Morgunblaðið - 09.11.1977, Page 10

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. NÖVEMBER 1977
10
Sinfóníu-
tónleikar
Efnisskrá:
Bach Svfta nr. 3
Brahms sónata óp. 1
Beelhoven Kóralfantasían
Tónleikarnir hófust með þvi
að PALL P. Páisson setti
hljómsveitina í gang. Það má
vera að vel hafi verið æft, aó
þvi marki sem kalla má sam-
hæfingu, en slíkur flutningur
eins og átti sér hér stað, án
tilfinninga fyrir átökum, slök-
un eða annarri aflmögnun
(dynamie) í lagferli og hljóm-
bálki, er gjörsneyddur allri
listamennsku og sorglegt til að
Detlef Kraus
vita, þar sem hljómsveitin er í
stöðugri framför. Það skyggði
einnig á, að trompettarnir áttu í
erfiðleikum fyrri hluta verks-
ins. Tónstilling hljóðfæra yfir-
leitt á háu tónsviði, er mjög
vandasöm og samhljóman í
hárri stillingu ákaflega»við-
kvæm.
Ekki hefur það erið venja á
tónleikum Sinfóniuhljómsveit-
ar íslands, að einleikarar stæðu
einir á pallinum og einhvern
veginn út úr samhengi, þar sem
stofnað er til samkomunnar af
jafn fjölmennun hópi og ein
hljómsveit er. Þrátt fyrir þetta
er ekki ástæða til að ergja sig
yfir þessu tiltæki, þvi leikur
Detlef Kraus var svo sérstæður
og magnaður, að jafnvel „slys-
ið“ á undan gleymdist. Þarna
mátti heyra sterkan og allt að
því hömlulausan leik, marglit
veik blæbrigði og skýra mótun
stefja, mögnuð spennu og slök-
un. Detlef Kraus er sérstæður
túlkandi og væri fróðlegt að
heyra meira áf Bhrams i útgáfu
hans.
Tónleikarnleikarnir enduðu
með flutningi Kóralfantasíunn-
ar eftir Beethoven. Einleikari
var DEETLEF Kraus, en Söng-
sveitin Fílharmónía, undir
stjórn Martin H. Friðrikssonar
og sex einsöngvarar, Elísabet
Erlingsdóttir, Sigríður Ella
Magnúsdóttir, Ruth L. Magnús-
son, Sigurður Björnsson,
Guðmundur Jónsson og Krist-
inn Hallsson stóðu einnig að
flutningi verksins. Kóralfánta-
sían er sundurlaust verk og
reyndar aðeins síðari hluti
verksins skemmtilegur áheyrn-
ar. Flutningur tókst vel og
áheyrendur, sem fylltu Há-
skólabíó, fögnuðu flytjendum
vel og innilega. Þó íslenzkir
þingmenn telji nauðsynlegt að
fram fari rannsókn á því hverj-
ir sæki slíka tónleika, virtist
undirrituðum hljómleikagestir
vera allra venjulegasta fólk af
öllum stéttum, nema þing-
menn, og hrifning þess sönn og
ekla.
Tðnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Píanótónleikar
Tónleikarnir hófust á Fanta-
síu í d-moll, eftir Mozart. Verk-
ið er mjög ólíkt öðrum píanó-
verkum hans, allt að því róman-
tiskt. í slíkum verkum er nauð-
synlegt að hljóðfærið sé vel
stillt og hafi meiri blævídd en
hljóðfærið í NEORRÆNA
HUSINU. Annað verkið á efnis-
skránni var einnig eftir Mozart,
Sónata i F-dúr, K. 332. Þessa
sónötu þekkja allir og þarf túlk-
un slíkra verka ,að vera yfir-
þyrmandi, til að hafa áhrif á
hlustendur. Fyrir smekk undir-
ritaðs var millikaflinn ekki
nægilega aivarlegur. Hann er
að blæ þunglyndislegur, and-
stæður oft misskildum glað-
leika Mozarts. í síðasta kaflann
vantaði sperinu, þó hratt rig vel
væri leikið. Þriðja verkið var
Stef með tilbrigðum, op. 73 efí-
ir Gabriel Faure. Það var eins
með tilbrigðin og Mozart verk-
in. Allt var vel og fagmannlega
gert en það vantaði punktinn
yfir i-ið. Það er auðheyrt að
Jenkins kann sitt fag, en túlk-
unin er í of miklu jafnvægi eða
of meðvituð og skipulögð. Eftir
hlé var Chopin á dagskrá, fyrst
Impromptu i Fís-dúr, op. 36 og
svo þrír Mazurkar. Tónleikun-
um lauk með Sónötu ni'. 3, op.
36, eftir Szymanowski. Þarna er
stækkaður hljómur og ferundar
tónferli ráöandi, eins og hjá
frönsku tónskáldunum um
aldamótin. Verkið er allt mjög
skrúðmikið og feiknalega erfitt
í flutningi. Þegar píanóleikari
hefur náð tækni eins og
Phiiip Jenkins
Jenkins fer túlkunin að skípta
máli. Túlkun er ekki það sama
og meðvituð mótun, heldur inn-
lifun sem samtvinnast tónferl-
inu eins og texti lagi, svo þriðji
þátturinn bætist við, eins konar
þrívíð skynjun, óskiljanleg en
ótrúlega djúpstáeð og sérlega
algeng við flutning og upplifun
frumstæórar tónlistar. Tækni,
skilningur og tilfinning eru
grunnþættir þess galdurs sem
listsköpun og tiilkun endurnýj-
ast í og hún aðeins grundvölluð
á tækni og skilningi er hún
slegin fölva dauðans. An tækni
er skilningur og tilfinning
tunguheft og án skilnings er
tækni og tilfinning blind og
vegvillt.
Sikorsky HH3E

Dr. Frosti Sigurjónsson:
Flugspítali íslands
Enn fréttum við að þyrla frá
Varnarliðinu hafi sótt stórslasað
fólk norður í land um miðja nótt.
Aftur og aftur hefur þetta borið
við undanfarin fjölda ára og þykir
það sjálfsagður hlutur nú orðið. A
þá hlið, hvað hér er í raun að
gerast, er sjaldan litið, að vinsam-
leg þjóð er hér að hlaupa undir
bagga. Að kornungir menn, út-
lendir, leggi líf sitt hvað eftir
annað í sölurnar fyrir okkur. Að
þessir menn sýna oft fádæma
fórnfýsi og kjark í starfi sýnu. Að
þessir menn hafa yfir að ráða
tæki sem til þessa starfs þarf.
Sjaldan eða aldrei hefi ég séð
þakklæti í blöðum eða öðrum f jöl-
miðlum til þessara manna sem þó
þegar fjöldi íslendinga eiga nú líf
sitt að launa.
Annar er sá hópur sem svipað
gildir um, þ.e. íslenskir sjúkra-
flugmenn. Þeir fara oft vonlitlar
ferðir í vonlitlum verðrum á von-
litlum vélakostum út um allt land
í sömu erindagjörðum, á nóttu
sem degi. Sumir sjást aldrei aftur,
þeir liggja óbættir hjá garði.
Hringekjan heldur áfram að snú-
ast og næsta slys er vafalítið ekki
langt undan. Það vill svo til, að ég
þekki þessi mál af eigin raun,
bæði sem hlutlaus skoðandi og
beinn þátttakandi, og hefi þess
vegna ekki leyfi til að sitja hjá
aðgerðarlaus öllu lengur. Lái mér
enginn þótt ekkert sé rúm fyrir
vinsamlegar hugrenningar í mínu
höfði eða falleg orð í garð þeirra
sem geta bætt þessi mál, þegar
komið er niður að næturlagi úr
þykkum þokubakka, niður í
þröngan fjörð, rétt við fjall, á
3—400 km. hraða í leit að lélegu
flugvallarkríli. Við slíkar aðstæð-
ur er engum hlátur í huga, en eins
og alþjóð ekki veit, en marg oft
hefur verið klifað á af ábyrgum
aðilum, eru íslenskir flugvellir
flestir stórhættulegir og hreinar
dauðagildrur. Fjarskiptaþjónusta
til blindflugs fyrir neðan allar.
hellur.
Það er staðreynd að þrátt fyrir
nýju heilbrigðislöggjöfina og all-
ar þessar nýju heilsugæslustöðv-
ar, fer sá þáttur vaxandi að sækja
þurfi sjúklinga akut (brátt) út
um land, til nærliggjandi sveita,
til Vestfjarða, til Hornafjarðar, út
á haf og upp á jökla. Þetta kann
aó hljóma sem þversögn, en er þó
engu aó síður skiljanlegt, ef betur
er að gáð.
Með vaxandi tæknivæðingu
fjölgar alvarlegum slysum út um
landsbyggðina. Þróun innan
læknisfræðinnar er í þá átt, að
færri og færri vita meir og meir á
þrengri sviðum. Þetta hefir í för
með sér að þungamiðjan veróur
óhjákvæmilega i Reykjavik. Ein-
staka sjúkrahús út um land geta
ekki staðið undir þeim kostnaði
sem þessi mikla sérhæfing veld-
ur. Hugsanlegt væri þó í einstaka
tilfellum að flytja þessa dýru sér-
þekkingu til staða, þar sem skil-
yrði væru fyrir hendi og kæmi þá
vel skipulögð flugþjónusta að
góðu haldi.
Þrátt fyrir allt tal í dag um
fyrirbyggjandi aðgerðir i læknis-
fræði, en sem raunar er mörg
hundruð ára gamalt fyrirbrigði og
ekki fætt með nýju löggjöfinni,
halda bráðir sjúkdómar og slys
áfram að dynja yfir og þarfnast
tafarlausra markvissra aðgerða.
Heilbrigóislöggjöfin reyndist
heldur ekki þess megnug að
breyta íslenskri veðráttu eða færa
fjöll úr stað, né heldur ákveða
hvar og hvernig slys og sjúkdóma
skuli bera að höndum. Hér þurfa
aðrar aðgerðir að koma til og ekki
er hægt að reikna með að amer-
iski herinn sitji á Keflavíkurflug-
velli til eilífðar, en hvaó skal þá
til varnar verða. Að koma á fót
öflugri sjálfstæðri stofnun undir
ráðuneyti heilbrigðismála er sæi
um erfiðasta þátt þessarar heil-
brigðisþjónustu samhliða þeim
einkaaðilum, íslenskum, sem í
dag annast þessa hluti. Styrkja
þarf starfsemi þessara einkaaðila
mun meir en gert er í dag. Að
kaupa þyrlu af svipaðri tegund og
gerð og v:rnarliðið notar til þess-
ara hluta, Sikorsky HH3E, en mér
er tjáð af Varnarliðsaðila, sem
gjörþekkir þessar vélar og ís-
lenskar aðstæóur að þær þoli nán-
ast alla venjulega islenska veðr-
áttu. Þær hafa og sýnt það og
sannað rækilega. Að þjálfaðir
verði 3—4 ungir menn að fara
með tækið og ég er sannfærður
um að vinir okkar og frændur á
Keflavíkurvelli myndu ekki hika
við að sjá um þá þjálfun að ein-
hverju leyti. Að byggt verði full-
komið, sérstakt, skýli yfir þessa
starfsemi við Reykjavíkurflug-
völl. Að dagleg stjórn verði undir
3 aðilum: 1. Slysavarnarfélagi Is-
lands. 2. Vakthafandi lækni við-
komandi spítala. 3. Flugmanni
vélarinnar. Þetta tríó, þetta ráð,
tæki svo endanlega ákvörðun
hvort lagt skyldi út í tvísýnu eður
ei. Þar yrði að ráða kaldur út-
reikningur, líf á móti lifi, ung-
dómur á móti elli, o.s.frv. Því mið-
ur hefur þessa ekki verið gætt
nógu vel til þessa enda stórslys
hlotist af. Þá er það fjármögnun,
og í því efni vil ég benda á eftir-
farandi: 1. Tillag frá Byggðasjóði.
2. Skera niður stofnkostnað allra
nýrra heilsuverndastöðva á ís-
landi um 5—10% og leggja til
þessarar starfsemi. 3. Þar sem
þetta varðar alla íslendinga, er
varla sá sjóður til sem ekki væri
hugsanlegur þátttakandi. 4. Loks,
frjáls framlög einstaklinga, því
hver veit, hverjum næsta högg er
ætlað.
Auðvitað þarf um þetta að setja
sérstök lög. En þótt trú mín á
Alþingi sé stundum í lágmarki, þá
er það ekki svo, að ég álíti það
með öllu heillum horfið, og
alþingismenn kunni enn að skilja
hismið frá kjarnanum. Ég er
sannfærður um að á Alþingi finn-
ast menn sem eru reiðubúnir til
að stykja þetta mál. Sé svo, þá
höfum við flugspítala Islands sem
þjónar öllu Islandi jafnt til Iands
og sjávar.
Landsþing Þroskahjálpar ályktar:
Nauðsyn skjótrar uppbyggingar
BLAÐINU hafa borizt ályktanir
frá Landsþingi þroskahjálpar,
sem samþykktar voru nýlega á
þinginu. Er m.a. bent á nauðsvn
þess að veita foreldrum þjónustu,
t.d. með upplýsingastarfsemi allt
frá því er greining barnsins fari
fyrst fram og gætu heilsugæzlu-
stöðvar veitt þess konar þjónustu
að nokkru leyti.
Ennfremur er bent á að hinn
þroskahefti skuli hafa jafnan rétt
til almennrar þjónustu og skorað
er á stjórnvöld að sjá svo um að
ekki skorti fé til að hægt verði að
framfylgja reglugerð um sér-
kennslu, sem sett var 1. júní s.l.
Þá voru og gerðar eftirfarandi
ályktanir:
Landsþingið leggur áherzlu á
nauðsyn þess, að öll sú besta þjón-
usta fyrir þroskahefta, sem hægt
er að veita í nútíma þjóðfélagi, sé
fyrir hendi í hverjum landshluta.
Landsþingið minnir á nauðsyn
skjótrar uppbyggingar nauðsyn-
legrar þjónustu eins og vinnu-
miðlunar, verndaðra vinnustaða,
fjölskylduheimila og dvalarheim-
ila fyrir alla þá, sem á slíkri þjón-
ustu þurfa að halda.
Nauðsynlegt er að daggjöld til
starfandi dvalarheimila séu
hækkuð til þess að þeim sé gert
kleift að ná markmiðum sem unn-
ið er að, en ekki nást með dag-
gjöldum þeim, sem nú eru í gildi.
Landsþingið bendir á nauðsyn á
auknu samstarfi foreldra og
starfsfólks og beinir þvi til stofn-
ana fyrir þroskahefta að beita sér
fyrir stórauknu samstarfi við for-
eldra.
Landsþingið vill beina því til
stjórnar Þroskahjálpar, og allra
aðildarfélaganna að stórauka alla
fræðslu og umræðu um málefnið
og vinna að því, að öll fræðsla um
þroskahefta sé aukin í skólakerf-
inu, meðal almennings og fyrir
foreldra.
Stofnþing landssamtakanna
Þroskahjálpar skorar á heil-
brigðisjáðherra að beita sér fyrir
því að tannlæknatæki er Lions-
hreyfingin gaf til þjónustu við
þroskahefta verði tekin í notkun I
samræmi við niðurstöðu nefndar
sem skipuð var af heilbrigðisráðu-
neyti, Styrktarfélagi vangefinna í
Reykjavík og Tannlæknafélagi Is-
lands.