Morgunblaðið - 14.09.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. SEPTEMBER 1976
Borgaralegt
lýðræði
— forsenda
velmegunar
og framf ara
GUÐMUNDUR H.
Garðarsson, alþm. hef-
ur skrifað greinaflokk
fyrir Morgunblaðið
um utanrfkismál
tslands með sérstöku
tilliti til utanríkisvið-
skipta. í greinum þess-
um fjallar Guðmund-
ur H. Garð-
arsson um þýðingu
þess fyrir frelsi og
sjálfstæði þjóðarinnar
að rétt og sönn mynd
komi fram af þróun ut-
anríkismála íslands og
um mikilvægi helztu
markaðssvæðanna fyr-
ir íslenzkt atvinnulíf
og þjóðarhag. Fyrsta
grein Guðmundar H.
Garðarssonar birtist í
Morgunblaðinu f dag
og nefnist hún Borg-
aralegt lýðræði — for-
senda velmegunar og
framfara.
ERLENDIR menn er dval-
izt hafa um langan tíma
hérlendis láta gjarnan þau
orð falla, ef þeir eru
spurðir um, hvað þeim hafi
þótt athyglisverðast á
íslandi, að óvíða og jafnvel
hvergi í heiminum búi fólk
við jafn mikið frelsi og
jafnræði og íslendingar
gera.
Okkur íslendingum finnast
þetta ekki mikil né athyglisverð
tíðindi. Flestir núlifandi íslend-
ingar hafa í reynd búið við frelsi í
skjóli borgaralegra lýðræðis-
stjórnarhátta alla sina ævi. Við
stofnun lýðveldisins íslands 17.
júni 1944 eða fyrir rúmlega 30
árum var endanlegt frelsi og sjálf-
stæði þjóðarinnar staðfest. Frá
þeim tíma og jafnvel fyrr hafa
landsmenn búið í friðsamlegu og
tiltölulega vernduðu umhverfi.
Það hefur gert hinni fámennu
íslenzku þjóð kleift að byggja upp
traust lýðræðisþjóðfélag, sem
hvílir á öflugu og frjálsu atvinnu-
lífi. i skjóli þessa hefur dafnað
fjöiskrúðugt menningarlíf og um-
talsverð list. Bylting hefur orðið i
hibýlaháttum og á flestum sviðum
þjóðlífsins.
Eidra fólki, sem man íslenzku
torfbæina og búskaparhætti i
byrjun aldarinnar, finnst sem
töfrasprota hafi verið lostið á hið
ytra umhverfi þjóðarinnar.
ÞÝÐING ATHAFNA-
OG TJÁNINGAR
FRELSIS
Aflgjafi hinna miklu afreka ís-
lenzku þjóðarínnar .var athafna-
og tjáningarfrelsi, sem eru megin-
forsendur borgaralegs lýðræðis.
Meginþorri fólks hefur farið vel
með þessi lífsgæði og notað þau
sjálfum sér og þjóðinni i heild til
góðs. En illu heilli er til það fólk,
sem hefur misnotað frelsi hins
borgaralega lýðræðis og eigi farið
að samkvæmt settum lögum og
reglum, né haft þann siðferðis-
styrk að misnota ekkí óleiðréttar
vrilur í hinu lýðræðislega
stjörnarkerfi, er þjóðin býr við.
Hefur það skaðleg áhrif á trú
manna á hið borgaralega lýð-
ræðisþjóðskipulag og gefur and-
stæðingum þess byr undir báða
vængi. En hvað sem því liður er
það staðreynd að á grundvelli
borgaralegs frelsis og lýðræðis
hefur hið nýja og unga lýðveldi
Íslands verið byggt upp á siðustu
30 árum. Og um margt er það
fyrirmyndar rfki og I fullu sam-
ræmi við vonir og iðju hins mikla
fjölda heiðarlegs og góðs fólks, er
landið hefur byggt.
1 skjóli athafnafrelsis reif þjóð-
in sig áfram, upp úr örbirgð og
fátækt fyrir tilstilli dugmikilla at-
hafnamanna, er nutu stuðnings
fjöldans. Tjáningarfrelsið var
ómetanlegt i framfarasókninni.
Það leysti úr læðingi dulda orku
og frjóa og skapandi hugsun dáð-
ríkrar og sjálfstæðrar þjóðar. Hið
frjálsa orð og óþvingaða skoðana-
myndun opnaði leiðir til betri
skilnings á þvi, með hvaða hætti
hagur einstaklings og þjóðar væri
bezt tryggður I hinu mikla upp-
byggingarstarfi íslenzks þjóð-
félags. Samskipti manna hafa
mótazt af gagnkvæmri virðingu
fyrir rétti annarra og þvi mark-
miði að vernda sjálfstæði og frelsi
þjóðarinnar á borgaralegum
grundvelli.
Ýmislegt hefur að sjálfsögðu
farið aflaga og margt hefði betur
mátt gera. En heildarárangurínn
er góður og er með ólíkindum
hvað þessari fámennu þjóð hefur
tekizt að afreka á örfáum áratug-
um.
Bjarni Benediktsson
MIKILVÆGI
HEILBRIGÐRAR
ÞJÓÐFÉLAGSUMRÆÐU
Sem fyrr er frá greint er tján-
ingarfrelsið og frjáls skoðana-
myndun meðal mikilsverðustu
skilyrða þess að lýðræðisstjórnar-
hættir fái notið sin I framfara-
sókn þjóðarinnar. Hvernig haldið
er á tjáningarfrelsinu getur ráðið
úrslitum um framvindu lýðræðis-
ins og þar með um frelsi og lífs-
hamingju landsmanna.
Heilbrigð þjóðfélagsumræða,
vönduð og rökstudd gagnrýni
byggð á staðreyndum og sannleik-
anum samkvæmt, er lýðræðinu
nauðsyn. Jákvæð umræða sem
byggist á þekkingu og umburðar-
lyndi styrkir það og hvetur til
aukinna dáða.
Heiðarlegt fólk fer' vel með
tjáningarfrelsið og notar það góð-
um málum til framdráttar, er
stuðla að þjóðarheill. En því mið-
ur er ekki öllum það gefið að
kunna og vilja umgangast tján-
ingarfrelsið með þeirri virðingu,
sem því ber og frjálsu og sjálf-
stæðu fólki sæmir. 1 mörgum til-
vikum er slík misnotkun svo aug-
ljós, að allur almenningur sér I
gegnum blekkingarnar og varast
þær hættur er lýðræðinu kann að
stafa af hinum óvönduðu vinnu-
brögðum.
FLÓKIN OG
VANDMEÐFARIN MÁL
En til eru þeir málaflokkar,
sem eru þess eðlis að fólk áttar sig
ekki á þvl I fljótu bragði ef hafðar
eru I frammi visvitandi blekking-
ar eða hallað réttu máli. Einn
þessara málaflokka á stjórnmála-
sviðinu eru utanrlkismál. Eðli
málsins samkvæmt eru þau marg-
breytileg og krefjast yfirgrips-
mikillar þekkingar, samfara mik-
illi reynslu þeirra er um þessi mál
fjalla. Utanríkismálin snerta við-
kvæmustu strengina I sjálfstæðis-
baráttu hverrar þjóðar og fela I
sér flókin samskipti við aðrar
þjóðir. Við úrlausn þeirra er ekki
hægt að styðjast við uppskriftir
eða einhliða kennisetningar. Og
ennþá síður á þar við, að tilfinn-
ingasemi eða óskhyggja varðandi
stöðu sjálfstæðrar þjóðar ráði
gjörðum manna og afstöðu.
1 þessum efnum er áriðandi að
staðreyndir séu viðurkenndar og
að breytt sé I samræmi við þann
raunveruleika er við blasir. í sam-
skiptum frjálsra og sjálfstæðra
lýðræðisríkja eru tilbrigðin svo
ótal mörg og fjölbreytileg, að þau
verða aldrei leyst I eitt skipti fyr-
ir öll né með sama hætti. Þar við
bætast erfið og hættuleg sam-
skipti við einræðisríki heimsins,
sem sum hver gera kröfur til
meiri réttar og áhrifa en þau eru
reiðubúin að láta öðrum I té.
ÞJÓÐLEGUR
SÓSÍALISMI
—KOMMtJNÍSKT
EINRÆÐI
Sérstök hætta stafar af komm-
únistaríkjum heimsins og fylgi-
fiskum þeirra I lýðræðisríkjum.
Kommúnistaflokkar lýðræðisríkj-
anna minna óhuggulega á fimmtu
herdeildir fyrirstrlðsáranna, er
grófu markvisst og skipulega und-
an frelsi og lýðræði með öflugum
stuðningi einræðisríkjanna. Var
það gert undir yfirskyni þjóðlegs
sósialisma og sögðust þessir und-
irróðursmenn vera óháðir. Minnir
þetta á ræður og yfirlýsingar á
þingi kommúnista I Austur-Berlín
I júlí s.l. 1 reynd aðhyllast flest öll
kommúnistarlki sömu grund-
vallarstefnuna i utanríkismálum.
í samræmi við hina rígbundnu og
ófrjálsu þjóðfélagshætti þessara
ríkja, eru utanrlkismálin fast-
skorðuð innan ramma þröngra og
lítt sveigjanlegra pólitískra sjón-
armiða. Meginmarkmiðið er að
styrkja og efla stöðu kommúnista-
rlkja heimsins I stöðugri baráttu
og andstöðu við borgaraleg lýð-
ræðisrlki. Þeir þykjast styðja svo-
kallaða þjóðfrelsisheri hvar sem
þá er að finna I heiminum. í flest-
um tilfellum reynast þetta vera
þrautþjálfaðir og vel skipulagðir
hópar kommúnista, er notfæra
sér erfitt ástand viðkomandi rikja
til að berjast til valda. Að valda-
töku lokinni setja þeir slðan á
laggirnar einræðisstjórnarfar á
grundvelli þjóðlegs sósíalisma og
nefna það gjarnan alþýðulýð-
veldi. Minna má I þessu sambandi
á Kúbu, Angóla og Tanzaníu.
STUÐNINGSMENN
ÞJÓÐLEGS SÓSÍALISMA
A ÍSLANDI
Hérlendis eru nokkrir hópar
manna er aðhyllast hugsjónir
hins þjóðlega sósíalisma. Margt af
þessu fólki var áður og er að
öllum líkindum enn kommúnist-
ar. í áraraðir leitaði það sinna
fyrirmynda i Sovétrlkjunum og
Austur-Evrópu. Margir af helztu
Thor Thors
menntamönnum Alþýðubanda-
lagsins hafa t.d. hlotið framhalds-
menntun I kommúnistaríkjum
Austur-Evrópu. Þeir hafa sig
mjög I frammi innan Alþýðu-
bandalagsins og eru hugmynda-
fræðingar þess I utanríkismálum.
Markmið þessa fólks er að stuðla
að afnámi borgaralegs lýðræðis á
islandi og byggja upp I staðinn
þjóðfélag á grundvelli þjóðlegs
sósialisma að hætti alþýðulýð-
velda Austur-Evrópu.
Eins og vitað er, byggist hinn
þjóðlegi sóslalismi þessara ríkja á
alræði fámenns hóps kommúnista
er hafa tögl og hagldir á flestum
sviðum þjóðlifsins I skjóli her-
valds og lögreglu. Er skammt að
minnast, hvernig pólskir verka-
lýðsleiðtogar voru leiknir I Pól-
landi i sumar, þegar verkafólk
þar I landi lagði niður vinnu til að
mótmæla verðhækkunum og dýr-
tið. Nokkrir tugir verkalýðsfor-
ingja voru dæmdir til refsingar
og fangavistar fyrir að hafa stofn-
að til þessara mótmæla og fyrir
það að hafa stuggað við nokkrum
kommúnistaforingjum úr yfir-
stétt landsins.
Hérlenda fylgismenn þessara
ólýðræðislegu stjórnarhátta, þar
sem verkafólk er raunverulega
ánauðugt og tjáningarfrelsið
bannað, er sem fyrr er frá greint
helzt að finna I menntamanna-
stétt Alþýðubandalagsins og einn-
ig á ritstjórnarskrifstofu Þjóðvilj-
ans. Sumt af þessu fólki hefur
stundum farið ákaflega frjálsum
höndum um sannleikann.
ÓVÖNDUÐ
UMRÆÐAUM
UTANRÍKISMÁL
Á það einkanlega við um ís-
lenzk utanríkismál. í gegnum ár-
in hefur þetta fólk I ræðu og riti
fjallað um utanríkismál þjóðar-
innar með þeim hætti að háski
hefði stafað af fyrir íslenzku þjóð-
ina, ef það hefði fengið að ráða.
Væri hægt að nefna mörg dæmi
þessa. En hið alvarlegasta er, að
hér er að staðið með vísvitandi
hætti. Á kerfisbundinn og skipu-
lagðan hátt er fjallað um hin við-
kvæmu utanrlkismál, án tillits til
sögulegra staðreynda eða þess
umhverfis sem tslendingar búa
við I samfélagi þjóðanna. Mark-
mið þessarar neikvæðu iðju er að
gefa fólki rangar hugmyndir um
hvað hefur raunverulega og raun-
hæfa þýðingu I utanríkismálum
og samskiptum islands við aðrar
þjóðir, sérstaklega vestrænar
þjóðir. Ávirðingar þeirra eru und-
irstrikaðar, en aldrei minnzt á
hinar jákvæðu hliðar, né góð sam-
skipti er Islendingar hafa átt eða
eiga við þær.
Gott dæmi þessa er hið sérstaka
hatur Þjóðviljamanna á Banda-
ríkjunum og Vestur-Þýzkalandi
samanber greinar í blaðinu þar
um á liðnum árum. í umræðum
um utanríkismál ganga þessir
menn yfirleitt framhjá grund-
vallarstaðreyndum eða hirða ekki
um að afla sér réttra og haldgóðra
upplýsinga um meginefni þessara
mála. i þessu sambandi mætti
nefna rakalausar fullyrðingar I
Þjóðviljanum á þessu sumri um
það, að Islendingar hefðu orðið að
ganga I Atlantshafsbandalagið
árið 1949 til þess að geta leyst
fisksölumál sín um og eftir árið
1947. Reynt er að óvirða minn-
ingu Bjarna Benediktssonar I
þessum skrifum og honum gerð
upp orð og athafnir á grundvelli
einhverra skrifa bandarisks
sendifulltrúa, er hér mun hafa
dvalizt á þeim tíma.
AÐ HAFA ÞAÐ
SEMSANNARA
REYNIST
Hið rétta og sanna I þessu máli
er að á fyrsta starfsári Bjarna
Benediktssonar sem utanrfkisráð-
herra árið 1947 gerði Thor Thors,
þáverandi sendiherra, samning
við bandarísk hernámsyfirvöld I
Vestur-Þýzkalandi um sölur
mikils magns freðfisks. Var það
liður I matvælaútvegun Vestur-
veldanna til að forða þýzku
þjóðinni frá hungurmorði árin
1947 og 1948. 1 framhaldi af
þessum samningi var síðar gerður
samningur um löndun mikils
magns fsfisks I Vestur-Þýzkalandi
1948 og 1949. -— islendngar fengu
mjög gott verð fyrir þessar
afurðir. Hér var um gagnkvæma
hagsmuni að ræða en ekki ein-
hliða vanda I sölumálum Islands á
þeim árum.
Ummæli hins bandarfska sendi-
fulltrúa eru annaðhvort röng eða
byggð á algjörum misskilningi.
Það er svo annað mál að I sjálfu
sér skipta ummæli einhvers er-
lends manns hér sáralitlu máli.
Meginatriðið er, að I greinum
Þjóðviljans er gengið framhjá
grundvallaratriðum um þróun
utanríkismála íslands og þar með
utanríkisviðskipta á þessum tíma
og sfðar.
SJÁLFSTÆÐ OG
VELHUGSUÐ
STEFNA
Umrædd skrif I þjóðviljanum
eru svo einkennandi fyrir alla
umræðu þessa blaðs og ákveðinna
menntamanna Alþýðubanda-
lagsins um utanríkismál Islands
að tfmabært er að þessum skrif-
um sé eitthvað svarað. Nauðsyn-
legt er að leiða sannleika þessara
mála I dagsljósið og úndirstrika
mikilvægi þess að íslendingar séu
þess vel meðvitandi hvar raun-
verulegir hagsmunir þeirra eru I
þessum efnum. Fólk þarf að hafa
greinargóðar og sannar hug-
myndir um þróun Islenzkrar utan-
rlkisstefnu, sérstaklega á sviði
utanrikisviðskipta frá stofnun
lýðveldisins íslands árið 1944 eða
á mesta góðæris- og framfara-
skeiði þjóðarinnar. Án nokkurs
vafa á hin velhugsaða, sjálfstæða
og staðfasta stefna I utanríkis-
málum sem mótuð var á upphafs-
árum lýðveldisins I tlð Bjarna
Benediktssonar, mikinn þátt I því
að tryggja grundvöll þessa mikla
blómaskeiðs.
Mun nánar vikið að mótun
íslenzkrar utanríkistefnu I næstu
grein.