum við sjálf að því liggja i
blöðum og umræðu. Reynt er að
gera bæði kolmunna og spærl-
ing aðlaðandi til manneldis eða
mjölframleiðslu. Búa til marn-
ing úr flökum eða verka skreið
úr kolmunna og vinna lagmetis-
rétti eða súpukraft úr spærl-
ingnum. Og leitast er við að
finna aðferðir til að nýta allan
fiskinn, gera hundamat úr lifr-
inni, fóðurmjöl úr fiskslógi,
eldisfiskamat úr rækjuskel og
humarúrgangi og dýr meðul úr
þorskgalli. Sem sagt að vinna
úr og nýta það, sem annars er
hent eða lítt nýtt. Afi minn,
útvegsbóndi á Suðurnesjum,
hafði krafist þess af sínu fólki
að það borðaði nær alltaf fisk-
inum, því hausar og roð væri
jafn langt sótt sem hitt. Enda
lét hann lífið í söltum sæ við að
sækja þessi matföng. Þessi
merku tilraunastörf á Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins
eru unnin af vísindamönnum
með sérþekkingu.
En á þessu sviði — að matbúa
fisk og gera hann lystilegan til
neyzlu, eigum við mikið lið með
sérfræðiþekkingu. Allar hús-
mæðurnar, sem búa yfir ára-
tuga þjálfun í að gera fisk
neyzluhæfan, aðlaðandi fram-
reiddan og velverkandi á bragð-
laukana. Hvar er allur þessi
ónýtti sérfræðikraftur? ísland
krefst þess að hver maður geri
skyldu sína, svo maður sletti
útlendum hvatningarorðum til
annarrar þjóðar, þegar henni lá
mest við. Eða með þjóðlegri
uppörvun: — Fram, fram fylk-
ing — húsmæðra! Tilraunaeld-
húsin eru í hverju húsi með
starfsfólki, sem hefur þekk-
ingu, þjálfun og frumkvæði — í
þessu afmarkaða eldhúsi — í að
matreiða, sjóða, ofnsteikja eða
djúpsteikja, hakka í bollur,
krydda, þurrka og salta o.s.frv.
Ekki gráta þorskinn, heldur
safna Iiði, að fornkvenna sið.
Þarna má fá mikinn og hæfan
liðssafnað. Allar erum við,
íslenzkar konur húsmæður,
sem hafa þrifið gólf og eldað
mat ómældar vinnustundir.
Húsmæðraskólana og kven-
félögin má gera að miðstöð her-
stjórnarinnar fyrir liðinu. Þar
má skipuleggja kynningar, efna
til samkeppna meðal almenn-
ingá og hafa uppi kröfugerðir
um að þetta nýja hráefni, nýju
fisktegundirnar, séu tiltækar
tilraunaliðinu — eða skipu-
leggja róðra eftir því, ef karl-
arnir eru þungir i taumi. Nú ,
kemur í góðar þarfir gömul
reynsla, fengin á löngum tíma á
heimilinu með þeim hætti, sem
Bernhard gamli Shaw orðaði
svo, að ógiftri stúlku væri það
fangelsi, en giftri konu vinnu-
hæli. Hér má virkja aldagamla
verkþekkingu og þjálfun við að
gera mannamat úr soðning-
unni. Sölku Völku var lífið salt-
fiskur — og flestum konum í
landinu er fiskurinn raunar
lífið. Þarna er líka skemmtilegt
verkefni. Ég gæti t.d. vel hugs-
að mér að gera tilraunir með að
búa til lúxusrétti á borð við
kínverska hákarla-uggasúpu,
sem Filippseyingar selja Japön-
um fyrir gjaldeyri. Eða að
reyna að djúpsteikja í heilu lagi
loðnu, meðan hún er mögrust,
til að nota í snarl eins og
franskar kartöflur eru nýttar
hér á landi. Margt mætti láta
sér detta í hug.
Verkþekking húsmæðra
hefur farið fram hjá þjóðfélag-
inu til þessa og það í heimi, sem
þykist byggja svo mjög á þjálf-
un og kunnáttu. Varla fer hjá
því að kona, sem hefur haldið
heimili í 20—30 ár og alið upp
mörg börn, sé búin að laga æði
margar máltíðir, hlynna
viðstöðulaust að börnum og
hjúkra sjúklingum i bland og
skrúbba einhver ósköp. Meira
að segja hefur hún haft á hendi
verkstjórnina við þetta allt og
þurft að sýna frumkvæði, út-
sjónarsemi og fjármálavit. Er
hún svo kemur á vinnumarkað-
inn til að leysa af hendi þessi
sömu störf, fer hún í sama
launaflokk við þau sem 16 ára
gömul stelpa, beint út úr skóla.
Hún hefur engan pappír upp á
það að hún kunni að þrífa gólf
eða elda mat — og i okkar
pappírsþjóðfélagi gildir bara
pappírsmat á hæfnina.
En húsmæður þurfa ekkert
leyfi eða hæfnismat til að
stunda tilraunastörf í sínu
eigin eldhúsi og á sínu eigin
heimilisfólki. Þegar þjóðarsómi
kallar, þá eru þær ekkert vanar
að telja mínútur. — Ég tala
ekki um, er svona skemmtilegt
viðfangsefni bíður. í sjónum er
alis konar skrýtilegt dýrindis
hráefni i mat — og bíður sér-
fræðinganna i eldhúsinu.