Morgunblaðið - 07.10.1977, Qupperneq 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. OKTOBER 1977
10
Vicente Aleixandre
Jóhann Hjálmarsson:
SPÆNSKT
BAROKK-
SKÁLD
TÁKNMYND GULLALDAR
Vicenle Aleixandre fæddist
1898 sama ár og Federico
García Lorca. Sá síðarnefndi
var myrtur i borgarastyrjöld-
inni 1936. Aleixandre mun
hafa verið lýðveldissinni, en
hann hé!t kyrru fyrir á Spáni
eftir sigur Francos. Önnur
skáld flýðu land, meða! þeirra
Antonio Machado og Rafae!
Alberti. Miguel Hernández lét
lifið ifangelsi.
Kynslóð Aleixandres lagði
mikið af mörkum til spænskr-
ar Ijóðlistar. Ekki er úr vegi
að imynda sér að sænska aka-
demian hafi viljað heiðra
þessa merku kynslóð með
Nóbelsverðlaunum, valið
Aleixandre fulltrúa hennar.
Um leið-er athygli heimsins
beint að Spáni þar sem nú er
stefnt að frjálsari stjórnarhátt-
um en áður, að þvi er virðist
með umlalsverðum árangri.
En við skulum láta öðrum
eftir hugleiðingar um tilgang
Nóbelsverðlauna og snúa
okkur að skáldinu sjálfu.
Ifyrstu var Aleixandre und-
ir áhrifum frá súrrealisma.
Ljóð hans hafa alltaf verið
mœlsk og iburðarmikil, enda
hefur hann verið kallaður bar-
okkskáld. Súrrealisk stefna
sem leggur áherslu á mynd-
rika Ijóðlist og orðaflóð átti
þvi vel við Aleixandre. Aftur á
móti var það Ijóst snemma að
Aleixandre var svo persónu-
legt skáld að verk hans gátu
ekki orðið að eftirhermum
franskrar Ijóðlistar. Skáldið
Luis Cernuda sagði um Aleix-
andre: „Með honum eignaðist
súrrealisminn það sem hann
fór á mis við heima fyrir:
mikið skáld. “ Eins og bók-
menntafræðingar hafa bent á
er þetta mat Cernuda yfirdrif-
ið, vissulega þarf franskur súr-
realismi ekki að kvarta yfir
þvi að hafa ekki notið mikilla
skálda. Hvað um Eluard til
dœmis eða Tzara?
í Ijóðabókum eins og
Espadas como labios (Sverð
sem varir, 1932), La
destrucción o el amor
(Eyðingin eða ástin, 1935),
Sombra de Paraiso (Skuggi
Paradisar, 1944) og Nacimi-
ento último (Siðasta fæðing,
1953) verður rödd skáldsins
rödd náttúrunnar, skáldið eitt
með náttúrunni. Algyðistrú
setur svip sinn á þessar bækur.
Maðurinn er ósköp litill og
veikburða gagnvart náttúr-
unni. Lifssýn skáldsins er
myrk. Maðurinn er fullur ör-
væntingar, hann er einmana,
enga huggun er að fá.
Ljóðlist Aleixandres tekur
nýja stefnu með Historia del
corazón (Saga hjartans,
1954) . Maðurinn og tilgangur
lifsins verður höfuðyrkisefni.
Það er i skáldinu sem allir
menn eiga bágt. Skáldið talar
um nakið hjarta mannsins,
manninn sem er sár og að þvi
kominn að bugast. íhygli
kemur i stað tilfinningalegs
myndmáls sem reynir að likja
eftir náttúruöflunum. Ljóð
skáldsins verða lágværari og
um leið markvissari, hreinni ef
svo mætli að orði komast.
Skáldið kemur til móts við
manninn i gleði sinni, en þó
einkum sorgum. Hann hverfur
frá himneskum englum til
jarðneskra eins og til dæmis
annað mikið skáld, Rafael Al-
berti, gerði. Eflaust hafa örlög
Spánar ráðið hér mestu um
þróun skáldskapar A leixandr-
es. Hann hefur sjálfur skil-
greint viðleitni sina sem
stranga ferð móti birtu jarð-
nesks lifs.
Aleixandre er ekki einn i
hópi spænskra skálda sem ort
hafa um mannlega samhygð.
Spænsk skáld voru og eru
sum enn turnbúar þar sem
fagurfrœðileg efni ráða rikj-
um. Að gera Ijóðið sameign
fjöldans, að einhverju sem fólk
getur tileinkað sér, er ekki svo
auðvelt á Spáni. Þetta hefur
þó skáldum eins og Antonio
Machado tekist og meðal
yngri skálda má nefna Blas de
Otero.
Saga hjartans var upphaf
nýs timabils i skáldskap
Vicentes Aleixandres. En
hann hafði ekki sagt skilið við
hinn gamla söng um ástina og
dauðann eða öllu heldur eyð-
inguna og dauðann sem eru i
fyrri verkum hans greinar af
sama meiði. Eftir Sögu hjart-
ans varð skáldskapur hans
kraftmeiri, i senn margræðari
og einfaldari. Hann höndlaði
það Ijós skáldskaparins sem
úrslitum rœðir um varanleik
Ijóðs. Hann er orðinn gamall
maður, eins konar táknmynd
gullaldar spœnskrar Ijóðlistar,
en um leið er orð hans lifandi
og hann nýtur virðingar ungra
spænskra skálda sem lita á
hann sem einn af lœrimeistur-
unum.
Þeir sem mestu hafa ráðið
um nútimaljóðlist á Spáni eru
aftur á móti löngu dánir, en
orð þeirra hafa sem fyrrum
merkingu.
Skákmótið í Tilsburg:
Karpov vann
Anatoly Karpov, heimsmeistari í
skák varð sigurvegari á alþjóðlega
skákmótinu í Tilsburg í Hollandi,
sem lauk í gær
Karpov hlaut átta vinninga af ell-
efu mögulegum, heilum vinningi á
undan næsta manni, Englendingn-
um Miles Miles átti reyndar mögu-
leika á efsta sæti fyrir síðustu um-
ferð, en Svíinn Ulf Andersson gerði
út um allar vonir hans i síðustu
umferð með því að leggja hann að
velli í snaggaralegri skák. Karpov
tryggði sér því sigur í gær með því
að gera stutt jafntefli við Hort
í gær átti Friðrik Ólafsson í höggi
við hollenska stórmeistarann So-
sonko Skák þeirra varð tuttugu og
sex leikir Þar með hafnaði Friðrik í
neðsta sæti, öllum íslenskum skák-
unnendum til sárra vonbrigða Hafa
ber þó i huga að gæfudisin var
honum ekki hliðholl á mótinu og
greinilegt var að sumar skákir sínar
tefldi hann langt undir styrkleika
Það er þó mannlegt að vera mistæk-
ur og á næsta stórmóti mætir Friðrik
vafalaust tvíefldur til leiks
Önnur úrslit í síðustu umferð urðu
þau að Balashov vann Timman,
Húbner vann Gligoric og þeir
Smyslov og Kavalek gerðu jafntefli.
Lokastaðan á mótinu varð þannig:
1 Karpov 8 v 2 Miles 7 v 3 — 6
Húbner, Kavalek, Hort og Timman 6
v 7. Gligoric 516 v 8—9
Balashov og Andersson 5 v 10
Smyslov 416 v 11. Sosonko 4 v
1 2. Friðrik Ólafsson 316 v
Hvítt: Friðrik Ólafsson,
Svart: Gennadi Sosonko.
Drottningarindversk vöm.
1.d4- Rf6, 2. c4 — e6, 3. Rf3
— b6, 4. e3 — Bb7, 5. Bd3 —
c5, 6 0-0 — Be7, 7. Rc3 —
cxd4, 8. exd4 — d5, 9. cxd5 —
Rxd5, 10. Re5 — 0-0, 11. Dg4!?
— Rf6 12. Df4 — Rc6, 13. Hd1
— Rb4 (grófur afleikur var 13
Rxd4 vegna 14 Be3 — Bc5, 15
b4) 14. Bb1 — Rbd5, 15. Dg3 —
Rxc3, 16. bxc3 — Hc8, 17. c4
(17 Bh6 — Re8, 18 Dd3 — Rf6,
1 9 Rg4 lítur vel út, en kemur engu
til leiðar eftir 19 Re4) Be4
(Svartur reynir að létta á stöðu sinni
með uppskiptum) 18. Bb2 — Dc7,
19 Bxe4 — Rxe4, 20. Dd3 —
Rd6, 21 d5 — Rf5, 22 Rc6 —
Bd6, 23. g3 — Hfe8, 24. Hac1
— Dd7, 25 Df3 — e5. 25. Dg4.
Jafntefli. Hvítur hefur að vísu
rýmra, en Friðrik hefur sennilega
verið búinn að fá meira en nóg af
mótinu
Einnig skulum við líta á þá skák
sem raunverulega gerði út um efsta
sætið á mótinu. Ef Miles hefði unn-
ið, hefði hann orðið jafn Karpov i
efsta sæti og skipt með honum
fyrstu • verðlaununum, sem voru
tæpar áttahundruð þúsund íslenzkar
krónur
í stað þess varð hann að láta sér
nægja annað sætið, sem vissulega
er þó frábær árangur, og 550 þús-
und krónur.
Hvitt: Ulf Andersson
Svart: Anthony Miles
Enski leikurinn
1. c4 — c5, 2. g3 — g6, 3. Bg2
— Bg7, 4. Rc3 — Rc6, 5. e3 —
Rh6, 6. Rge2 — Rf5, 7. b3 — a6.
8. Bb2 — 0 0. 9. d3 — d6, 10
0-0, — Bd7, 11. Dd2 — Hb8, 1 2.
Re4 — Da5?! (Senmlega var betra
að leika hér einfaldlega 12 Bxb2,
1 3 Dxb2 — b5) 1 3. Bc3 — Bxc3,
14. R4xc3 — b5, 15. Hfe1 —
Hfc8, 16. Had1 — (Hvítur undir-
býr d3—d4) Dd8, 17. Rd5 —
Df8? (Betra var 17 . . e6 Drottn-
ingin hefur ekkert erindi yfir á
kóngsvænginn) 18. d4 — bxc4,
19. dxc5 — dxc5, 20. bxc4 —
Be8 (Slæmt var 20 Be6, 21
Ref4) 21. Rec3 — (Hvítur hefur nú
örugga stjórn á miðborðinu) Dg7,
22. Re4 — Kh8, 23. Hb1 — Re5,
24. Hxb8 — Hxb8, 25. Da5! —
Rd3. (Eða 25 Rxc4, 26 Dxc5
— Rd6, 27 Rxe7!) 26. Hd1 —
Rb2, 27. Dc7! (Nú er aðeins tíma-
spursmál hvenær svarta staðan
Skák
eftir MARGEIR
PÉTURSS0N
hrynur til grunna) Ha8, 28. Hcl —
Rd3, 29. Hc3 — Rb4, 30 Rb6 —
Rd6, 31. Hcl — Db2, 32. Hfl —
Bc6, 33. Rxd6 — Bxg2, 34. Kxg2
— Hf8, 35. Dxe7 — Kg7, 36.
Rd7 og svartur gafst upp. Þar með
varð eina vinningsskák Anderssons
á mótinu að staðreynd Þegar loka-
tafla mótsins er athuguð vekja i
fljótu bragði hin mörgu jafntefli
sumra keppenda mikla athygli Svo
verður oft á stórmeistaramótum
Þegar mótstaðan er svo sterk sem
hér draga margir stórmeistarar sig
hreinlega inn í skel sina og taka alls
enga áhættu. Friðrik Ólafsson tók
oft áhættu á þessu móti og þar sem
heppnin var ekki með honum fór oft
illa Ef hann hefði hins vegar teflt
eins og hræddur héri allt mótið, er
ekki að efa að hann hefði lent í þeim
sætum, sem jafntefliskóngarnir
Kavalek og Hort sitja núna
Þrír efstir
og jafnir
FIMM umferðum er nú lokið á
Haustmóti Taflfélags Reykjavik-
ur. Jafnir og efstir i A flokki eru
þeir Jónas P. Erlingsson, Stefán
Briem og Björn Þorsteinsson, all-
ir með fjóra vinninga. Fjórði er
Margeir Pétursson með þrjá og
hálfan vinning og fimmti Þröstur
Bergmann með þrjá vinninga. Úr-
slit i fimmtu umferð urðu þessi:
Gunnar Gunnarsson vann Jón
Þorsteinsson, Björn Jóhannesson
vann Júlíus Friðjónsson, Þröstur
Bergmann vann Hilmar Viggós-
son og Björn Þorsteinsson vann
Jóhann Örn SigUrjónsson. Jafn-
tefli gerðu Asgeir Þ. Árnason og
Margeir Pétursson, Jónas P.
Erlingsson og Stefán Briem.
Sjötta umferð mótsins verður
tefld í kvöld og hefst hún kl. 19.30
í Skákheimilinu við Grensásveg.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Vinn. Nr.
1 Karpov 1 v2 V2 V2 1 1 v2 1 1 v2 V2 8 1
2 Miles 0 1 1 1 1 v2 v2 1 0 V2 V2 7 2
3 Sosonko v2 0 \ 0 v2 V2 v2 V2 V2 0 V2 4 ii
4 Smyslov V2 0 1/ '2 v2 0 v2 v2 % h '2 v2 v2 4\ 10
5 Gligoric V2 0 1 V2 1 0 V2 % v2 v2 v2 5‘2 7
6 Ralasjov 0 0 v2 1 0 v2 '2 v2 l/2 V2 1 5 8-9
7 Hiibner 0 v2 V2 v2 1 v2 1 1 v2 0 6 3-6
8 Kavalek v2 '■2 V2 V2 V2 V2 \\ 1 v2 \ v2 6 3-6
9 Friórik 0 0 v2 V2 V2 l/2 0 (U V2 X 0 3 12
1« Anderson 0 1 V2 V2 1/ '2 v2 0 V2 1/ 2 V2 v2 5 8-9
11 Hort 1/ '2 '/2 1 1/ '2 h 2 V2 1/ 2 v2 V2 V2 6 3-6
12 Timman v2 V2 v2 V2 v2 0 1 v2 1 V2 V 6 3-6