Morgunblaðið - 02.10.1976, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 1976
Guðrún Þ. Björnsdóttir
frá Veðramóti — Minning
Fædd 14. jan. 1887.
Dáin 27. sept. 1976.
Guðrún frænka mln frá Veðra-
móti er látin og verður jarðsungin’
frá Háteigskirkju í dag. Hún var
fædd að Heiði í Gönguskörðum
14. janúar 1887. Fullu nafni hét
hún Guðrún Steinunn. Foreldrar
hennar voru Björn Jónsson frá
Háagerði á Skagaströnd og kona
hans Þorbjörg Stefánsdóttir á
Heiði, dóttir Stefáns Stefánssonar
bónda þar og Guðrúnar Sigurðar-
dóttur, Guðmundssonar á Heiði,
þess er orti Varabálk. Bjuggu þau
hjón á Heiði f fjögur ár, en fluttu
þaðan að Veðramóti I sömu sveit
og bjuggu þar í 27 ár. Bæði voru
þau hjón vel af Guði gerð og
heimili þeirra talið mikið menn-
ingarheimili. Fornar dyggðir voru
þar í heiðri hafðar og bókakostur
var þar meiri en víða annars stað-
ar. Var Björn hreppstjóri í sveit
sinni í 32 ár, sýslunefndarmaður
og fleiri trúnaðarstörfum gegndi
hann fyrir sveit sína. A hverjum
vetri var kennari á Veðramóti er
kenndi barnahópnum undir ferm-
ingu.
Þegar ég man fyrst eftir mér
var ég svo lánsöm að afi minn og
amma, gömlu hjónin frá Heiði,
voru hjá foreldrum mínum á
Möðruvöllum í Hörgárdal. Heyrði
ég þvf snemma getið frændfólks-
ins f Skörðunum. A hverju vori
þegar snjóa tók að leysa og ár
voru ruddar, fór afi að búa sig til
ferðar vestur að Veðramóti til að
heimsækja frændfólkið þar og
grennslast um hagi þess. Hann
var oftast fljótur f ferðum og svo
kom afi heim með allar fréttirnar
og amma hlustaði á hljóðlát að
vanda. Ég sperrti eyrun og reyndi
að fylgjast með fréttunum. Börn-
in á Veðramóti voru tíu, þegar ég
heyrði þeirra fyrst getið, svo það
var frá mörgu að segja. Auðheyrt
var að amma bar þau öll mjög
fyrir brjósti, þó stundum væri
staldrað ögn lengur við, þegar um
Guðrúnu nöfnu hennar var að
ræða. Þessar frásögur afa urðu til
þess að mér þótti strax mjög vænt
um frændfólkið mitt á Veðramóti
og átti enga ósk heitari en þá að
verða stór og geta farið með afa
næst þegar hann færi vestur f
Skörð. Mest langaði mig þó tal að
sjá Guðrúnu, sem bar nafnið
hennar ömmu, því ömmu elskaði
ég út af lífinu.
Tfminn leið og afi hélt áfram
sfnum vorferðum vestur í Skaga-
fjörð. Allt virtist leika í lyndi þar
vestur frá, þar til dauðinn kvaddi
þar dyra vorið 1903 og tók með
sér húsfreyjuna, dóttur hans, frá
manni og tfu börnum. Mér er í
barnsminni þegar faðir minn kom
heim frá jarðarför systur sinnar
og lýsti hinni sáru sorg er fólkið
hans á Veðramóti hafði orðið fyr-
ir. Þorbjörg á Veðramóti hafði
verið glæsileg kona, kærleiksrfk
móðir með afbrigðum atorkusöm
húsmóðir, svo lengi var í minnum
haft í hennar byggðarlagi. Hún
eignaðist tólf börn á sextán árum,
tvö dóu ung en tíu komust á legg,
sex synir og fjórar dætur. Voru
öll börnin ve! gefin og mesta at-
orku- og dugnaðarfólk.
Þegar Guðrún missti móður
sfna var hún sextán ára, hún var
elzt af systrunum, voru henni þvf
falin húsmóðurstörfin á heimil-
inu og uppeldi yngri barnanna
fimm, sem voru sitt á hverju ár-
inu. Sigurlaug var yngst, þá sjö
ára gömul. Það var snemma mikið
á hana langt. Hef ég oft hugsað
um það á seinni árum að senni-
lega hafi sú mikla ábyrgð orðið
henni andleg ofraun, sem hún bjó
að alla ævi. Guðrún var mjög heil-
steypt að eðlisfari. Öll hálfvelgja
var fjarri skapi hennar. Hún var
heil f starfi og vináttu hennar
mátti treysta út í ystu æsar. Það
var til þess tekið, hve hart hún
lagði að sér að reynast heimilinu
sínu trú og veita yngri systkinun-
um alla þá umhyggju er hún
mögulega gat. Guðrún var and-
lega bráðþroska, átti snemma
mörg áhugamál, sem gagntóku
hug hennar. Um fermingaraldur
var hún farin að skrifa í sveita-
blaðið Fjallfara um kvenfrelsi og
Ameríkuferðir, að ég nú ekki tali
um frelsi landsins, sem var æðsta
hugsjón allra heilbrigðra æsku-
manna. Skáldin heilluðu hana
snemma með ljóðum sínum og
hún lærði Ijóðabækurnar utan að.
Greip hún hverja stund er gafst
til að líta í bók og sækja andlegan
styrk. Tveir elztu bræður hennar
höfðu verið í Möðruvallaskóla,
tveir þeir næstu voru á Hólum og
svo fannst henni röðin komin að
sér, hún þráði menntun. Ég
heyrði sagt að hún hefði skrifað
pabba, hann var móðurbróðir
hennar, og beðið hann að hjálpa
sér til að komast í skóla, þegar
hún gæti með góðu móti losnað aó
heiman. Draumur hennar rættist,
hún settist í Kvennaskólann á Ak-
ureyri haustið 1905 og lauk þaðan
prófi vorið 1907. Á þeim árum var
ekki auðhlaupið fyrir ungar stúlk-
ur að komast í skóla. Það þótti
ekki taka því að kvenfólk sæti á
skólabekk. Þegar Guðrún kom til
Akureyrar var hún svo að segja
daglegur gestur heima. Hófust þá
fyrst kynni okkar. Ég var að vísu
talsvert yngri en ég hafði í hugan-
um dáð þessa frænku mfna, frá
því ég heyrði hana fyrst nefnda
og það hélzt við. Hún fór svo aftur
heim í Veðramót að námi loknu
og var fyrir búi föður síns í nærri
þrjú ár. En löngunin eftir meiri
menntun lét hana ekki í friði.
Hún leitaði aftur til föður mfns og
bað hann að leiðbeina sér. Kom
hún haustið 1909 til Akureyrar og
settist í annan bekk í Gagnfræða-
skólanum gamla. Þann vetur voru
þrjú frændsyskinin mín á heimili
foreldra minna, Guðrún, Harald-
ur bróðir hennar og Stefán Sig-
urðsson frá Vigur. Þetta átti við
mig að hafa svona margt elsku-
legt skyldfólk í kringum mig.
Guðrúnu sóttist námið vel og hún
var mjög dáð meðal skólasystkina
sinna, glæsileg stúlka með fjöl-
hæfar gáfur. Oft var gestkvæmt á
Meyjarhóli, en svo hét herbergið
hennar á Suðurvistum, þar voru
rædd þjóðmál og nýjustu bók-
menntir. Um þetta leyti voru
margir afburðanámsmenn og
mesta greindarfólk í skólanum.
Þegar háværar raddir og hlátra-
útlaraskreytlngar
blómouol
Groðurhusið v/Sigtun sirni 36770
Faðir okkar. GUÐMUNDUR EYJÓLFSSON. frá Eiðum, í Vestmannaeyjum, lézt 1 okt að Hrafnistu Börn hins látna.

Litli drengurinn okkar og bróðir, RÓBERTBÁRÐARSON, Torfufelli 21 lézt þriðjudaginn 28 sept Guðný Lúðvíksdóttir, Bárður Sigurðsson, Lúðvík, Bárðarson, Gerður Bárðardóttir, Sigurður Bárðarson.

t Útför föður mins og tengdaföður okkar, JÓHANNS GRÍMS GUÐMUNDSSONAR, Faxaskjóli 18 fer fram mánudaginn 4 okt frá Fossvogskirkju, kl 1 30 Þeim, sem vildu minnast hins látna, vínsamlegást láti Slysavarnarfélag íslands njóta þess Verna Jóhannsdóttir Halldór Auðunsson, Sesselja Stefánsdóttir.

t Hjartanlegar þakkir sendum við öllum þeim, sem auðsýndu samúð við fráfall systur okkar, mágkonu og frænku. ÞÓRUNNARA.P ÞORSTEINSDÓTTUR. Grettisgötu 13, og heiðruðu af hlýhug minningu hennar. Páll J. Þorsteinsson, Hulda Þorsteinsdóttir GuSmundur S. Júliusson Pétur Ó. Þorsteinsson jóhanna Óskarsdóttir. og systkinabórn

1 t Alúðarþakkir sendum við öllum þeim sem auðsýndu okkur samúð og vinarhug við andlát og jarðarför eiginmanns míns, föður okkar tengda- föður og afa og langafa CAMILLUSAR W BJARNASON mélarameistara Sérstakar þakkir viljum við færa læknum og hjúkrunarfólki á Vifilstaða- spitala fyrir frábæra hjúkrun og umönnun i veikindum hans ÞuríðurT. Bjarnarson Þórir Bjarnarson Guðfriður Hermannsdóttir Jarðþrúður Bjarnarson Óli Georgsson Paf Bjarnarson Magnfrfður Gústafsdóttir Benedikt Bjarnarson Matta Friðriksdóttir barnabörn og barnabarnabörn.
sköll heyrðust frá Meyjarhóli á
kvöldin, læddist ég inn, settist út í
horn og hlustaði. Krakkinn hafði
auðvitað ekki vit á neinu, en
krakkinn fylgdi frænku sinni oft-
ast fast að málum og dáðist að því
hvað hún flutti mál sitt vel og
hvað hún kunni mikið af Ijóðum,
sem hún vitnaði f. Þetta var yndis-
legur tími, sem við á efri árum
höfum oft rifjað upp og endur-
vakið okkur til gleði. Nú hafði
blessuð frænka mfn fengið svolít-
inn byr undir vænginga, hún vildi
komast lengra, helzt út fyrir
„pollinn". Áhugi hennar fyrir
gróðurmold og ræktun hafði
vaknað með henni, en nú voru góð
ráð dýr. Féleysað var henni eins
og svo mörgum öðrum fjötur um
fót. Hún fór í kaupavinnu austur
á land og tvo vetur starfaði hún
við verzlun á Akureyri. Á útmán-
uðum 1913 tók hún sér far til
Noregs og fór á garðyrkjuskóla að
Reistad, þar dvaldi hún í tvö ár
við garðyrkjunám. Samhliða garð-
yrkjunáminu lærði hún meðferð
grænmetis, hvernig ætti að geyma
slfkt dýrmeti og nota til manneld-
is. Veit ég ekki betur en hún hafi
verið fyrsta lærða garðyrkjukon-
an hér á landi. Vorið 1915 kom
hún heim ti Akureyrar full af
áhuga fyrir nýju starfi. Var hún
þá ráðin hjá Ræktunarfélagi
Norðurlands sem garðyrkjukona.
Kuldaleg var heimkoman, ís fyrir
öllu Norðurlandi og íshrafl á Ak-
ureyrarpolli fram eftir öllu
sumri. Hún kom sér fyrir í lftilli
stofu í húsi Ræktunarfélagsins,
eldhúskompa var niðri í kjallara,
ekki voru þægindin. En hún var
sæl að vera komin heim og eign-
ast lítið heimili og geta tekið til
óspilltra málanna við garðyrkj-
una. Hinn 3. maí 1915 var fyrsti
raunverulegi vermireitur lagður f
gróðrastöðinni. Ég var sem fyrr
áhugasamur áhorfandi og aðdá-
andi. Það var gaman að fylgjast
með fyrsta vermireitinum hennar
frænku, hvað henni tókst með
alúð og nærfærni að ala þarna
upp fallegar plöntur, þrátt fyrir
hríðar og harðindi.
Nýr þáttur var hafinn f starfi
Ræktunarfélagsins, fleiri og færri
sóttu garðyrkjunámskeið Guðrún-
ar á hverju vori og gróðrastöðin
tók miklum stakkaskiptum eftir
komu hennar. Hún hvatti fólk til
að nota grænmeti til matar, en
brátt komust sögur á kreik um að
nú væri farið að skammta blöðkur
og strá f gróðrastöðinni. Það er
ekki alltaf jafn auðvelt að ryðja
nýjar brautir. Til þess að kynna
betur grænmetið, hélt hún græn-
metis- og blómasýningar á haust-
in í Gagnfræðaskólanum. Var
grænmetið til sölu, minnir mig að
blómkálið væri á tíu til fimmtán
aura stykkið og annað eftir því.
7. júlí 1921 giftist Guðrún
Sveinbirni Jónssyni, bygginga-
meistara, ættuðum úr Svarfaðar-
dal. Stóð hann þá f miklum stór-
ræðum við byggingaframkvæmd-
ir á Akureyri og hafði mikil um-
svif. Fyrstu árin bjuggu þau í
Gróðrarstöðinni, en keyptu spildu
handan við fjörðinn úr landi
Kaupangs og hugðust byggja þar
nýbýli, framtfðarheimili.
Haustið 1923 var lagt fast að
Guðrúnu að taka að sér forstöðu
Kvennaskólans á Blönduósi. Þá
voru tfmamót f sögu skólans,
breyta átti skólanum í húsmæðra-
skóla. Tók hún að sér stjórn skól-
ans í eitt ár. Býst ég við að margir
erfiðleikar hafi blasað við, því
óvissa rfkti þá mikil um framtíð
skólans. Um vorið hvarf hún aft-
ur heim til Akureyrar að fyrri
störfum, en nú var fyrir alvöru
hugsað fyrir nýbýlinu handan
fjarðarins.
Énginn veit nema sá sem reynir
hve erfitt er að brjóta land og
byggja nýbýli á Islandi. ötullega
var unnið og á tiltölulega stuttum
tíma reis þarna fallegt býli, sem
þau nefndu Knararberg. Vakti
það brátt athygli þeirra er um
veginn fóru. Halldóra Bjarnadótt-
ir, frændkona Guðrúnar, þær
voru stykinadætur, studdi mjög
að uppbyggingu að Knararbergi
og var þar langdvölum. Var í
mörgu náin samvinna með þeim
frænkum og virtu þær hvor aðra
mikils. Garðyrkjunámskeið voru
haldin að Knararbergi og veitt
fræðsla í húsmæðrafræðum.
Óhætt er að segja að þar hafi
verið ötullega unnið að ræktun
lýðs og lands. En margt fer öðru-
vfsi en ætlað er. Árið 1936 bregða
þau hjón búi á Knararbergi og
flytja til Reykjavíkur. Um þær
mundir átti Sveinbjörn við mikla
vanheilsu að stríða. Kreppa og
alls konar óáran þjakaði þjóðina,
en bjartsýni og hugsjónaeldur
hélt lffinu f þeim Knararbergs-
hjónum.
Erfitt hefur verið fyrir frænku
mfna og þau hjón bæði að skilja
við Knararberg, litla fyrirheitna
landið, sem byrjað var að dafna
svo fagurlega f umsjá þeirra. En
menn ráða ekki ávallt sfnum næt-
urstað. Oft var frænku innan-
brjósts, eftir að hún flutti á möl-
ina eins og dalabóndanum hans
Davíðs.
Hún þráði æskudalinn
og gamlan sveitasið
og söng og lækjarnið.
„og hún varð fyrir ásóknum,
sem engum komu við, en þær rifu
oft upp með rótum hennar ró og
sálarfrið."
Bæjarlífið átti illa vð hana.
Henni fannst þröngt í Bárugötu
10, en þar bjuggu þau fyrstu árin.
Einkasonurinn Björn var eins og
að lfkum lætur augasteinn hennar
og eftirlæti. Að honum var hlúð
og stutt að þroska hans eftir
mætti, heimilið var hennar heim-
ur fyrst og fremst.
Frændfólkið hópaðist í bæinn,
stóð heimilið því öllu opið, því
Guðrún var með afburðum frænd-
rækin og maður hennar samhent-
ur henni að gera öðrum greiða.
Þegar ég kom til borgarinnar
haustið 1941 og átti að taka við
stjórn Húsmæðraskóla Reykjavík-
ur, veitta heimilið á Bárugötu 10
mér öruggt athvarf. Þar mátti ég
koma hvort heldur var að nóttu
eða degi og var ávallt vel fagnað,
svo hefur það verið alla tíð síðan.
Stend ég í mikilli þakkarskuld við
þau hjón fyrir góða vináttu og
traust athvarf, ef þess þurfti með.
Ekki var setið auðum höndum
þó komið væri í höfuðstaðinn.
Húsbóndinn hafði margt á prjón-
unum og Guðrún fylgdist með af
áhuga. Sveinbjörn var einn af
stofnendum Ofnasmiðjunnar í
Reykjavik og hefur lengst af ver-
ið forstjóri þess fyrirtækis. Þá átti
hann einnig þátt í stofnun Rafha í
Hafnarfirði og ótal margt annað
hafði hann í huga, því hann er
óvenju hugkvæmur og ötull fram-
kvæmdamaður. En stórkostlegt
heilsuleysi hefur bagað hann.
Reyndist Guðrún manni sfnum
vel f erfiðum veikindum. Eftir tíu
ára þrotlaust starf gátu þau flutt í
eigið húsnæði á Háteigsvegi 14,
var það mikil búningsbót. Þar
fékk Guðrún garð að annast og
gat sinnt sfnum fyrri hugðarefn-
um.
Á fyrri árum sínum f Reykja-
vík, vann hún ötullega að stofnun
Náttúrulækningafélags Islands,
styrktu þau hjón félagið með ráð-
um og dáð. Hún var sannfærð um
að heilsufar þjóðarinnar byggðist
á hollu mataræði og hún hafði trú
á grænum grösum og ávöxtum
sem góðum heilsugjafa. Guðrún
var trúkona og var umhugað um
að kirkja risi sem fyrst í Háteigs-
sókn, eftir að flutt var á Háteigs-
veginn.
Þjóðrækin var Guðrún frænka,
en fyrst og fremst var hún Skag-
firðingur. Góðar fréttir úr Skaga-