Morgunblaðið - 11.09.1977, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. SEPTEMBER 1977
31
STJÖRNUBÍÓ: TAXI DRIVER Robert DeNiro dregur snilldarlega
upp dökka mynd af einmana leigubilstjóra i New York sem
hverfur i vitstola hugarheim takmarkalauss ofbeldis i mynd
Martin Scorsese, sem lýsir hér næmlega þeim hluta New York
borgarsem mætti likja við jarðneskt helvíti.
GAMLA BÍÓ: ELVIS Þokkalega gerð heimildarmynd um hljóm-
leikaferð rokkstjörnunnar miklu og er „endursýnd i minningu um
hinn fræga söngvara", (sic).
NÝJA BIO: lUCKY LADY Stórmynd n,eð viðfrægu stjörnuliði en
tilgangurinn og mestöll fyndnin hefur því miður orðið eftir heima.
ANÆSTUNNI
HÁSKOLABÍÓ: MAN ON THE
SWING
Áður en lagt um líður, mun Há-
skólabió taka til sýningar mynd sem
vakti talsverða eftirtekt erlendis á
sinum tima, Bandarisku sakamála-
myndina MAN ON THE SWING. Hún
er gerð af kvikmyndagerðarmannin
um Frank Perry, sem gerði m.a.
DAVID AND LISA og THE
SWIMMER, sem sýnd var i sjónvarp-
inu eigi alls fyrir löngu.
Með aðalhlutverk fara ágætisleik
ararnir Cliff Robertson og Joel Grey
i
Viðtal við meistara
JOHN HUSTON
Snöggur nú: hver af
myndum John Huston, er
þér minnisstæðust? (hann
hefur reyndar leikstýrt
hvorki meira né minna en
þrjátíu og þrem myndum á
þrjátíu og sex árum!)
Láttu samt ekki á þig fá þó
að svarið vefjist fyrir þér:
svo margar af myndum
þessa langreynda leik-
stjóra hafa verið bendlaðar
við orðið „sigild“, að erfitt
er að velja eina út úr hópn-
um.
En þrátt fyrir að John
Huston sé þekktastur fyrir
leikstjórnina, þá snéri
hann sér þó ekki að henni
fyrr en hann hafði verið
atvinnuhnefaleikari, leik-
ari, rithöfundur og ævin-
týramaður í 15 ár. Engan
skyldi undra árangur hans
í störfum sínum, né hina
miklu listrænu hæfileika
sem velflest verka hans
bera gott vitni því móðir
hans var þekktur blaða-
maður en faðirinn enginn
annar en hinn virti leik-
sviðs- og kvikmyndaleikari
Walther Huston. En fyrsta
ást hans var samt sem áður
hnefaleikarnir. Þegar for-
eldrar hans lifðu í þeirri
trú að sonur þeirra væri
við nám i virtum gagn-
fræðaskóla á vesturströnd-
inni, þá var kauði reyndar
öllum stundam í Lincoln
High, L.A., þjálfunarstöð
beztu hnefaleikamanna
borgarinnar.
Meðan John var enn á
táningsárunum átti hann
sína frumraun á fjölum
Broadway, en hann segir
reyndar, að þetta fyrsta
hlutverk sitt hafi fært sér
heim sanninn um að það
sem hann þráði væri ekki
leiksviðið. Arið 1925, þá
enn 19 ára, strauk John til
Mexico og gerðist þar liðs-
maður í riddaraliðinu. Þar
dvaldist hann á þriðja ár,
og á meðan skrifaði hann
leikritið Frankie and
Johnny, sem var svo fært
upp á Broadway nokkrum
árum síðar. Eins varð hann
frábær hestamaður, og
skrifaði smásögur og hug-
leiðingar í vinsælasta tíma-
rit Bandarikjanna á þeim
tíma, the American Mer-
cury.
1 byrjun fjóróa áratugs-
ins hóf John störf i Holly-
wood, i fyrstu einkum við
lagfæringar á kvikmynda-
handritum. Og fljótlega
varð til fyrsta, heila, frum-
samda kvikmyndahandrit-
ið, Law and Order, (1932).
Siðan, eftir nokkur ár á
flakki um Evrópu, við list-
málun og leikstörf, gerðist
hann samningsbundinn
handritahöfundur hjá
WarnerBros. (1937).
Árið 1941 var vöknuð
sterk löngun hjá Huston til
að leikstýra handritum sin-
um sjálfur, svo Warner
bræður lofuðu honum þvi,
að ef hann skrifaði kvik-
myndahandrit eftir sög-
unni High Sierra, þá fengi
hann að skrifa og ’st’jórna
sinni næstu mynd. Árang-
urinn varð The Maltese
Falcon, óumdeilanlegt
listaverk, sem hinn ungi
Huston lauk við á tveim
mánuðum og kostnaðurinn
var aóeins 300.000 dalir.
Hinar gífurlegu vinsældir
og einstök hrifning gagn-
rýnenda yfir The Maltese
Falcon, myndaði mynstur
hjá Huston, sem hefur
löngum einkennt verk
hans: hið eðlislæga, óskeik-
ula val á verkefnum sem
bæði hafa til að bera mikil
bókmenntaleg og drama-
tísk gæði; meistaralegt
handbragð við kvikmynda-
gerðir þeirra og hæfileik-
inn að ná þvi bezta fram i
leikurunum.
Þó að Huston hafi leik-
stýrt handritum, sömdum
af öðrum rithöfundum,
(líkt og The Misfits, e.
Arthur Miller), og sínum
eigin, (t.d. Beat The Devil,
sem hann skrifaði í sam-
vinnu við Truman Capote
árið 1954), þá eru flestar
mynda hans eigin kvik-
myndagerðir þekktra bók-
menntaverka og leikrita.
Að öllum líkindum er The
Treasure of Sierra JMadre
viðkunnast verka hans og
það sem mest hefur verið
lofað. Myndin, sem var
gerð árið 1948, var valin
það árið mynd ársins og sú
bezt leikstýrða, af einum
kröfuhörðustu samtökum
gagnrýnenda, The New
York Drama Critics
Society. Þá hlaut myndin
tvenn Oscarsverðlaun, fyr-
ir handritið og leikstjórn-
ina. Sjálf var myndin einn-
ig tilnefnd, en tapaði fyrir
Hamlet Oliviers.
Af öðrum þekktari
myndum Hustons má
nefna Key Largo, (48),
The Asphalt Jungle, (59),
The African Queen, (51),
Moulin Rouge (53), Moby
Dick(56), Heaven Knows,
Mr. Allison (57), The
Roots of Heaven (58), The
Unforgiven (60), Night of
The Iguana (64), Re-
flections In a Golden Eye,
(ein af uppáhaldsmyndum
undirr.), (66), The Life
and Times Of Judge Roy
Bean, (71), Fat City (73),
og hin rómaða, nýja mynd
meistarans, The Man Who
Would Be King (75).
Auk þessa hefur Huston
gert þó nokkuð af þvi að
leika i myndum annarra og
er eftirsóttur skapgerðar-
leikari. Hann hefur m.a.
leikið í eftirfarandi mynd-
um: The Cardinal, Myra
Breckenridge, Chinatown,
The Far Side Of The Moon,
Breakout, The Wind And
The Lion og í sínum eigin;
The List Of The Adrian
Messenger og The Bible —
In The Beginning.
Nú, 71 árs, gengur
Huston enn að vinnu sinni
af þeirri eljusemi og kost-
gæfni sem gera árafjöld-
ann ærið lygilegan. Siðan
1953 hefur hann búið á Ir-
landi, (af írsku bergi brot-
inn), og gerðist írskur rík-
isborgari árið 1965. Þar el-
ur hann kynbótahross og
stundar veiðiskap auk þess
sem hann les reiðinnar
ósköp, „ekki af þvi að ég sé
að leita mér að verkefnum,
heldur fyrir ánægjuna".
Hér á eftir fara glefsur
úr viðtali sem blaðamaður-
inn David Barnes átti við
leikstjórann fyrir nokkru,
Ug birtist í Filmmakers No.
9, í ár.
David Brandcs: Hr.
Huston, þú ert rithöfund-
ur, leikstjóri og leikari. Og
frægur á öllum sviðum.
Hvað velurðu öðru frem-
ur?
John Huston: Eg geri
engan greinarmun á skrift-
um og leikstjórn. En það
verður tæpast á betra kosið
en að leikstýra eigin hand-
riti. Leikstjórnin er eins-
konar útþensla ritsmíð-
anna. Hvað leiknum við-
víkur, þá er hann nokkurs-
konar glettni — vel borguð
glettni, verð ég að bæta við
— til að létta á ábyrgðinni
sem fylgir leikstjórninni.
DB: Hversvegna valdi
skapandi maður eins og
þér kvikmyndabrautina,
frekar en, t.d. aó gerast
skáldsagnahöfundur?
JH: Ég var alinn upp í
arfsögn kvikmyndanna,
líkt og svo mörg önnur
ungmenni af minni kyn-
slóð. Við settumst niður í
kvikmyndahúsi í leit okkar
að hetjum; við öpuðum eft-
ir og reyndum að jafnast á
viö William S. Hart; menn
eins og Hart og Chaplin
voru guðir. Kvikmyndir
voru að öllu leyti jafn lif-
andi og bókmenntir, og ég
hreifst ætíð af kvikmynd-
um. Ég hóf listamannsferil
minn sem rithöfundur, en
mér varð ekki ljóst að ég
hefði löngun til að verða
leikstjóri fyrr en ég hafði
skrifað kvikmyndahandrit
i nokkur ár. Þá varð ég
þess fullviss að ég gæti
sjálfur stýrt minu eigin
efni jafnvel betur en aðrir.
Svo segja má að það hafi
rekið mig inni leikstjórn-
ina.
DB: Þegar þú ert að lesa
sögu og segir, „Þarna kem-
ur það, þetta er verk seni
að talar til min“, hvað ger-
irðu næst?
JH: I fyrsta lagi les ég
heilmikið, en aldrei í leit
að verkefnum. Ég les ein-
göngu ánægjunnar vegna.
Og það gerist yfirleitt
nokkrum árum eftir lestur
einhvers, að ég segi við
sjálfan mig,
„Sjáum til, þetta gæti
orðið að mynd“. Þetta gerj-
ast með mér yfir langt
timabil.
DB: Þegar þú segir,
„ ... þetta gæti orðið
mynd“, áttu þá við „orðið
mynd fyrir mig“, eða
„þetta efni gæti slegið í
gegn á markaðnum"?
JH: Ég á við fyrir mig.
DB: Hvernig og hvenær
ertu þess fullviss að eitt-
hvað gæti orðið myndefni
„fyrir þig“?
JH: Þegar það hefur
hugmynd og þegar ég get
séð þá hugmynd fyrir mér í
mínum eigin hugarheimi.
Þetta verður allt að tengj-
ast saman í huga mér áður
en endarnir ná saman á
tjaldinu eða fyrir framan
kvikmyndatökuvélina.
DB: Þegar þú vinnur að
kvikmyndagerð, sérðu þá
myndskeiðin fyrir þér?
JH: Já. Þegar ég skrifaði
The Maltese Falcon, þá tók
skriffinnskan þrjár vikur
og ég teiknaði auk þess
upp sviðssetningar hvers
myndskeiðs. Ég held, að
alltaf ein 75% hafi ég not-
að óbreytt, frá frumskyss-
unum staðsetningar leik-
ara, muna og myndavélar.
DB: Vinnurðu ennþá á
þennan hátt?
JH: Ég er hættur að
teikna, en það er hugsun-
arfræði að mynd, sem
senu. Eftir fyrsta mynd-
skeiðið, þá fellur allt sam-
an. Og að mynda á staðn-
um, frekar en í stúdíói, þá
segja aðstæðurnar þér
venjulegast hvernig á að
standa að fyrsta mynd-^
skeiðinu.
En meðal annarra orða,
þá langar mig að skjóta
inní smá athugasemd hér.
Það kemur ákaflega sjald-
an fyrir að áhorfendur
gera sér grein fyrir því
hvað þú ert að gera með
myndavélinni. Þegar
myndavélin vinnur hvað
bezt, þá veita áhorfendur
þvx yfirleitt enga eftirtekt.
Það gengur svo nærri
hugsanaganginum að fylgj-
ast með atburðarásinni,
ekki hreyfingum mynda-
vélarinnar — skiptir ekki
máli hverskonar ballet hún
dansar.
Ég hef fyrir reglu að
hugsa um myndavélina
sem hluta af senunni. Það
er myndavélin sem er aðal-
persónan. Þú nálgast atrið-
ið i gegnum auga mynda-
vélarinnar. Þetta er líf-
eðlisleg starfsemi. Ekki
ósvipuð lifeðlisfræði klipp-
ingarinnar. Reyndu þetta
litla bragð á sjálfum þér.
Horfðu á eitthvað sem er
beint framundan þér. Littu
siðan á eitthvað sem er þér
beint á hægri hönd. Þú
hefur myndað fullkomið
hægra myndhorn. En taktu
eftir þvi, að á meðan á þvi
stóð blikkaðirðu augunum.
Með öðrum orðum, af þvi
að af þvi að þú ert kunnug-
ur öllum fletinum á milli
hornanna, þá myrkvar þú
hann og ferð beint frá
punkti A til punkts B. Það
er klipping. Aðeins ef
þetta millisvæði, samteng-
ingin á milli þessara
tveggja hluta, er þér nxikil-
væg, þá „panarðu". Ef það
er það ekki þá klippii'ðu.
— Niðurlag í næstu
viku.
David Brandes er frétta-
spyrjandi hjá CBC, kvik-
myndargerðarmaður í Los
Angeles.
Leikstjórinn John Huston vi8 myndatöku THE MAN WHO VOULD BE
KING.